Бауыржан момыш?лы туралы сценарий

Сабақтың мақсаты:      Аты аңызға айналған халық қаһарманы Бауыржан  

                                       Момышұлының өмірінен мағлұмат бере отырып, Отан үшін  

                                       отқа түсетін, егемен еліміздің ертеңі болатын ұрпаққа 

                                       елжандылық тәрбие беру.  Батыр ата ерлігінен үлгі алуға 

                                       баулу. Отанын, туған жерін сүюге, туған елін қорғай білуге       

                                       тәрбиелеу.

Көрнекілігі:   Б.Момышұлы суреті, шар, қанатты сөздер                                           Кіріспе сөз:  Құрметті оқушылар! 

     Біз «Ерлік» бағыты бойынша көптеген жұмыстар жасап келеміз. Тәуелсіздікке жету жолындағы ерліктерімен атағы шыққан батырларымыздан өнеге алып келеміз.

    — Батырлардан кімдерді білеміз?

( Қабанбай, Бөгенбай, Исатай,Махамбет, Төлеген, Талғат, Әлия,Мәншук,Бауыржан, Қайрат,Ләззат, т.б.)

     Бүгінгі біздің сынып сағаты  қазақ халқының даңқын шығарып абыройын асырған айтулы ұлдарының бірі- гвардия полковнигі,жазушы, Совет Одағының Батыры, аты аңызға айналған халық қаһарманы Бауыржан Момышұлына арналады.

Атыңды аңыз ән қылып,

Жырлайды алыс-жақының.

Ұмытпайды мәңгілік

Халық нағыз батырын!- деп сабағымызды бастаймыз.

Оқушы:        Кешіп өтіп кешегі от жалыннан,

Дүниеге ерлігімен танылған,

Кең жауырынды, Талғардай тік иықты

Бөрі кеуде, бүркіт қабақ Бауыржан.

Қалтыраған атынан жау ордасы,

Панфиловтың жорықтағы жолдасы,

Данқ туын майдандағы көтерген

Гвардия бөлімінің қолбасы.

Оқушы: Мен де қазақпын жаралған сүйек-еттен,

Мен де ар бар, мен де ой бар жан тербеткен.

Халқымның қарапайым бір ұлымын, 

Жанымды арым үшін құрбан еткен. 

 Оқушы:    Б.Момышұлы 1910 жылы Жамбыл облысы Жуалы ауданында қарапайым 

                отбасында дүниеге келген. Әкесі-Момыш. Шешесі- Рәзия. Әкесі жаны 

                жомарт, көзі ашық, көкірегі ояу кісі. Отбасыларында 4 қыздан кейін әкесі 

                Момыш 50-ді еңсерген шағында Бауыржан дүниеге келіпті.     

 Оқушы:     Б.Момышұлының туғаннан өлгенге дейінгі  кезеңі драма мен трагедияға            

                 толы. Ол да «кәдімгі ет пен сүйектен жаралған адам». Ол да нәресте болды. 

                 Бала болды. Ауыл мектепсіз еді. Көршілес орыс мектебіне барып оқиды. 

                 Келесі жылы Жамбыл қаласындағы интернатта үш жыл оқып, бастауыш 

                 мектепті бітіреді. 1921 жылы Шымкенттегі жеті жылдық мектепке түсіп, 

                1928 жылы бітіреді. Жиырма жастан сәл асқан кезде ол міндетті әскери 

                 қызметке шақырылып, өзінің бүкіл болашағын Қызыл Армиямен     

                 мәңгілікке байланыстырады.                                                                                                                                                                      

   Оқушы:  Бауыржан атамыз сұрапыл соғыстың басынан аяғына дейін қатысты. Ол 

                 лейтенант  шенінен бастап, полковник атағына дейін көтерілді, взвод,   

                 батольон, полк және дивизияны басқарды. 

 Оқушы:    Мазасыз сол күндерде Б.Момышұлы басқарған бөлімшелердің жау 

                 шабуылын қайтарған ерліктері аз емес. Оның батырлығымен көзге түскені 

                де осы тұс. 1941 жылы Москва түбінде 27 рет сәтті шайқас жүргізді.

  Оқушы:  Батырдың 207 рет ұрысқа қатысып, 5 рет өлімнің құрсауында қалған, 2 рет 

                 өлімші болып жараланғаны туралы  «Ақиқат пен аңыз» кітабында 

                 жазылған. 

  Оқушы:  1955 жылы Армиямен қоштасты. 11 ай қызыл әскер, 14 ай взвод 

                 командирі, 9 ай атқыштар полк штабының бастығының орынбасары, 6 ай 

                 Республикалық әскери комиссияның  аға нұсқаушысы, 5 ай батольон 

                орынбасары болды.

Ән: «Жойылсын жалғыз сөз соғыс деген»  Орындайтындар: Мұғзиева С.

Дүзелбаева М.

 Мұғалім:   1955 жылы қаруын қаламға айырбастап азматтық өмірге ауысқанда әдеби  

                 шығармаларымен де өз биігіне көтерілді.  Екінші дүниежүзілік соғысты 

                 суреттеуде айтарлықтай еңбек еткен жазушының бірі- халқымыздың 

                 қаһарман перзенті- Бауыржан Момышұлы. 

«Москва үшін шайқас», «Жонарқа», «Бір түннің оқиғасы», «Ұстазында» 

                 соғыстың талай ауыр сырын суреттеген. Ер азаматтың тұлғасын жасаған 

                атақты қолбасшының шығармасында әскери адамға тән батылдық, 

                табандылық сияқты қасиет айрықша көзге түседі.

  Оқушы:  Б.Момышұлының «Ескертпе» өлеңі

Найзадан қол босаса қалам алдым,

Толғанып оқиғаны көп ойладым.

Тырмысып әл келгенше көргенімді,

 Жалтақтамай, именбей, ашық жаздым.

                        Отырсам көп ойланып, күнім жақын,

Әр адам біле бермейді сөздің парқын.

Ұрпаққа арнап істеген адал еңбек

Ақ ниетпен ұсындым саған халқым.

Жазушы болмаған соң менің затым,

Көркемді жұмыр емес жазған хатым.

Салмақтайтын саналы ер табылса,

Атаусыз неге қалсын менің атым.

Мұғалім:  Еліміз тәуелсіздік алып, қазақ тілі мемлекеттік тіл болды. Ана тіліміздің 

               мәртебесі биіктеді. Осы орайда даңқты батыр, әскери жазушы 

               Б.Момышұлының  1944 жылы  жазған «Қазақ тілі туралы пікір» деп 

               аталатын хаты ойға оралады.

«Тілсізді айуан дейді, тілі кедей елді мәдениетсіз, анайы, надан халық деп 

               санайды». «Ана тілінен бірнеше жағдайлар себеп болып , ажыраған ел 

               «азғын»ел атанып, кейіннен аты өшіп, ұрпақтары бұршақша бытырап,қардай 

               еріп, құмға сіңген судай дерексіз жоғалып кетеді. Ондай сормаңдай ел 

               бұрынғы кезде аз болмағанына тарихта дәлелдер аз емес»-деген болатын.

Б.Момышұлының қазақ тілінің хал-жағдайына, болашағына алаңдап, 

              елдің басшы азаматтарына хат жазуы-аса көрегендік әрі бүгінде маңызын 

              жоймаған өткір пікір еді.

 Оқушы:1. «Ана тілін ардақта» өлеңі

              2. «Достыма» өлеңі

Мұғалім:  Б.Момышұлының немересіне жасырған жұмбағы: 

Борп-борп борпылдақ,

Борпылдақта қызыл тақ

Қызыл тақта үш тармақ,

Үш тармақта шұқыршақ,

Шұқыршақта бал қаймақ,

Бал қаймақта сұр жайдақ,

Сұр жайдақта сері бойдақ.

Күл,от, мосы, қазан, тамақ, қақпақ, ожау)

Бауыржан атамыз шығарған мақал-мәтелдер:

1. Тексізден тезек артық, 

    Арсыздан айуан артық

2.Отан үшін отқа түс, күймейсің.

3. Өлтірсең, өлімнен құтыласың,

    Өлтірмесең, өлімге тұтыласың.

4. Қайратыңа әдісіңді жолдас ет,

    Әдісіңе ақылыңды жолдас ет.

5. Именіп жүрген игіліктен 

    Қарсыласып жүріп көрген бейнет артық.

6. Бақаның бағынан

    Сұңқардың соры артық

7. Ежелден ел тілегі-ер тілегі,

    Адал ұл ер боп туса-ел тірегі.

 Оқушы: М.Мақатаев «Бауыржан Момышұлына» өлеңі

Қорытынды сөз:   Мұғалім 

     «Ат шабысына қарай, ер намысына қарай шабады» деген атақты Сырым шешен. «Ел намысы-ер қолында, ер намысы- ел қолында» депті Б.Момышұлы. Заманы басқа, алар қамалы басқа, алысар дұшпаны басқа, қос алыптың қосақтаулы жүйріктей ұшқыр ойлары бір жерден шығуын көрмейсіз бе?

     Бүгінгі жас ұрпақ осындай әрі шешен, әрі көсем, әрі батыр аталарын қалай мақтан етсе де орынды. 

    — Құрметті балалар! Бауыржан атамыз сияқты өмірі өнегелі істерге толы қасиетті тұлғаны жете біліп, оларды мәңгі есте тұту-біздің қасиетті борышымыз.

Хор: «Ақ көгершін» әні орындалады.

Амитова А.А.

Тема: « Человек, воин, писатель»

(урок Мужества, посвящённый Великой Победе)

Цель: раскрыть историческую роль Бауыржана Момышулы, воспитание нравственных черт характера, патриотизма, любви к Родине, гордости за героев, воспитывать чувство благодарности, чувство интернационализма.

Оформление: портрет Б.Момышулы, иллюстрации, рисунки; выставка книг Б. Момышулы, А. Бека, А. Нуршаихова плакаты с высказываниями:

—Благодарному человеку честь дороже жизни

—Честь сильнее смерти,

—Лучше умереть стоя, чем потерять совесть.

—Честен тот, у кого есть совесть.

Вступительное слово

Бауыржан Момышулы — видный полководец, народный герой, писатель патриот, Герой Советского Союза. Сегодня мы попробуем раскрыть историческую роль, образ Бауыржана Момышулы, углубим ваши знания о народном герое.

Сегодня земля сотрясается от ненависти, ожесточения злобы. Устоять перед натиском грубой силы, преодолеть цинизм и равнодушие, остаться верными высоким нравственным ценностям, обрести душевное равновесие, веру в себя в будущее помогают нам книги. Писатель как никто другой обладает удивительной способностью даже в самых неблагоприятных обстоятельствах заменить, показать так необходимые нам проблески доброты, бескорыстия и самопожертвования в сердцах людей. Творчество Бауыржана Момышулы, и сама его жизнь — лучшее тому доказательство.

1-ведущий

Бауыржан Момышулы родился в ауле Колбастау Жамбылской облости в 1910 году. До 13 лет Бауыржан жил в родном ауле, затем учился в интернатах. В ауле, где жил Бауыржан Момышулы не было школы и поэтому мальчик учился в соседнем русском селе. Он получил образование в русской школе. После окончание школы он работал учителем и занимал ряд должностей в своем районе. В 1932 году был призван в армию и прослужил рядовым полтора года, а потом экстерном сдал экзамен на звание офицера запаса. После небольшого перерыва в 1936 г. Б.Момышуылы вернулся в армию и служил в разных уголках Советского Союза. Война застала его в звании старшего лейтенанта, офицер-артиллерист ушел в пехоту и стал командиром батальона 316 дивизии. В годы Великой Отечественной войны он сражался в Панфиловской дивизии и участвовал в боях под Москвой. Его наставником стал опытный и мудрый генерал Панфилов. В 1941г дивизия защищала Москву. На её рубеже наступали 4 дивизии противника. Враг значительно превосходил в боевой технике и выучке. Стойкость и воля командиров подверглась жестоким испытаниям. Б.Момышулы прекрасно выдержал эти экзамены. Он без потерь вывел свой батальон из окружения, стал резервом генерала и его заданию несколько раз вел бой в окружении, давая возможность частям дивизии закрепиться на новых рубежах. Командующий армией генерал Рокоссовский назначил старшего лейтенанта Б.Момышулы командиром полка. Войну он закончил командиром дивизии.

Сам Момышулы вспоминает «Без таких наставников как Панфилов, Серебряков, Баграмян, Рокоссовский, Жуков, Говоров, Захаров не было бы и меня, известного всему миру, полковник Момышулы». После войны он закончил Академию Генерального штаба и преподавал в одной из академий.

Отрывок из «Волоколамское шоссе» А.Бека: «От друзей Бауыржана я узнал историю его жизни. В школе ему дали два прозвища: Большеглазый и Шан Тимес. Второе в буквальном смысле означает недоступный пыли. Так звался легендарный конь, который скакал столь быстро, что даже пыль, поднятая его копытом, не касалась его»

Бауыржан Момышулы был преданным сыном своей Родины, любил свой народ, он стал легендой ещё при жизни. В 1990г посмертно удостоен звания Героя Советского Союза.

Чтец отрывок стихотворения

С. Муканова о Бауыржане

/перевод Игоря Ляпина/

Вы слышите, слава героя гремит,

Как горный поток по весне.

И девушкам снится бесстрашный джигит,

Летящий на белом коне.

Я много прошел и тропинок и трас,

Немало увидел и стран,

И вместо приветствия слышал не раз:

Москва, Казахстан, Бауыржан!

Тогда, восхищенье читая в глазах

Гаванцев ,пражан, парижан,

Был горд ,что герой этот славный — казах,

Земляк мой. Стальной Бауыржан…

2- ведущий

Имя гвардии полковника Бауыржана Момышулы известно не только в нашей стране, но и далеко за её приделами.

Момышулы, его жизнь и творчество по словам Дмитрия Онегина старейшего казахстанского писателя и фронтового друга Бауыржана, — явление казахское, национальное. Главным в его судьбе и характере была любовь к Родине. Воин и писатель были слиты в Бауыржане воедино и огранически сочетались. Он считал «Наше время не терпит фальши, надо писать кровью сердца, а Вы писатели, иногда пишите водицей».

Наверное , это жгучее желание видеть в книгах правду и подтолкнуло его к тому , что он, кадровый офицер, блестяще закончивший Академию Генерального штаба, вдруг 1956г в звании полковника вышел в отставку и стал писателем, совершив по словам писателя – партизаны Петра Вершигоры, второй подвиг. Он пишет рассказы, воспоминания, дневники.

Выступление библиотекаря

/знакомство с выставкой произведения Бауыржана Момыш-улы /.

Первая книга, вышедшая на русском языке « История одной ночи » , на казахском «Дневник офицера» . Мы знаем его и другие книги «Наша семья» ,

«За нами Москва». О нем написано немало произведений: «Волоколамское шоссе» А. Бека, «Истина и легенда» А. Нуршаихова, «Восхождение к отцу» Бакытжана Момышулы.

3- ведущий

Бауыржан Момышулы — один из первых писателей Казахстана, пишущих как на казахском, так и на русском языках.. И, как утверждал выдающийся писатель М. Ауэзов, Бауыржан Момышулы на русском языке пишет лучше, хотя он казахский знает прекрасно.

Первое произведение – повесть «Наша семья» Бауыржан Момышулы написал ещё в годы службы армии. Эта повесть удостоена Государственной премии Казахстана. В книгу вошли известные его повести и рассказы. Это книги о детстве писателя, о единой интернациональной семье советских воинов, о боевых буднях и подвигах легендарных панфиловцев, разгроме гитлеровских войск под Москвой, об освобождении наших городов от немецко-фашистских оккупантов.

В своих книгах Момышулы пытается показать становление казаха как гражданина и советского воина, формирование в нём воинского характера, передать его внутренний мир и интеллектуальный облик, массовый героизм людей в труде, так и в бою, показать воплощение дружбы народов.

Сам Бауыржан о своих книгах писал так: «Пишу честно, эти книги — мои дети, я люблю их со всеми достоинствами и недостатками и хочу, чтобы они честно служили моей Родине.»

4-ведущий

Книга «За нами Москва» начинается эпиграфом: «В этих записках я хотел поделиться не только опытом, но и рассказать о собственных ошибках». Записки офицера интересны тем, что они основаны на документальных материалах, в книге нет вымышленных событий и героев. Автор старается быть объективным, показывая героизм людей, стремится не отступать от жизненной правды: то горькой и тяжелой, то радостной.

Роман «За нами Москва» поражает глубочайшей правдивостью, заставляет задуматься над сложной во многом противоречивой личностью самого автора, над судьбой его современников. Главная ценность – высокая нравственность, которая пробуждает в нас желание стать чище и честнее.

В романе описываются бои под Москвой. Разъезд у деревни Дубосеково, откуда до Москвы было 30км., стал знаменитым, — именно здесь совершили свой подвиг 28 панфиловцев во главе с политруком В.Крючковым, сказавшим: «Велика Россия, а отступать некуда — за нами Москва».

Бауыржан Момышулы и его батальон выполняет общее дело в это тяжелое военное время – защищают Москву, всю страну, своих близких. В каждом из бойцов сознание долга выше и сильнее страха смерти. В год 60- летия Великой Победы под Москвой, недалеко от деревни Дубосеково был открыт памятник генералу Панфилову и Бауыржану Момышулы.

Сама жизнь Момышулы пример его воинской доблести и творческой деятельности, легли в основу художественных произведений: повести А.Нуршаихова: “ Истина и легенда”, А. Бека “Волоколамское шоссе”.

Чтец Стихотворение

Какимбека Салыкова

/ в переводе Игоря Ляпина/

Кто гордо жил, кто суетливо –

Всех, отмеряя жизнь пласт,

Расставит Время справедливо,

Всем по достоинству воздаст.

И без внимания не оставит,

В чем прав ты был, а в чем не прав,

Предаст забвенью иль восславит,

Потомкам имя передав.

Но, на любовь сердца настроив,

Тот роковой не ждите час.

Давайте чествовать героев,

Пока они живут средь нас.

Я счастлив тем, что в этом мире,

Где зори не всегда светлы,

Поются песни о батыре,

Достойнейшем Момыш-Улы.

Я восхищаться не устану

И молодым им, и седым.

Пускай подобных Бауыржану

Все больше будет рядом с ним.

И каждый пусть его восславит

Сейчас, сегодня не потом.

Нас Время петь еще заставит

В прошедшем времени о нем.

5-ведущий

А теперь мы познакомимся с его личностью через воспоминания близких, друзей, эпизоды из книги «За нами Москва», С. Шаймерденова: «Ладони братьев наших старших», повести З. Ахметовой: «Светлые дни»,романа-дилогии «Истина и легенда» А. Нуршаихова.

Ночной звонок

Он всегда был погружен в свои мысли. Писал стихи, сочинял пословицы и поговорки, крылатые слова.

И была у него привычка по телефону читать созданное всем своим друзьям и знакомым , не обращая внимания на то , который сейчас час. Однажды поздно ночью он звонил мне, не знавшему этой его странности. Звонил он впервые, и я, услышав его хрипловатый голос, от волнения растерялся.

-Да Бауке, слушаю вас,- сказал я, стараясь унять дрожь в голосе,

-Возьми карандаш и бумагу,- сказал Бауыржан,-А теперь пиши.

И Бауыржан продиктовал мне два четверостишия, видимо, пришедших ему в голову только что.

-Написал?

-Да, написал, Бауке.

-Ну и как?

-Что говорить неплохо.

-А ты не врёшь?

-Зачем мне врать, Бауке?

-Тогда прочти их мне снова.

Я онемел.

-Эй, ты что молчишь?

Попав в щекотливое положение, я чуть не провалился от стыда. Дело в том, что, когда Бауыржан стал читать мне свои стихи, я спросонья даже не понял, о чем он просит, а когда окончательно проснулся, было уже поздно: диктовка закончилась, и я не смог записать стихи. С тех пор, как только услышу в телефонной трубке голос Бауыржана, запасаюсь бумагой и ручкой.

С. Шаймерденов

Отрывок из повести «Светлые дни»

Он уважал себя и умел уважать человеческое достоинство, честь и ум другого человека, независимо от того, какое положение тот занимал в обществе. Но лизоблюдов и подлецов он не щадил. Он никогда не навязывал нам свои мнения и вкусы и вообще старался избегать командирского тона. Ему нравились в людях скромность без забитости, искренность без развязности.

З. Ахметова

Отрывок из романа «За нами Москва»

Мы воюем не во имя смерти, а во имя жизни. Как в самой жизни, так и в бою самое главное – это сознание чувства ответственности перед людьми, перед всем народом. Когда совесть чиста – интересно живется и умирать не стыдно.

Отрывок из романа-дилогии «Истина и легенда»

Патриотизм не выражается словами: «Я люблю Родину и готов отдать жизнь за нее». Любовь к своей земле нужно доказывать делами. Сын, уважающий родителей, и в учебе будет преуспевать и вырастет дисциплинированным, трудолюбивым, честным. А это самые необходимые качества.

Я выстрадал убеждение, что любовь к Родине начинается с любви к своим родителям, братьям и сестрам, своему аулу, городу, где родился и вырос, к своей нации. Тот, кто не уважает камень в родном ауле, не сможет уважать и горы другого аула. Священная дружба народов вырастает именно из этих чувств.

Отрывок из стихотворения «Великан» А. Тажибаева

/перевод С.Маршака/

Мы вспоминаем, Бауыржан

Родной ковыльный Казахстан,

Где я и ты

До темноты

Носились вихрем по траве

И пели песни.

Я и ты –

Два жаворонка в синеве.

Мы вспоминаем, как стрелой

Ворон мы били на лету,

Мы были два богатыря

Одной орды, семьи одной…

6 ведущий

Сегодня, выступавшие перед Вами раскрыли образ Бауыржана. Из всего этого можно сделать вывод, что Бауыржана Момышулы отличали такие черты характера: выдержанность, храбрость, стойкость, беззаветное служение своему долгу, любовь к Родине, геройство, честность и справедливость.

Нет ни одного человека в Казахстане, кто бы не знал его имени, не гордился бы им, своим национальным героем. Не меньше ста акынов, писателей, журналистов, ученых посвятили и до сих пор посвящают ему стихи, очерки, статьи, исследования. А сколько легенд при жизни сложил о нем казахский народ! Разве же не удивительна его судьба? Да, счастлив должен быть батыр, имя которого прославляют в народе, а жизнь воспевают, превращая ее в легенду!

КГУ Средняя школа № 13

Сценарий внеклассного

мероприятия

г.Тараз

Пояснительная записка

Разработка представлена в качестве: Методика организации и проведения торжественных мероприятий, посвященных памятным событиям истории Казахстана.

Основной целью этого мероприятия является военно-патриотическое воспитание учащихся, как будущих воинов, привитие им высоких морально-политических и нравственных качеств:

— любовь к Родине;

— готовность к защите Отечества;

— мужество, честь и достоинство;

— храбрость и смелость.

Сценарий данного мероприятия приурочен к 109 годовщине со дня рождения воина-победителя, сына Казахстана Бауыржана Момышұлы. Мероприятие рассчитано на детей 15-16 лет (9-10 кл.). Оно предполагает не только непосредственное участие в литературно-музыкальной композиции, но и ознакомление ребят с фрагментами истории, возможность оценить эти события, взглянуть на них своими глазами.

Это мероприятие имеет как образовательную, так и воспитательную направленность, так как способствует формированию личностных качеств, гражданской позиции, уважения к старшему поколению, поднятию авторитета Вооруженных Сил Республики Казахстан.

Для успешного проведения данного мероприятия необходимо провести следующую работу:

• Наладить контакт со школьной библиотекой, подобрать документально- исторический и художественный материал по заданной теме для книжной выставки ; ( ответственные – Тю Л.М.- зав. библиотекой, Есекеева А.В.- библиотекарь)

• Написать сценарий внеклассного мероприятия

(ответственный – Дьяченко О.Л.-учитель музыки)

• Подготовить и оформить музыкальный класс, и коридор 2 этажа в соответствии с тематикой ; (ответственный — Мамышев К.С.- учитель технологии )

• Разместить в классе экран и мультимедийный проектор ; (ответственный – Абдумалик К.М – спец по программному обеспечению)

• Подготовить видеоматериалы (сюжеты и фото о Бауыржане Момышұлы, о сражениях и битве за Москву); (ответственная – Дьяченко О.Л.- учитель музыки)

• Провести предварительную исследовательскую работу с учащимися по предложенной теме; (ответственные – Сартпаев М.А.-преподаватель НВП, Есенов Н.А. — учитель истории)

• Подобрать стихи; (ответственный – Шинболатова А.Ш. — учитель каз. литературы)

• Подобрать песни и музыкальное сопровождение; (ответственная – Дьяченко О.Л.- учитель музыки)

• Организовать по окончанию проведения мероприятия выезд для возложения цветов к памятнику Бауыржану Момышұлы. (ответственный – Сартпаев М.А.- преподаватель НВП)

Сценарий

литературно-музыкального вечера — портрета,

посвященного 111–й годовщине со дня рождения

Бауыржана Момышұлы

« Бауыржан

Момышұлының ерлігі »

дата проведения – 25 декабря 2021ғ г., в 10.00

место проведения – музыкальный класс

( В коридоре школы перед кабинетом музыки ученики в военной форме ВОв стоят в одну шеренгу, библиотекарь знакомит гостей с расположенной также в коридоре с книжной выставкой и стендам по теме мероприятия, далее гости проходят к фото выставке , где расположен вечный огонь с караульными, после экскурсией и ознакомлением гости проходят в музыкальный зал .)

(фоном звучат песни ВОвойны)

на экране – презентация темы мероприятия.

Слайд №1

Преподаватель – организатор начальной военной подготовки средней школы №13 капитан Сартпаев Мурат Абдыкасымович

( Приветственные слова о начале мероприятия

и объявление темы мероприятия)

Слайд №2

исполнение государственного Гимна РК

Слайд №3

( звучит каз.нар. музыка)

1-оқушы: Ерлігімен аты аңызға айналған қазақ елінің ақиық кыраны Бауыржан Момышұлы 1910 жылы желтоқсанның 24-жұлдызында Жамбыл облысы Жуалы ауданының Көлбастау ауылында дүниеге келген.

2-оқушы: Туған жерім — Мынбұлақ, арналы Ақсай,

Ішсем суы татиды інжір балдай.

Қызғалдақ қалын егіс, көк жоңышқа,

Сенен артык жер, шіркін, өтер кандай?

Аты аңыз болып тараған, қазақ елінін ақиық қыраны жырлаған киелі топырақ Бауыржандай батыр ұлды дүниеге келтірді.

3-оқушы: Батыр дүниеге келгенде Имаш атасы былай деп бата берген екен:

Алатаудың кыраны мол еді,

Қырағы болсын, кұлыным.

Қойнауы суға мол еді,

Бұлағы болсын, құлыным.

Елінін тілегі зор еді,

Шырағы болсын, құлыным.

Бұл жер батырлар төрі еді,

Сыңары болсын, кұлыным.

Слайд №4

( звучит советская. музыка)

4-оқушы: Бауыржан Момышұулы орыс мектебінен білім алды. Жеті жылдық біліммен мектеп муғалімі болды. Әскер қатарына шақырылып азаматтық борыш міндетін өтеген соң есеп-кисап орындарында еңбек етті. Көп ұзамай қайта әскер қатарына шақырылып әскери бөлімдерде взвод, рота командирі міндетін атқарды.

( демонстрируется фильм №1 – «История одного шедевра»)

Слайд №5

( звучит «Вставай страна Огромная»)

5-оқушы: : Генерал-майор Н.В.Панфиловтың басшылығымен Алматы маңында жасақталған 316-атқыштар дивизиясының құрамына болып майданға аттанды. ССРО-Германия соғысында ел қорғаудың, батырлықтың үлгісін көрсетті.

( демонстрируется фильм №2 – «Страна героев»)

( демонстрируется фильм №3 – «Бауыржан Момышұлы» 2 серия)

(театрализованная сцена № 1 «Полит.занятие»)

Слайд №6

6-оқушы: Батальон командирі ретінде аға лейтенант Бауыржан Момышұлы Москва үшін шайқаста қатысты. Москва түбіндегі шайқас Бауыржан Момышұлының өміріндегі ерекше кезең болды. Жас сардар, 1073 атқыштар полкінің батальон командирі, аға лейтенант Бауыржан Момышұлы сарбаздармен қақаған қыста Мәскеу түбінің омбы қарына малтыға жүріп, бес рет қоршауды жарып шығып, жалпы саны 27 рет қол бастап ұрысқа кіріп, соғыс тарихында болмаған тактикалық маневрлер жасап, әскери өнерге жаңалық енгізген. Командир Момышұлы жетік стратег, асқан тактик, психолог еді.

( демонстрируется фильм №4 – «Битва за Москву» )

( театрализованная сцена№ 2 — монолог Бауыржана Момышұлы)

( демонстрируется фильм №5 – «Битва за Москву» )

( театрализованная сцена № 3 — привал, музыкальный номер — звучит песня В. Соловьёв-Седого, А. Фатьянова «Соловьи» )

7-оқушы: 1941 жылдың 16-18 қараша күндері аралығында Вермахтың Мәскеуге екінші дүркін шабуылы кезінде Б.Момышұлы басқарған батальон өз дивизиясынан қашықта Матронино селосының маңында Волоколам тас жолында аса ерлікпен соғысты. Комбаттың дарынды басшылығының арқасында неміс әскері бұл маңда 3 күнге іркіліп қалды. Бұл ерлігінен соң жас комбат өз сарбаздарын қоршаудан соғысқа қабілетті жағдайда алып шықты.

(выступает учитель истории ЕсеновН.А. рассказывает

о битве за село Матрёнино,

демонстрируется презентация «Битва за Москву»)

Слайд №7

8-оқушы: Бауыржан Момышұлының соғыстан кейін де әскери өмірі жалғасты. Әскери академияны бітіріп осы бағытта еңбек етті. Ұлт мүддесін, ер намысын жадынан шығармады. Дос-дұшпан арасын тамыршыдай тап басып ұлттық рух пен намысты биік көтерді, адалдық пен тәртіпті басты өлшем етті.

9-оқушы: Бауыржан Момышұлы қазақ әдебиетіңдегі проза, поэзия, драматургия жанрларын әскери тақырыппен толықтырды. Әсіресе адам әлемін, ондагы әділеттік пен адалдық секілді биік қасиет өлшемдерді әр қырынан танытып мән-маңызын арттыра түсті. Бауыржан соғыс уақытында «Серігім», «Жазушыға», «Қалыбек аға», «Біреулерге», «Омарбекке», «Жардың мұңы», «Ана тілін ардақта», «Досыма», «Толғау» атты өлеңдер жазған.1952-1956 жылы «Офицердің күнделігі», «Бір түннің тарихы», «Біздің семья» деген алғашқы кітаптары жарық көрді.

10-оқушы: «Москва үшін шайкас» — соғыстың сұрапыл сәттерін, қиын-қыстау кезеңдегі майдандас жауынгерлердің тағдырын реалистікпен суреттелген туынды. «Москва үшін шайкас» — ел, жер, отан қорғаудың рухани шежіресі. Ел мен жерді қорғау, Отанға деген парыз-қарызды адал атқару — бугінгі күннің талабы. Бауыржан Момышұлының әскери тақырыптағы туындылары осы реттен де кұнды.

(выступление гостя __________________________________________________________________________________________________________________________________________)

12-оқушы: Бауыржан Момышұлының еңбек мұраларында өмір -тұрмыстан туындаған, ақыл-парасат жемісіне арналған қантты сөздер көптен саналады.

1. Ертеңсіз өскен бала — рухани мүгедек адам.

2. Жарайсын, балам. Үйге кіргенде әрқашан үлкендерге сәлем

беруді ұмытпа, әдепті бала сүйтеді.

3. Ерлик дегеніміз – ең алдымен өзіңнің ар намысыңды қорғау.

4. Ұлттык сезім — касиетті сезім

5. Тәртіпке бас иген құл болмайды.

6. Отан үшін отқа түс, күймейсің.

7. Өмир үшін өлгенше күрес.

8. Ел дегенді езіліп,жұрт дегенде жұмылып кызмет ет.

Слайд №8

13-оқушы: Бауыржан Момышулы шыгармашылыгы адам мен онын еңбегін биік багалайтын, өмір , уакыт талаптарын адал аткарып әділеттік тұрғысынан жүзеге асыратын, елдік пен ерлікке тәрбиелейтін тағылымды туындылар болып табылады. Халық жазушысы Шерхан Мұртаза «Ноқтаға басы сыймаған» атты пьесасын арнады, Т.Дүйсенбаев пен М.Жолдасбековтың деректі фильмі өмірге жолдама алды.

Тәрбие сағатын қорытындалылау үстінде оқушылардың білім мен тәрбиелік деңгейлерінінң біршама өскені байқалды.

( демонстрируется фильм №6 – «Голос Бауыржана Момышулы» )

14-оқушы: Бауыржан Момышұлына 1990 жылы желтоқсанның 11-інде «Кеңес Одағынынң Батыры» атағы берілгенін, тарихта бұл оқиға «Баукең жұлдыз таққан күн» екенін, халыктың аты аңызға айланған халқының сүйікті перзенті Бауыржан Момышұлының бүгінгі ұрпақ тәрбиесіне берері мол екенін айтып қорытындылайды.

Слайд №9

(музыкальный номер-песня «Бауыржан»

15-оқушы: Баукеңнің әрбір сөзінің мағынасы , тамыры тереңге, түп тартқан теректей мағыналы да, мазмұнды. Сондай бір кемелденген келешектің кілтін тапсыратын болашақ жас ұрпақтарға айтар өсиеті:

( ученик в роли Бауыржана Момышулы)

-Ей жас ұрпақ ! Естисің бе, менің үнімді. Жете ме саған менің дауысым ! Жетсе бүгінгі баламыздан бастап, көп ұлтты отанымыздың барлық болашақ ұрпақтарына айтар екі ауыз сөзім бар.

Ол отанды сүйіңдер, оны қорғандар, оған қызмет етіңдер деген сөз. Ол халықтар достығын қадірлеңдер , қасиеттеп ұстаңдар деген сөз.

(музыкальный номер-песня

Композитор: Ескендір Хасанғалиев, Ән Аты- «Атамекен»)

Преподаватель НВП- Ребята, уважаемые гости, на этом наше внеклассное мероприятие ,посвященное 109 годовщине со дня рождения воина, писателя, героического сына своего народа Бауыржана Момышұлы прошу считать закрытым

Сценарий подготовила преподаватель музыки

_______________О.Л. Дьяченко

Батыр Бауыржан Момышулы.

Автор: Жакупова Хадиша Талгатовна

     Сын казахских степей батыр нынешних дней.

В те суровые дни батыр шел впереди.

Его взор и слова пронизали насквозь как стрела.

Проверяя тебя в жилах кровь иль вода.

Он суров, справедлив, не боялся, он смерти ей смотрел он в лицо.

Пули с визгом летели, пронзая его.

Невзирая на чин, шел в атаку один.

Поднимая бойцов за собой, вдохновлял на решительный бой.

Сын казахских степей гордость нашей страны батыр

Бауыржан Момышулы.

Он на страже стоит средь Алатауских гор.

Озирая взором просторы степей.

Преклоняюсь, земля пред тобой, где родились батыры герои.

Не жалея себя они бились с врагом, отдавая за нас свои жизни.

В моих жилах течет предков кровь.

Зов свободной домбры, плачь қобызной струны.

Вновь звучит по степи, где была пролита кровь батыров не зря.

Гордость нашей земли батыр Бауыржан Момышулы.

Тұлғасы тұнған тәлім, есімі елге мәлім – Бауыржан Момышұлы

Абай атындағы Республикалық мамандандырылған
дарынды балаларға арналған қазақ тілі мен әдебиетін
тереңдете оқытатын орта мектеп-интернатының
тәрбиешісі Жүсіпова Мақпал Оразқызы

Сабақтың тақырыбы: Тұлғасы тұнған тәлім, есімі елге мәлім – Бауыржан Момышұлы.

Сабақтың мақсаты: Білімділік. Жас ұрпақтың санасына ұлттық рухтыдарыта отырып,олардың елін, жерін сүйетін патриоттық сезімінояту, бабалар ерлігін насихаттау.

Дамытушылық. Аты аңызға айналған, туғантопырағымыздың тарланықазақтың біртуар перзенті,әйгілі қобасшы, Халық Қаһарманы Бауыржан Момышұлының есімін ұлықтау өшпес ерлігіндәріптеу.

Тәрбиелік. Отансүйгіштікке, батылдыққа, ерлікке, татулыққа, еңбексүйгіштікке, парасаттылыққа тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Интерактивті тақтадан Б.Момышұлының суреті, Бейне таспа, Бауыржан аға туралы жазылған ақын-жазушылардың нақыл сөздері

Жүргізушілер ортаға шығады.

Надира: Құрметті осы кештің қонақтары, ұстаздар, оқушылар! Біз бүгін Ұлы жеңістің 70 жылдығына орай  Отанына шын берілген, қайсар ержүрек,батыр  Бауыржан Момышұлына арналған «Тұлғасы тұнған тәлім, есімі елге мәлім – Бауыржан Момышұлы» атты кездесуімізді бастауға рұқсат етіңіздер.

Дәурен: Кешегі неміс фашист басқыншыларымен болған қырғын соғыстағы жеңіс оңайлықпен келмеді. Талай ардақты азамат елі, жері үшін жанын қиды. Соның бірі, бірі емес бірегейі қазақтың Бауыржан батыры. Бауыржан Момышұлы деген есімді естігенде ең бірінші патриот,еліне адал адамның бейнесін елестетесің.

Төлеген: Биыл біздер жеңістің 70 жылдық мерекесін тойламақпыз. Жеңіс… Оны сан миллиондаған адамдар 4 жыл бойы минуттан, сағаттан сарыла күтті емес пе? Ақыры олардың үміті мен сенімі ақталды, тілектері орындалды. Бірақ сол жеңіс оңайлықпен келген жоқ. Біз соғысты көрген жоқпыз, бірақ Отан үшін өздерінің кеудесін оққа тосқан миллиондаған асыл азаматтардың ерлігін мақтанышпен айта аламыз. Олар: Б.Момышұлы, Т.Бигелдинов. Әлия мен Мәншүк. т.б.

Енді біздер бүгін осы қан майданда қасық қаны қалғанша соғысып, ерлік істерімен Отан үшін күрескен батыр ағамыз Кеңес Одағының батыры, халық қаһарманы, әскери шенді қызметкер, даңқты қолбасшы, қазақтың көрнекті жазушысы Бауыржан Момышұлы туралы сыр шертпекпіз. Бүгінгі кездесуіміз батырдың ерлігі мен өнегелі істеріне арналады.

Слайд.   (Жүріп жатады)

Надира: Ақ көрпесін жамылған асқар Ала таудың баурайында талайы тамсана аңыз қылып айтып жүрген дарындылар ордасында осынау жиында домбыраның күмбірі естілмесе бізге сын. Олай болса ортада «Әке толғауы» күйімен Дарын оркестрі.

Төлеген: Көктем келсе суда сызылып сыңғыр үніне басады. Шыбықтарда самал желмен тербеліп, қарлығаш та көктем келді деп ән салады. Сол көктемдей құлпырып мың бұрала билейтін 9 «Ә» сынып қыздарын «Көктем» биімен қарсалыңыздар.

Дәурен: Бүгін бізде қонақта:Қазақтың хас батыры Б.Момышұлының келіні,қазақ келінінің үлгісіне айналған, жазушы,э тнограф Зейнеп Ахметова апамыз, және даңқты қолбасшы, халық қаһарманы, жазушы Б.Момышұлының ролін сомдаушы, М.Әуезов атындағы драма театрының актері, «Серпер» жастар сыйлығының иегері Еркебұлан Дайыров ағамыз.

Төлеген:

Туған жерім Мыңбұлақ,  арналы Ақсай,
Ішсем суы татиды шекер,   балдай
Қызғалдақ, қалың егіс, көк жоңышқа
Сенен артық жер, шіркін, өтер қандай. — деп өзі жырлағандай Бауыржан Момышұлы 1910 жылы 24 желтоқсанда Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Мыңбұлақ ауылында дүниеге келген.

Бауыржанның өз әкесі  Момыш еті тірі, қолы шебер, көкірегі ояу, көңілі сергек, оқымаса да тоқығаны көп, өлең шығарып, жиын-тойға қатысып, айтысқа да түскен ақын адам, шымыр денелі, терең ойлы жан болған.

Надира: Бауыржан тәрбиесінде әжесі Қызтумас ерекше орын алған. Әжесі немересін халықтың ән-жырына, ертегі-әңгімесіне сусындатып өсірген.

Ал, анасы Рәзия — қазақ келіні. Шешесінен үш жасында жетім қалған, оны әжесі мен әкесінің әңгімелерінен білетін жазушы Бауыржан ол кісі туралы көп жаза алмайтын еді.Сөйте тұра,кішкентай өмір үзігі арқылы-ақ білікті, ұлттық салт -дәстүрімізге жетік, ибалы, иманды қазақ келінінің жақсы болмысын өте әдемі, әрі дәл бейнелеген.

Дәурен: Б. Момышұлы 1950 жылы Кеңес Армиясы бас штабының арнаулы жоғары әскери академиясын бітіріп, әскери академияда дәріс оқумен бірге шығармашылыққа бет бұрды. 1956 жылы демалысқа шығып, өмірінің соңында шығармашылық жұмыспен айналысты. Жазушылық таланты тез ұшталды. Ол шығармаларын қазақ, орыс тілінде жазып, қазақ әдебиетіндегі әскери проза жанрларының негізін қалады.

Жазушының өзекті тақырыбы – Ұлы Отан соғысы кезінде жауынгерлердің тұлғасын жан-жақты суреттеп сомдауға арналған.

Надира:«Ән –халықтың қазынасы» демекші сахнаны көркіменен құлпыртатын, даусыменен тамсандыратын, әнін қалықтатып, көрерменді балқытатын Умирова Арайды «Сарбаздар» әнімен қaрсы алыңыздар.

Төлеген:

Ел аузында аңыз болған есімі
Атқан оқтай айтқан сөзі кесімді
Ерге лайық мінегі оның найзағай,
Ақ боз атпен қол басы боп көсілді.

Қалт еткенде естеліктер қалдырып,
Қоршау бұзған жауды естен тандырып,
Ер Бауыржан ата есімі рух берген,
Жүректерде жігер оты нжандырып.

Қызуқанды командир ол намысты,
Жауға қарсы жан аямай алысты.
Ұмытпаймыз қаһарманы халықтың
Батыр ата Бауыржандай арысты

Дәурен: Ендігі кезекті оқушылардың өз шығармашылықтарына берсек

(Арнаулар оқылады)

Көрініс:(Музыка ойнап тұрады, ортаға Бауыржан Момышұлы шығады)

Бауыржан: Оттан да оқтан да қорықпаған Бауыржан едім. Кейінгі кезде қорқынышым көбейіп барады. Балаларға бесік жырын айтатын келіндерімнің азайып бара жатқанынан қорқам, екінші, немерелеріне  ертегі айтып беретін әжелердің азайып бара жатқанынан қорқам. Өйткені бесік жырын естіп, ертегі тыңдап, дәстүрді бойына сіңіріп өспегеннің көкірегі көр бола ма деп қорқам. Ал көрдің қолына балта берсең шаба салады, бақыр берсең ала салады, найза берсең, сұға салады, намыстанбай бұға салады. Мен табиғатынан, тағдырынан болған соқырлықты айтып отырғам жоқ, тауып алған соқырлықты айтам. Егер ондай соқырлықтан жазылмасақ, халық болудан қаламыз ба деп қорқамын!

(жалғасы бар)

Зейнеп Ахметовамен сұхбат.

Даурен: Зейнеп апа, Сіздің «Шуақты күндер» атты кітабыңыз арқылы, халық яғни оқырман қауым сізді жақсы біледі. Бұл қазақтың салт-дәстүр энциклопедиясы деуге де тұрарлық еңбек. Сіз үшін осы кітаптың құндылығы неде?

Надира: Атаның баласы Бақытжан ағаға деген ілтипаты мен Бақытжан ағамыздың әкесіне деген махаббаты қандай болды?

Төлеген: 2013 жылы режиссері Ақан Сатаевтің,қазақфильм түсірген Бауыржан атамыз туралы көркем фильм түсірді. Көңіліңізден шықты ма?

Надира: Осы фильмде батырдың жары, Бақытжан ағамыздың анасының рөлін ойнаған Әсел әпкеміздің ойнағаны сізге ұнады ма?

Дәурен: Зейнеп апа, «Шуақты күндер», «Бабалар аманаты» атты кітаптарды айтып жатырмыз. Мүмкін тағы бір осындай жарқ етер дүниеден дәмеленсек бола ма?

Төлеген:

Биле, биле сұлу қыздар ай мүсін,
Биле, биле өнерлілер бармысың?
Жадыратып көктем биін билеңдер,
Бұл жиынға билеу үшін келгендер.

9 «А» сынып қыздарының орындауында «Қазақ биі»

Надира: 

Бұл мектептен Тамара шыққан, Тоқтар да,
Түлеп ұшты бұл өңірден Ақбота,
Бейбітіңнің ізін жалғар ұланың
Жандарбектің Жұбанышы алдыңда

Жандарбекұлы Жұбаныш «Жаса Қазақстан» әнімен.

Еркебұлан Дайыровпен сұхбат, сауалдар қою.

Төлеген: Ақан Сатаев сізді қалай тапты? Рольге бекітілген кезде қорқыныш болды ма? Себебі, өте жауапкершілгі мол,жүгі ауыр ғой?

Дәурен: Сіз бір сұхбатыңызда әр актердің өзінің жанкүйері болу керек депсіз,өзіңіздің жанкүйерлеріңіз көп па? Және де мақсатқа жету үшін қандай қасиет керек?

Надира: Театрдағы рольдеріңіз туралы не айтасыз?

Надира: Зейнеп апа, осы қазіргі кездегі өсіп келе жатқан жастарға және осында отырған балаларға айтар тілегіңіз.

Ән. Катюша

Көрініс.

Төлеген: Бауыржан ағамыз туралы жазылған естеліктер шалқар дария айдынына құйып жатқан мың бұлақты арналы өзендердің саласындай Бауыржан атамызбен түрлі қарым-қатынаста болған сан қилы тағдырды бастан кешкен адамдардың естеліктері. Енді осындай естеліктер мен арнауларды тыңдасақ.

(Естеліктер оқылады: Арсен, Ерлан, Нұржан, Назерке, Сабина, Сары)

Дәурен: Бауыржан Момышұлы  соғыс жылдарында адуынды да қатал әскери басшы ғана болып қана қойған жоқ, сонымен қатар қарамағындағы жауынгерлер мен офицерлердің ақылгөй жетекшісі, мейірман тәрбиешісі де бола білген. Соғыс аяқталғанға дейін батальонды, полкты, ал соғыс аяқталғаннан кейін дивизияны басқарған. Жоғарғы Әскери академияны бітіріп, сонда ұстаздық еткен. Кейін біржола шығармашылық еңбекпен шұғылданып, қарудың орнына қалам алған.

Төлеген: Б.Момышұлының қаламынан шыққан шығармалар көп. Солардың бірегейін атасақ, «Қанмен жазылған кітап», «Ұшқан ұя», «Москва үшін шайқас», «Менің отбасым», «Майдандас достарым», «Генерал Панфилов», «Төлеген Тоқтаров», «Адам қайраты», «Артымызда Москва» Б.Момышұлы орыс және қазақ тілдерінде бірдей жазады. Оның  «Біздің отбасы», «Артымызда Москва», «Майдандағы кездесулер» сияқты кітаптары бірнеше шетелдік тілдерге аударылып басылған.

Надира: БауыржанМомышұлы жайында өлең, дастандар да, естелік мақалаларда, кітаптар да көп. Олар Александр Бектің, «Арпалыс», Әзілхан Нұршайықовтың «Ақиқат пен аңыз», келіні Зейнеп Ахметованың  «Шуақты күндер», ұлы Бақытжан Момышұлының «Жанымның жарық жұлдызы» және тағы басқа шығармалар.

Төлеген: «Атаның сөзі –ақылдың көзі» дегендей  Бауыржан атамыздың өз батасын берейік.

Батасын орындау.

Даурен: Құрметті қонақтар алтын уақыттарыңызды бөліп келгендеріңізге көп рахмет! Зейнеп апа, ауырмаңыз, сырқамаңыз, ұзақ жасаңыз.

Еркебұлан аға, сізге шығармашылығыңызда табыс тілейміз. Өсіп келе жатқан жастарға үлгі бола беріңіз.

Төлеген: Біз тек дүрсін сөзбен ғана мемес, Бауыржан атамыздың атын дәріптейтін игі істермен,тиянақты тірліктермен дәлелдеуге тырысамыз деп уәде береміз.

Надира:

Ендеше Бастаса –елдің көсемі, 
Сөйлесе — сөздің шешені.
Ақылы асқан Абыздай, 
Бар түйінді шешеді, — дей отырып, мектебіміздің басшысы Мұхтар Ботабайұлы ағайымызға береміз.

Директордың тәрбие-ісі жөніндегі орынбасары Айсұлу Пернебайқызына сөз кезегі беріледі. (Сыйлық тапсыру)

Үшеуі бірге: Хош, сау-саламатта болыңыздар!

Тема: Б.Момыш-улы – легендарная личность. Повесть «За нами – Москва». Нравственная проблематика повести.

Цель: Формирование представления о долге, мужестве, героизме солдат Великой Отечественной войны на примере героя Б. Момышулы.

Задачи: — познакомить учащихся с жизнью и творчеством воина – писателя Бауыржана Момышулы; формировать творческие способности учащихся, их ценностные ориентиры; воспитывать патриотизм и высокую нравственность.

Форма работы: групповая, поисково-исследовательская.

Ход урока

I.Организационный момент. Приветствие. Создание положительного психологического настроя детей.

Чтение эпиграфа урока:

«Немало народ мой видал,

Батыры с булатом и пикой стальной

Бросались, как тигры могучие, в бой.

Запой, моё сердце, о смелых героях!»

«Мозговой штурм».

— Кого мы называем смелым человеком, героем? (дайте определение),

Герой — человек, совершающий акт самопожертвования ради общего блага.

— Подберите синоним к слову «смелый»

Синонимы к смелый: отважный, неустрашимый, решительный, мужественный, энергичный, безбоязненный, дерзкий, храбрый и бравый.

II. Сообщение темы и цели урока.  Вступительное слово учителя.

— Сегодня у нас необычный урок. Урок – мужества. Урок – исследование. Наш урок проходит накануне праздника Победы.

— Что вы знаете об этом празднике? /ответы детей/

— Мы не видели войны. Мы родились, когда давно отгремели выстрелы, победа, которую в долгих и жестоких боях завоевали наши деды и отцы, дала возможность всем нам жить спокойно и свободно.

Великую победу одержал наш народ в Великой Отечественной войне 1941-1945 годов. Нелегко досталась нам эта победа. Поэтому об этом должны знать вы, самые маленькие граждане страны. Думать о мире, бороться за мир мы должны ежедневно, ежечасно. Растите и мужайте, сохраняя в сердцах память о героях, которые подарили нам нашу жизнь.

70 лет назад 22 июня 1941 года началась Великая Отечественная Война.

Казахстан в годы войны. В Великой Отечественной войне вместе с единой семьей народов участвовал и Казахстан. С началом Великой Отечественной войны в Казахстан из районов захваченных немецко – фашистскими оккупантами или находящимися в непосредственной близости от линии фронта, эвакуируется значительная часть оборонных и других предприятий.

Наша республика снабжала действующую армию продовольствием, обмундированием, оружием, боеприпасами, горючим. А города и промышленность страны — металлами, каменным углем, нефтепродуктами, сырьем. Отсюда на фронт беспрерывно шло людское пополнение. Здесь формировались новые войсковые части.

Поэт и общественный деятель Олжас Сулейменов сказал: «Во время войны наш народ закалился, обретая национальный дух. Нам нельзя забывать своих героев. Они должны быть примером для всех последующих поколений казахстанской молодежи…»

Бессмертный подвиг батыров, победивших фашизм, навсегда сохраниться в наших сердцах, и будет вечно сиять немеркнущая слава героев.

Одним из великих сынов казахского народа является Герой Советского Союза, «Халық қаһарманы» Б. Момышулы. Значимость его имени подчеркивается тем, что в декабре 2010 года под эгидой ЮНЕСКО отмечалось его 100-летие.

Наши предки говорили: «Величие народа – в величие духа, идите по дороге жизни, не склоняя головы, не роняя чести», — эти слова по праву можно отнести к Б. Момышулы. Нет ни одного человека в Казахстане, кто бы не знал его имени, не гордился бы им не только как своим национальным героем, но и как широко известным казахстанским писателем.

Сегодняшний наш урок посвящается Бауыржану Момышулы. Мы познакомимся с жизнью и творчеством воина – писателя.

Готовясь к этой встречи, учащиеся разбились на группы и провели самостоятельный поиск необходимой информации с использованием разных источников. Они расскажут нам, кем был и кем стал для нас Бауыржан Момышулы.

ІІІ. Презентация групповых работ учащихся.

Первая группа — «Сын своего народа».

Вторая группа – «Героизм Бауыржана Момышулы в годы Великой Отечественной войны».

Третья группа — «Воин – писатель». Повесть «За нами – Москва». Нравственная проблематика повести.

Четвертая группа — «Знаменитые афоризмы Бауыржана Момышулы».

I группа «Сын своего народа» (портрет, музыка).

Личности, подобные легендарному полководцу Бауыржану Момышулы, рождаются раз в столетие. В далеком 1910 году 24 декабря в ауле Колбастау Жувалинского района сейчас Жамбылской облости в семье Момыналы, которого по аульному звали Момышом, произошло радостное событие. После четырех дочерей родился долгожданный сын Бауыржан.

Большую роль в его воспитании сыграла бабушка Кызтумас. «Никто из моих дальнейших учителей не учил меня тому, чему научила бабушка, отец и старейшие из наших родственников…» — говорил Бауыржан Момышулы.

Окончив школу, он работал учителем, ответственным секретарем райисполкома, финансистом, начальником сектора Гос.плана, консультантом Союзного Пром. банка. В 1932 году он призывается на действительную службу и навсегда связывает свое будущее с Советской Армией.

В 1933 году окончил полковую школу.

В 1939 по 1940 годах Бауыржан Момышулы служил на Украине и принимал участие в походах на Карпаты и в присоединении Бесарабии.

II группа «Героизм Бауыржана Момышулы в годы Великой Отечественной войны».

Война изменила всю судьбу Бауыржана Момышулы, как и многих его современников. К 1941 году он уже имел солидный военный «багаж» — командовал артиллерийскими подразделениями, был командиром 202-го отдельного противотанкового дивизиона. В годы Великой Отечественной войны он был единственным казахом — командиром дивизии.

Особое место в биографии Бауыржана Момышулы занимает битва под Москвой.

В июле1941 года только что образованный штаб новой 316-й стрелковой дивизии, под командованием генерала Ивана Васильевича Панфилова, начал призыв военных из Казахстана и Киргизии.

Бауыржан Момышулы был назначен командиром стрелкового батальона. А дальше – фронт. Осенью 1941 года шли ожесточенные бои при обороне Москвы. В этот критический момент Момышулы получил под свое начало стрелковый полк. Вместе с другими частями они не пропустили врага в столицу.

Именно тогда о Бауыржане Момышулы стали говорить как о талантливом командире, стратегически разрабатывающим каждую операцию. Умелое руководство комбата позволило на три дня задержать фашистов на московском рубеже – Волокаламском шоссе. После чего Момышулы вывел свой батальон из окружения.

В зимнем наступлении 1942 года Бауыржан в звании капитана и полтора батальона стрелков смелым ночным налетом разгромили резервы СС дивизии «Мертвая голова». Легендарный панфиловец участвовал в 27 боях при обороне Москвы.

Известным писателем Александром Беком написана замечательная повесть «Волоколамское шоссе», где говорится о подвиге бойцов и командиров Панфиловский дивизии. В ней много страниц посвящено мужественному войну, казахскому офицеру. Это произведение переведено на многие языки.

Бауыржан Момышулы отличался характером твердым и прямым. Говорил всегда и всем только то, что думал, никогда ни под кого не подстраивался. Будучи требовательным к себе, требовал много и от других. В его идеи в области тактики отличались смелостью и новизной. Его героизм в битвах под Москвой стал легендой еще в годы войны.

Несмотря на то, что всенародно признанным героем Бауыржан Момышулы стал еще в 1941 году, официально звание Героя Советского Союза присвоили с большим опозданием. Посмертно, 11 декабря 1990 года, в честь 80-летнего юбилея. Восстановить историческую справедливость помог Первый Президент Казахстана Нурсултан Назарбаев.

Сам Бауыржан Момышулы говорил: «Мои судьи – время и народ. Герои рождаются для народа и умирают за народ».

III группа «Воин — писатель». Повесть «За нами – Москва». Нравственная проблематика повести.

Бауыржан Момышулы был не просто военным, он известен и как замечательный писатель, автор сборников рассказов «Дневник офицера», «История одной ночи». Примеров, когда вышедшие в отставку военные брались за перо, много, но большинству не удалось получить высокую оценку своего творчества. У Бауыржана Момышулы это получилось.

Огромной любовью к простым солдатам, Родине пронизана его книга «За нами Москва», посвященная боевым подвигам гвардейской Панфиловской дивизии. Помогали ему в написании правды о войне и те 38 тетрадей-дневников, что вел он на фронте, вел в любых условиях: на марше, в окопе, в снег и даже в окружении.

В военных учебных заведениях Кубы, Израиля, Никарагуа отдельно изучается военный опыт Б. Момышулы. Один из самых объемных трудов Б. Момышулы, созданных во время войны, — «Психология войны». Этот труд был переведен на английский язык. Он основоположник отечественной военной философии. В своей книге Б. Момышулы глубоко и всесторонне показал подвиг солдата. Он писал свои книги кровью сердца, они поражают беспощадной правдивостью.

«Нам известны военные подвиги Бауыржана Момышулы. Став писателем, он совершил второй подвиг. Оба подвига, на мой взгляд, равноценны», — говорил писатель Петр Вершигора. Бауыржан Момышулы первый казахский писатель, который пишет как на русском, так и на родном языке. Он писатель двуязычный. В этом тоже его богатство и счастье.

В знаменитых афоризмах Б. Момышулы заключена мудрость, опыт и знания воина-писателя, очевидца и участника Великой Отечественной Войны.

Учитель: Ребята из 4-ой группы помогут нам раскрыть значение знаменитых афоризмов Б. Момышулы.

IV группа. «Знаменитые афоризмы Б. Момышулы».

Батыр молодому поколению оставил пословицы и поговорки, взятые из жизненного опыта, как заключение его собственных филослфских мыслей.

Б.Момышулы оставил после себя около сорока изречений на разные темы: о поведении, нравственности, героизме, патриотизме, сознательности, и все они имеют глубокое филослфское значение.

Слова писателя остались на бумаге для нас, а сам он прошел земной путь ни разу не согнувшись перед власть имущими, глядя прямо, держась гордо, терпя страдания от прямоты своего народа.

Б. Момышулы сочно и страстно, глубоко и прекрасно говорил и писал на двух языках. Он понимал это так: «Родной язык – с родным соединяет, русский язык – с другим сближает».

Он следовал принципу: «Знающий один язык – это один человек, знающий два языка стоит двух достойных людей».

Вышедшие из под его пера крылатые слова восхищают точностью и глубиной, красотой и человечностью. Его меткие высказывания поражают многогранностью и разнообразием.

Работа над афоризмами (высказываниями).

У каждой группы есть высказывания Б. Момышулы на казахском и русском языках.

Подготовьте их выразительное чтение. Как вы их понимаете?

Презентация высказываний.

Учитель: Нет, наверное, человека, который не сколонил бы голову перед героизмом воина – писателя во время Второй Мировой Войны, перед его талантом в мирное время, перед его высокой человечностью.

Б.Момышулы своей жизнью создал себе «нерукотворный памятник».

«Он истина и легенда, ироничный и своевольный. Он – «феномен казахского народа», — так пишут известные писатели – поэты Ч.Айтматов и М.Шаханов в своих книгах-диалогах («Плач охотника над пропастью», «Исповедь на исходе века»)».

***

Вы слышите,

Слава героя гремит

Как горный поток по весне.

И девушкам снится бесстрашный джигит,

Летящий на белом коне.

Я много прошел тропинок и трасс,

Немало увидел я стран,

И вместо приветствия слышал не раз:

Москва, Казахстан, Бауржан!

С. Муканов

IV. Итог урока.

Вами проведена большая исследовательская работа. Она велась на протяжении целого месяца. результат работы – наш урок.

Работа над составлением “Синквейна”

Бауыржан Момышулы

Смелый, независимый. /варианты учащихся/

Воевал, писал, любил свою Родину.

Верный сын своего народа.

Герой.

Мақсаты: Аты аңызға айналған Қазақ халқының батыры, Халық қаһарманы Бауыржан Момышұлының өмірі және шығармашылық жолымен таныстыру, ерлікке толы өмірін үлгі ету.
Кештің құрал-жабдықтары: Бауыржан өмірі жайлы слайд, банер, Батыр туралы кітаптар көрмесі.

Ұлы Отан соғысында қаза болғандарды еске түсіруге арналған 1 минуттық үнсіздік.

Сахнаға екі жүргізуші шығады.
1-жүргізуші: Жеңіс күні- адамзат аңсап өткен күн, жеңістің туын тіккен-1945 жылғы 9 мамыр азаттық күрестің айбынды күні. Мөлдір аспанды бұлт қаптады. Шаттық әні қайғылы үнге, нұрлы күнді қара тенге айналдырмақ болды.1941 жылы 22 маусымда фашистік Германия Кеңес одағына опасыздықпен шабуыл жасады. Халық үшін бұл ауыр кезең болды.

2-жүргізуші: Құрметті осы кештің қонақтары, ұстаздар, оқушылар! Біз бүгін Ұлы Жеңістің 65 жылдығына орай және де Отанына шын берілген, қайсар жүрек Бауыржан Момышұлының 100 жылдық мерейтойына арналған
«Қазақтың қарапайым бір ұлымын, жанымды арым үшін құрбан еткен»- атты әдеби кешімізді ашуға рұқсат етіңіздір.

1-жүргізуші: Кешегі неміс-фашист басқыншыларымен болған қырғын соғыстағы жеңіс оңайлықпен келмеді. Талай ардақты азамат елі, жері үшін жанын қиды. Соның бірі, бірі емес бірегейі –қазақтың Бауыржан батыры. Бауыржан Момышұлы деген есімді естігенде ең бірінші патриот, еліне адал адамның бейнесін елестетесің. Батыр атамыз соғыстан оралғаннан кейін батырдың қаруын қаламға айыбастағанын білеміз. Ол майданда бір ерлік етсе, сөз майданында екінші ерлік көрсете білді.

2-жүргізуші: Қазақ халқында мынадай сөз бар: «Ғалымның аты өлсе де, хаты өлмейді»- дегендей, батырдың ерлік туралы айтқан қанатты сөздері де, ел аузында сақталып жүр.
(сахнаға екі оқушы шығып Б. Момышұлының нақыл сөздерін айтады)
1-жүргізуші: Өнерлінің өнерін
Қане байқап көрейік
Жүйрік аттай желейік,
Күй мен жырға кезек берейік.
Сахнаға 9— сынып оқушысы Искаков Адильшені шақырайық. Папури Ұлы Отан соғысындағы әндер.

2-жүргізуші: Батыр бойында қайрат, күш-жігер, қайсарлық молынан көрінеді.
Бауыржан атамыздың әділетсіздікке, екі жүзділікке қарсы тұрып, талай жерде өзіне жау тапқандығын тілге тиек етеді. Батыр бейнесінің әр қыры оның өз шығармаларынан анық байқалады.
Бауыржан Момышұлы «Москва үшін шайқас» атты шығармасынан үзіндіні тамашалаңыздар.
(Көрініс «Москва үшін шайқас»)

1-жүргізуші: Бейбітшілік жайлай берсің жер бетін,
Туы мәңгі желбіресің жеңістің.
Қазір сіздердің алдарыңызға 7-сынып оқушылары «Естесің мәңгі Бауыржан ата» әнін орындайды.

2-жүргізуші: Теңіздей тербетіліп көл бетінде,
Бишілер билеп кетті тербетіле.
Аққудай қалықтаған теңіздегі,
Бишілер өнерлерін көрсетуде.
(Алдарыңызда 10 сынып оқушыларлары өнер көрсетеді.)

1-жүргізуші: Жолдастары бастарына гүл қойыпты… Бүгінгі ұрпақ кешегі қан майдан ерлерінің жалғасы, қазіргі сіз бен біз мәңгілік ерліктің, өшпес ерліктің рухын өлтірмей, ерлер есімін санамыздан өшірмей ұрпақтан ұрпаққа аманат етіп келеміз.

2-жүргізуші: Олай болса, құрметті біздің көрермеңдер, қазір сіздердің алдарыңызға ұсынылып отырған Бауыржан Момышұлының «Майданнан жазылған хаттар» атты естеліктерден бір көріністі 8 сынып оқушылары атынан ер рухына арналған ескерткішке қойылған гүл деп қабылдаңыздар.
(Көрініс)

1-жүргізуші: Сүйінші, халқам, сүйінші!
Белінді бекем буыншы,
Жеңдік жауды күйрете,
Жасалған той мереке!

2-жүргізуші: Жеңіс деген жақсылықтың сыңары,
Жігерленген құштарлықтың құралы.
Күрескердің арманы мен ұраны,
Қуаныш пен мерекенің бұлағы.

1-жүргізуші: Көрдік, сіздерді жайдық құшақ,
Елестетіп жанын қиған құрбандарға.
Қарсы аламыз үлгі тұтып,
Майданды көрген, бізге өмір берген аталарды!
«Ағаларым» әні залды шарықтап орындалып тұрады. Қолдарында гүл шоқтары бар оқушы балалар марш екпінімен залға кіріп, ардагерлерге тағзым етеді. «Ағаларыма» әні орындалады.

2-жүргізуші. Қаптап көкке абырой мен бақ құсым,
Тыныштықпен ата бер менің ақ таңым.
Ғасырдан ғасырға өтіп, тарих шежіресіне талай ерлік пен қаһармандардың үлгілері жазылар. Бірақ, солардың ішінде Ұлы Отан соғысы гитлершіл Германия әскерлерін талқандап, жер жүзін фашизм апатынан аман алып қалған Ұлы Жеңісі халық қаһармандарының өшпес өнегесі болып мәңгі жарқырай береді.

1-жүргізуші: Бүгінгі жастардың болашағы, бақыты үшін, қан төккен әскер мен апалардың даңқы еш уақытта өшпейді! Олардың рухына қандай көйлек жолдарына, біздер тізе бүгіп, бас иеміз.
Міне, біз сол тамаша Жеңістің 65 жылдық ұлы мерекесін тойлап отырмыз. Ер жігіт етігімен су кешіп, от басқан, ат ауыздығымен су ішкен, сұр шинельді төсек етіп, ақ қар, көк мұз жастанып, жаумен шайқасқан. Ұлы Отан үшін жанын қиған ер жүрек батырлардың қаһармандық ісі еш уақытта ұмыт болмайды, мәңгі есте сақталды.
(Ең соңында «Жеңіс күні» әні хормен орындалады.)

Сыныптан тыс сабақтың тақырыбы: Халық қаһарманы — Бауыржан Момышұлы

Сабақтың мақсаты:

Қазақ халқының өр тұлғаларының жалғасы болған, Отан қорғаған қаһарман ұлдарының бірі, Кеңес Одағының батыры, Қазақстанның халық қаһарманы Бауыржан атамыздың өмір жолдары, ерлік күресі, халқына сіңірген еңбегі жайлы таныстыра отырып, келешек ұрпақты өз Отанын сүюге, оның намысы мен абыройын қорғауға даяр болуға, елінің болашағы үшін тер төккен тұлғаларды ұмытпауға тәрбиелеу.

Көрнекілігі:  

1.суреттер, нақыл сөздер, бейне фильм, слаид

Ұйымдастыру кезеңі:

1. Мұғалімнің кіріспе сөзі
2. Жүргізуші мен оқушыларға сөз
3. Оқушылардың шығармашылық жұмыстары

Құрметті ұстаздар! Оқушылар!    Міне, Ұлы Отан соғысының жеңіспен аяқталғанына биылғы жылы 65 жыл толмақшы. 9 мамыр-сол кездегі кеңес халқының ержүректілігі мен төзімділіктерін паш ететін, тарихта мәңгілік қалатын күн. Бұл күнді соғыстың алғы шептерінде қайсарлықпен шайқас жүргізіп, ерліктің сан үлгісін көрсеткен ардагерлер тойлайды. Бұл мейрамды өздерінің тылдағы қажырлы еңбегімен жеңісті шыңдаған, станоктың қасынан, егін даласында, күні-түні  мал бағып,  тынымсыз жұмыс істеген жұмысшылар, ауыл адамдары тойлайды. Бұл мейрамды біздің аяулы да даңқты әйелдеріміз — өздерінің әкелерін, ерлерін, ұлдарын және сүйіктілерін көзінен жасы сорғалай жүріп төзімділікпен күткен, олардың орнын жоқтатпаған аналар мен жұбайлар, қалыңдықтар мен қыздар тойлайды. Бұл мейрамды өздерінің әкелері мен ағалары қанын төгіп, жанын қиып бақытты өмірін қамтамасыз еткен Ұлы жеңістің  құрдастары тойлайды. Ұлы Жеңіс күні елі мен жері үшін жанын пида еткен, туған-туысқандарына, жақын-жарандарына, туған жеріне, ауылына оралмай қалған қаһарман ерлерді бүкіл елі болып еске түсіреді.

(1 мин. үнсіздік)

  Жүргізуші: Бүгінгі біздің сынып сағатымыз аты аңызға айналған халық қаһарманы Бауыржан Момышұлына арналады.

Кешіп өтіп кешегі от-жалыннан,

Дүниеге ерлігімен танылған,

Кең жауырынды, Талғардай тік иықты.

Бөрі кеуде, бүркіт қабақ Бауыржан.

Қалтыраған атынан жау ордасы,

Панфиловтың жорықтағы жолдасы,

Даңқ туын майдандағы көтерген

Гвардия бөлімінің қолбасы.

Қазақ халқының өр тұлғаларының жалғасы, Отан қорғаған қаһарман ұлдарының бірі – Кеңес Одағының батыры, Қазақстанның халық қаһарманы Бауыржан Момышұлы. Қазақта: «Ақыл жастан, асыл тастан» деген нақыл сөз бар. Бауыржан сияқты халқының ұлдарына байланысты айтылған сөз болар, сірә. Батырдың өмір жолына көз жүгірте отырып, амалсыз осындай ойға қаласың. Ол Жамбыл облысының Жуалы ауданына қарасты Көлбастау ауылында қарапайым отбасында дүниеге келген. Әкесі – Момыш, шешесі – Рәзия. Әкесі жаны жомарт кісі болған. Отбасыларында 4 қыздан кейін, әкесі Момыш 50-ді еңсерген шағында Бауыржан дүниеге келіпті. Тәуіржан деген інісі бір жасында қайтыс болып кеткен. Әкесінен аздап хат таныған Бауыржан көрші Евгеньевка ауылындағы орыс мектебінде 1 жыл оқып, келесі жылы Жамбыл қаласына келіп, Аса интернатында 3 жыл оқып бастауыш мектепті тәмәмдады. 1921 жылы Шымкенттегі 7 жылдық мектеп-интернатына оқуға түседі. 1928 жылы оны бітірген соң, біраз жылдар мектепте мұғалім болып жұмыс істейді. Бұл сол кездегі ең бір абыройлы, беделді мамандықтардың бірі. Сол кездің өзінде-ақ еңбекқорлығымен, өз қызметіне деген ынта жігерімен, дарынымен көзге түскен жас жігітке ауаткомның хатшысы, милиция бастығы сияқты аса жауапты қызметтер сеніп тапсырылған. Еңбекқор, іскер азаматтардың қандай да болсын істен нәтиже шығара білетіні белгілі. Баукең бойындағы мұндай қасиеттерін әскер қатарынан оралғаннан кейінгі жылдары да көрсетсе керек. Баукеңнің зайыбының аты Бибіжамал. Ұлы Бақытжан және қызы Шолпан.

Жүргізуші: Иә, соғыс – адамзат өмірінің ұлы трагедиясы. Соғыс – адам жанын қинайтын ең ауыр, ең ащы азап. Осы соғысқа Кеңес Одағының миллиондаған адамы қатысты. Солардың ішінде қазақ халқының арасында аты аңызға айналған, батыр атамыз Бауыржан Момышұлы да болды.

Бауыржан Момышұлы әскер қатарына 1932 жылы алыныпты. Бұдан әрі қарай өмірі өзінің туа біткен қасиеттерімен байланысты, яғни әскер саласындағы қызметтерімен жалғасады. Яғни ол 1936 жылы Ленинград финанс академиясы жанындағы курсты тәмамдап, қайтадан Қызыл Армия қатарына алынады. Онда жүріп взвод, рота командирі, полк штабы бастығының көмекшісі сияқты басшылық қызметтерді атқарады. 1941 жылы Қазақ әскери комиссариатының нұсқаушысы болады. Ұлы Отан соғысы басталысымен жерлесіміз генерал Панфиловпен бірге 316-атқыштар дивизиясын жасақтап майданға аттанды. Онда Баукең немістермен Мәскеу түбінде болған ұрыстарға қатысып, ерлік істер жасады. Әйгілі 8-ші гвардиялық дивизияның батальон, полк командирі болып, соғыс бітердің алдында осы гвардияны басқарады. Екі рет жаудың қоршауынан аман-есен өз қарамағындағы әскерін алып шыққан.  Мәскеу түбінде 27 рет сәтті шайқас жүргізген. 207 рет ұрысқа қатысып, 5 рет өлімнің құрсауында қалғаны, 2 рет өлімші болып жараланғаны туралы «Ақиқат пен аңыз» кітабында да жазылған. Тап осы сұрапыл соғыс жылдарында  ол өзінің асқан ерлігімен, соғыс өнерінің қыр-сырын меңгерген білікті жауынгерлік қасиетімен ерекшеленіп, атақ-даңқы аңызға айналған.

Деректі фильмнен үзінді  көрсетіледі.

М.Мақатаевтың  «Бауыржан Момышұлына» өлеңі оқылады.

Жүргізуші:     Мол тартқан қан майданның ғаламатын,

Жаттатқан сұм жауға да қазақ атын.

Жан аға, жақсы аға – жетпес баға,

Кім сүймес Бауыржандай азаматын.

1955 жылы қаруын қаламға айырбастап азаматтық өмірге ауысқанда әдеби шығармаларымен де өз биігіне көтерілді.

Армиямен қоштасқаннан кейін 11 ай қызыл әскер, 14 ай взвод командирі, 9 ай атқыштар полк штабының бастығының орынбасары, 6 ай республикалық әскери комиссияның аға нұсқаушысы, 5 ай батальон орынбасары, 8 ай атқыштар полкінің командирі, 3 ай дивизия командирінің орынбасары, 6 ай дивизия командирі, 5 жыл әскери академияда әскери профессор болды. Соғыстан кейін Кеңес Армиясы Бас штабының Жоғары әскери академиясын бітіреді. Әскери педагогикалық жұмыспен айналысып, Кеңес Армиясы әскери академиясында сабақ береді. 1956 жылы полковник атағымен отставкаға шыққан Бауыржан біржола шығармашылық жұмыспен айналысады. Ол қазақ және орыс тілдерінде бірдей жазып, өз өмірінде көрген білгендерін арқау етеді. Оның қаламынан туған өмір шындығын арқау еткен тамаша романы мен әңгімелері, повестері қалың оқушының іздеп оқитын шығармаларына айналады. Көрнекті жазушының жазып қалдырған «Офицердің күнделігі»(1952), «Бір түннің тарихы»(1954), «Біздің семья»(1956), «Москва үшін шайқас»(1959), «Жауынгердің тұлғасы»(1958), «Майдан»(1961), «Майдандағы кездесулер»(1962), «Генерал Панфилов»(1963), «Ел басына күн туса»(1970), «Ұшқан ұя»(1975), «Адам қайраты»(1981) т.б. кітаптары әскери өмірбаяндық жайттарды арқау етіп, патриотизмді, адалдықты, ерлікті, бірлік пен туысқандықты ту етті. Жауынгерлердің сом тұлғасын бейнелей білді. Сонымен қатар 37 дәптер

күнделік жазған батыр бейбіт өмірдің қаруын қалам етті. Осылайша қазақ әскери әдебиетінің негізі қаланды.

Б.Момышұлының «Ескертпе» өлеңі оқылады.

Жүргізуші:      Баукеңдей ер қолбасшы қалар ма естен,

Тапты ол тар қыспақта не бір шешім – деп жырланғандай, Бауыржан Момышұлы соғыста көрсеткен ерлігі үшін орден, медальдармен марапатталды. Қашанда қазақ халқы өзінің ұлдарын ұмытпаған. Бауыржан Момышұлына халықтың өзі «батыр» деген ат беріп, жоғары құрмет көрсете білген.

     Бауыржан Момышұлы атақ-даңқтан кенде адам емес. Ол Кеңес дәуіріндегі Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты, Қызыл Ту, Еңбек Қызыл Ту, Халықтар достығы, 1-дәрежелі Отан соғысы, 2 рет Қызыл Жұлдыз, «Құрмет Белгісі» орден, медальдарымен марапатталған. Сонымен қоса Кеңес Одағының батыры атағын алды. Ел тәуелсіздігін алғаннан кейін Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың жарлығымен «Халық қаһарманы» деген атақ берілді. Биылғы жылғы айтулы датаға байланысты елімізде және шет елдерде де батырға құрмет көрсетіліп жатыр. Көрші Ресей мемлекетінің астанасы Мәскеу қаласындағы №229 мектепке Б.Момышұлының атағы берілмекші. Және қазақ батырына арнап мектепте мұражай бұрышы да ашылыпты. Мәскеуде ақпанның бесі күні ҚР-ның РФ-дағы Төтенше және Өкілет елшілігінің резиденциясында  Кеңес Одағының батыры және жазушы Б.Момышұлы туралы «Аңызға айналған батыр» кітабының тұсаукесері болды. Қаңтардың 15 және 19 күндері Алматыдағы Республикалық кітап мұражайында батырдың 100 жылдығына орай «Халық батыры» атты көрме ашылды. Сонымен қоса батырды ұлықтаған басқосу Абай атындағы ҚазҰПУ-де өткен «Б.Момышұлының рухани мұрасы» атты ғылыми-тәжірибелік конференциямен жалғасын тапты. Бұдан басқа да бұрында батырға көрсетілген құрметтер баршылық. 

Қ.Бекхожиннің «Атыңды мен естідім» өлеңі оқылады.

Жүргізуші: Бауыржан атамыз артынан ұлағатты сөздері мен мақал-мәтелдерін де қалдырып үлгерген.

     Б. Момышұлының туған жер , Отан, ел, ерлік, бірлік, ынтымақ, достық, адамгершілік, білім т.б. тақырыптарды қамтыған ұлағатты сөздері мен мақал-мәтелдері айтылып кетті.

 Б.Момышұлының «Қайран сегіз» өлеңі оқылады.

Жүргізуші: Бойында патриоттық сезімнің ұшқыны бар біз сияқты Бауыржан атамыздың ұрпақтары жүрегімізді жарып шыққан сөздеріміз арқылы ол кісіге рахметімізді айтамыз.

Мектебіміздің  8 сынып оқушысы Аманқұл Абылай өзінің «Бауыржан Момышұлына арнау» деп аталатын жыр жолдарын оқиды:

Қаһарға толы қабағы,

Шоқ шашқан отты жанары.

Ерліктің нағыз адамы,

Батыр аға Бауыржан.

Тұнығы болып тереңнің,

Биігі болып өр елдің.

Өрнегін салған өнердің,

Ақын аға Бауыржан.

Сөзбенен салып суретті,

Майдан даласын гүлдетті.

Нақышы ойға нұрды екті,

Жазушы аға Бауыржан.

Пейілі дархан жұмақ бақ,

Жайдары жаны нұры аппақ.

Турашыл жанға тұрақтап,

Ақылшы аға Бауыржан.

Өнерге толы құшағы,

Ерліктің мәңгі мысалы.

Азаматтықтың нышаны,

Біртуар аға Бауыржан.

6 сынып оқушысы Серікболов Ернат өзінің  «Бауыржан атаға» жыр жолдарын оқиды.

 Сіз жасаған соғыстағы,

Ерлігіңіз ұлы ғой.

Бастан кешкен ғұмырыңыз,

Өнегеге толы ғой.

Салып кеткен сара жолың,

Болашаққа бастайды.

Бізге арнап айтқан сөзің,

Ғибрат қой бізге ол.

Қайсар ұлы қазағымның,

Айтамыз біз алғысты.

Жүрек жұтқан батыр едің,

Ерлігіңіз жырланды.

Жүргізуші: 1947 жылы Бауыржан Момышұлы Красноярскіде әскери қызметте жүргенде былай деп жазған екен:

Қадірін білмеппіз ғой тірі кезде,

Деп жылар қайран қазақ мен өлгенде.

Ұрпақ атар сексен мен жүздігімді,

Тарихтың түкпірінен сөз келгенде.

Міне батырдың өзі жазғандай 100 жасқа толған тойы Қазақстанның жер-жерінде аталып өтіп жатыр. Бауыржан атамыз сияқты өмірі өнегелі істерге толы қасиетті тұлғаны жете біліп, оларды мәңгі есте сақтау – біздің қасиетті борышымыз. Осыны ұмытпайық жас ұрпақ!

                   Келіп, көріп тамашалағандарыңызға рахмет!