Авыл хатыннары коненэ сценарий

21.11.2011 Авыл

Авылның асыл затлары

15 октябрь – Халыкара авыл хатыннары көне

Беренче тапкыр бу бәйрәм 2008 елда үткәрелә. Төп максаты — авыл хатыннарына башкарган хезмәтләре өчен рәхмәт белдерү һәм җәмәгатьчелек алдында аларның статусын күтәрү була.

Бүгенге көндә авыл хатын-кызлары җир йөзе халкының дүрттән бер өлешен тәшкил итә. Аларның тормышы — һәр көн җиргә хезмәт кую, мал-туар асрау, гаилә һәм балаларны кайгырту. Алар авыл хуҗалыгында, азык-төлек җитештерүдә алдынгы роль уйныйлар. Тик, кызганычка каршы, аларның хезмәте күп илләрдә күзгә күренми торган булып кала. Статистика буенча, бүген дөнья йөзендә 500 миллион авыл хатын-кызы ярлылыкта яши икән.

Халыкара авыл хатын-кызлары көне уңаеннан, бер төркем газета укучылардан шушы яңа бәйрәм, гомумән, авыл хатыны тормышы турында сораштык.

Гөлнара ХӘСӘНОВА, Чүмбәли мәктәбе директоры урынбасары:

— Һәрбер хатын-кызның тормышы нинди гаиләдә яшәве, нинди эштә эшләве белән бәйле. Мәсәлән, мин укытучы, һәр көн бизәнеп-ясанып чиста, якты, җылы мәктәпкә киләм. Балаларны үземнекеләр шикелле якын күргәнгә, алар белән эшләү күңелемә дәрт өсти. Ә шул ук вакытта, минем кебек үк авыл хатыннары таңнан торып фермада сыерлар савалар. Өстендә куртка, аягында резин итек. Бизәнергә, матур булып күренергә артык теләге дә юк бит аның. Иреннәремә кершән генә сөртсәм дә, сыерларым танымас, дип шикләнәм, дип көлеп сөйләгән иде фермада эшләүче бер танышым.

Авыл хатыннары шәһәрлеләрдән чыдамлырак, түземлерәк дип әйтер идем. Шактый авыр тормышка карамыйча, алар барыбер мәрхәмәтле, сөйкемле булып калалар. Һәм, иң мөһиме — авыл хатынына бала тәрбияләп үстерү җиңелрәк, минемчә.

Светлана ФЕДОРИНА, сатучы. Сергач:

— Тагар авылларында яшәүче дусларым күп. Шулай булгач, авыл хатыннарының тормышы миңа яхшы таныш. Алар — бер дигән хуҗабикәләр. Пешергән ашлары телеңне йотарлык була, ә бакчаларында нинди генә җиләк-җимеш, яшелчә үсми. Ишегаллары күзне иркәли, яз башыннан алып көзгә кадәр гел шау чәчәккә күмелгән. Кешеләргә карата үтә игътибарлылар алар. Ә шәһәр хатыннары артык кунакчыллар түгел, йорт җыюга да зур игътибар бирмиләр, ни бар белән яшиләр, шуңа күнеккәннәр инде.

Венера САДЕКОВА, хуҗабикә. Татар Моклокасы:

— Авыл хатыннары эшчәннәр, батырлар. Ирләр белән беррәттә печәнен, игенен әзерлиләр, утынын кайгырталар, бер пает мал-туар да асрыйлар. Җәй буе бакчадан кермичә җирдә казынып, көз җиткәч, идән астына сыймаслык бәрәңге, кәбестә, чөгендер, кишер һәм башка яшелчәләр җыялар.

Шәһәр хатыннары тормышы күпкә җиңелрәк. Алар кунакка да баралар, кинотеатрга да, концертларга да йөриләр. Ә авыл хатыннарында андый мөмкинлекләр сирәк ачыла. Шулай да, авыл тормышына без бер дә зарланмыйбыз. Иркен, якты, җылы йортларыбыз, тату гаиләләребез, ышанычлы ирләребез, сау-сәламәт балаларыбыз булуга без Ходайга мең рәхмәтле.

Наилә ХӘСӘНОВА, медпункт хезмәткәре. Ыргу:

— Кайда гына яшәсә дә, хатын-кызның проблемалары җитәрлек. Шәһәрдә дә, авылда да бернәрсә дә җиңелдән килми.

Бала тәрбияләү дә авыл җирендә җиңел дип әйтмәс идем, чөнки балаларыбызны» шәһәрнекеләрдән ким җирләре юк. Теләгән киемен киендерәбез, кесә телефоннары да, өйдә компьютер, интернетлары да бар. Мәктәпне тәмамлап, югары уку йортына кертәр өчен дә тырышабыз. Гаилә хатын-кыз җилкәсендә инде, ни итмәк.

Әлфия АЙМАЛЕТДИНОВА, Сафаҗай балалар бакчасы мөдире:

— Авыл хатынына хас булган төп сыйфатлар – сабырлык, киң күңеллелек. Шулай ук, кешеләрне ничек бар, шулай кабул итеп, аларның һәр гамәлен аңларга һәм акларга тырышу. Авыл балалары эш сөеп, эшкә күнегеп үсә.

Бүген безнең як авыл хатыннары тормышы шәһәрдән бер ягы белән дә аерылмый. Икешәр, өчәр катлы иркен, якты, табигый газ белән җылытыла торган йортларда яшибез. Тормышыбыз мул, табыныбыз тулы, Ходайга шөкер. Тик, шунсы кызганыч, авылда хатын-кыз рухи яктан үссен өчен шартлар азрак. Кичләрен каядыр бара алмыйча, телевизор каршында утырырга мәҗбүр була күбесе.

Наилә ЖИҺАНШИНА, редакция хезмәткәре:

— Шәһәрдә яхшы түләүле эштә хезмәт итү мөмкинлеге бар. Ә авылда соңгы эш урыны булган мәктәпләрне дә яба киләләр. Шуңа карамастан, шәһәрдә дә, авыл җирендә дә чыгымнар бер. Авылда да ямьлерәк киенәсе, тәмлерәк ашыйсы килә.

Еш кына шәһәрлеләр: сезнең итегез, бәрәңгегез, яшелчә -җимешләрегез үзегезнеке, без бит барысын да сатып алабыз, диләр. Тик авыл җирендә кемгә дә берни җиңелдән килми. Җәй буе бакчадан чыкмыйсың, бозауны да иткә суйганчы берничә ел симертергә кирәк бит. Бу хезмәт хатын-кыз җилкәсендә, аны кем санаган?

Роза ГАНИЕВА, Түбән Новгород:

— Авыл хатыны — авыл хатыны инде. Күпме генә тырышсаң да, югары культуралы итеп үзгәртеп булмас аны. Чөнки алар үзләрен шәһәрлеләрчә алып бара алмыйлар. Бигрәк тә өлкән яшьтәгеләре. Әйтик, авыл хатыны шәһәргә килде. Өстендә тун, башында яулык, аягында кат-кат оекбаш белән галошлар. Кая барачагын белгәндер бит, кешечә киенергә кирәк иде. Анысы ярый, алар бит дөньяны онытып татарча сөйләшәләр, кычкырышалар, орышалар, әйтерсең базарга эләккәннәр.

Шәһәр җирендә үскән һәр кеше минем әлеге фикерем белән тулысынча килешер дип уйлыйм.

Р. ХАФИЗОВА әзерләде
Туган як

№ 42 | 14.10.2011

1 нче алып баручы. Хэерле кон .дуслар!

2 нче алып баручы. Яз кунелнен ин нечкэ кылларына кагылып утэ, иркэли, доньяга яшэешкэ омет сулышы орэ, яхшылыкка онди. Янэшэбездэ кадерле энилэребез, эби-апаларыбыз,сенеллэребез.дус кызларыбыз да,укытучыларыбыз да яз кебек нэфис, ягымлы, гузэл, кадерле…Якыннарыбыз безнен! Сезне чын кунелдэн бэйрэм белэн тэбрик итэбез. Сезгэ ныклы сэламэтлек, озын гомер телибез . Йозлэрегез хэрвакыт бугенге кебек балкып торсын.

1нче алып баручы. Кырлар әле кардан арынмаган

Тик яз инде якын, бик якын

Бу ак пәрдә кинәт ачылыр да

Язлар чыгар җәеп канатын.

2 нче алып баручы . Аксакал кыш инде озак тормас

Гомере узган, китәр дөньядан

Шаулап, гөрләп кышны алыштырып

Язлар килә җиргә яңадан

1 нче алып баручы. Көннәр аяз, күктән алсу

Нур сибеп кояш көлә

Җиргә тама көмеш тамчы

Сагынып көткән яз килә.

 2 нче алып баручы. Әйтегезче, кайсы вакыт

Яздагыдан ямьлерәк?

Кыш айларын да яратам,

Әммә яз күңеллерәк.

Җыр: “Яз килә”.

    1 а б. Бәйрәмсез бик күңелсез бит,

               Күңелсездер сезгә дә

               Бәйрәмнәр  кирәк безгә дә

               Кирәк һәммәбезгә дә.

    2 а б. Бәйрәмне кем китерә?

               Чәчәкләр, гөлләр микән?

               Бураннар, җилләр микән?

                Әллә соң дуслар микән?

1 а б. Эйдэгез, бэйрэм кичэбезне хатын-кызларыбызга багышлап эйтелгэн матур сузлэр белэн башлап жибэрэбез.

2 а б. Эйдэ узем башлыйм. Матурым, гузэлем, сылуым… Кем дэвам итэ?( 1 уен)

1 а б. Хормэтле егетлэребез! « Биредэ ин матур, ин акыллы, ин сабыр хатын-кызлар жыелган» дигэн сузлэр белэн килешэсезме? Килешсэгез бирегэ чыгыгыз.

2 а б. Кадерле хатын-кызларыбыз! Буген сезне бэйрэм белэн котларга дип махсус шагыйрьлэр делегациясен чакырдык. Энэ кулларына тоткан конвертларында аларнын сезгэ атап язган шигырьлэре. Хэзер егетлэр аларны сезгэ укып та курсэтерлэр.( 2 УЕН)

1 егет. Сез барында , ямь бар жирдэ,

Сез булганга, тэм дэ бар

Сез булганга, дэрт бар жанда

Коч-куэт тэ тэндэ бар.

Сез булганга, ижат та бар,

Сез булганга, бар сэлэт

Бу сузлэрне эйтергэ нэкъ

Сез булдыгыз бер сэбэп.

Эни дэ сез,апа да сез

Хэм сойкемле сенел дэ сез.

Сез булганга.донья нурлы,

Чытык йозле тугелсез.

Сездэ кешелек язмышы,

Сездэ олуг ометлэр!-

Шундый телэклэрдэ кала

Жирдэ хэммэ егетлэр! ( М. Гали)

1 а б. хэр кыз да арабыздагы егетлэрнен кайсысы житезрэк икэнлеген белергэ телидер. Менэ хэзер сынап карыйбыз инде узлэрен. Бэйгедэ катнашу очен берничэ егетне сэхнэгэ чакырабыз. Мин хэзер сезгэ калэм белэн открытка бирэм. Сезнен бурыч: команда бирелу белэн гузэл затларыбыздан момкин булган кадэр кубрэк автограф яздырып алу. Кем кубрэк автограф ала, шул –жинуче. (3 УЕН)

Концерт номеры (залда утыручылар белэн уен)

Бу экспонат футбол тубын алмаштыра ала, (иске консерв банкасы).Борынгы заман сәгате. (Әтәч).Уйларны еракка тапшыру ж,айланмасы (конверт).Фотоларны тиз ясый торган автомат. (Кезге).Тапларны юкка чыгара торган химик препарат (Сабын).Нәрсә остәл янында бигрәк кирәк? (Авыз)Нинди савыттан ашап булмый? (Буш)Кешегә ин, якын әйбер нәрсә? (Кием)Нәрсәне йомык куз белән дә куреп була? (Тошне)Куян чаба-чаба да, ник артына әйләнеп карый? (Артында кузе булмаганга)Сыер ни очен ята? (Утыра белмәгәнгә)Нәрсә остән аска таба усә? (сакал)Кара мәче нинди ишектән керә? (Ачык)14.Алманыц яртысы нәрсәгә , охшаган? (икенче яртысына)

Нинди сорауга бервакытта да «Әйе» дип ж,авап биреп булмый?(«Йоклыйсызмы?»)Суда нинди таш булмый? (Коры)Ашлыкны ни ечен чәчәләр? (Утыртып булмаганга)Нинди сәгать тәулеккә ике мәртәбә генә вакытны дерес курсәтә? (туктаган)Кара дингезгә тешкән таш нишли? (Юешләнә)Табышмак сузен ничек укырга кирәк? (Сулдан унга).Юләр кайчан акыллы була? (тик торганда)Тугай кайчан сайрый? («Р» хәрефе естәгәч)

2 а б. бу уеныбызга 3 кыз 3 егет чакырыла. Инде биеп алырга да вакыт житте. Эммэ биюнен уз хикмэте бар: биюче парлар утраучыкта-газета остендэ биергэ тиеш. Музыка туктаган саен, утраучыкнын кулэме кечерэя бара. Ахырга кадэр утраучыкта кала алган пар жинуче дип табыла. Аларга булэк итеп «Яшь булып калу рецепты» тапшырылачак.(4 уен)

1 а б. э хэзер егет-кызларыбызнын аш- суга хэвэслеклэрен тикшереп алыйк. Бирегэ 4 укучы чакырыла.

«Казан кичлэре» салаты, «Йолдызлардан йолдыз атылганда» шулпасы, « без булдырабыз» котлеты, «Алар эле яшь иде» бутерброды . шушы ризыкларнын рецептын язарга.( 5 уен)

Энкэйлэр.

Энкэйлэргэ Аллах ярдэм бирсен!

Аларгадыр ботен авырлык

Энкэйлэргэ безнен

Йолдызлардан

Хэм кояштан хэйкэл салырлык.

Давылларга каршы китэбез без.

Утлар-сулар купме кичелэ.

Туган ойгэ юлны онытабыз,

Э энкэйлэр барсын кичерэ.

Якын дуслар ташлап китэ безне,

Хыялларын куплэр югалта.

Энкэйлэргэ кайтып егылабыз,

Э энкэйлэр безне юата.

Алар гына безне онытмыйлар,

Алар гына чынлап ярата.

Синен белэн бергэ соенэ дэ

Кайгыларын булса, тарала.

Жан жылысын тоя кунелебез

Энкэй кочен тоя кулыбыз.

Безгэ бер дэ упкэлэмэсеннэр

Энкэйлэргэ сэждэ кылыгыз.

2 а б. Бу уенга да 4 кеше кирэк булачак. Тасвирлап курсэтергэ:

-Шэп итеп ашап чыккан

-аяк киеме кыскан

-тонлэ берьялгызы урманда калган

-аяк киеменен табаны тошкэн кешелэрне (6 уен)

1 а б. Бу ярышыбыз “Һәрберсе үз урынына дип атала”. Бу уенга башлангыч сыйныф укучыларын чакырабыз.     

   Бу савытка борчак белән фасольны бергә бутап куйганнар. Ләкин аларны аерырга кирәк. Берегез борчак, ә икенчегез фасольны аерым савытларга җыячак. Сез әзерме? Башладык.(7 уен)

2 а б. ярышыбыз “Кем житез ” дип атала. Бу ярышка да уенчыларны башлангыч сыйныфтан чакырабыз. Алар бирелгән әйберләрне тиз генә киенергә тиешләр. (халат, косынка кияргә, сумканы иңгә асарга)

Кызлар сез әзерме? Башладык(8 уен)

1 а б.Алдагы уеныбыз “Өй җыештыру” дип атала.  Ризәлә белән Алинәнең тырышлыкларын күзәтик. Алар идәндәге шарларны башта себерке белән соскычка, аннары чүп чиләгенә берәрләп салырга тиешләр. Кем тизрәк җыеп бетерер?   1,2,3 башладык!

1 а б. Эйе, энилэребез ,кызларыбыз бер елмайса.доньяны эретэ инде ул. Шуна курэ алар,безне шатландырып, хэрвакыт елмаеп йорсеннэр.

2 а б. Нигэ авызынны ерасын, дип аптыратып бетерер оченме? Хатын-кызнын ни очен елмайганын белеп бетереп булмый бит. Мэсэлэн, танылган рэссам Леонардо да Винчи белэн мондыйрак хэл булган. Картинасын ясап бетергэч, ул болай ди икэн: « Менэ булды да. Ял итегез Мона Лиза. Тик бер соравым бар. Ни очен сез ничэ сэгать буе серле елмаеп утырдыгыз?» « Маэстро, дигэн Джоконда- елмаймыйча момкин тугел. Козгегэ карагыз эле. Борын очыгызга буяу буялган бит..»

1 а б. Доньяда купме хатын-кыз-

Гузэллэрдэн гузэл!

Гузэллеклэре узэкне

Моннан сон да озэр.

Кызларыбыз! Укытучы апаларыбыз! Сезне тагын бер тапкыр бэйрэм белэн тэбриклибез!

«Туган авылым – горурлыгым»

темасына класстан тыш чара

Төзеде: башлангыч сыйныф

укытычысы Нуриева С. В.

2015 ел.

Максат: авылыбызның тарихи үткәне, аның табигате, чишмә-таулары,аларның атамаларының килеп чыгышы, тарихы турында тулырак мәгълүмат бирү;табигатьне сакларга, аңа мәрхәмәтле , игътибарлы булырга   өйрәтү, туган  төбәгебезне ярату, аның белән горурлана белү хисе тәрбияләү.

  Шушы максаттан чыгып бурычлар:

1.   Әхмәт авылының барлыкка килү тарихын өйрәнү;
2.  Әхмәт авылының билгеле кешеләре белән танышу;
3.  Бөек Ватан сугышы  ветераннарның тормыш юлы белән танышу.

Җиһазлау : плакат ,авыл картасы, фотографиялар.

Чараның  барышы.

 Җыр “ Башкортостан – Родина моя”

Ризван: Кадерледән дә кадерле

              Туган үскән ил генә.

              Чит – ят җирләр күп булса да,

              Туган җирем бер генә.

Айгиз: Син тәүге кат баскан җирем,

             Кояшлы таңым минем.

             Иң шат булып  җирем,

             Авылым – даным минем.

Чулпан: Авылым матурлыгына

               Таң калам, сокланам мин.

               Чөнки аның туфрагына

               Тәпи баскан бала мин.

Фирзәт: Туган якта сулар, һава гел саф,

              Җилләре дә йомшак сирпелә.

              Кендек каны тамган, тәпи баскан

              Туган ягы кирәк кешегә.

Айдар: Бәхет елмаеп, шатлык килсә,

             Ашлык ойсәң бөек көшелгә,

             Шатлыкларны уртаклашыр өчен

             Туган ягы кирәк кешегә.

Алина: Кайгы-хәсрәт төшсә иңнәреңә,

             Эшләрең гел китсә кирегә.

             Авыр чакта кайтып сыенырга

             Туган ягы кирә кешегә.

Урал: Читтә йөргән чакта сагындырып,

           Керер өчен төнлә төшенә

           Зәңгәр таңлы, биек аяз күкле

           Туган ягы кирәк кешегә.

Аделина: Сагыш-сагынудан туган хисләр

                 Уятсалар кереп төшеңә,

                 Дәрман алып, бер рухланыр өчен

                 Туган ягы кирәк кешегә.

Миләүшә: Яшәсен урман-кырлар,

                  Күктә тургай сайрасын.

                  Гөлчәчәкләргә күмелсен,

                  Гел яшәсен Ватаным!

         Туган авыл…Туган җир …

         Йөрәккә нинди якын һәм кадерле бу сүзләр . Безнең һәрберебезнең газиз туган йорты,нигезе урнашкан кадерле туган авылы бар . Һәр авылның үзенә генә хас кабатланмас,истә кала торган урыннары күп

        Сокланып туймаслык тугайлар, челтерәп ага торган йөгерек чишмә буйлары,җикән камыш белән капланган сазлыклар ,балыклы күлләр, куе әрәмәләр белән уратылган елга үзәннәре ,туган ягыбызның кырлары, басулары, шаулап торган урманнары күңелләргә рәхәтлек биреп туган туфракка мәхәббәт  тәрбияли. Кая гына барсак та,туган төбәгебезнең гүзәллеген берни дә алмаштыра алмый . Туган ягыбызның  һәр сукмагы,һәр агачы ,һәр үләне,аның барча кешеләре күңелгә ифрат та якын. Тәпиләп киткән, беренче тапкыр әттә-әннә дип әйтергә өйрәнгән вакыттан ук күңел түренә туган телебез аша кереп утырган ул кадерле урыннар.

          Һәр авылның тирә-юнь табигатен су чыганаклары бизи . Халыкның тормышы су белән бәйле. Әхмәт авылы бик уңайлы җиргә урнашкан.      Авылның менә дигән көтүлекләре,печәнле болыннары,урманнары бар.

     Укытучы:  Исәнмесез,укучылар, кунаклар! Без бүген авылыбыз,аның салкын, саф сулы чишмәләре, балыклы күлләре,үзенчәлекле таулары  буйлап   сәяхәткә чыгабыз.Аларның исемнәренең килеп чыгышы белән танышырбыз. Чөнки  исем, атамаларда безнең тарих тамырларыбыз. Ләкин аларның күбесен яшь буын инде белми,алар  онытыла, юкка чыга баралар. Күп кенә атамалар һәйкәл кебек бик күп серләрне узләрендә саклыйлар. Аларны барлау һәм ачыклау безнең изге бурычыбыз.

Җыр “ Туган авыл”

        Тау башына салынгандыр безнең авыл,

Бер чишмә бар якын безнең авылга ул…

Г.Тукайның бу юлларын укыгач, минем күз алдыма үз авылым килеп баса.  Чөнки Әхмәт тә тау итәгендә.Якында гына чишмәләре.Әйдәгез шушы гүзәл табигатьле авылыбыз буйлап сәяхәтебезне башлыйк. Иң беренче тукталышыбыз “Тарих”.

1. Самигуллина Гөлназ “ Рафик һәм Яңа Мәскәү” авыллары чыгышы.
2.  Зарипова Миләүшә “ Әхмәт” авылының килеп чыгышы

Ләлә апа йомгак ясый

Укытучы: Рәхмәт, юлыбызны дәвам итик.

 2 нче тукталышыбызның исемен белү өчен табышмакның җавабын белергә кирәк.

       Бертуктаусыз көн-төн ага ,

       Бөтен кеше рәхмәт әйтә аңа.     (чишмә)

 Газетдинова Әлфия җыр “Туган авылым”

                                          Авылым -тау куенында,

                                          Борма инеш буенда .

                                          Кайларга барсам да,

                                          Һаман минем уемда.

              Хәтфә таулар ,зифа таллар,

 Җиләкле үзәннәрең,

        Синдә генә сихри моңы

           Тылсымлы чишмәләрнең.

 Яр астында чишмә ага,

Челтер-челтер тавышы.

 Җил искәндә иелеп кала

Читенә үскән камышы.

                                                                      Челтер-челтер чишмәбез,

                                                                      Ярдан балчык ишмәгез.

                                                                      Суны шуннан эчегез,

                                                                      Башка җирдән эчмәгез.

      “Чишмә”тукталышы

Чишмәләр турында мәгълүмат бирү.Слайдта авыл чишмәләре күрсәтелә.

    Елга-күлләр, чишмәләр атамалары безнең борынгы тарихыбызны, данлы үткәнебезне көзгедәге кебек чагылдыралар. Бер атама да юкка гына бирелмәгән. Аларның нигезендә берәр сәбәп ята.Әйе,һәр чишмәнең үз тарихы, үз моңы, үз агымы, үз юлы бар. Бер ише шарлап ага, тавышы еракларга ишетелә, икенчеләре исә әкрен генә үзенә юл ала. Өченчеләре, җир куеныннан кайнап, ургылып чыга.

Җир куеныннан көмеш балдаклар чыгарып ургылучы чишмәләр кемгә генә кадерле түгел икән? Яшел чирәмле чишмә юлы безгә  тормышка юл күрсәтә. Чишмәләр кайнап чыгуын без һәрвакыт үзебезнең йөрәк тибеше аша тоябыз.

Салих коесы. Урдалы тау астында бик күркәм акланда челтрәп чишмә ага. Аны Салих коесы дип йөртәләр.Чөнки аңа Салих дигән бабай нигез салган. Шушы кое бик күп еллар буена халыкка файда китерә.

Фәрит: Безнең чишмә борыла-борыла

                    Зур инешкә коела        

                    Чишмәлекул шундый бик күп

                    Чишмәләрдән  җыела.

 Айгиз: Сусавымны басар кебек

             Туган як чишмәләре.

             Җилләрнең дә иң назлысы

             Шул яктан искәннәре.

Урал:Туган ягым,туган авылым,

           Мин-синең газиз балаң.

           Саф сулы чишмәләреңнән

          Җаныма сихәт алам

Укытучы: Балалар,  без сәяхәтебезне дәвам итәбез. Мин сезгә табышмак әйтәм. Җавабын белсәгез, тукталышның исемен дә белә аласыз.

Үзем кызу җәйдә торам,

Башым белән кышка җитәм. (Тау)

      Укытучы: 5 нче тукталышыбыз  “ Таулар» .(слайдтан карау ) Сез шулай ук тау атамаларының килеп чыгышын да өйрәндегез, әйдәгез тыңлап үтик.

  Әхмәт авылы тауларга бай: Готлунд, Кылыч тау, Урдалы  тавы, Таштау, Нәскәй тавы, Бурлы тавы,  Кызыл тау.

1. Рудин “ Готлунд” тавы
2. Фәрит “  Урдалы тавы ”

  “Киндер туку” биюе.

Сәяхәтебезне дәвам итәбез  юлыбыз ерак , юлга кузгалыйк.

Укытучы :Алдагы тукталышыбыз “ Мәктәп” тарихы.

  Зөхрә: Кеше гомере мәктәп юлы аша

              Моңлы бер җыр булып сузыла.

             Сукмакларын яра-яра

             Киләчәккә юлы сызыла.

             Тормыш дигән олы юллар буйлап,

             Адаштырмый бару өчен әйдәп,

             Барысын туплап бирә мәктәп.

 Азалия: Кешеләргә шәфкать, көч өләшеп,

Еллар узган, күпме таң аткан.

Туганда ук, табигать үк Сезне,

Ахры, укытучы итеп яраткан!..

 Әйе, бу сүзләр турыдан туры бөтен гомерен балаларга белем һәм тәрбия бирүгә багышлаган,   Әхмәт авылында бик озак еллар  укытучы булып эшләгән Хабибуллина Фина Фоат кызы турында.Ул әтисе Касимов  Фоат хәзрәтнең  эшен  дәвам  иткән. Үзегезнең истәлекләрегез белән безнең белән дә уртаклашсагыз иде. Рәхим итегез.

Касимова Фина Фоат кызына сүз бирелә.

Рәхмәт Фина апа. Алдагы тукталышыбыз “Күренекле кешеләр”

Вилнар  Ни белән үлчәнә гомер?

              Эзләре белән…

              Кеше күңеленә орлык итеп

              Салган сүзләре белән.

Һәр төбәк үзенең данлыклы уллары, кызлары белән горурлана. Төбәккә бәяне дә шуннан чыккан күренекле кешеләрнең дәрәҗәсенә карап бирәләр. Авылыбызның данлыклы тарихы, күренекле,бөек, мактаулы исемнәр алган мөхтәрәм кешеләре бихисап. Аларның һәрберсе – зур тарихлы  Әхмәт мәктәбен тәмамлаган шәхесләр. Бүгенге бәйрәмдә аларның барысын да атап китеп булмаса да, кайберләрен  искә алып үтми мөмкин түгел.

 Рудин:   Кеше җирдә йорт – җир, нигез кора,
                Тимәс диеп җилләр, салкыннар.
                Зур илемнең рухи хәзинәсе,
                Чал тарихы булган халкы бар.
                Хәтерләүдән курыкма син!
                Үткәннәрне онытма син!
                Бел син ерак бабайларның
                Ничек итеп көн иткәнен,
                Ни иккәнен, ни чәчкәнен,
                Нинди уйлар, нинди моңнар
                Безгә калдырып киткәнен.

 Гөлназ: Нур Гайсин “Безнең туган як ”

Әлфия: Нур Гайсинның тормыш юлы.

 Әлфия, Рудин: Туган ягым – Базы буе.

 Билгеле Башкортостанның мәдәният хезмәткәре  Марис Назыйф улы Нәзировның да тамырлары  Әхмәт авылына килеп тоташа.

 Фәрит:М. Назиров  “Нигез”.

Рудин: җыр “ Туган авыл”

 Искиткеч матур тәбигатьле  үстем мин.  авылда нибары ике урам.  Шул урамнарны “ Базы” дип исем кушылган елга аерып тора. Елга мул сулы, балыклы.  Яулык белән, кабык белән балык тота идек.  Трактор тәгәрмәченә дә ияреп чыга иде балык.  Безнең як халкын  ачлык-ялангачлыктан Базы елгасы алып калган дип сөйлиләр. Бу сүзләрдә хаклык бик зур. Гомумән, Ходай Тәгалә, безнең як халкына бай табигать  бүләк иткән. Авыл белән янәшәдә генә – Кызыл тау. Кызыл тауның хикмәте бар: шул таулыкта чия урманнары, җимеш өлгергәч тау чыннан да кып-кызыл була, ул матурлыкны, андагы муллыкны язып кына, сөйләп кенә бетерерлек түгел.  Бөтен матурлык шунда туплангандыр кебек – дип әйтә Җәвит Шакиров.

 “Үги әни” (Җ. Шакиров) (26 җыр)

Гөлназ Җ.Шакиров турында сөйли.

Бәйрәмебезне дәвам итеп, хәзерге көндә доцент  Сабиров Рабис Назыйф улы турында әйтеп үтәсе килә.

 Аделина Сабиров Р.Н. — тормыш юлы.

 Энҗе:        Безнең өчен бит бу изге туфрак,
                    Тамырыбыз моннан таралган.
                    Милләтебез монда яралган,
                    Һәрбер нәсел үзенә җан алган.

 Сәяхәтебезне дәвам итәбез. Әхмәт авылыннан 2 дистәдән артык медицина хезмәткәрләре чыккан. Шуларның күбесе Исхаковлар династиясыннан .

Республикабызның иң абруйлы хирургларының берсе Шәрипов Мөхәммәтгариф Мөхәммәтгали улы турында да сөйләп үтәсе килә..

 Гөлназ: “ Күрәсем килә”

Алдагы тукталыш “Ветераннар”

Әхмәт авылына Бөек Ватан сугышына 142 кеше китә.  46 исән-сау әйләнеп кайта, ә 96-сы вафат була. Ә көндә безнең авлда 2 ветеран яши.

Сүзне исхаков Фәһим Сахибҗамал улына бирәбез.

 Шафиков Әкрәм _______________ улына бирәбез.

Үзенең карт картәтәсе Касимов Васил Харис улы турында Азалия сөйли.

Вилнар – Касимов Фоат Нурлыгаян турында сөйли.

Бию: “ Танго”

Дөньяда  төрле авыллар бар. Бер авыл – үзенең таулары, икенчесе – сулары, өченчесе – урманнары белән дан тота.  Ә минем авылым шуларның барсы белән дә мәшһүр.

Туган ягым, туган авылым, Әхмәтем!

 Аның туфрагында йөзләгән, меңләгән кешеләрнең эзе калган һәм  аларның  өчен дә ул туган авыл, туган як, туган төяк.  Шул кешеләрнең кул көче, акылы белән авылым көннән-көн баеган, матурланган.  Мин Сәлих  коесы чишмәсенең сафлыгына, ялан-кырлардагы чәчкәләрнең гүзәллегенә, Таштау өстендәге һәм Нәзкәй таудагы чыршылырның яшелеллегенә һәм каеннарның төзлегенә сокланам.  Авылым табигате белән генә түгел, кешеләре белән дә матур. Ул миндә горурлык тойгысы уята.  Безнең авылдан күренекле язучылар, җырчылар, хәрби кешеләр врачлар укутучылар чыккан.

 Киләчәктә ул тагын да гүзәлрәк булыр.  Чөнки аның киләчәге – без- бу мәктәп укучылары.

 Соклангыч матур җирләр күп булса да, туган җиргә җитми.  Табигатьнең матурлыгы әти-әниләрнең тормыш итә торган йорты һәм нәкъ  менә туган туфрагым булган өчен дә шулай якын ул.

 Мин авылымны яратам, горурланам.

 Әлфия: Чәчәкләрдән матур илең булу,
       Анда яшәү нинди күңелле!
       Ерак үткәндәге йөз елга да
       Бирмәс идем бер көнемне.
       Бәхетле булып тудык без
       Бу якты илдә.
       Хуҗалар булып калырбыз
       Мәңге бу җирдә!
Җыр “ Кояшлы ил”

Әниләр көненә багышланган
сценарий.             

«Илгә — матурлык, җиргә — батырлыкны
сез бирәсез, газиз әниләр!»

«Солнышко, радость, счастье моё – мая мама!»

Кичә Римма Ибраhимова
башкаруында композитор Р.Абдуллиннын, Т.Миннуллин сузлэренэ язылган жыры
янгырый. «Бишек жыры».

Сәхнәгә
ике алып баручы чыга.

1.А-б. Ана назы — жирдэ ул мэнгелек,
         Мэнгелек жыр — бишек жырыгыз.
         Без узасы юлда маяк булып
         Гомер буе балкып торыгыз.

    Тормышларыгыз матур,
йөзләрегез көләч, булсын, сәламәтлек
һәрдаим юлдашыгыз булсын. Кадерле әниләр! Сезне
бәйрәмегез белән тәбрик итәбез. Сезгә озын
гомер, бәхет,сәламәтлек телибез.

2 а.б.       На свете добрых слов немало,

               
Но всех добрее и важней одно:

               
Из двух слогов простое слово: «мама»

               
И нету слов дороже, чем оно.

—
Дорогие мамы!

Поздравляем
вас с Днем Матери.

Без
сна ночей прошло немало,

Забот,
тревог не перечесть.

Земной
поклон вам все родные мамы

За
то , что вы на свете есть !

1.а.б.  Елмайса
йозеннэн анлыйм
        Энкэемнен телэген.
        Донья кинлегенэ тинлим
        Энкэемнен йорэген,
        Энкэй, сина булэк итэм
        Ботен донья голлэрен.
        Юллар кебек озын булсын,
        Энкэем, гомерлэрен.
        Ай нурыннан да нурлырак
        Энкэемнен йозлэре.
        Монлы койдэй кунелемдэ
        Энкэемнен сузлэре.

            Айдан,
кояштан кадерле — син ул, әнием.

           
Иң ягымлы ,иң сөйкемле — син ул, әнием

 Безнен бугенге бэйрэм кичэбез
кадерлелэребез сезгэ, газиз энилэребезгэ багышлана

2.а.б.    Слова «Мама, мать-одни из самых
древних на Земле». Все люди уважают и любят матерей. Словом «Мать» называют и
свою Родину, чтобы подчеркнуть , что она по- матерински относится к своим
детям.

  Во многих
странах отмечается «День Матери». Люди поздравляют своих матерей и приезжают к
ним в гости, дарят подарки, устраивают для них праздник. И мы сегодня собрались
здесь чтобы поздравить своих мам.

1 а.б. Мәхәббәте
һичбер киртәләрне белми торган, күкрәк сөте
белән хәят биргән… ананы олылыйк! Дөньяның
бөтен матурлыгы анада. Анадан башка шагыйрь дә, анадан башка батыр
да булмый. Дан аналарга!

Мэрхэмэтле безнен энилэр.
Жиргэ матурлыкны, илгэ батырлыкны
Сез бирэсез, гузэл энилэр.
Сездэ яши сурелмэслек хислэр,
Йөзегездэ шәфкать нурлары.
Сезнен жырлар аша кучә безгә
Туган халкыбызнын моннары

Бүген
әйтеләсе теләкләребез, җырларыбыз,
биюләребез – барысы да чын йөрәктән,
күңелнең иң-иң түреннән —
сезнең өчен. Кабул итеп алыгыз, рәхәтләнеп
тыңлагыз, ял итегез.

Концерт
номеры.________________________________________________________________

Лирик көй
яңгырый. алып баручылар чыга.

1.а.б. Энием! Энкэем! Газиз Анам! Синнэн дэ
якынрак, кадерлерэк кем бар сон доньяда?! Кукрэк сотен имезеп, конен-тонгэ,
тонен-конгэ ялгап, куз карасыдай устерэсен бит син балаларынны.

2.а.б. Мама! Мамочка! Сколько тепла таит это
магическое слово. Материнская   любовь греет нас до старости. Мама учит
нас быть мудрыми, дает советы,  заботиться о нас, передает свои песни,
оберегает нас.

Младенец
старательно складывает по слогам  «Ма-ма » и почувствовав удачу,  смеется
счастливый. Мама! Вслушивайтесь, как гордо звучит этот слово! В  народе живет много добрых слов о матери.
Например:

          
При солнышке- тепло , при матери –добро.

1.а.б.  Ана өчен баладан газиз
нәрсә булмас.

2.
а.б. Нет лучшего
дружка, чем родная матушка.

1
а.б.  Баланың
бармагы авыртыр, ананың йөрәге авыртыр.

2.а.б.   Без отца полсироты, а без матери и
вся сирота.

1.а.б.  Улы данга чыкса, анасы яшәрер.

1 а.б. Әйе, Ана – бөек исем,

Нәрсә
җитә ана булуга!

Шуңа күрә

Зур горурлык белән

Без сөйлибез АНА турында.

Концерт
номеры.________________________________________________________________

Лирик көй
яңгырый. алып баручылар әкрен генә чыга.

1 А. б. Бар хэстэрем, бар хэсрэтем
Бала очен.
Хормэтем да, хезмэтем дэ
Бала очен.
Укенулэр, утенулэр
Бала очен.
Тынгысыз кон,
йокысыз тон
Бала очен.

2 А.б. Утка, суга укталуым
Бала очен.
Чыгар юлдан тукталуым
Бала очен.
Таннан эувэл кайнар аш та
Бала очен.
Тэгэрэгэн кайнар яшъ тэ
Бала очен.

1 А.б. Иртэн — кичен йорэк хисем
Бала очен.
Барлык эшем, барлык кочем
Бала очен
Янам — тузэм ,кеям — кунэм
Бала очен.
Горур башны тубэн иям
Бала очен.
Тонен якты таннар котэм
Бала очен.
Кунелемдэ жырлар йортэм
Бала очен.
Бала очен…

Концерт
номеры________________________________________________________________
!.А.б. Ана күңеле кебек җылы, нурлы

Күк йөзендә
кояш, йолдыз юк.

Ана сөюе кебек чиксез
тирән

Җир йөзендә
һичбер диңгез юк.

 Синең өчен
кайгыртучы әниең булуы нинди зур бәхет ул. Аны ярату гына
җитми, аның кадерләрен белергә,сүзен тыңларга,
яхшы укуың, үзеңне үрнәк тотуың,
әшкә өйрәнеп үсүең белән анны
шатландырырга кирәк.

1А.б. Ак чэчлэрен жем-жем килэ,
Энкэй, ул шатлыктандыр.
Гомереннен бакчасында
Былбыллар озмэсен жыр.
Кадерлелэребез! Бу жырыбыз сезгэ багышлана.

Концерт номеры________________________________________________________________

2
а.б.         Люблю тебя
мама, за что не знаю.

                   
Наверно за то , что дышу и мечтаю.

                   
И радуюсь солнцу и светлому дню,

                   
За это тебя, я родная люблю.

                   
За небо, за ветер, за воздух вокруг.

                  
Люблю тебя мама , ты лучший мой друг!

Алексей
Максимович Горький писал: «Без солнца не цветут цветы, без любви нет счастья,
без женщины нет любви, без матери нет ни поэта, ни героя. Вся радость мира- от
матерей!.»

        Если вы
хотите сделать маму самым счастливым человеком, поступайте так, чтобы она
радовалась и с гордостью могла сказать : «Знаете, какие у меня хорошие дети!»

1.а.б.   Есть мама у жеребенка,

Есть
мама у львенка,

Есть
мама у самого маленького котенка

 И
у ребенка есть мама

Любимая,
славная, самая!

«Песня
мамонтенка».__________________________________________________________________

Лирик
җыр яңгырый

1А.б. Аналар ботен йорэк жылыларын биреп
устергэн балалар, усеп буйга житу белэн, очар кошлар кебек, тирэ-якка
таралалар. Нишлисен бит, ананын боеклеге дэ энэ шунда — ул илебез-нен, hэр
почмагында, намус белэн хезмэт итэ алырлык, белемле, тырыш сэлэтле, илhамлы
балаларын устереп Ватаныбыз кулына тапшыра.

2 А.б. Э аннан сон?!
Аннан сон, кош теледэй генэ бер хат котэ, изге хэбэр котэ ана.
Хат ташучы килми микэн, диеп. ,
Борылып карый барган юлыннан.
Конгэ чыкса, кузе тэрэзэдэ,
Иртэ — кичен сунми уты да.
Хатлары юк, узе кайтыр, диеп,
Бик сон гына китэ йокыга.
Ана котэ,
Ана омет итэ…

1 А.Б.Менэ шулай, усеп буйга житкэн, инде узлэре эти hэм эни булган,
туган ояларыннан еракта яшэуче балалар, соекле энилэренэ хат яздылар.

Лирик җыр
яңгырый. Балалар урындыкларга утыралар, дәфтәр, ручка алалар.

1 бала.
«Кил син безгэ, эни, ботенлэйгэ
Бер кайгысыз, рэхэт торырсын,
Оебезнен. курке булырсын».
2 бала.
«Син безгэ кил, эни!
Без доньянын, ожмахында гомер итэбез.
Килэм дисэн, шушы сэгатьтэ ук
Алыр очен кайтып житэбез»
3 бала.
«И шатланыр идек, эни эгэр,
Килер ризалыгын белдерсэн.
Туп-тугэрэк бэхетебез безнен
Тулып ташыр иде, син килсэн».
4 бала.
«Кайчан курешербез, бик сагындык…»
5 бала.
«Кон туды исэ сине котэбез».
6 бала.
«Ник килмисен инде, эни, ник килмисен?»

А. б.: Алты бала шундый хат язды
Озелеп-озелеп, сагынып ананы.
Шушы сузлэр булды ананын
Алты хатка язган жавабы.

(Прожектор Ана образын
яктырта). (кой янгырый)
(Ана балаларына язган хатын укый)

«Бара алмыйм сезгэ,
балаларым.
Сагынсагыз, кайтып курегез,
Кайта алмас жирдэ тугелсез.
Ана кунеле ераклыкны белми,
Тоеп яшим сезнен, хэллэрне,
Кирэклекне сизсэм, узем барырмын мин,
Котеп тормам сезнен хэбэрне.
Китэ алмыйм буген, .
Эгэр китсэм, мэрхум эткэегез кайтып керер сыман,
Мине таба алмый бер ялгызы
Боегып йорер сыман.
Чит нигездэ сагыну авырлыгы
Ныграк сизелер сыман,
Туган нигез белэн бэйлэп торган
Жеплэр озелер сыман.
Яудан каитмый калган зур улым да
Кайтып житэр сыман.
Туган нигез хэтерлэтэ мина,
Сезнен бергэ чакны,
Туган нигез сезнен hэp адымын
истэлеген саклый.
Нигез ташлап киту авыр мина,
Кем белми сон аны, кайсыгыз?!
Сез узегез жыелып кайтыгыз!
Мин сорамыйм сездэн артыгын,
Сез тоярсыз кайту шатлыгын».

А.б. Ана, ана!
Син куш йорэкледер,
Кэусэр сенгэн синен кунелгэ.
Баштан сыйпап бер елмайдын исэ,
Ботен донья ямьгэ кумелэ.
Ана булу-изгелекнен тажы,
Доньяда ин олы дэрэжэ.
Ана хеше hэрбер баласынын
Бэхетенэ ача тэрэзэ.
Ана сина гел яхшылык тели,
Гаеплэрен булса — кичерэ…,
Турылыклы калыйк гомер буе
Ана дигэн куркэм кешегэ.

Әниләр
турында  җыр башкарыла.

2 а.б.  Мама! Самое понятное слово на земле.
Оно звучит на всех языках мира одинакого нежно. У мамы самые ласковые и нежные
руки, они все умеют. У мамы самое доброе и чуткое сердце. Оно ни к чему не
остается равнодушным. И сколько бы ни было человеку лет 5 или 50, ему всегда
нужна мама…

Руки
мамы качали детей в колыбели, когда они были маленькими. Это мама согревала их
своим дыханием и убаюкивала своей песней.

1.Солнца ярче
для меня- мама!

2. Мир и
счастье для меня-мама!

1.Шум ветвей,
цветы полей-мама!

2.Зов летящих
журавлей- мама!

1. В роднике
чиста вода-мама!

2. В небе яркая
звезда-мама!

1. Пусть звенят
повсюду песни

    Про любимых
наших мам.

    Мы за все,
за все родные

    Говорим
«Спасибо Вам!»

Песня
«Милая мама»_____________________________________________________________

А.б. Татар хатыннары. Безнен,
жан сойгэннэр, аналар…
Аналарны хормэтлэп жирдэ шигырьлэр языла,
аналарны хормэтлэп жирдэ сурэтлэр ясала,
аналарны хормэтлэп жирдэ hэйкэллэр куела,
Э аналар тапкан балаларнын жаннары кыела.
Жирдэ hаман эле тынмаган сугышларда кыела.
Аналарны кадерлилэр, аналарны соялэр,
аналарнын алдында башларны иялэр,
э аналар йокысыз тондэ бишек жырлары жырлыйлар,
сугышларда жаннары кыелган уллары очен елыйлар.

    Безнен тобэктэн дэ никадэр
ана Боек Ватан сугышына газиз баласын озатты, шунын күпмесе  яу кырында
ятып калды, хэбэрсез югалды. Ачы хэсрэттэн чэчлэренэ чал тошкэн, вакытсыз
картайган энкэйлэрнен дэ инде кубесе вафат, урыннары ожмахтадыр, арсландай
батыр уллар устергэн, фэрештэлэрнен.
Купме солдат, Ватан алдындагы сугышчан антын утэп, Эфган сугышында, Чечня
сугышында hэлак булды.

А.б. Хормэтле энилэр!
Без сезнен алда баш иябез. Мен-мен рэхмэт сезгэ!

Питрау флольклор
ансамбле чыгышы. «Солдат озату» күренеше.

1 А.б. Газиз Энкэй!
Йомшактыр кулларын,
Татлыдыр сузлэрен,,
Жылыдыр карашын,
Тансыктыр табынын.
Сабыйлык языннан
Бугенге конгэчэ
Безлэргэ зур бэйрэм
Тибеше жаныннын!
И, Ходай, кабул ит
Безлэрдэн зур гозер
Энкэйгэ бир саулык!
Энкэйгэ бир Гомер!

2 А.Б. Пусть день твой будет
Солнечным, прекрасным.
И розами твой будет устлан путь.
И каждый вечер – звездным,
Чистым, ясным.
О, мама!
Всегда счастливой будь!

А. б. Газиз Энкэй!
Ин сойкемле сузлэр-синеке!
Йомшак, жылы куллар-синеке!
Ин-ин татлы сузлэр-синеке!
Жан изрэткеч жырлар-синеке!
Синсез донья курмэс идек,
Синсез берни белмэс идек,
Синсез берни кылмас идек,
Синсез кеше булмас идек!

2
А.Б. Пусть этот день станет своеобразным днем благодарения нашим дорогим и
любимым мамочкам, за их неоценимый труд, за их всемогущую любовь.

1.А. Б. Чәчәк букетлары бүләк итсәк,

Чәчәк
букетлары корыр ул.

Йөрәк
җылыбызны бүләк иттек,

Югалтмассыз,
мәңге торыр ул.

Ходай
Сезгэ жан тынычлыгы, тэн сихэтлеге, озын гомер насыйп итсен. Мен-мен рэхмэт
Сезгэ, энкэйлэр!

2
А.Б. На этом наш праздник заканчивается. И мы еще раз поздравляем Вас, милые
мамы! И пусть не покидает вас терпение, которое так необходимо сейчас вам всем.
И пусть все восхищаются вашей красотой. Ведь вы — самое прекрасное, что есть.
Вы – самый красивый, нежный и благоуханный цветок в мире. До свидания!

1.
А.Б. Хушыгыз!

Барлык
катнашучылар сәхнәгә чыга.

«Бәхеттә-шатлыкта»
җыр яңгырый ____________________________________________

Җиңү көненә сценарий

Сәхнә чәчәкләр һәм тасмалар белән бизәлгән. Сәхнә түренә «Сезнең тормыш — үзе батырлык» дип языл­ган. Сәхнәнең бер почмагына «Хезмәттәге батырлык өчен» медаленең макеты эшләнгән. Кунаклар өчен өстәлләр, урындыклар куелган, өстәлләрдә чәчәкләр.

Сәхнә ябык. Лирик көй ишетелә. Сәхнә ачыла. Көй ак­рыная. Ике алып баручы чыга.

Беренче алып баручы. Исәнмесез, кунаклар, тыл батырлары!

Икенче алып баручы. Исәнмесез, авыл уңганнары! Исәнмесез, апалар-абыйлар, әтиләр-әниләр, әбиләр һәм бабай­лар!

Беренче алып баручы. Бүген без, сезнең батыр­лыкларга яңадан бер кабат сокланыр өчен, сезгә дан һәм мәдхия җырлар өчен һәм сезнең түземлегегез, сабырлыгыгыз алдында баш ияр өчен бу залга җыелдык.

Икенче алып баручы. Безнең бүгенге бәйрәмдә район җитәкчеләре катнаша. Сүзне (Фәлән)гә бирәбез. (Чы­гыш.)

Беренче алып баручы. Хөрмәтле ветераннар, (Фәлән) башкаруында халкыбызның Нәкый Исәнбәт сүзләренә иҗат ителгән «Илкәем» җыры сезгә музыкаль сәла­мебез булып яңгырасын. (Җыр.)

Икенче алып баручы. Сезнең язмыш сугыш уты белән бергә үрелгән.

(«Изге сугыш» («Священная оойна» ) көе ишетелә.

Көй яңгыравы астында шигырь укыла.)

Ул елларны ничек онытасың, —

Ил язмышы кылыч йөзендә.

Ир-егетләр китте яу кырына,

Алып көче тоеп үзендә.

Ирләр китте, кызлар елап калды,

Шаулап калды иген, өлгереп.

Басу капкасына чаклы озата барды

Яше, карты, барысы өзелеп.

Ирләр китте, кызлар елап калды,

Елап калды күпме хатыннар.

Туйда кигән күлмәкләре калды,

Күпме бала калды, ятимнәр.

(Музыка бетә.)

Беренче алып баручы. Әйе, авылда картлар, ха­тын-кызлар һәм балалар гына калды. Ә тормышны алып ба­рырга кирәк иде — игенен дә игәргә, балаларны да ач-ялан- гач итмәскә, сугышка төрле җылы киемнәр дә әзерләп җибә­рергә, гомер буе бетмәс төсле тоелган налогын да илтеп түләргә кирәк иде. Ләкин сез сынмадыгыз, сыгылмадыгыз.

Хәзер шул чорда сезнең яратып җырлана торган җырларыгызның берсен — «Уракчы кыз» җырын ишетерсез. Нәкый Исәнбәт сүзләре, халык көе. Аны … авылының сугыш һәм хезмәт ветераны (Фәлән) ага (Фәләнов) башкара. (Җыр.)

Хәзер шул еллар турында әйтеп китү өчен сүзне … авы­лы ветераннары исеменнән пенсионер-укытучы (Фәлән) апа­га бирәбез. (Фәлән) апа сөйли.)

Икенче алып баручы. Күпләрегез, корыч айгыр­ны иярләп, тракторларга утырдыгыз. Ул тракторлар еш ва­тыла, әле бер урыны туктап кала, әле башкасы коелып төшә. Ә сабан артында — әле яңа гына сабыйлыктан чыгып килә торган япь-яшь кызлар. Ә хәзер … авылы ветераннары исе­меннән, сугыш вакытында механизатор булып эшләгән (Фәлән) апага сүз бирәбез. (Фәлән) апа сөйли.)

Беренче алып баручы. Хөрмәтле механизатор бу­лып эшләгән хатын-кызлар! Сезнең сөеклеләрегез, әтиләрегез, абыйларыгыз танкларга каршы атакага күтәрелсә, машиналар белән азык-төлек, корал ташыса, сез тимер айгырларыгыз белән җир сөрдегез, чәчтегез, сукаладыгыз. Һәм тылда икмәк җитештереп, сугышка озатыштыгыз. Сез бу батырлыгыгыз белән Җиңү көнен якынайттыгыз. Рәхмәт сезгә!

Икенче алып баручы. Сезнең өчен (Фәлән) җыр­лый. (Җыр яңгырый.)

Беренче алып баручы.

Чабатадан, тездән суга батып,

Язгы чәчү җитәр алдыннан

Чыгып киткән икән симәнәгә

Хатын-кызлар безнең авылдан.

Сыерлары юлда ятып калган,

Җилкәләргә күчкән симәнә.

Бу турыда бүген сөйләгәндә

 Әнкәй һаман елап җибәрә.

Кырык, илле чакрым язгы суда —

Кайталмасаң, илең ач кала.

Хатыннарда тик бер генә хәсрәт —

Һәр йорт саен көтә ач бала.

Әтиләрнең сугышып йөргән чагы,

Безнең яңа туган ел булган.

Капчык аскан егермеләп хатын

Басуларга кайтып егылган.

Орлык кайткан безгә гомер булып,

Без ни бирдек икән кайтарып?

…Әниләрнең әле яшәр чагы,

Китәләр шул иртә картаеп.

Бер шырпысыз түзгән, керосинсыз,

Чәй-шикәрсез түзгән авыл ул.

Сыер боты кадәр малайлары

Ил туйдыра — шундый авыл ул.

Тәпи йөрер-йөрмәс бала-чага,

Буразнадан билчән утаган.

Илгә — икмәк, авыл үзе өчен

Көлчә салган алабутадан.

Бер бәләкәй көлтә ега алган

Ул чорларның нужа хуҗасын.

Олылар күк күтәргән бит шулар

Ил хәсрәтен, Ватан нужасын.

Икенче алып баручы. Ә хәзер сезнең каршыгыз­га (Фәлән) әбине чакырабыз. (Чыгыш.)

Беренче алып баручы. Балачагын, яшьлекләрен сугыш урлаган, шулай да эштән арып кайткан килеш, ач-ялан- гач килеш, су буйларында, кичке уеннарда, аулак өйләрдә күңел ачарга үзләрендә көч-дәрт тапкан сугыш чоры яшьлә­ре өчен (Фәлән) җырлый. «Әйләнеп кайтыгыз». Р. Хәсәнов көе, М. Шиһапов сүзләре. (Җыр.)

Икенче алып баручы. Хөрмәтле тыл фидакарьлә­ре! Авылда нинди эш булса, шуларның барысы да сезнең кул­дан үткән. Ил язмышы да сезнең язмышыгыз иде. Шул чор­ларны искә алу өчен сүзне … авылы ветераннары исеменнән … булып эшләгән (Фәлән)гә бирәбез. (Чыгыш.)

Беренче алып баручы. Бөтен булган физик авыр­лыкларга түзәр идең әле, авылларга кара пичәтле кәгазьләр агыла. Алма кебек хатыннар балаларын кочаклап ирсез, са­быйлар — әтисез, җиләк кебек кызлар ярсыз калалар. Ләкин, хөрмәтле хезмәт ветераннары, сез сынып та, сыгылып та төшмәдегез. Тизрәк Җиңү килсен дигән теләк сезне тагын да тырышыбрак эшләргә өндәде. Бик зур рәхмәт сезгә!

(Концерт номеры.)

Икенче алып баручы. Сүзне … ветераннары исе­меннән пенсионер (Фәлән) апага бирәбез. (Чыгыш.)

Беренче алып баручы. Сугыш ятим иткән яшьләр, исән калган әтиләр кайтканда, сезнең йөрәкләр сык­рады, күзләргә яшь килде, башкаларның әтиләрен күргәндә: «Их, минем дә әтием исән булса иде», — дип авыр сулады­гыз, башкалар «минем әти» дип сөйләгәндә сезнең «әти» дип авыз тутырып әйтер көнегезне каһәр суккан сугыш мәңгелеккә алып калган иде. Үз тырышлыклары белән сугыш бетүен якы­найткан үсмерләр гомергә ятим булып калдылар.

Сезнең өчен (Фәлән) А. Имаеваның Р. Миңнуллин сүзләренә язылган «Әткәм моңы» җырын башкара.

Икенче алып баручы. Сугыш беткәч тә, сез, тыл каһарманнары төнне көнгә, көнне төнгә ялгап эшләвегезне дәвам иттегез. Чөнки сугышка киткән ир-атларның яртысын­нан күбесе һәлак булган, ә илдәге сугыш китергән хәрабәләр­не торгызырга кирәк иде. Сез тагын ил язмышына кушылып, хезмәткә җигелдегез. Сезнең арада әле хәзерге көнгә кадәр намус белән үз хезмәтләрен башкаручылар байтак. Күпләре­гез гаиләдә олы ихтирамлы кешеләр, балаларыгызның тая­нычы, оныкларыгызның юанычы. Сез әле дә олы йөрәкле, нык бәдәнле, саф күңелле әүлия затлар, сугыш чоры кешеләре. Та­гын бер кат рәхмәт сезгә.

Халкыбызның «Сибелә чәчем» җырын (Фәлән) башка­ра. (Җыр.)

Беренче алып баручы.

Картаймагыз әле, ветераннар,

Картаймагыз, әй, тынгысыз җаннар!

Сезгә тиеш әле бик күп язлар,

Сезгә тиеш әле бик күп назлар.

Кичә, бүген, иртәгә

Матур җәйләр җитү белән районыбыз авылларында яшәүче һәркем «Авыл бәйрәмнәрен» сагынып көтеп ала. Кеше язмышлары- очар кошлар язмышына тиң.

Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа

К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса

Исеме бар, җисеме юк

Күчмә утырыш барышында делегатлар Арча районының берничә социаль һәм белем бирү оешмасы белән танышты.
Әлеге чара кысаларында, журналистлар «Авыл җирендә яшәүче күп балалы гаиләләрне социаль яклау» темасына узган түгәрәк өстәл шаһитлары да булды. Монда районның күп балалы 20 үрнәк гаиләсе социаль яклау, Пенсия фонды, җир һәм милек мөнәсәбәтләре палатасы вәкилләре каршында үзләрен борчыган сорауларны күтәреп чыкты.
Алар арасында Яңа Кенәр авылыннан 11 балалы Минзилә һәм Ирек Галиевлар да бар иде. Олы улларына – 27, төпчекләренә – бер яшь. Гаилә башлыгы фикеренчә, күп балалы статуслары булса да, өч бала белән 11 баласы булган гаиләләр шактый аерыла.

– Безне иң борчыган мәсьәлә: законнарның төрле төбәкләрдә төрлечә булуы, – ди ул. – Мәсәлән, Ульяновск өлкәсендә җиде баласы булган гаиләгә машина бирәләр. Димәк, федераль закон бар бит. Бары тик ул кемнәр өчендер мәҗбүри итеп кенә куелмаган. Аның үтәлеше турындагы органнарның намусына бәйле үтәлә. Район җирләрендә машина сорап барсаң, сине кире җибәрәчәкләр, чөнки үтәлеше контрольдә тотылмый. Авылларга аеруча да ярдәм килеп җитми. Иң кызганычы шунда: без аны таләп тә итә алмыйбыз. Хәтта «Мәктәпкә җыенырга ярдәм ит» акциясе дә безгә килеп җитми. Аннан соң, законнарның күбесен без белми дә калабыз. Әйтүче дә юк. Без дәүләт законнарын өйрәнеп йөрергә тиеш түгел.

Татарстанның хезмәт, халыкны эш белән тәэмин итү һәм социаль яклау министры урынбасары Юлия Абдреева әйтүенчә, республикада 32 меңнән артык күп балалы гаилә бар. Аларның 56 проценты авылларда яши. Кызганычка, авыл җирендә яшәүче күп балалы гаиләләрнең проблемалары юк түгел. Түгәрәк өстәлдә ана капиталы, вакытыннан алда пенсиягә чыгу, эшкә урнашу буенча да сораулары күтәрелде, – диде җитәкче.
Аның сүзләренчә, күп балалы гаиләләрдә җир кишәрлекләре алу буенча да кыенлыклар бар.
Арча районы Башкарма комитетының Җир һәм милек палатасы рәисе урынбасары Илһам Сираҗиев әйтүенчә, апрель-май айларында Арча районында күп балалы гаиләләргә җир бирү эше төгәлләнәчәк. Программа эшли башлаганнан бирле районда меңнән артык күп балалы гаилә җир кишәрлеге алуга ирешкән. Бүген чиратта 150 гаилә тора.

– Җир бүлүдә тоткарлыклар җирләр әзер булмаудан килеп чыкты. Хәзер территориянең генераль планы эшләнде. Апрель-май айларында җирләр бүленеп бетәчәк, – диде Илһам Сираҗиев.
Аның әйтүенчә, авыл җирендә яшәүче гаиләләр җирне район үзәгеннән дә ала ала.
Юлия Абдреева сүзләренчә, күп балалы гаиләнең, авылдан районга барып, закондагы төрле үзгәрешләр, яңалыклар турында белешеп йөрергә вакытлары юк.

– Авылда яшәүче күп балалы гаиләләргә мәгълүмат барып җитми. Шуның өчен без онлайн-консультацияләр уздыруны планлаштырабыз. Моннан тыш, әлеге гаиләләргә социаль озатып баручы билгеләү турында да уйлашабыз. Социаль хезмәткәрләр әлеге гаиләләргә документларны әзерләшергә, кирәк булса, балаларын да карап торырга ярдәм итәр иде. Авыл җирендә яшәүче күп балалы гаиләләр дәүләт ярдәме турында вакытында тиешле һәм дөрес мәгълүмат алырга тиеш, – диде Юлия Абдреева.

«Сыер савучы – авыл тоткасы»

Иң ахырдан делегатлар Арча педагогия көллиятенә юл алды. Биредә алар өчен районның иң тырыш гаиләләре, кул осталары катнашында күргәзмә оештырылган иде. Шуннан соң актлар залында утырышның төп өлеше узды. Татарстан Дәүләт Советы рәисе урынбасары, «Мәрхәмәт» хатын-кыз депутатлар оешмасы җитәкчесе Татьяна Ларионова әйтүенчә, республикада 460 мең хатын-кыз авылда яши һәм эшли. Бу – республика хатын-кызларының 22,5 проценты дигән сүз.
– Соңгы елларда авылда яшәүче хатын-кызлар саны кими. Дөрес, аерма әллә ни зур түгел, бер процент тирәсе генә. Әмма бу – безнең өчен сигнал. Авыл хатын-кызы – илнең стабильлеген һәм уңышка ирешүен тәэмин итүче фактор. Бүген Россиядә дә, Татарстан буенча карасак та, уңышлы гына эшләп килүче фермерлар, эшмәкәрләр бихисап. Татарстанда 100 авыл хуҗалыгы предприятиесен хатын-кызлар җитәкли. Шунысы куандыра: нәкъ менә хатын-кызлар тырышлыгы белән, авыл туризмы үсә, – диде Татьяна Ларионова.

Дәүләт Советы рәисе урынбасары республикада күзәтелгән демографик ситуациягә дә борчылуын белдерде.
– Күп районнарда үлүчеләр саны туучыларга караганда күбрәк. 2017 елда бары тик Әлмәт, Алабуга, Түбән Кама районнары һәм Казан, Чаллы кебек шәһәрләр генә халык санын арттыра алды, – диде Татьяна Ларионова.
Шулай ук ул авылдагы демографик хәлне яхшырту максатыннан гамәлгә ашырылып килә торган социаль чаралар турында да искә төшерде.
Әлеге утырышта республиканың авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры Марат Әхмәтов та катнашты.

– Авыл, шәһәр хатын-кызының тормыштагы роле диюгә, минем күз алдыма иң элек әни кеше килеп баса. – Мин бик бәхетле кеше, чөнки әнием исән-сау. Аңа – 93 яшь. Ул безнең гаилә учагын, әти-әни йортын саклый. Үзе әйткәндәй, намазлы йортның нигезен һаман дәвам итә. Минем әни – минем беренче укытучым да. Әти дә башлангыч сыйныфларда укыткан иде. Әти белән әни икесе бер җан булып яшәде, – диде Марат Әхмәтов.
Министр фикеренчә, авылларда хатын-кызның иң зур кыйммәте – сыер савучы ролендә.
– Институтны тәмамлагач, мал табибы булып эшләргә туры килде. Бозау караучымы ул, сыер савучымы, хатын-кызлар кечкенә җилкәләрендә бик зур йөк тарта иделәр. Шуннан соң мине арттарак бара торган бер хуҗалык рәисе итеп билгеләделәр. Ферма зур. Группалар күп, ә сыер савучылар җитешми. Шул чагында йорт саен кереп, сыер савучыга: «Апа җаным, өч кенә көнгә чык инде. Ул сыер группасы бетә бит инде, саумый калырга ярамый. Зинһар, сүземне тыңлап эшлә инде», – дип керә идем. Ул елларда минем күңелгә хатын-кыз хезмәтенең бәясе бәяләп бетергесез булып сеңеп калган. Хатын- кыз барлык эштә дә пөхтә, тырыш, фидакарь бит ул. Шуңа күрә алардан башка авыл хуҗалыгы берничек тә бара алмый. Ә инде мөстәкыйль хуҗалыкмы, фермер хуҗалыгымы – мондый вак эшмәкәрлектә аларның урыны бигрәк тә зур. Кызганыч, күп вакыт хатын-кызларның хезмәте бәяләп бетерелми. Ә бит сез барыгыз да иң яхшыга лаеклы, – диде Марат Әхмәтов.

Авыл хуҗалыгы министры авылда хатын-кызның эше бик авыр дип билгеләп узды. Шуңа күрә аларга ярдәм итү максатыннан, төрле программалар, грантлар эшләвен дә әйтте. Савым аппаратлары белән тәэмин итү, югары технологияле гаилә фермерларын механикалау буенча программалар һәм башкалар – әнә шундыйлар.
– Иң мөһиме: болар да түгел. Иң мөһиме шул: авылда эшләүчеләр лаеклы хезмәт хакы алырга тиеш. Әгәр аны күтәрә алмыйбыз икән, без авылдагы хатын-кыз хезмәтен абруйлы итә алмаячакбыз. Икмәк күп, сорау юк – бәя кими. Ике ел сөтнең сатып алу бәяләре артуына сөенгән идек. Анысы да юкка чыкты. Коры сөт проблемаларын хәл итмичә, югары хезмәт хакы турында уйлау мөмкин түгел, – дип ачынды министр.

Әлеге утырышта киләсе 2019 елның Россиядә Авыл елы дип игълан ителергә мөмкин булуы да билгеле булды. Бу идеяне Федерация Советы рәисе Валентина Матвиенко тәкъдим иткән. Татарстанның авыл хуҗалыгы министры Марат Әхмәтов бу тәкъдимне шатланып кабул итте.
– Ничек инде куанмаска? – диде ул, әлеге хәбәрне Татьяна Ларионовадан ишеткәч. – Әгәр дә бу теләк дәүләт ярдәмнәре белән ныгытылса, тагын да яхшырак булыр иде. Бу – авылдагы проблемаларны чишәргә ярдәм итәр иде.
Валентина Матвиенконың идеясен «Мәрхәмәт» хатын-кыз депутатлар оешмасы да хуплады.
– Чыннан да, авыллар 2019 елны дәүләт югарылыгындагы Авыл елы дип билгеләнергә лаеклы. Әлеге идеяне тормышка ашыру авыл җирендә сизелерлек җанлану алып килер иде, – диде Татьяна Ларионова һәм 2019 елны Авыл елы дип игълан итү турындагы мөрәҗәгатьне Федерация Советына җиткерәсен дә әйтте.

Утырыш ахырында Татарстан авыл хатын-кызларына мөрәҗәгать проекты каралды. Дәүләт Советы рәисе урынбасары Римма Ратникова документ текстын утырышта яңгыраган берничә проблеманы чишү юллары белән тулыландырырга тәкъдим итте.
– Авылда кадрлар җитмәү, торак, дарулар мәсьәләсен дә күтәрергә кирәк. Росссия Президенты Владимир Путин Федераль җыенга юлланган хатында: «Киләсе елга илдә төзелешләр күләме арта. Бу акчаны авылларга җибәрү һәм авылларны үстерүгә дә тотарга була» дигән иде, – диде Римма Ратникова.

Зөһрә Садыйкова, Арча.

Фото: gusiyabloni.com