Асан?лі ?шімовты? ту?анына 85 жыл сценарий

Та?ырыбы: «А??ан ж?лдыз»

Ма?саты:

?аза? хал?ыны? біртуар перзенті Шо?ан У?лихановты? ?мірі мен ?скен ортасы, т?рбиесі жайлы тере?ірек танысу;

Шо?ан ?мірін ?лгі ете отырып, ?здерін саналылы??а , е?бекс?йгіштікке, ?з елін, отбасын с?йе білуге т?рбиелеу.

К?рнекілік: кітап  к?рмесі, слайд – шоу, Шо?ан сал?ан суреттері.

Барысы:

1. ?йымдастыру кезе?і

2. М??алімні? кіріспе с?зі.

Т?рехан:

         ?р уа?ытты? ?р кезе?інде халы?ты? біртуар данышпандары д?ниеге келген. Ондай дана перзенттер бірт?тас бір тарихи кезе?дегі халы?ты? м?дени ?лшеміне, рухани биігіне айналып отыр?ан. Сондай адамдарды? бірі – ХІХ ?асырда ?мір с?рген, кейінгі ?рпа??а рухани-?леуметтік м?ра ?алдыр?ан, ?лем мойында?ан дана ?алым  — Шо?ан У?лиханов.

Аяулым:

А??ан ж?лдыз атаныпсы?,
Жан бабам!
?асырлардан ?асырлар?а сам?а?ан.
Сор?алапсы? ?ара??ыда т???иы?,
Там?андай — а? ?арышта?ы та?бадан.
Асыл бабам,
А??ан ж?лдыз атан?ан,
А??ан ж?лдыз,
Лапылда?ын от — арман,
А??ан ж?лдыз,
А?ып ?ткен найза?ай,
Саналарды? са?ыныш тауын ?опар?ан, — деп а?ын Еркеш Ибра?им жырла?андай хал?ымызды? ойшылы, ?лтты? ма?танышымыз Шо?ан У?лихановты? ?ыс?а да саналы ??мырында артына ?алдыр?ан сан ?ырлы ?ылыми е?бектері туралы ке?інен ма?л?мат беріп, елі, хал?ы ?шін істеген игі істерін ма?тан, ?лгі ету ма?сатында  ж?не Шо?ан У?лихановты? ту?анына 180 жыл толуына арнал?ан  «А??АН Ж?ЛДЫЗ» атты кешке ?ош келді?іздер! ( баяу к?й орындалады)

 1-о?ушы:

?лемді шолып ой к?збен,

Тере?ге с??гіп бойла?ан.

?ай?ыны жазып бойды езген,

Тол?ан?ан ?р кез ойлы адам.

Тарихшы  елді зерттеген,

 Сапармен барып ?аш?ар?а!

2-о?ушы:

Тауларын кезіп Тянь-Шань,

Манасын жаз?ан ?ыр?ызды?.

 Жете алмай кеткен сан ?ыран

На? ж?лдыз еді б?л бізді?.

Жо??арды? батыс сілемін,

Мекендеп ?ал?ан м??гілік.

Ту?ан жер жауып кілемін,

«Алтынемел» т?р жа??ырып.

3-о?ушы:

?ылым о?ып, білгенше,

Тыным, тынышты? таппа?ан.

 Д?ние кезіп к?ргенше

Рахат іздеп жатпа?ан.

??йры?ты ж?лдыз секілді

Туды да к?п т?рмады.

К?рген, білген ?кінді

Мін та?ар жан болмады.

Т?рехан:

        Ия, ?аза? сахарасында «??йры?ты ж?лдыз » атан?ан Шо?ан У?лиханов есімі м??гі ?мытылмайды. Шо?анны? таланты телегей те?із, оны? ?алымды? ?рістері ?лан-байта? биіктерге серпілтіп жатады.

4-о?ушы:

     Шо?ан 1835 жылды? ?араша айында ?азіргі ?останай облысыны? ??см?рын бекетінде ту?ан. ?кесі Шы??ыс У?лихан?лы сол жерде а?а с?лтан бол?ан. ?з атасы У?ли де хан бол?ан. Ар?ы атасы ?аза?ты? ?лы ханы Абылай, Шо?ан оны? ш?бересі. Шо?анны? балалы? ша?ы Сырымбет тауыны? баурайында ?ткен.

Сахналы? к?рініс №1. «Бала?а ат ?ою»

Аяулым:

«Тектіден текті туар ?айталанбас…» дегендей ?аза?ты? ?лы ?алымы, зертеушісі, географ-саяхатшы  —  Шо?ан У?лихановты? жеті атасына к?з ж?гіртсек:

Шо?ан У?лиханов (Мухаммед?анафия)

Шы??ыс У?ли?лы – а?а с?лтан

У?лихан – хан

Абылай (?білманс?р) – ж?здерді? басын ?ос?ан хан

?білфаиз – Б??ара ханы

Есім – хан

Ж?нібек – ?аза? ханды?ын ??рушы

Жошы – хан

Шы??ысхан – ?лемді билеуші хан.

6 – о?ушы:

  Шо?анны? та?ы бір інісі- Ма?ы (Ма?ажан)У?лиханов(1844-1923) суретші бол?ан. Петербургтегі к?ркем?нерпаздар академиясыны? шеберханасында суретшілік ?ызметін ат?ар?ан. Ма?ы Петербургте 11 жыл т?р?ан. ?аза?станны? ата?ты суретшісі  Шота У?лиханов Ма?ыны? немересі.

7- о?ушы:

Шо?ан орта ж?з ханы Абылайды? ш?бересі. Біз Абылай ханды а?ылын, айбарын хал?ыны? азатты?ы жолында ж?мса?ан ?лы к?рескер ж?не санда?ан шай?астарда батырлы?ымен талайды та? ?алдыр?ан ерж?рек жауынгер ретінде жа?сы білеміз.

8-о?ушы:

Шо?анны? ?жесі – Ай?аным. Ай?аным немересі Шо?анды 5-6 жасынан ертегі, ?иссаларды ты?датты, с?лулы?ты ?астерлеуге, таби?атты с?юге о?у?а ынтасын арттыру?а к??іл аудар?ан.

9- о?ушы:

Шо?анны? ?йелі – Айсары. Шо?ан ?лгеннен кейін ?аза?ты? ?ме?герлік ??рпымен ?зіне тетелес інісі Жа?ып?а ?осылады. Айсары Жа?ыптан Раби?а есімді ?ызды болады.

Т?рехан:

«Жеті ж?ртты? тілін білуге тиісті» хан т??ымы бол?анды?тан, ауыл мектебінде о?ып, арабша хат таны?ан Шо?ан араб, ша?атай тілдерін ме?гереді.

Сахналы? к?рініс №2. «Шо?анны? балалы? ша?ы»

Аяулым:

Ар?ада жер жетпейді Бурабай?а,
Б?ленген б?йра сыпса? ?ара?ай?а.
Кербез с?лу К?кшетау Ар?ада?ы,
Ертеде ?оныс бол?ан Абылай?а.
Шо?анны? ата — бабаларына ?оныс бол?ан жер К?кшетау елі.
?н: «Ойжайлау»  орындайтын Н?ржанова Дильназ.

Т?рехан:

1847-1853 жылдары оны ?кесі сол кезде Сібірдегі е? та?даулы о?у орны деп есептелінетін Омбы кадет корпусына береді. Онда ?скери саба?тар?а ?оса жалпы ж?не Ресей жа?рафиясы мен тарихы, батыс, орыс ?дебиеттері, философия, физика, математика негіздері, шетел тілдері ж?рген.

Сахналы? к?рініс №3. «Кадет корпусына келуі»

Аяулым:

?аза?тын к?гінде,

?лемні? т?рінде,

Жар?ырап, жайна?ан

Ж?лдыздай к?рінді  деп а?ын жырла?андай тарихшы, публицист, лингвист, географ, археолог, этнограф, саяхатшы Шо?ан У?лиханов ту?ан хал?ы ?шін к?п е?бек етті, оны? салт-д?ст?рін, ?дет-??рпын, дінін,тілін ж?не т?рмысты? ерекшеліктерін зерттеді.Бір с?збен айтса?, Шо?ан – ??лама.

10- о?ушы:

Шо?ан – суретші. Шо?аннан ?ал?ан м?раны? бірі бейнелеу ?неріндегі зерттеулері. Б?л е?бектер оны? ?нерді? осы саласында?ы ?аза?ты? т???ыш профессионал суретшісі бол?анын д?лелдейді. Ол негізінен портрет, пейзаж ж?не халы?ты? т?рмыс салтын бейнелеумен айналыс?ан. Одан 150 – дей сурет ?ал?ан.

11- о?ушы:

Шо?ан – ?дебиетші.Ш. Ш. У?лиханов — ?аза? ж?не ?ыр?ыз халы?тарыны? бай ?дебиет ?орын т???ыш зерттеуші екендігі де ерекше. Оны? е?бектері:«?аза?ты? халы? поэзиясыны? ?лгілері туралы», «Орта ж?з ?аза?тарыны? а?ыз- ертегілері», «18-?асырды? батырлары туралы тарихи а?ыздар», «Едіге мен То?тамыс туралы а?ыз», «Едіге», «Шона батыр», «Манас» жырын т???ыш зерттеуі ж?не оны? «К?кетай ханны? асы» деген ?лкен бір б?лімін орысша?а аударуы т. б.

12 — о?ушы:

Шо?ан – саяхатшы. 1856 жылы М.М. Хоментовский бас?ар?ан ?скери ?ылыми экспедиция?а ?атысып, ?ыр?ыз елін жете зерттеп, Ысты? к?л айма?ыны? картасын жасасады. ?ыр?ыздар мен ?лы ж?з ?аза?тарыны? тарихы, этнографиясы жайлы м?ліметтер жинайды, ауыз ?дебиетіні? н?с?аларын жазып алады.

13-о?ушы: Шо?ан – саяхатшы.П.П.Семенов-Тянь-Шанский ?зіні? Жетісу бойында?ы зерттеулерін ж?ргізген кезде Шо?ан пікіріне ?немі ден ?ойып, а?ылдасып отыр?ан. Ысты?к?л сапарында біраз жерлерді бірге арала?ан. Семенов-Тянь-Шанскийді? ?сынуымен 1857 жылы 27 а?панда Шо?ан Орыс География ?о?амыны? толы? м?шелігіне сайланады. Б?л орыс ?о?амы зиялыларыны?, орыс ?ылымыны? жас ?алым е?бектерін зор ба?ала?анды?ы, ?ылым мен м?дениетке ?ос?ан ?лесін мойында?анды?ы екеніні? д?лелі.

Слайд –шоу к?рсетіледі.(Шо?ан сал?ан суреттер)

Сахналы? к?рініс №4. «Генерал мен Шо?ан»

Т?рехан:

Дарын?а ба? тілеп,

Айтылып а? тілек,

?ылымны? шы?ында ол,

?анатын жо?ары ?а?ты — деп Шо?анды ?аза? хал?ыны? ?ана емес, жалпы ?аламны?  азаматы ретінде таниды. Келесі кезекті Шо?ан туралы айт?ан ?лы ??ламаларды? естеліктерінен ?зінділерге берелік.

14 – о?ушы:

Шо?ан – саяхатшы.?аш?арияда Шо?ан 1858 жылды? 1 октябрінен 1859 жылды? март айыны? ортасына дейін бол?ан кезде б?л айма?ты — ?аш?ар ?аласы мен Алты ша?ар елін тере? зерттейді. Ол кезде алты ша?ар деп солт?стіктен Тянь-Шань, о?т?стіктен К?н-Лунь тауы ?оршап т?р?ан ?аш?ар, А?су, Учтурфан, Янысар, Жаркент, Хотан ?алаларын айтады екен. ?о?ан ханыны? ?аш?арда?ы сауда консулы, ?рі саяси резиденті, егде тарт?ан ресми адаммен Шо?анны? сыйлас, ??рметтес болуы сапар н?тижелеріні? ?німді де пайдалы болуына ед?уір ж?рдемдескен.

15- о?ушы:

Шо?ан – ?о?ам ?айраткері. 1863-64 жылдары Шо?ан Омбы?а барып, Сібір ?аза?тары ?шін жасалып жат?ан сот реформасын дайындау ісіне ?атысып, б?л реформаны? елге тиімді, пайдалы болу жа?ынан ?арастырады. Осы кезде Шо?ан «Сот реформасы туралы жазбалар» атты ?зіні? ата?ты е?бегін жазды. Ал саяси реформа сол экономикалы? реформаларды ж?зеге асыруды? ??ралы есебінде ж?ргізілмек, ?йткені ?рбір адам ж?не б?кіл адам баласы ?зіні? ?рлеу жолында т?пкілікті бір ма?сат?а ?мтылады. Ол ма?сат – ?зіні? т?рмысын жа?сарту.

16 – о?ушы:

«Бізден жасы кіші болса да, ?зімізбен салыстыр?анда, ол ?лкен сы?ылды еді де, біздер о?ан ?ара?анда бала т?різді едік, ?зіні? бізден арты? білетіндігін не біздерден білімі жа?ынан жо?арлылы?ын білдіруге тырыспаса да, жай ??гімені? ?зінде — а?, оны? біліміні? бізден арты?ты?ы танылып ?алатын. Жалпы жолдастарына, соны? ішінде ма?ан, ол еріксіз «Еуропа?а аш?ан терезе» сы?ылды болды» Г. И. Потанин.

17 –о?ушы:

«Шо?ан т?л?асы таусылмайтын сыр?а бай, ?ажайып т?л?а ?ой. Кейде ?зі?мен ?зі? болып ой кешіп отыр?анда, Шо?ан ?мірде рас болды дегенге сені?кіремейтінім рас. Келте ??мырына соншалы?ты мол е?бекті ?алай ?ана сыйдыр?ан десе?ізші?…» Ш.Айтматов

18 – о?ушы:

«Шы??ысты? с?йген ?лы Шо?ан еді,

 Империя – патша ж?рты т?мам к?рді.

 ?нері топтан ас?ан жігіт еді,

С?м та?дыр сапар жолда ?аза берді », — деп жырлады А?ан сері.

Аяулым:

Нау?асы ме?дегендіктен Петербургтен елге орал?ан Шо?ан ту?ан хал?ыны? екі жа?ты ?анауда езілгенін к?ріп, 1862 жыл?ы сайлауда Атбасар округыны? а?а с?лтаны болу?а талпынады. «Елдестеріме пайдамды тигізу ?шін а?а с?лтан бол?ым келді.С?йтіп ж?ргенде ескі ?кпе ауруы ?айта ?озып, Шо?ан 1865 жылды? с?уірінде ?айтыс болады. Оны? с?йегі Алтынемел тауыны? баурайында?ы К?шен то?ан деген жерге ?ойылады.

Т?рехан:

Шо?анны? ?мірі – е? ?лгілі ?мір. Ол не бары 30 жас?а келіп ?айтыс болды. Сонды?тан да шы?ыстанушылар оны? ?мірін а??ан ж?лдызбен, жары? ж?лдызбен, дала ж?лдызымен те?еп келеді. Шо?ан – ?асырлар?а ?ызмет ететін ?лы т?л?а.

Сахналы? к?рініс №6. «Шы??ыс пен Потанин»

Аяулым:

?азіргі к?нде ?лтты? ?ылым академиясыны? Тарих, Археология  ж?не  Этнография  институтына, Республикамызды? бірнеше  мектептері мен Алматыда?ы №12 ?аза? орта мектебіне, ке?шарлар?а, ауыл-селолар?а, к?шелерге Ш.У?лиханов есімі берілген. «Шо?аны бар ел – шо?ты?ы биік ел».

19-о?ушы:

1969 жылы биіктігі 8 метр, т??ыры габбрс тасынан ?рілген, ?лтты? ?ылым академия ?имаратыны? бас корпусына ?аратып орналастырыл?ан Шо?ан ескерткіші ?оладан ??йылды. Ал Іле Алатауыны? солт?стік беткейіндегі биіктігі 4234 метрлік шы??а да ?лы ?алым есімі берілді.

20-о?ушы:

1985 ж елімізде ?лы ?алымны? ту?анына 150 жыл толу мерекесі ке?інен аталып ?тті. ?нер иелері Шо?ан бейнесін сомдап, т?л?аландырды. Соны? ішінде ?білхан ?астеевті? «Шо?ан У?лиханов» атты акварельдік картинасын б?ліп атау?а болады. Содай-а? М.Аманжолов, ?.Оспанов, ?.?жиев, М.Зулф?харовтар шы?армашылы?ынан Шо?ан У?лиханов та?ырыбы ке? орын алады.

21-о?ушы:

 Театр сахнасында Шо?ан ролін т?л?ала?ан актерлерден Ж.Шанинні? 1955-1957 жылдар аралы?ында?ы ізденістері мен Н.Жант?рин жаса?ан Шо?анны? парасатты да пайымды, а?ылды да зерек, сымбатты да сыпайы дос?а таза,д?шпан?а ымырасыз кейпін аны? бере білген.

22-о?ушы:

 Шо?ан жайлы ал?аш?ы фильм 1957 жылы т?сірілген. 1985 жылы Асан?лі ?шімовты? жетекшілігімен «Шо?ан У?лиханов» атты 4 сериялы телевизиялы? к?ркемфильм жасап шы?арылды. Онда Шо?анны? 12 жасынын ?міріні? со?ына дейінгі та?дыры ?амтыл?ан. Шо?ан роліндегі Са?и ?шімовты? таланты айдан аны? к?рінді.

23 — о?ушы:

 ?.М?сірепов былай дейді: «Тілегім келер к?нге ны? бас?ан ?адамымызбен Шо?анны? Шо?анды?ы, ?лыны? ?лылы?ын ?лкен ма?танышпен жыр етіп отырмын. ?лы перзентін басына ас?а?тата к?терген халы?ты? ?ана шо?ты?ы биіктей т?сетінін ?мытпса? деймін! Шо?аны бар ел – шо?ты?ы биік ел».

Аяулым:

Бейнелеу ?неріні? ?зге т?рлерінен г?рі салыстырмалы ал?анда м?сіндеу ?нерінде Шо?ан образы айтулы д?режеде ?з шешімін тап?ан. Мысалы: Шо?ан У?лихановты? Алматыда?ы ескерткіші.

Т?рехан:

 ?ымбатты о?ушылар, ?стаздар ж?не ?адірменді ?она?тар! Мектебімізде ?здері?ізбен бірге ??лама ?алым Шо?ан У?лиханов?а арнал?ан кеште біз Шо?анды ?ыр-сырынан таныды? деп білеміз. Шо?ан- демократ ?алым, дін зерттеуші, ?дебиет зерттеуші, барлаушы, суретші, полиглот, к?й зерттеуші, географ, тарихшы, ???ы?ты зеттеуші, этнограф ?алым, саяхатшы,

?н «Ту?ан жер» орындайтын Н?рболат пен Ба?дат

М??алімні? ?орытынды с?зі: Ия, айта берсек, Шо?ан таусылмайтын жыр, сар?ылмайтын сыр. Хал?ымызды? ?лы перзенті, ?з еліні? те?дігі мен ?рлеп дамуы, елдік д?режесі туралы армандап кетсе, ?рпа?тары  сол армандарды б?гінгі та?да ж?зеге асырып, егеменді еліміз д?ниеж?зілік ?ркениетті елдерді? ?атарында т?р?анын ма?танышпен айта аламыз. Елімізді? шо?ты?ы биіктей т?ссін, Шо?андай жастар ар?ылы к?ркейіп, г?лдене берсін!

Просмотр содержимого документа

«Та?ырыбы: «А??АН Ж?ЛДЫЗ» (сыныптан тыс іс-шара) »

Қазығұрт ауданы Амангелді атындағы жалпы орта мектебі

«Мұқағали Мақатаевтың туылғанына 85 жыл» атты поэзия кеші.

Кештің мақсаты: Ғасыр ақыны атанған Мұқағали Мақатаевтың ақындық талантын оқырман жүрегіне ұялату ,оқырмандардың өнерге деген сүйіспеншілігін қалыптастыру.

Мұқағали шығармалары арқылы туған жерін сүюге, махаббатты, сүйіспеншілікті, достықты бағалауға, адалдыққа тәрбиелеу.

Көрнекілігі: Кітап көрмесі, суреттері, бүктемелер, шарлар, гүлдер.

Кітапханашы: Армысыздар, құрметті ұстаздар, ата –аналар және оқушылар ! Қазақтың ғасыр ақыны. « Мұқағали Мақатаевтың туылғанына 85 жыл» атты поэзия кешімізге қош келдіңіздер. Кешімізді Қазақстан Республикасының әнұранымен бастаймыз. Әнұран орындалады.

Кешімізді бастамас бұрын оқырмандарды Биылғы 2016 жылғы тойланатын «Мерейтой иелері» атты кітап көрмесімен таныстыру.

Кітапханашы: Қазақтың әйгілі ақыны Мұқағали Мақатаев 1931 жылы 9 ақпанда Алматы облысы, Нарынқол ауданының Қарасаз ауылында дүниеге келген. Шын есімі Мұқаметқали. Әкесі Сүлеймен іс шаруа адамы . Бастауыш сыныпты Қарасазда оқыды, орта мектепті Нарынқолда бітірді 14-15 жасынан өлең жаза бастады. 1948 жылы мектепті жақсы аяқтады. Ауылдағы мектепте мұғалім болып жұмыс жасайды.

Мұқағали Мақатаевтың өлеңдерін сүйіп оқымайтын, тыңдамайтын адам жоқ. Ақын ағамыздың қалам тартпаған тақырыбы қалмаған. Ана мұңы, әке зары, жетім –жесір, қайғысын, ердің ерлігін, пәк махаббатты, достықты жырға қосқан. Сонымен бірге, өз халқының салтын-дәстүрін, әдет-ғұрпын қадірлей білген ұлтжанды ақын.

Сырым да осы, Жырым да осы,

Алдыңда, байқашы бір,

Бықсыдым ба, жандым ба?

Мұхаңдар жоқ, Мұхаңдардың сарқыты-

Мұқағали Мақатаев бар мұнда дей отырып . Мұқағали Мақатаевқа арналған слайд көрсетіледі.

Жыл сайын Мұқағали тойланады,

Өлеңнің таралады бойға нәрі.

Жас ақындар талпынып шабытталып,

Мұқағали жайында толғанады. Дей отыра бүгінгі кешімізді алып баратын жүргізушілермен таныс болыңыздар. Сапарбай Аружан және Бойт Әсем.

жүргізуші Айналасын ақ жауындай нұрын сеуіп, тау суындай мөлдір, таза сыр ағытып, келер ұрпаққа ұлағатты еңбектерін ұсынды. «Дариға- жүрек», «Аманат», «Армысыздар достар», «Өмір өзен», «Жылап қайттым өмірдің базарынан», «Аққудың қанатына жазылған жыр», «Мен ғашықпын», «Шындық» шығармаларымен жыр сүйер қауымды тамсандыра баурағаны баршамызға мәлім.

Жүргізуші Мұқағали Мақатаев өлеңдері, жыр шумақтары ғасырдан –ғасырға жалғаса береді. Есімі жалпы қазақ баласына, жыр сүйер қауымға ыстық екені сөзсіз. Ақынның өзі айтқандай өзі өлсе де, оның өлең жырлары өлген жоқ.

Жүргізуші Қуат алып Абайдың тіл күшінен.Жыр жазамын Абайдың үлгісімен Абай болып табынсам бір кісіге,

Абай болып түңілем бір кісіден,- деп жырлап өткен ақиық ақын Мұқағали Мақатаев тірі болса биыл 85 жасқа толар еді. Мұқағали Мақатаевтың артына қалдырған өшпес мұрасы жарық жұлдыздай жарқырай, өркендей өсіп, айшықтала түседі. Абаймен үндес Мұқағалидай перзенті бар халық-шыныменен бақытты халық.

2-Жүргізуші Қазаққа тән қара өлеңге табындым,

Ата –баба дәстүрінен ап үлгІ

Ұшан теңіз ұлылықты паш еткен,

Мұқағали поэзия алыбы.

Ия, Мұқағали –ғажайып, ақиық сыршыл, гуманист ақын. Ол бізге көрінбейтін сиқыр бояулардан, бізге естілмейтін құпия дыбыстарды бере алатын жұмбақ ақын.

Ендеше кешімізді «Мен өмірді жырлау үшін келгенмін» айдарымен Мұқағали Мақатаев өлеңдері оқылады.

1. Сапарбай Аружан «О, Поэзия»

2.Төреқұл Ұлдана «Мен ғашықпын»

3.Тыныштық Әсел «Мен таулықпын»

4.Тұрғанбек Дана «Фантазия»

5. Бердан Ақнұр «Көшеде»

2- Жүргізуші Қандай ғана анадан туады адам,

Сәбилердің ұйқысын қуалаған?!

О, тыныштық қандай рахат!

Қандай рахат сәбилер жыламаған.

«Мұқағалидың әнге айналған жырлары» айдарымен

Мұқағали Мақатаев сөзіне жазылған «Сәби болғым келеді» әнімен сахнада Сапарбай Аружан.

Медеу Жәннәт «Саржайлау» әнімен

1- Жүргізуші Мұқағалиді еске алып келеді елім,

Қайталаған қазақтың қара өлеңін

Ұмытпайды ұрпағы ұлыларды,

Мұқағали ,Жұмекен, Төлегенін дей келе

«Жазылар естеліктер мен туралы» айдарымен Мұқағали өлеңдері

Бойт Әсем «Бүгін менің туған күнім»

Мәдіомар Еркеұлан «Үш бақытым»

Зұпар Ақтолқын «Соқ жүрек»

Қалдыбай Асылжан «Шындық»

Қаратай Гүлдана «Соғыстың соңғы көктемі»

2-Жүргізуші Ақынмын деп мен қалай айта аламын,

Халқымның өз айтқанын қайталадым,

Күпі киген қазақтың қара өлеңін

Шекпен жауып өзіңе қайтарамын.

Мұқағали Мақатаев сөзіне жазылған «Есіңе мені алғайсың» әнімен сахнада Қайрат Қарақат.

1-Жүргізуші Ғашықтар үшін таң күліп,

Күре тамырларға қан жүріп

Махаббаттарымен мәңгілік

Жатады өмір жаңғырып, — ендігі кезек Мұқағалидің ғашығы Фариза Оңғарсынова ақынға арнаған «Фариза қыз» атты өлеңіне пародия Төреқұл Ұлдана

Сая болып, жанына емен, терек

2- Жүргізуші Жетер енді жатқаның көлеңкелеп

Өгейсінбей өзі болып қалу үшін,

Өнер керек ұрпаққа өлең керек.

Мұқағали Мақатаев «Махаббат диологы» .

Кітапханашы: Қара саз, қара шалғын өлеңде өстім,

Жыр жазсам, оған жұртым елеңдестің.

Өлсе өлер, Мұқағали Мақатаев,

Өлтіре алмас , алайда өлеңді ешкім,- деп ақынның өзі жырлағандай өзі өлсе де М. Мақатаевтың өлеңдері, әндері, жыр шумақтары, поэмалары өлмейді. Өйткені біздер, яғни Мұқағали ұрпақтары ғасырдан-ғасырға, ұрпақтан-ұрпаққа насихаттай жүреміз.

Демеңдер біз өнерді аяп қалды,

Уақытта біраз жерге таяп қалды.

Келесі кездескенше хош халайық

Осымен Мұқағалиға арналған поэзия кешіміз аяқталды.

Бүгінгі «Мұқағали Мақатаевтың туылғанына 85 жыл» атты поэзия кешімізге қатысқандарыңыз үшін көп-көп рахмет.

Кітапханашы: Көлбаева.М

Асанәлі Әшімов 1937 жылы 8 мамырда Жамбыл облысы Сарысу ауданы Жайылма ауылында дүниеге келген. Ол 1956 — 1961 жылдары Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясының театр факультетін актер мамандығы бойынша бітірген.

1961 жылдан Қазақфильм киностудиясына актерлік штатқа қабылданды. 1964 жылдан Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрының актерлік құрамында.

Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театры сахнасында: М. Әуезовтің «Абайында» Керім, «Еңлік-Кебегінде» Кебек, «Қара қыпшақ Қобыландысында» Айшуақ, «Таңғы жаңғырығында» Жарасбай, Ғ. Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян сұлуында» Қодар, Қ. Мұхамеджанов, Ш. Айтматовтың «Көктөбедегі кездесуінде» Иосиф Татаевич, Шекспирдің «Юлий Цезарінде» Юлий Цезарь, М. Фриштің «Дон Жуанның думанында» Дон Жуан, Ә. Нұрпейісовтің «Қан мен терінде» Еламан, И. Вовнянконың «Апатында» бас кейіпкер, тағы басқа көп қойылымда көрнекті актердың айшықты өнегесі мен өрнекті ізі жатыр.

Асанәлі Әшімов — қазақ киносын әлемдік деңгейге көтерген актерлердің бірі. Оның кинодағы Бекежан (“Қыз Жібек”, 1971), Шадияров (“Атаманның ақыры”, 1971, Қазақстан мемлекеттік сыйлығының, 1972), Мәмбет (“Сарқырама”, 1973), Қасымханов (“Трансібір экспресі)”, 1977, бүкілодақтық 11-кинофестивальдің жүлдесі, 1978), Кемел (“Нан дәмі”), Нұрғазы (“Алатаудың ай мүйізі”), Қаражал (“Жаушы”, 1980), Шыңғыс хан (“Бұлғар даласынан ескен жылы жел”, 1998) рөлдері нағыз актерлік шеберліктің үлгісі іспетті.

Әшімов режиссер ретінде кең танылды. Ол сахналаған Н. Гогольдің “Ревизор” (1979, өзі Дуанбасының рөлін ойнады), Ғ.Мүсіреповтың “Амангелді”, И. Оразбаевтің “Мен ішпеген у бар ма?!” (екеуі де 1987), С. Ванустың “Сұлтан болсам егер мен” (1988), жылы Ж. Аймауытовтың “Ақбілек” (1989) спектакльдері мен ол түсірген “Жылан жылы” (1981, Цой Гук Инмен бірге; 1982 жылы Таллинде өткен бүкілодақтық 15-кинофестивальдің дипломына ие болды), “Шоқан Уәлиханов” (1984; 4 сериялы телефильм, өзі Шыңғыстың рөлін ойнады), “Қозы Көрпеш — Баян Сұлу” (1995) фильмдер Әшімовтің режиссерлік шығармашылығының да кең ауқымын көрсетеді.

Сонымен бірге Асанәлі Әшімовтің «Майраның әні», «Жан бөлек», «Алаштың Асанәлісі», «Менің жанрым – күнделік», «Ғұмыр-дария» сияқты кітаптары бар.

Бүгінде Мұхтар Әуезов атындағы қазақ ұлттық драма театры Қазақстанның Еңбек ері Асанәлі Әшімовтің 85 жас мерейтойына арналған «Өнерім – өмірім» атты интерактивті спектаклін ұсынып отыр. Сонымен қатар мерейтой аясында театрдың мұражай қоры ұйымдастырып жатқан «Тағдыры — өнер тарихы» атты Асанәлі Әшімовтің шығармашылығына арналған көрме ұйымдастырылды. Көрмеге театр корифейінің жеке қорынан 200-ге жуық экспонат өткізілген.

М.Әуезов атындағы Қазақ ұлттық драма театры музейі қорынан Асанәлі Әшімовтің жеке заттары да арнайы қойылды. Олардың ішінде актердың сахналық киімдері, естелік суреттері, кітаптары, құжаттары, наградалары бар.

Айта кетейік, жақында тұлғаның мерейтойына орай Асқар Тоқпанов атындағы облыстық қазақ драма театрында Халық әртісінің шәкірттерінен құралған «Жаңа ғасыр» театрының актерлері «Тағдыр тағдыры» спектаклін ұсынды.

Жақында Асанәлі Әшімов 85 жас мерейтойы қарсаңында туған топырағы — саялы Сарысуға атбасын бұрды.

«Қош келдің, Жаңа жыл!»

Жүргізуші: Жаңа жылдың таңы неткен арайлы
Ақ мамыққа бөлеп алды маңайды
Жаңа жылмен құттықтаймын бәріңді
Бақыт, шаттық, молшылық әкелсін
Бәрімізге мына жыл арайлы!
Құтты болсын ағайын!
Жаңа жылың тағы да
Қол соғып қарсы алайық
Шақырайық ортаға
Ертеңгілік басталсын
«Еркем — ай» тобында!
(балалар келіп шыршаны айналып тұрады)

(музыка қосылады Сиқыршы шыр айналып кіреді)
Сиқыршы: Жаңа жыл келді
Азаймасын ән мен жыр
Ел көңілін көтерсін
Құтты болсын жаңа жыл!
Құттықтаймыз сіздерді!
Тезірек, тездетіп мұнда жиналыңдар
Басталады Жаңа Жылдық карнавал
Маска да бар, би де бар, асығыңдар
Аяз ата шақырғанның бірі дағы қалмайды.
Басталады, басталады Жаңа жылдық карнавал
Карнавалдың иелерін қарсы алыңдар!
(қол соғып киінген ата — аналар кіреді)

Сиқыршы: Бәрекелді, жарайсыңдар! Қараңдаршы, айнала неткен керемет, әсем мына шыршамыздағы ойыншықтардың алуан түрлері бар екен. Бәрімізде әп — әдемі жаңа жылдық киімдерімізді киіп жиналып қаппыз. Бірақ,… шыршамыз көңілсіз, қане менің сиқырлы таяғымның көмегімен, сендердің әдемі сөздеріңмен шамын жағайық!

Бәрі: Қуант, бізді, таңырқат
Шамдарыңды жарқырат! 3 рет
(Шырша шамы жанады, «Алақайлап» қол соғады)

Жүргізуші: Міне, керемет, қол ұстасып әнімізді шырқайық.

Ән: «Шырша жыры»
Жүргізуші: Ендеше, шыршамызға тақпақтарымызды айтайық.

Г. Наргиза: Тамаша, тамаша
Шыршамыз тұр жараса
Басында әсем жұлдызы
Көз тоймайды қараса
Нұрхан: Шыршамызда қаншама
Түрлі — түсті шырақтар
Күлгін түсті тоқаштар
Жарқыраған алтын бар.

Асылназ:
Безендіріп шыршаны
Жыл қуантты баршаны.
Той — маскарад басталды,
Аяз оны басқарды.

Жүргізуші: — Балалар, жарайсыңдар. Айтыңдаршы жылда Жаңа жылға бізге қонаққа кім келуші еді?
(Балалардың жауабы)

Жүргізуші: Кәнекей, ендеше бәріміз бірге шақырайық.
Бәрі: Аяз ата, Аяз ата, Аяз ата, Ақшақар Ау — у — у — у! 3 — рет

Аю: — Здравствуйте, ребята! С Новым годом!
Мен қысқы ұйқыда болатынмын, қатты айқай – шу, тасыр — тұсыр шошып ояндым, не болып қалды деп сұрап едім, бәрінің айтатындары бір — ақ сөз: «Жаңа жыл келіп қалды, жаңа жыл» — дейді. Машаны да іздеп, осында болар деп келдім.
Жүргізуші: Мәссаған, балалар бұл кім?
Балалар. Аю.
Жүргізуші: — Иә, «Маша мен аю» мультфильмін сендер өте жақсы көресіңдер ғой. Бірақ біз Аяз атаны шақырдық қой, аюды емес…
Балалар: иә.

(осы кезде Маша келеді. Шыршаға таңырқап)

Маша. – Керемет….(деп шыршаның астындағы қорапты тауып алады. Аю шауып келіп Машаны көтеріп алады)
Аю. — Әрең таптым — ау, сені қасқыр жеп қойған шығар деп едім. (деп кетіп бара жатады)

Жүргізуші: Тоқтаңыздар, кетпеңіздер, бізбен бірге болыңыздар!
(Екеуі қуанып, балалардың жаныңа келеді)

Жүргізуші. Балалар, мына сыйлықты бәріміз бөлісейік… (деп ашып жатқанда ішінен күлдіргіш шығады)

Күлдіргіш: Амансыңдар ма, балалар! Иә, бұл менмін. Мені ораудан алып шыққандарың қандай жақсы болды. Ол жерде тар, әрі қап — қараңғы. Ал, мұнда сондай тамаша екен! Мен де сендермен жаңа жылды қарсы алайыншы. Сендермен бірге қызықты ойындар ойнайыншы.

(шыршаға қарап)
Шырша дейміз елканы
Балалар билеп қоршады.
Түрлі — түсті ойыншық
Шыршада көз тартады.
— Ой, балалар, шыршамызға Аяз Ата мен Ақшақар жетіспейді.

Бәрі. Қоңырау үні сыңғырла
Аяз ата, Ақшақар
Біз Сендерді сағындық
Тез келіңдер ортаға
Аяз ата, ақшақар 3 — рет
(әуенмен бірге Ат шанаға мініп Аяз ата, ақшақар келеді)

Аяз Ата:
Құтты болсын, балалар
Келген Жаңа жылдарың
Алаңдамай өсіңдер
Еркелеп қыз, ұлдарым
өткен жылы келіп ем
Бәріңді де көріп ем
Жыл өткізіп келем деп
Уәдемді беріп ем
Ойларың мен бойларың да
Бірдей өсіп қалдыңдар ма?
Ал, мен кіммін айтыңдаршы
Мені тани алдыңдар ма?

Балалар: Аяз ата!

Ақшақар.- Сәлеметсіңдер ме, балалар. Жаңа жылдарың құтты болсын!
Сүйсіндірер маңайды
Ақшақармын арайлы
Жалт — жұлт еткен жүзімнен
Күміс сәуле тарайды.
Ақшақармын аппақпын
Қалай тыныш жатпақпын
Менсіз қыстың сәні жоқ
Әнмін, жырмын, тақпақпын.

Қоян — Мұрагер
Сәлеметсіздер ме, балалар
Мен тұрмын қуанып,
Шаттыққа бөленіп
Бір жыл бойы сіздермен
Дос болайық шаттанып.

Жүргізуші: Қош келдіңіздер, баршаңызда, алыс жолдан келдіңіздер.
Әсем әні де, биі де бар
Отыр ата, сәл дем ал.
Ән: «Аяз Ата»
Нұртай:
Киіндік ұл мен қыз
Аң болып, жан болып
Танымай тұрсын деп
Досымыз таң болып.

Абылайхан:
Ақ қырауға малынған
Сақалы да, мұрты да
Аяз ата сағынған
Сәлем берді жұртына.

Қайырқұл.
Жаңа жылға сәніміз
Біздің айтар әніміз
Келдің бе аман алыстан
Сәлем, Аяз атамыз.

Ұлан:
Шыршамыз да керемет
Ойыншықтар тағылған
Алыс жақтан келіп тұр
Аяз ата сағынған.

Ақниет:
Кезектесіп балалар
Тақпақ айтып береміз
Сұрақ қойса Ақшақар
Ойланып жауап береміз.

Ақшақардың сұрақтары:

Мен білемін бір ойын: Үйретейін сендерге
Мен бастаймын,
ал, сендер аяқтаңдар ойынды.
Хормен жауап айтыңдар!
Қарға мүлгіп дала тұр,
Келе жатыр….
Балалар: Жаңа жыл!

Ақшақар: Қызыл мұрын, ақ мұртты
Білсең атын тез ата,
Келеді бізге….
Балалар: Аязата!

Ақшақар: Шырша бүгін кәделі!
Сендер әрі……
Балалар: Әдемі!

Ақшақар: Көңілсіз бір бала жоқ,
Ойын — күлкі таралсын
Құтты болсын…..
Балалар: Жаңа жыл! (3 рет)

Жүргізуші:
Әуеледі әніміз
Жаңа кірді сәніміз
Ақшақарды ортаға алып
Би билейік бәріміз.

Қ. Наргиза.
Кел билейік сенімен
Деймін тартып жеңінен
Еріп кетпе Ақшақар
Адамдардың демімен.

«Ұлпақарлар» биі
Аяз ата: Жарайсыңдар, өнерлі екенсіңдер!

Жүргізуші: Иә, ата, балаларымыз шеттерінен өнерлі, тақпақты да жақсы айтады.
Шаттық:
Жаңа жылда жаңаша
Тақпақ айтамыз.
Болсын риза балаша,
Әппақ Аяз атамыз.

Санжар:
Аралайды бақшаны
Үзілмейді жақсы әні
Гүлденеді бақшалар
Жауса, жаусын Ақшақар!

Рамазан:
Жаңа жыл, жаңа жыл
Сені күттім елеңдеп
Өзіңменен ілесіп
Аяз ата келер деп.

Қуанышбек:
Той, мереке, салтанат
Думандатты шартарап
Келді, міне жаңа жыл
Тартуларын арқалап.

Жүргізуші:- балалар, жаңа жыл болса кеп қалды, біздің қоштасатын сиыр жылымыз қайда? Ай, Сиқыршы сен сиқырлап тастаған жоқсың ба? Балалар, барыс қалай дыбыстайды? Дауысы естілмейді ме?
«Жаңа жыл жарылқасын, ескі жыл есіркесін» деп ескі жылымызды қарсы алайық.

(жылтыр сандық ішінен барыс секіріп шығады)
Би: барыс — Елшат
— Ау, барысжан сенімен де қоштасатын кез келді. Мына жұртшылықтың ризашылықтарын тыңда.
(Ата — аналармен сұхбат.)
Жүргізуші:
Айта берсек таусылмас
Жаңа жылда жаңа жыр
Кел оданда, халайық
Ойын ойнайық жаңа бір.

Ойын: «Байпақ»
Шарты: 2 ойыншы екі сыңарды бөліп алады. Біреуі оң, біреуі сол аяғынікін киеді де, әуенмен билеп, шыршаны айналып, ортаға бірінші жету қажет.
(алдымен ата — аналар, содан соң балалар)

Аяз ата: мына ата — аналар да мықты екен. Енді мен дем алсам деймін.
Жүргізуші: Иә, ата, дем алыңыз, ортамызда биші ата — аналарымыз да бар. Тамашалайық!

Би: «Үнді биі»
Барыс — Елшат
Бір жыл бойы сендермен
Бірге жүрдім ойнадым
Енді міне балалар
Кезек келді қоштасар.

Жүргізуші: — Шыныменен, балалар, біз бір жасқа үлкейдік. Ескі жыл Жаңа жылға орнын сыйлағысы келіп тұр, олай болса, сау болыңыз, біз сізге ризамыз!
Бәрі. Қош, қош, Ескі жыл!

Қоян — Мұрагер
Мен жаңа жылмын
Мен жаңа нұрмын
Нұрымды да себейін
Жырымды да себейін

Жандаулет:
Оралдың өлкеме,
Жаңа жыл армысың.
Оранды ақ көрпеге,
Асқартау, қарлы шың.

Нұрасыл:
Қандай әсем шартарап
Шаттық күйге бөлеп тұр
Кәмпиттерін арқалап
Аяз ата келіп тұр.

Би: үнді биі (Абылайхан мамасы мен ағасы)

Нұржас:
Жамылған ақ мамық, ұлпа қар
Нұрланар кең байтақ Отаным
Бала жоқ сыйлықтан құр қалар
Сыйлығы көп, Аяз атаның.

Ерсін:
Аяз келді қаһарлы
Айналаны қар жапты.
Ақтон киіп орман тұр
Дәл атамдай салмақты.

Әсел.
Далада қар борайды
Ақ мамыққа орайды
Мұз болады қатады
Жылтырап жатады.

Әсем:
Аяз ата аппақ
Кәмпиттері тәтті — ақ
Маған кәмпит көп берсең
Тағы айтамын тақпақ.

Түлкі.- о — о, мыналарды қара! Аяз атадан сыйлық алмақшы. Сендерден бұрын мен аламын. (Аяз атаға келіп) Хи — хи — хи, Аяз ата, мен сіздерге өлең айтып берейін бе?
Аяз ата: Айта ғой, түлкішек
Түлкі:
Ананы да, алдадым
Мынаны да алдадым
Мен түлкімін айлакер
Аяз ата сыйлық бер. (қолын жаяды)

Қасқыр: Ах, түлкішек, сен жұрттың бәрін алдап, енді атаны да алдайсың ба? Кет әрі. Аяз атаға әнді мен айтып беремін. (қолында гитара)
Мен қасқырмын, қасқырмын
Қозы ұрлаймын өрістен.
Ұйқым келмейді егерде
Қозы етін жемесем
Ахо — хо. Охо — хо.

(осы кезде ит шыға келеді)
Ит:
Ей, қасеке, қасеке
Сен де адал есессің.
Мен тұрғанда қозы, лақ
Оңайлықпен жемессің.
Аф — аф — аф
Жеті қазына бірімін
Қасқыр келсе үремін
Аяз ата мен сізге
Тақпақ айтып беремін.

Аяз ата: Адамзаттың серігі, сен ит екенсің ғой. (ал сыйлығыңды)

Жүргізуші: Міне, балалар аңдар да өнерлерін көрсетті.
Жаңа жылға барлығы жақсы дайындалған, осындай өнерлерімен белсенділік танытып жүрген және он саусақтарынан өнер тамған ата — аналарым мен балаларым бірлесіп ойыншықтар жасап әкеліп көрмеге шын жүректерімен қойған ата — аналарды марапаттағым келіп тұр.
(ата — аналарға алғыс хат табыстау)

— Аяз ата Ақшақар сіздер біздердің балаларымыздың сыйлықтарын қашан бересіздер?
Аяз ата: Ой — буй, ұмытшақ басым ай, әрине қазір, қазір….
(барлығыңа сыйлық үлестіріледі)

Аяз — Ата: Жарайсыңдар балаларым! Meнi бүгін бip қуантып, алыс жерден шаршап келгенде көңілімді көтердіңдер. Барлықтарың да ақылды, білімде де өнерлі екенсіңдер.
Киген киімдерін қандай әдемі! Солай емес пе қызым? Біздің сыйлығымызға риза болыңдар. Ал енді біз жолға шығайық. Басқа да балалардың өнерін тамашалайық. Ал, балаларым, сендер өсе беріңдер, өркендей беріңдер. Аспандарың ашық болсын! Қош болыңдар!(қолдарын бұлғап шығып кетеді.)
Балалар: Сау болыңыздар! Рақмет сіздерге!

Бәрі.
Біз тілейміз жаңа жылдық шаттықты
Біз тілейміз жаңа жылдық бақытты.

Жүргізуші: Құрметті қонақтар, балалар! «Қош келдің, Жаңа жыл!» жылға арналған мерекеміз аяқталып қалды. Осындай керемет өтуге ат салысып жүрген ата — аналар, әріптестерім сіздерге де мың алғыс! Көріп тамашалағандарыңа рахмет. Жаңа жыл құтты болсын, отбастарыңызға тек бақыт пен қуаныш әкелсін!!!

Батыс Қазақстан облысы, Ақжайық ауданы, Базаршолан ауылы,
«Балдәурен» мектепке дейінгі ұйымының І — санатты тәрбиешісі
Кушаева Асел Максутовна

Кейінірек оқу үшін сақтап қойыңыз:

Қарап көріңіз 👇

Жасай бер, жайна – Астанам!
Мақсаты:
1) Балаларға еліміздің бас қаласы – Астана туралы мәлімет беру.
2) Астана туралы деректермен білімін дамыту, оқушылардың ой — өрісін, шығармашылық қабілеттерін дамытуға, тіл байлықтарын дамыту.
3) Қазақстан Республикасының орталығы Астана қаласын мақтан тұта білуге тәрбиелеу және Отанға деген сүйіспеншілігін арттыру, елжанды азамат болуға тәрбиелеу.
Сабақтың көрнекілігі: Астананың көрікті жерлерінің суреттері, қанатты сөздер, «Астанаға саяхат» видеоклип.

Әдісі: Сұрақ — жауап, ой қозғау, топтық, сезімнен туған өлеңдер, эссе жазу.
Түрі: Сын тұрғысынан ойлау.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты топқа бөлу.
І. Ой қозғау.
Оқушыларға Алтынай Жорабаеваның орындауындағы «Елімнің жүрегі – Астана» әнін тыңдату.
Балалар, біз неліктен «Астана» туралы ән тыңдадық деп ойлайсыңдар?
Ия. Себебі, алдымызға еліміздің ең айтулы мерекесі Тәуелсіздік мерекесі келе жатыр. Ал Астана – еліміздің бас қаласы, еліміздің жүрегі.
Ия, балалар, олай болса, біздің бүгінгі сабағымыз Астана қаласы құрметіне арналмақ.
— Балалар, Астана дегенде естеріңе не түседі?
— Әрине, Бәйтерек, Ақ Орда, Ханшатыр, «Нұр Астана» мешіті.

Олай болса, менің қолымдағы фигураларды алып, топқа бөлініп, топтарымызды қаламыздың айшықты жерлерімен атап, кешімізді жалғастырамыз.
ІІ. Мағынаны таныту. Астана тарихы туралы түсінік.
Әр елдің баласы өз Отанын, туған жерін қадірлей білу керек. Астана – еліміздің бас қаласы. Тәуелсіз Қазақстан – байтақ еліміздің астанасы. Астана – Еуразияның нағыз географиялық кіндігінде орналасқан. Қаланың астана ретінде тұсауы кесілген күн – 1998 жылы 10 маусым. Қаланың негізі 1932 жылы қаланған. Ол Ақмола деп аталған. 1968 жылы Целиноград болып өзгертілді. 1992 жылы қалаға тарихи атауы қайтарылды.
Астана – Қазақстанның жаңа қаласы. Оның шекарасы 710 шаршы шақырым. Тоғыз жолдың торабында, Республика территориясының төрінен орын тепкен.
Астана күн сайын, сағат сайын өркендеп өсіп келеді. Шетелдік қонақтар оны дүниенің сегізінші кереметіне теңеп «інжу маржан» деп бағалауда.

Есіл өзенінің сол жағында, Қазақстанның жаңа астанасына жарқырай енген, жаңа астананың символы алып «Бәйтерек» монументі (биіктігі 97 метр) рухы жағынан да, мағынасы жағынан да бізге, яғни қазақ халқына барынша жақын. Бәйтерек – Астананы құс ұшатын биіктіктен көрсетеді. Шардың ішінде Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың оң қолының таңбасы бар үшбұрышты күміс бойтұмар орналасқан. Ал «Думан» ойын — сауық орталығында әлемде теңдесі жоқ, ішінде акула, сегіз аяқ, жайын, скат, қылышбалық, бекіре сияқты неше түрлі балықтар жүзіп жүрген мұхиттық аквариум. Кешенде «Джунгли» аттракционы, интерактивті ойындар зонасы, аквапарк бар. Қалада Ұлттық академиялық кітапхана, оқу орындары, Елбасы отыратын Ақ Орда, Тәуелсіздік сарайы бар. Сүйікті Елордамыз Астана қаласы болашақтың қаласы көз алдымызда өсіп келеді.

Бүгінде Астана – тәуелсіз әрі егемен мемлекеттің бүгінгі және болашақтағы саяси, экономикалық һәм мәдени орталығы ретінде қанат жайып барады.
Ерке Есіл жағасында бой көтерген ерекше сәулеттік ландшафты бар, бірегей мүсіндік нышандары сап түзеген, жоғары технологиялы болашаққа ұмтылған, өзгені сыйлап, өзінің жаңа астанасы мен өз елін шексіз мақтаныш тұтатын көп дінді халқы бар әсем де, мейірлі астанамыз, міне, осындай қала.
ІІІ. Қызығушылығын ояту. (Ойларын ортаға салу). Әр топ өз аттары туралы, Астана қаласының айшықты жерлері туралы не біледі екен? Ойларын ортаға салсын.

IV. Викториналық сұрақтар. «Ойлы болсаң – озып көр» айдары.
1. Қазіргі кезде Астана қаласының тұрғындарының саны қанша адамға жетті? (жеті жүз мың)
2. Астана рәмізі «Бәйтеректің» ұзындығы не себептен 97 метр? (Бұл сан астананың Алматыдан Астанаға 1997 жылы көшірілуіне байланысты)
3. Жаңа көпірдің ұзындығы (214 метр)
4. Жаңа көпірге қандай ат берілді? («Сарыарқа»)
5. Астанадағы ең басты қатынас жолы (Республика даңғылы)
6. Көпірдің оң жағалауында тұрған биік ғимарат (Астана Тауэр)
7. Қазақстанның схемалық картасы іспетті парк қалай аталады? («Атамекен»)
8.«Думан» океанариумында теңіз суымен толтырылған қанша аквариум сыйып тұр? (13 үлкен аквариум)
9. Астана қаласындағы газон қанша шаршы метр? (1 млн 200 шаршы метр)
10. 1900 жылы Ақмола уезінің ең мықты балуаны және қара күш иесі кім еді? (Қажымұқан Мұңайтпасов)
11. Қазақстан Тәуелсіздік алғаннан кейін ғарышқа самғаған қазақ ғарышкері кім? (Талғат Мұсабаев)
V. Сыр — сұхбат.

Балалар, келесі Сыр сұхбат айдарында бізде бүгін қонақта білім беру жолында талмай, табысты еңбек етіп, оқушысы Қожақова Айжан мектепті «Алтын белгімен» бітіргені үшін бастауыш сынып мұғалімі Кәдірбай Айман апайларың 2010 жылы бір апта еліміздің жүрегі – Астана қаласына тегін саяхат жолдамаға ие болып, демалып қайтқан Айман апайларыңды қошеметпен қарсы алайық!
Сәлеметсіз бе апай! Хош келдіңіз! Айман апай! 2010 жылы Астана қаласына демалып қайттыңыз. Осы еліміздің бас қаласы, жас қаласында алған әсеріңізді балалармен бөлісе отырсаңыз!
Астана қаласының келбеті сізге қандай әсер қалдырды?
VI. Астанаға саяхат.
Олай болса, балалар біз де Иманғали мен Әлиямен бірге Астана қаласына саяхат жасап қайтайық. Ендеше, экранға назар аударыңыздар.
Рахмет балалар!

Ия, бүгінгі таңда күннен — күнге көркейіп, сән мен салтанаты жарасқан Астана барша қазақстандықтардың жүрек лүпілін еселеп, сәулет өнерінің қайталанбас үлгісін паш етуде.
Ия, жаңа көргеніміздей, Астана қаласы – болашақтың қаласы көз алдымызда өсіп келеді.
VII. Ой толғаныс. «Сезімнен туған өлеңдер» (эссе)
Келесі бөлімімізде балалар, жаңағы сыр — сұхбаттан, Астананың көрікті, айшықты жерлерін көрген бейнетаспалардан алған өздеріңнің әсерлерің жүректеріңнен қандай жыр болып туар екен?
VIІІ. Көрермен көзайымы сыйлығы. Өлеңді жалғастыр.
1. Еліміздің мақтаны,
Еңбек сүйгіш халықпыз.
2. О, Астанам, Астанам!
Жарқыра күндей бас қалам.
Қарыштай бер, қанат қақ,
Ғасырларға бас қадам!
3. Атыңнан айналайын, егемен ел,
Тәуелсіз күннің туы кенеле бер.
Мерейің құтты болсын тәуелсіздік,
Ғасырдың тойы болшы келе берер.
ІХ. Қорытындылау. Бүгінгі сабақтан не түйдік?

Және бүгінгі сабақтан алған әсерлерімізді қолымыздағы фигураларға жазу.
Я, балалар, сабағымызды қорытындылай келе, әрине Астана туралы айтып тауысуымыз мүмкін емес, әрине Астана туралы жырланған жыр, салған ән, шерткен күй қаншама дерсіз?
Астана – үлкен армандар жетегіне еріп, жаңа қала, үлкен шаһар, әлемдік орталық жасалады деген биік мақсаттармен салынған қала.
Бізде тек, Астана – бар қазақтың алтын бесігі, әлемнің қызыға көз тіккен бекзат қаласы болса деген арман бар.
Бізде тек, Астана дегенде бар қазақ елеңдеп, қазақ дегенде Астананың ашық аспаны жарқырай түссе екен деген тағы бір тілек бар.
Осымен, бүгінгі сабағымызды аяқтаймыз! Сау болыңыздар!

Қызылорда облысы,
Қазалы ауданы, Бекарыстан би ауылы
№24 мектеп қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі:
Есенжолова Жанаркүл Ақниетқызы

«Қуант бізді, Жаңа жыл!» ертеңгілік сценариі

Алматы қаласы
ТОО «BabyБалдаурен» балабақшасы
Тәрбиеші Бабажанова Алтын Жалеловна

Мақсаты: Балаларға Жаңа жыл мерекесі туралы мағлұмат беру. Жаңа жыл мерекесінің қызықтарын, әдемі көріністерін тамашалау арқылы қоршаған ортаға қызығушылығын арттыру. Балаларды бір-біріне деген достық сезімге, сүйіспеншілікке тәрбиелеу.

Түзетушілік мақсаты: Балаларға мерекелік көріністер арқылы диалогты сөйлеуге, қарым — қатынасқа еркін түсе білуін жетілдіру. Танымдық қабілеттерін дамыту.
Қажетті құралдар: Жаңа жылдық шырша, ертегі кейіпкерлері, ойын құралдары
Әдіс – тәсілдері: Ән айту, би билеу, көркем сөздер оқу, ертегі көріністерін сахналау
Зал Жаңа жыл мерекесіне сай безендірілген
Жүргізуші – Сиқыршы: Құрметті біздің қонақтар, ұжымдастар!
Барлығыңыз да бүгінгі Жаңа жылдық шырша тойына қош келдіңіздер!

Жаңа жылың тағы да
Қол соғып қарсы алайық
Шақырайық ортаға
Ертеңгілік басталсын
«Қарлығаш» тобында!
(балалар келіп шыршаның жанына тұрады)

Сиқыршы: Қош келдіңіз бүгінгі Жаңа Жыл кешімізге
Жаңа табыс тілейік ісімізге
Келе жатқан Жаңа жыл құт әкелсін.
Мына отырған барша жан, бәрімізге!

— Балалар, қараңдаршы, айнала неткен керемет, әсем мына шыршамыздағы ойыншықтардың алуан түрлері бар екен. Бәрімізде әп — әдемі жаңа жылдық киімдерімізді киіп жиналып қаппыз. Бірақ,… шыршамыз көңілсізғой, қане менің сиқырлы таяғымның көмегімен, сендердің әдемі сөздеріңмен шырша шамдарын жағайық!

Бәрі: Қуант, бізді, таңырқат
Шамдарыңды жарқырат! 3 рет
(Шырша шамы жанады, «Алақайлап» қол соғады)

Сиқыршы: Міне, керемет, қараңдаршы, қандай әдемі шырша! Шырша тойына өз өнерлерін ала келдіңдер ме? Біз шыршамызға тақпақ, ән айтып берейікші.

(Балалар тақпақтарын айтады).

Жаңа жылды қарсы алдым,
Мініп алып күймеге.
Мен де бүгін ән салдым,                
Араластым биге де.

Жаңа жылмен, жаңа жылмен
Құттықтаймыз әрине.
Әкемізді, анамызды,
Қонақтардың бәрінде.

Жаңа жылым мол болсын,
Басқан қадам он болсын.
Төрле, төрле Жаңа жыл  
Бізге құтты жыл болсын.

Тілеймін мен бар әлемге
Дос көп болсын жанашыр
Ата –әже, әке-әже,
Құтты болсын жаңа жыл!

Сиқыршы: Балалар, шыршамен ойнайықшы, ол өз шамдарын жақсын, біз үрлегенде сөндірсін, шамдарды жағу үшін біз шапалақтаймыз. Ал енді шамдарды сөндірейік, қатты-қатты үрлейміз.

«Шыршамен» ойын.

(Балалар үрлейді, шамдар сөнеді. Ойын екі-үш рет ойналады. Балалар шапалақтайды, ал шырша жанады.)

Сиқыршы: Қандай сиқыршымыз, бірақ шыршада шамдар жанып тұрсын, сонда ғана шырша әдемі.    Ал біз шыршамызға арнап ән айтайық, би билейік.

Ән «Жасыл шырша жанында»

Сиқыршы: Қыс қызығы тамаша,

Ойнаймыз біз таласа.

Думанымыз жалғассын

Жаңа жылға тамаша – дей отырып, балалардың тақпақтарын қабыл алыңыздар.

Балалар тақпақ айтады.

Тамаша, тамаша
Шыршымыз тұр жараса
Басында әсем жұлдызы
Көз тоймайды қараса.

Жаңа жыл, жаңа жыл,
Жаңа жылда жаңа жыр.
Жасыл шырша жанында
Жадырап бар бала жүр.

Жасыл желек жамылған,
Асыл моншақ тағылған.
Міне, сұлу шыршамыз  
Көптен күтіп, сағынған.

Шыршаны айналып,
Би билейміз ән салып.
Жаңа жыл өзіңді                  
Жырменен қарсы алып.

— Жарайсындар, балалар. Ал қазір бізге шыршамыздың құрбылары келіпті. Олар бізге бір құпия айтқылары келіп тұр екен. Қандай құпия екенін көріп, билерін тамашалайық.

Би «Шыршалар».

Сиқыршы: Жарайсындар, қыздар. Шыршамыз көңілденген сияқты. Ал, енді айтыңдаршы жылда Жаңа жылға бізге қонаққа кім келуші еді?  (Балалардың жауабы).
Сиқыршы: Кәнекей, ендеше бәріміз бірге шақырайық.
Бәрі: Аяз ата, Ақшақар Ау — у — у — у! 3 – рет

Аяз ата мен Ақшақарды шақырады. (Аяз ата мен Ақшақар келеді)

Аяз ата:

Амансын ба ұлдарым,

Амансын ба, қыздарым?

Қандай әсем жүздерің,

Қандай мөлдір көздерің.

Керемет бір ән тыңдап,

Келіп тұр-ау демалғым.

— Сәлеметсіңдер ме, балалар!

Жүрг.: Сәлеметсіз бе, Аяз ата, сәлеметсіз бе, Ақшақар. Біз балалармен ән айтып, би билеп, ойын ойнадық. Ал енді, балалар сіздерге де ән орындап береді.

Ән «Шырша жыры»

Ән аяқталған кезде Аяз ата шеңбердің ішінде қалып қояды.

Балалар: Қалып қойдың шеңберде,

Жібермейміз ешқайда.

Шығармаймыз біз сізді,

Ойнағымыз келеді.

Аяз Ата: Мен тышқан болып өтемін,  (балалар отырады)

Ұшақ болып ұшамын.   (балалар тұрып, қолдарын көтереді)

Су болып ағамын,   (балалар отырады)

Құс болып ұшамын.  (балалар қайта тұрып, қолдарын көтереді)

— Балалар, босатыңдаршы мені! Не қаласаңдар, соны орындаймын.

Балалар: Сыйлық!

Аяз ата: Сендерге арналған сыйлықтарым бар еді, жеткізе алмай қалдым. Қане менің кішкентай көмекшілерімді шақырайыншы. Ергежейлер, көмектесіндерші.

«Ергежейлер» биі.

Сиқыршы: Аяз ата, сіз шаршаған шығарсыз. Балалар сізге тақпақтарын дайындап келді, отырып тамашалап, демалып алыңыз.

Аяз ата: Жақсы, ендеше балалардың тақпақтарын тындайық.

Сиқыршы: Ал, балалар, тұрмайық. Аяз атаға арналған тақпақтарымызды айтайық. Ал, Аяз ата демалып алсын.

Балалар тақпақтарын айтады.

Аяз ата келіп тұр,
Бізге сәлем беріп тұр.
Сақалының ұзыны-ай                    
Кесіп алсам шіркін-ай!

Аппақ тонға оранып,
Базарлықты мол алып.
Келді алыс сапардан,            
Аяз ата оралып.

Бақша іші мереке,
Ойын күлкі асқақ ән.
Жақсы әпкелер жаңа кеп,            
Мерекені бастаған.

Тақпақтарды жаттадық,
Би де үйрендік, көрсін деп.
Аяз Ата шаттанып,                                             
Бізге риза болсын, деп.

Бар баланың қонағы,
Төрлет Ата жоғары.
Жұрттың бәрі атадай,                      
Қашан мырза болады.

Көрдің бе Аяз атаны,
Аппақ екен сақалы.
Аппақ екен мұрты да,                         
Аппақ екен шапаны.

О, алақай Аяз ата!
Келе жатыр алыста.
Қане, досым, әнге қосыл,        
Биге қосыл, қалыспа!

Аяз ата: Жарайсындар, балалар.

Ақшақар.: Жарайсындар, балалар. Жаңа біздің ескі жылымыз жүр еді ғой. Бізбен қоштасуға қимай қамығып жүрген шығар, рахмет айтып ортаға алайық.

(Музыкамен Ескі жыл-Доңыз келеді).

Доңыз: Мен доңызбын, доңызбын,

Өзім сондай сұлумын.

Жаңа жылдарың құтты болсын! Жаңа жылда жаңа бақыт, денсаулық тілеймін.

Ақшақар: Көңілде көп қуаныш,

Әр көңілде – жақсылық.

Кетер жылға мың алғыс,

Кел, Жаңа жыл! Жаңа жыл! – деп ортаға жаңа «Тышқан» жылын шақырамыз!

Жаңа жыл (Тышқандар): Сәлеметсіздер ме! Кешіккен жоқпыз ба? Біз сондай асықтық, жүгірдік. Кешігеміз деп қорықтық. Біздің ең жақсы қасиетіміз – жылдамдық.

Жүрг.: Жоқ кешікпедіндер. Қош келдіңдер! Олай болса, барлығымыз жаңа жылымызға арнап, әнімізді айтайық.

Ән «Жаңа жыл»

Аяз ата: Жарайсындар, балалар. Ал, Тышқан жылы, қош келдің! Сендер бізге қандай базарлық әкелдіңдер?

Тышқан: Біз сіздерге әдемі, көңілді, жаңа жылдық биімізді әкелдік.

«Карнавал» биі.

Аяз ата: Жарайсындар, балаларым. Барлықтарың өнерлі екенсіндер. Аталарыңды бір қуанттыңдар, ал маған кететін кез келді (қолын бұлғалап, бұрылып шығуға дайындалады)

Ақшақар: Ата сен әзілдеп тұрсын ба?
Сыйлықтарды ұмыттың,
Әлде сен балаларды сүймейсің
Тәтті егер бермесең?

Аяз ата: Ой, ақбас ау ақбас   
Кәне мен сендерге көрсетемін сиқырды
Бір, екі, үш. Сыйлық мұнда түс.
(Ақшақар сыйлық толы үлкен шананы алып келеді).

— Міне, менің сыйлыққа толы үлкен шанам да жетті.

Сыйлықтарды таратады.

— Мен енді өздеріңмен қоштасып, келесі бақшаға барайын. Онда да өздерің секілді кішкентай балалар күтіп отыр. Қош сау болындар, балалар!
Балалар: Қош сау болыңыздар Аяз ата мен Ақшақар!

Жүрг.: Міне біздің мерекелік ертеңгілігіміз де аяқталып қалды. Жаңа жыл тек табыс береке, бірлік әкелсін. Әрбір адам Жаңа жылдан жаңалық күтіп, үмітпен қарайды. Осы мерекеге жиналған әрбіріңіздің үміттеріңіз ақталып әрбір отбасында арман — тілектеріңіз орындалсын.

Аяз ата: Өнерлі екен ұлдарың,
Өнерлі ару қыздарың,
Жарқын, жарқын жүздерің,
Жайнап өссін, гүлдерің.
Күнбағыстай жайқалып,
Биіктердер өздерің.
Ақ көрпемді жамылып,
Мұздан алқа тағынып,
Әр жыл сайын сендерге,
Келіп тұрамын сағынып.

— Мен енді өздеріңмен қоштасып, келесі бақшаға барайын. Онда да өздерің секілді кішкентай балалар күтіп отыр. Қош сау болындар, балалар!
Балалар: Қош сау болыңыздар Аяз ата мен Ақшақар!

Жүрг.: Міне біздің мерекелік ертеңгілігіміз де аяқталып қалды. Жаңа жыл тек табыс береке, бірлік әкелсін. Әрбір адам Жаңа жылдан жаңалық күтіп, үмітпен қарайды. Осы мерекеге жиналған әрбіріңіздің үміттеріңіз ақталып әрбір отбасында арман — тілектеріңіз орындалсын.  

Дайындаған: тәрбиеші, Бабажанова Алтын Жалеловна.