Башкорт халык экияте сценарий

Әтәс батыр

Башҡорт халыҡ әкиәте.

Рәмилә Торомтаева эшкәртеүендә.

Ҡатнашалар:

Автор

Ҡарт

Ҡарсыҡ

Әтәс

Тауыҡ

Ҡаҙ

Кәзә

Үгеҙ

Бесәй

Төлкө

Айыу

Бүре

Музыкаль фон аҫтында уҡый

Автор :

Ҡарт менән ҡарсыҡ сыға

Борон – борон заманда Улаҡлы йылғаһы буйында йәшәгән, ти, бер ҡарт менән , бер ҡарсыҡ. Ҡарты ғүмер буйына эшләп тир түккән, бил бөккән, ә ҡарсығы байбикәләргә йөн теткән, кейем теккән. Икеһе лә ныҡ ҡартайғас, бай уларҙы йортонан ҡыуып сығарған. Шунан бирле былар бер ауылдың осонда, йылға буйында көн иткәндәр.

Ауылдың бер мәрхәмәтле кешеһе әбей менән бабайға бер тауыҡ менән бер әтәс бүләк иткән.

Әтәс менән тауыҡ сыға

Шулай итеп улар дүртәүләп йәшәй башлағандар.

Музыка туҡтай

Берҙән – бер көндө ҡарт үҙенең төйөнсөгөн элеп, хәйер һорашырға сығып киткән,

Бабай сығып китә

ҡарсығы өйҙә тороп ҡалған,

Әбей (Руфина) тауыҡтарҙы ашата

Тауышҡа башҡа тауыҡтар йүгерешеп килә.

Әбей тауыҡ менән әтәсте ашата ла үҙе китә.

Әтәс :

 Кикерикүк

кикерикүк:
«Киттек, тауыҡ, ҡунаҡҡа 
Күрше эте Муйнаҡҡа!» 

Тауыҡ:

Юҡ, бармайым ҡунаҡҡа,

Күрше эте Муйнаҡҡа.

Һалам лутсы йомортҡа,

Файҙа булыр был йортҡа.

Ҡыт – ҡытаҡ, ҡыт-ҡытаҡ,

Сыға

Әтәс:

Ки-ки-ри-күк!

Сүплектә ем күүүп!

Автор:

Йөрөй торғас,әтәс бер ҙууур ҡалаҡ башын ҡаҙып сығарған, ти.

Әтәс:

Икмәк ҡатыһы булды әллә?

Тотоп ҡарарға кәрәк.

(кәмәгә ултыра)

Ки – ки – ри – күк!

Аҫта тәрән һыу, өҫтә зәңгәр күк!

Тапҡаным икмәк түгел,

Семәрле ҡалаҡ икән.

Нисек итеп сығырға,

Ҡоро ер йыраҡ икән.

(уйлана, ҡалаҡ эсендә йөрөй)

Таптым яйын, уйланым

Ҡалаҡты кәмә итәм.

Ки-ки-ри-күк! Күрегеҙ,

Сәйәхәткә мин китәм.

Ҡаҙ сыға

Ҡаҙ :

Ҡыйғаҡ, ҡыйғаҡ, ҡа – ҡа – ҡа.

Ҡыйғаҡ, ҡыйғаҡ, ға – ға – ға.

Мин һиңә аға – ға!

Был ҡалаҡ ҡайҙа аға?

Әтәс :

Ки-ки-ри – күк!

Аҫта тәрән һыу, өҫтә зәңгәр күк!

Әйҙә, ултыр, ҡалаҡҡа,

Юлыбыҙ булыр бер яҡҡа.

Ҡаҙ ҡалаҡҡа ултыра

Кәзә менән үгеҙ сыға

Кәзә тәкәһе:

Мә-ә-ә! Мә-ә-ә! Мә-ә-ә!

Мин тәкә, тә-кә! Тә – кә!

Ҡаҙ эйәргән әтәскә,

Бына ҡайҙа мәрәкә!

Үгеҙ:

Мө-ө-ө, мө-ө-ө,

Һеҙ мине күрәһегеҙмеее?

Әтәс ағай! Мине лә

Үҙегеҙ менән алаһығыҙмыыы?

— Әтәс:

Ки-ки-ри – күк!

Аҫта тәрән һыу, өҫтә зәңгәр күк!

Бергә: Әйҙә, ултырығыҙ ҡалаҡҡа,

Юлыбыҙ булыр бер яҡҡа.

Кәзә менән үгеҙ ҡалаҡҡа ултыралар

Ҡаҙ:

Ҡыйғаҡ, ҡыйғаҡ, ҡа — ҡа — ҡа,

Ҡыйғаҡ, ҡыйғаҡ, ға — ға — ға.

Мин һеҙгә аға — ға!

Әтәс ағай беҙҙе ба — ға — баға !-

Әтәс:

Ки — ки — ри — күк!

Аҫта тәрән һыу, өҫтә зәңгәр күк!

Бесәй сыға

Бесәй:

Берәү, икәү, өсәү, дүртәү!

Мыяу! Бер ҡалаҡҡа дүртәү һыя! (әтәскә өндәшә)

Әтәс ағай! Мине лә янығыҙға алығыҙ әле!

Әтәс:

Ки-ки-ри – күк!

Аҫта тәрән һыу, өҫтә зәңгәр күк!

Бергә:

Әйҙә, ултыр, ҡалаҡҡа,

Юлыбыҙ булыр бер яҡҡа.

Бесәй ҙә ҡалаҡҡа ултыра.

Автор :

Шулай бара торғас, ҡалаҡ ярға килеп терәлде, ти. Йәнлектәр тиҙ генә ергә һикерҙеләр ти. Яр ситендәге ҡуйы урман уларға бик оҡшап ҡала. Төндө ошонда үткәрергә булалар

Әтәс:

— Ки — ки – рикүк!

Аҫта йәшел үлән, өҫтә зәңгәр күк!

Миңә рәхәт, дуҫтарым күүүп!

Барыһы ла йоҡларға яталар.

Төлкө сыға

Әтәс уяна, төлкөнө күреп ҡала, ҡапыл ҡысҡырып башҡаларҙы уята

Әтәс:

— Ки — ки – ри-күк!

Төлкө килде бит хәҙер,

Беҙҙе ашарға әҙер. (алға-артҡа йөрөй, уйлана)

Бында кәрәк уйларға,

Өлкәндәрҙе тыңларға. (бесәйгә күрһәтә)

Бесәй барһын кәмәгә,

Әйберҙәрҙе төйнәргә.

Беҙ хәҙер килеп етербеҙ,

Төлкөнө һемәйтербеҙ.

Бесәй китә.

Төлкөнөң кәмәне ысҡындырғанын ҡарап тора.

Кире йүгереп килә.

Бесәй:

Әтәс ағай! Эш харап!

Төлкө кәмәне ысҡындырҙы,

Ишкәктәрҙе һындырҙы!

Ҡаҙ :

Әтәс ағай!

Мин бит яҡшы йөҙәм,

Булмаһа, кәмәне үҙем тотайым,

Осраһа, төлкөнө ҡурҡытайым.

Әтәс:

Юҡ!

Төлкө бында килер тим,

Бөтәбеҙҙе ашар тим.

Ағас башына кем менде?

Бесәй:

Һинең менән мин инде.

Әтәс:

Ҡаҙ, кәзә, үгеҙ

Ерҙә ҡала!

Тимәк уларҙы төлкө

Еңел генә ашай ала.(уйлана)

Бергәләп :

Ни булһа ла бергә булайыҡ. Хәҙер беҙ өй ҡорайыҡ,

(геройҙар өй эшләгән хәрәкәттәр яһайҙар.

Һәр береһе урын табып йоҡларға ята)

Айыу, бүре, төлкө сығалар. Өй тирәләп йөрөйҙәр. Ишек шаҡыйҙар.

Йәнлектәр уяна

Бесәй:

Кем бар унда?

Төлкө:

Мин, төлкө, ас, ас,

мин һиңә теймәйем,

мин бесәй итен ашамайым

тыштағы йыртҡыс йәнлектәр тәҙрәгә килеп ҡапланалар.

Йәнлектәр башта ҡурҡа.

Шунан бергәләшеп һөйләшәләр,

Үгеҙ үкерә,

Кәзә баҡыра,

Ата ҡаҙ ҡаңғылдай,

Бесәй мыраулай,

Әтәс ҡытҡылдай.

Бындай күмәк тауышты ишетеп,тыштағы төлкө, бүре, айыу төрлөһө төрлө яҡҡа ҡасып бөтә.

Тауыҡ, ҡарт һәм ҡарсыҡ килеп ҡушылалар.

Автор.

Әкиәтебеҙ тамам!

Ҡулланылған әҙәбиәт

1. Башҡорт халыҡ әкиәте. Әтәс батыр.

2. Ф.Туғыҙбаева шиғырҙары

3. Ф.Биктимерова шиғырҙары

Башкорт  халык  8кияте «Урал батыр» буенча эшлэнгэн курчак театры 7чен сценарий. Авторы  *хм8тй8новаРимма Н8жип 5ы0ы.

                                                       Беренсе к9ренеш

Урман.?й эсе

Н.Г8лиевты6  «;абантуй» музыка4ы уйнай.

Автор:

Урал мен8н Ш9лг8н уйнап й7р7й. Атай0ары 4унар2а йыйына.

Урал:

-Атай,бе0 08 4унар2а барайык 8ле.

Атай0ары:

-Б8л8к8й4еге0 8ле,й8шеге0 етм8г8н,мин8н к9рм8ксе тур4ыкта2ы 5ан2а ауы0ы2ы00ы тей0ер84е булма2ы0 та2ы- 48л8к булыр4ы2ы0.(0е6 аула2ан  кейекте6 ген8 5анын татыр2а ярай. Улдарым, мин 4унар2а киттем, 48йб8т кен8 торы2ы0 ата2ы0 юкта.

Автор:

-Атай0ары 4унар2а сы2ып кит8.Ситт8н ген8 шуышып бер йылан кил8  (тылсымлы к7й уйнай),сиб8р 5атын2а 89ерел8 л8 малай0ар янына кил8 –Атайы2ы0 мен8н 4унар2а й7р7м8йенс8 ,ни68 7й08 ултыра4ы2ы0?

Ш9лг8н:

-Й7р7р инек т8,атайыбы0 алып бармай, й8шег70 етм8г8н 8ле тип 7й08 5алдыра.

%атын:

-?й08 ултырып й8ш еткереп булалыр шул.

Урал:

-* ним8эшлэргэ 4у6?

%атын:

-Ана тур4ыкта2ы 5анды эсерг8 к8р8к. Шуны бер ген8 5ала5 эсеп алды6мы –бер к7н эсендэ  9к ир етк8н егетк8 8йл8н84е6, ары1ландай к7сл7 була4ы6.

Урал:

— Атайым 5ан 4алын2ан тур4ы5 янына я5ын барыр2а ла 5ушманы.Эс482е0-48л8к булыр4ы2ы0, –тине. -Бе0 атайыбы00ы6 490ен тотабы0.

%атын:

-;е0 б8л8к8й4еге0 шул 8ле,атайы2ы0 ни 8йт48, шу2а ышана4ы2ы0. Был 5анды эс484е0, 4е0 ары1ландай к7сл7 егетт8рг8  89ерелеп,р8х8тл8неп 4унар2а й7р7рг8, 8 атайы2ы02а  7й 4а5лап ултырыр2а тура кил8.Бына ошоно белеп ал2ан да атайы2ы0 тур4ы5та2ы 5анды 90е ген8 эсеп й7р7й.

Автор:

-Ш9лг8н тур4ы5та2ы 5анды бер 5ала5 алып  эс8 (тылсым к7й7 я6гырай ) айыу2а  89ерел8.

%атын:

-Бына к9р0е6ме х80ер мин уны б9рег8 8йл8ндер8м ( тылсым к7й7 я62ырай), б9рег8 89ерел8 ,х80ер ары1лан2а. (тылсым к7й7 я62ырай,5атын ары1лан2а атланып 90 юлына саптырып кит8).

                                                      Икенче к9ренеш

Б7т8 яшеллек 5ороп бара.

Н.Сабитов 48м Х.*хм8товты6  «Тау б7рк7т7»балетына инеш музыка я62ырай.

Автор:

-%ороло5.(л8нд8р,а2ас япра5тары 4ар2ай2ан.Урал етк8н егет бул2ан.

Ата4ы Урал2а:

-Бына улым 4ин х80ер 91те6,90е6 4унар2а й7р7й476,4ине6 ке9ек батыр егет тир8-я5та юк. Л8кин кеше тормошона 5ур5ыныс янай бит, 9лем 5ур5ынысы. К9лд8р, йыл2алар киб8,9л8нд8р а2ас  япра5тары4ар2айып б7тт7. *ж8л й7р7й бе00е6 янда.

Урал:

-К868ш бир,атай,ни эшлэйем?

А.%оба2ошовты6 «Бишек йыры»  курай48м симфоник оркестр 7с7н пьесанан 707к я6гырай

Ата4ы:

-Был 5ылыс мен8н б7т8 н8м8не 5ыйратып булла,тик *ж8лде  ген8 9лтереп  булмай.%ай0алыр, бик алы1та Тере4ыу тиг8н бер шишм8 бар. Ана  шул Тере4ыу0ы6 бер тамсы4ы, 9леп ят5анды терелт8, ауырып ят5анды 4ауы5тыра, *ж8лде 9лтер8 ик8н. *ж8лде шул 4ыу2а 4алыр2а к8р8к.

Урал:

-Ярай,атай, бир 5ылысы6ды, мин Тере4ыу0ы э0л8п барам.

З.Яруллинды6 «Ту5ай маршы» я62ырай.

Автор:

-Эй бара, эй бара, бара тор2ас (лм8с2ол 5артты осрай.

Урал:

-Бабай, Тере4ыу шишм84ен8 5ай4ы юл мен8н барыр2а?

(лм8с2ол 5арт:

-Бына был юл мен8н барыр2а.

Урал:

-* шишм8  бынан алы1мы, нис8  к7нл7к юл?

А.%оба2ошовто6 «Бишек йыры»нан 707к   я62ырай.

(лм8с2ол 5арт:

-Уны4ын инде, балам, мин 8йт8 алмайым. %ыры5 йыл буйы мин ошо ер18 у02ынсылар2а Тере4ыу юлын к9р48теп торам,илл8 м8г8р 29мер эсенд8 унан 8йл8неп 5айт5ан бер кешене л8 к9рг8нем булманы. Улым, бер а0 бар2ас,йыл5ы 7й7р7н8 осрар4ы6, шул 7й7р08 бер А5бу0ат булыр, булдыра ал4а6 ,шуны менеп ал.

Урал кит8.

Ш.%олбарисовты6 «Спорт маршы» нан 707к я62ырай»

Автор:

— Урал эй бара, эй бара, бара тор2ас А5бу0атты осрай. Ул у2а менеп ултыра, ат уны осороп еб8р8,та2ы менеп ултыра,та2ы ла осора. ?с7нс7 5абат ултыр2ас А5бу0ат уны т7ш7р8 алмай. Эй сабалар, эй сабалар, А5бу0ат телг8 килеп:

-Бе0 х80ер Тере4ыу юлын б9леп ятыусы ту2ы0 башлы дейе9 п8рейе янына килеп еттек.;и68 уны6 мен8н алышыр2а к8р8к. Ялымдан 7с б7рт7к 5ылымды алып 5ал. К8р8к бул4ам, шулар0ы 7т7р476 л8 мин килеп т8 ет8рмен.

А.%оба2ошовто6 «Бишек йыры»нан 707к   я62ырай.

Автор:

-А5бу0ат ю55а сы2а,Урал батыр 5ай0а барыр2а аптырап тор2анда ,бер 5ы0 осрай.

Урал:

-Эй, 4ылыу,5ай0а китеп бара4ы6?То2о6да ним8 ул, бик ауыр к9рен8?*й08 к9т8реп барам.

%ы0:

-Юк-юк,  егет, мине6 мен8н берг8 бара4ы булма, дейе9 4и0еп 5ал4а, 90е6де юк итер бит.

Урал:

-%арарбы0, кемде кем юк ит8р.

Автор:

— Урал то5то к9т8р8 л8, берг8 баралар.

Урал:

-;ылу5ай, ни эшл8п был я5та й7р7й476, исеме6 нисек?

%ы0:

-Мин %ара2аш булам. К9пт8н т9гел мине дейе9 урлап алып килде л8, 90ен8 5ол итте.Ту2ы0 башлы дейе90е6 балаларына, уйнар 7с7н, ирт8н8н киск8 са5лы йыл2а буйынан 5ырсынташ ташыйым. Улар таштар0ы то5тан сы2арыу мен8н ю2алтып б7т7р8л8р. Бына килеп еттек.

Урал:

-Мин дейе9 й8ш8г8н м8мерй8г8 ин8йем. Эй, дейе9, юл бир, мин Тере4ыу2а китеп барам.

Автор:

— Дейе9 Уралды тыны мен8н 90ен8 тартып ала башлай. Урал бирешм8йенс8.

-Алыштанмы, сабыштанмы?

Дейе9:

-Мине6 7с7н барыбер, нисек 9лерг8 тел8486,шулай бул4ын.

Автор:

-Шунан к7р8ш8 башлай0ар. Эй к7р8ш8л8р, эй к7р8ш8л8р, инде кис була. Егет дейе90е  е68.

Халык-ара фестиваль асыу тантана4ы «Дуслы5 йыры»нан 707к я62ырай.

%ы0:

-Бисара йегетте6 47й8кт8рен йыйып алып, к9меп 5уяйымсы.(Уралды к9реп шатлана).;ин ис8н4е6 ик8н,8 дейе9 5ай0а 4у6?

Автор:

-Бер а0 ситт8 ,ер астынан т7т7н б7рк7й.

Урал:

-Ошо урында дейей90е ер а1тына ты55айным, ер был х8ш8р8тте6 емтеген 90ене6 5уйынына алыу0ан ер8нде к9р84е6. Бына шу0а к9р8 ул янып ,т7т7н7 сы2ып ята. Ул Ян2ан тау булып 5алыр.%ара2аш, х80ер мин бына ошо 5ылды 7т8м, шунан А5бу0ат килер (А5бу0ат кил8).*й08, %ара2аш,Тере4ыу2а барабы0, халы5ты  *ж8лд8н 5от5арыр2а к8р8к.

Автор:

— Урал мен8н %ара2аш ат5а ултырып китеп баралар. Бара тор2ас А5б90 телг8 килеп:

-Бе0 х80ер Тере4ыу2а я5ынлашты5, л8кин уны6 юлын ун ике башлы дейе9 п8рейе б9леп ята.;и68 алышыр2а к8р8к. Ялымдан 7с б7ртек 5ылымды алып 5ал. К8р8к бул4ам, шулар0ы 7т7р476  л8, мин килеп т8 ет8рмен.

Урал %ара2аш5а:

-;ин ошо ер08 мине к7т7п тор, дейе90е6 башына етк8с, килеп алырмын. Бына 4и68 5урайымды 5алдырам. Юлым у64а, 5урай осонан 47т тамыр, 8 у6ма4а 5ан тамыр.

З.Яруллинды6 «Ту5ай маршы»нан 707к я62ырай

Автор:

-Урал кит8, эй бара,эй бара, бара, алдаТере4ыу сылтырап а2а, дейе9 4ырылдап йо5лап ята.

Урал:

-Эй, дейе9, юл бир, мин Тере4ыу алыр2а  килдем.

Автор:

-Дейе9 Уралды тыны мен8н 90ен8 тарта башлай. Урал бирешм8й.

-Алыштанмы, сабыштанмы?

Дейе9:

-Мине6 7с7н барыбер, нисек 9лерг8 тел8486, шулай бул4ын.

Н.Сабитов 48м Х.*хмэтовты6 «Тау Б7рк7т7»н8н  707к я62ырай

Автор:

Улар алыша башлай0ар. Был ва5ытта %ара2аш 5улында2ы 5урай осонан 47т тамды.

%ара2аш:

-%урай осонан 47т тама (47й7н8)

Халык-ара фестиваль асыу тантана4ы «Дуслы5 йыры»нан 707к я62ырай

Автор:

-Урал дейе90е е68 48м %ара2аш янына кил8.

Урал:

-Дейе90е е6е9ен е6дем л8 ул,л8кин уны6 ен-п8рей08ре тереклек 4ыуы 808м затына 5алма4ын тип, эсеп 5орот5андар. Шишм8 янында к9пме ген8 ултыр4ам да, бер тамсы ла 4ыу сы5маны. *й08,%ара2аш ту2ан я55а 5айтайы5.

А.Ключарерты6 «Галиябаныу» сюита4ынан 707к я62ырай

Автор:

-Урал менэн %ара2аш А5бу0ат5а ултырып атай йортона 5айтып кит8л8р.

Бына атай0ары уларзы 5аршы ала.

 %арт:

-Ай, р8хм8т,улым, дейе9 ен-п8рей08р0е пыран-заран килтерг8с ,б7т8 тир8-я55а й8н кер0е,й8мл8неп китте,9л8нд8р, а2астар й8ш8р0е, кешел8р й707нд8 шатлы5 бал5ый. Берг8л8шеп й8ш8йек, балалар!

                 ?с7нс7 к9ренеш

Б7т8 яшеллек 5ороп бара.А.%оба2ошовто6 «Бишек йыры»нан 707к   я62ырай.

Автор:

-Урал мен8н %ара2аш 7йл8нешеп 7с ул 9стерг8нд8р И0ел, Яйы5, ;а5мар. Урал 5артай2ан.

Урал 5арт:

-Бына, 29мер 9тте бе00е6 ,7с ул 91тердек. Улдарыбы0 халы55а фай0а килтерерг8 тейеш. Бире килеге0 8ле, улдарым. Халы5 бик иш8йеп китте, шу2а ла 4ыу етешм8й. Бына ошонда 0ур 4ыу0ы6 башы булыр( ул 5ылысы мен8н ерг8 саба) И0ел улым ,бар, ая2ы6 тарт5ан я55а сы2ып кит т8, халы5 ара4ында й7р7, бер8й 0ур а2ым4ыу2а барып етм8йенс8 арты6а 8йл8неп 5арама. И0ел кит8,ата4ы 5арап 5ала.Йыл2аны 4ине6 исеме6 мен8н атарбы0-И0ел йыл2а4ы булыр. ;ин д8 бар Яйы5 улым, тик баш5а я55а кит,а2айы6 артынан барма,ая5тары6 мен8нерг8 ны2ыра5 ба1,ер08н 4ыу сы2ырлы5 бул4ын. Яйы5 кит8.Быны4ы Яйы5 йыл2а4ы булыр. Инде 4ин -;а5мар улым ;ин д8 ер0е6 4ыуы сы55ансы батырып ба1. ;а5мар кит8. Был-;а5мар йыл2а4ы булыр. Улдарымды 4а2ынырмын, л8кин ту2ан ил 7с7н 918 бе00е6 улдар.

Автор:

-Улдарын сы2арып еб8рг8с, Урал 5арт ауырып кит8, ул ы62ырашып ятып тора.

Халы5 тауышы ишетел8.

-Урал 5арт ауырый,Тере4ыу к8р8к

Бер а00ан й8ш егет ин8:

-Эй, батыр0ар0ы6 батыры, Урал атабы0, 4ин т9ш8кк8 ят5ан к7нд8н 9к мин, халы5 4орауйы буйынса, Тере4ыу2а барып бер м7г70 тереклек 4ыуы йыйып алып 5айттым. Тамсы4ын да 5алдырмай эс, Урал батыр!

Урал 5арт:

-Мин бер кеше,4е0 к9п кеше, мин т9гел, 8 ер-4ыу 9лем4е0 бул4ын. Ер08 кешел8р шат, р8х8т й8ш84ен( 4ыу0ы тир8-я55а б7рк7п еб8р8)

Автор:

-Урал 5арт шулай тип  8йте9г8, барлы5 тир8-я5 90г8реп, я6ырып китте, а2астар япра5 яр0ы,с8с8кт8р с8с8к атты, нинд8й0ер а1ыл 5оштар килеп 4айрай башланы.

Шул  са5 Зарипова Г9з8л  Урал2а ба2ышлан2ан йыр баш5ара.

Исәнмесез, кадерле дусларым! Сез беләсезме икән, дөньяда кешегә нәрсә бәхет китергәнен? Белмисездер шул. Әйтсәм әйтим инде, кешегә хезмәт бәхет китерә. Бары тик яраткан шөгыле, һөнәре булган кеше генә тулы бәхеткә ия. Дөньяда ничәмә-ничә төрле һөнәр бар. Һәр кеше үзе сайлаган һөнәрен яратып, аңа чын күңелен, бөтен көчен, тырышлыгын биреп башкарса гына, ул зур уңышларга ирешә ала, үз эшенең чын остасы була. Эштә булдыксызлык күрсәтү- ялкаулык белән дуслашу дигән сүз. Ә ялкаулык белән хезмәт — кан дошманнар икәнен беркайчан да онытмагыз! Хәзер мин сезгә бер вакыйга турында сөйләп китәрмен. Хәер, вакыйгада катнашучылар аны сезгә үзләре күрсәтерләр. Сез игътибар белән карагыз һәм үзегезгә кирәкле нәтиҗәләр ясагыз.

Яшәгән ди ике тычкан баласы — Әйләнчек белән Бөтерчек. Алар белән бергә гомер иткән ди әтәч — Ал Кикрик. Тычкан балалары бер дә эш сөймәгәннәр ди, уйнаганнар да көлгәннәр, биегәннәр дә җырлаганнар ди болар. Ә Ал Кикрик иртүк тора, тору белән башкалар йоклап калмасын дип үзенең иртәнге җырын сузып җибәрә һәм бар җиһан татлы йокысыннан уяна ди.

Өс алтын ҡурсаҡ

(һинд халыҡ əкиəте)

Бер батша, күрше ил халҡын һынап ҡарарға уйлап, шул илдең

солтанына өс алтын ҡурсаҡ ебəрə. Был ҡурсаҡтар бер төҫлө булалар.

Ауырлыҡтары, буй-һындары ла бер үк. Ə хаҡына килгəндə, береһе — мең һум,

икенсеһе — йөҙ, өсөнсөһө ун һум ғына икəн. Ниңə улай булыуы һис кенə лə

билдəле түгел, ти.

Солтан бүлəкте ала ла үҙенең ярандарына ҡурсаҡтарҙы ҡарарға,

уларҙың ниндəй ғиллəһе барлығын белергə ҡуша. Бөтə вəзирҙəр, ғалимдар һəм

бүтəн белгестəр ҡурсаҡтарҙы əйлəндереп-əйлəндереп ҡарайҙар. Лəкин бер кем

бер нəмə аңламай.

Ярандары белмəгəс, солтан ябай халыҡҡа һарайға инергə рөхсəт бирə.

Бер көндө һарай ҡапҡаһы төбөнə бер егет килə. Уны индерəлəр ҙə

ҡурсаҡтарҙы күрһəтəлəр. Егет уларҙы бик ентеклəп ҡарай. Ҡарай торғас, ул

ҡурсаҡтарҙың ҡолаҡ тишектəренə туҡтала. Ҡыл ала ла береһенең ҡолағына

тыға. Ҡылдың осо ҡурсаҡтың ауыҙынан барып сыға. Икенсе ҡурсаҡты ла ала,

ҡыл уның бер ҡолағынан икенсеһенə килеп сыға. Шунан өсөнсө ҡурсаҡты ала.

Ҡолағынан индерелгəн ҡыл уның йөрəгенə барып етə һəм шунда туҡтай.

Шунан егет солтанға былай ти:

— Был ҡурсаҡтар өс төрлө кешегə оҡшаш. Тəүге ҡурсаҡ — ни ишетһə,

шуны лығырлап йөрөй торған кеше. Бындай бəндəгə бер ҙə ышанып булмай.

Бының хаҡы арзан. Икенсе ҡурсаҡ бер ҡолағынан кергəн һүҙ икенсеһенəн

сығып китə торған кешегə тартым. Бындай бəндə һүҙҙе аңламай, кəңəште

тотмай, еңел аҡыллы була. Унан əллə ниндəй файҙа ла, ул тиклем зыян да юҡ.

Бының хаҡы уртаса йөрөй. Ə өсөнсө ҡурсаҡ — ни ишетһə лə, йөрəгенə һалып

ҡуя торған, сер һаҡлар кеше. Бының хаҡы бик ҡиммəт.

Солтан был егеттең зирəклегенə аптырай.

— Кем өйрəтте быға һине? — тип һорай.

— Олатайым, — ти егет.

— Кем ул олатайың? Ни эшлəй? Нисек донъя көтə? — тип һорай

солтан.

— Ул ҡырҡ йыл иген иккəн, ҡырҡ йыл көтөү көткəн, һикһəн йыл халыҡ

һүҙен тыңлаған, — тип яуап бирə егет.

— Һуң ул йөҙ алтмыш йыл йəшəгəнме ни?

— Юҡ, һикһəнде генə. Ул иген иккəндə лə, көтөү көткəндə лə ил

халҡынан фəһем алып йөрөгəн.

— Һуң, минең вəзирҙəрем халыҡтан фəһем алмаймы икəн ни?

— Улар халыҡты йə ат, йə фил өҫтөнəн генə күрəлəр бит, — тигəн

тапҡыр егет.

Ғəмһеҙ ҡарт менəн йылан

(ғəрəп халыҡ əкиəте)

Юлдан “өс аяҡлы” ҡарт бара. Тирə-яҡҡа ҡарана. Йырлап та ала. Таяғын

ергə тып-тып төртөп, атлай ҙа атлай. Ҡапыл ҡаршыһына йылан килеп сыҡҡан.

— Ҡотҡар мине, шəфҡəтле ҡарт. Иҫəн ҡалһам, мөгөҙөмдө һиңə бирəм.

— Нимəнəн ҡурҡаһың, мəхлүк?

— Мине үлтерергə килəлəр.

Аңра ҡарт оҙон еңен ергə һуҙған. Йылан, ең эсенə кереп, белəгенə

уралған. Шунда уҡ суҡмар, күҫəк тотҡан кешелəр килеп еткəндəр.

— Ошолай табан бер йылан тəңгəллəне. Күрмəнеңме, юлсы? — тип

һораған береһе.

— Ул мəхлүктə ни үсегеҙ бар?

— Улымды сағып үлтерҙе. Ҡайҙа китте шул яуыз?

— Бынау ҡыуаҡлыҡҡа кереп китте, шикелле.

Суҡмарлы кешелəр киткəс, ғəмһеҙ ҡарт еңен йəнə аҫҡа һуҙған.

— Сыҡ, мəхлүк. Ҡотолдоң. Юлыңда бул.

Йылан төшə башлаған. Кинəт йылан икəне уның иҫенə төшкəн дə

ҡарттың белəген саҡҡан. Ҡарт ергə ауған.

— Ни эшлəнең һин? Мин һине əжəлдəн ҡотҡарҙым, ə һин…

— Ə ниңə еңеңə кереттең?

— Ялбарҙың бит.

— Минең йылан икəнде ниңə оноттоң?

— Бик йыуаш күрендең бит.

— Булһа, булғандыр. Ул саҡ йылан икəнемде мин үҙем дə онотҡанмын.

Йылан бер яҡҡа шыуышҡан. Ҡарт юлсы туҙанда ятып үлгəн.

Ишəк менəн ат

Бер кешенең ишəге менəн аты булған. Бер ваҡыт улар юл буйлап

баралар. Ишəк атҡа əйтə икəн:

— Миңə ауыр, бының барыһын да илтеп еткерə алмам, бик аҙын ғына

булһа ла һин ал минəн.

Ат тыңламаған. Ишəк, көсəнеп күтəреүҙəн, йығылған да үлгəн. Хужа,

бөтə йөктө ишəктəн алып, ат өҫтөнə тейəгəн, өҫтəүенə, ишəктең тиреһен дə

һалған.

Ат, үрһəлəнеп, кешнəп ебəргəн:

— Ах, мин ниндəй бəхетһеҙмен, башыма ниндəй ҙур хəсрəт, ҡайғы

төштө. Ишəккə аҙ ғына ла ярҙам итергə телəмəнем, ə хəҙер бына барыһын да,

етмəһə, уның тиреһен дə бер үҙем күтəреп барам.

Л.Толстой

Төлкө менəн ҡыҫала

Бер заман төлкө менəн ҡыҫала һөйлəшеп тора икəн. Төлкө үҙенең

хəйлəкəрлегенə маһайып: “Əйҙə, йүгерешəбеҙ, кемебеҙ уҙыр икəн?” — тигəн.

“Əйҙə һуң, төлкө дуҫ, мин риза”, — тигəн ҡыҫала, иҫе китмəйенсə генə. Былар

ярыш асҡан. Төлкө йəн-фарман сабып киттем, тигəндə генə, ҡыҫала уның

ҡойроғона йəбешеп алған, ти. Билдəлəнгəн урынға əлһерəп килеп еткəс,

артына ҡарамаҡсы булып, төлкө ҡойроғон болғаған. Шул саҡ ҡыҫала ысҡынып

төшкəн дə: “Мин бында һине əллə ҡасандан бирле көтөп торам инде!” — тип

əйткəн, ти. Ғəжəплəнгəн төлкө телдəн яҙған хатта.__

Ике иптəш

Урман буйлап ике иптəш китеп бара икəн. Уларҙың алдына ҡапыл айыу

килеп сыҡҡан. Иптəштəрҙең береһе ағас башына менеп киткəн. Икенсеһе юл

уртаһында ҡалған. Ул ергə ятып, үлгəнгə һалышҡан.

Айыу уның янына килгəн. Битен, сəсен еҫкəп ҡараған, был үлгəн икəн

тип, кире киткəн.

Айыу киткəс, теге ағас башындағы кеше төшкəн дə көлөп һорай икəн:

— Йə, айыу һинең ҡолағыңа ни тине?

— Ҡурҡыныс килгəндə үҙенең иптəшен ташлап киткəн кеше — насар

кеше, тип əйтте миңə айыу, — тигəн икенсе иптəш.

Л.Толстойҙан

Иң көслөһө — кеше

Борон-борон заманда бер эт йəшəгəн, ти. Көнкүреше ауыр булған. Эт

үҙенə хужа эҙлəп киткəн. Йылға буйында уға бүре осраған. Эт:

— Бүре ағай, һин көслөһөң. Мине үҙеңə алсы! — тип үтенгəн.

Бара торғас, бүре шып туҡтаған:

— Əйҙə ҡасайыҡ, ана айыу килə, ул минəн көслөрəк, — тип сигенгəн.

Уның ҡурҡаҡ икəнен күреп, эт тəүҙə айыуға, унан арыҫланға китеп

ҡараған. Иң аҙаҡтан кеше эргəһенə килгəн.

— Кешенəн дə көслөһө юҡ! Мине үҙеңə алһаңсы! — тип ялынған ул.

Иң көслөһө кеше тип, эт уға һаман да хеҙмəт итə икəн.

Халыҡ əкиəтенəн

Бик борон заманда булған, ти, был хəл. Бер ярлы ғына кеше, утын

ҡырҡып йөрөгəндə балтаһын һыуға төшөрөп ебəргəн.

— Берҙəн-бер балтам ине! — тип илаған.

Шул саҡ һыу инəһе алтын балта алып сыҡҡан.

— Ошомо һинең балтаң? — тип һораған.

— Юҡ, был түгел, — тигəн ярлы.

Һыу инəһе көмөш балта сығарған.

— Юҡ, был да минеке түгел, — тигəн ярлы.

Һыу хужаһы уның үҙ балтаһын күрһəткəн.

— Ошо, ошо минең балтам! — тип үрелгəн теге кеше.

Һыу инəһе:

— Алдашмағаның өсөн һиңə балтаның өсөһөн дə бирəм, — тигəн

(Ғ.Ғүмəрҙəн).

Шалҡан

Бабай шалҡан сəскəйне. Шалҡан бик ҙур булып үҫте. Бабай шалҡанды

йолҡоп алмаҡсы булды: тарта-тарта, тарта-тарта, тартып сығара алманы, ти.

Бабай ярҙамға əбейҙе саҡырған. Əбей бабайға, бабай шалҡанға

тотонған. Эй тарталар-тарталар, эй тарталар-тарталар, тартып сығара алмайҙар,

ти, былар.

Əбей ярҙамға ейəнсəрен саҡырған. Ейəнсəр əбейгə, əбей бабайға, бабай

шалҡанға тотонған. Тарталар-тарталар, тарталар-тарталар, тартып сығара

алмайҙар.

Ейəнсəр ярҙамға Муйнаҡты саҡырған. Муйнаҡ ейəнсəргə, ейəнсəр

əбейгə, əбей бабайға, бабай шалҡанға тотонған. Тарталар-тарталар, тарталар-

тарталар, тартып сығара алмайҙар икəн.

Муйнаҡ Мыяубикəне саҡырған. Мыяубикə Муйнаҡҡа, Муйнаҡ

ейəнсəргə, ейəнсəр əбейгə, əбей бабайға, бабай шалҡанға тотонғандар ҙа, эй

тарталар, эй тарталар, тартып сығара алмайҙар, ти.

Мыяубикə сысҡанды саҡырған. Сысҡан Мыяубикəгə, Мыяубикə

Муйнаҡҡа, Муйнаҡ ейəнсəргə, ейəнсəр əбейгə, əбей бабайға, бабай шалҡанға

тотонған. Тарталар-тарталар, тарталар-тарталар, тарта торғас, көскə тартып

сығарғандар, ти.

Һуған ни өсөн əсе булған?

Борон-борон заманда булған, ти, бер матур ил. Ниндəй генə үҫемлектəр

үҫмəгəн унда!

Бик матур бер аҡланда ике дуҫ йəшəгəн, ти. Һуған малай менəн Аҡсəскə

ҡыҙ булған улар. Бик татыу булғандар улар. Йəйге йылы ямғыр ҙа шатлыҡ

килтергəн, ҡояш нурҙары ла шатлыҡ килтергəн дуҫтарға.

Көн артынан көн үткəн, һалҡын көҙ ҙə еткəн. Бер көндө Һуған күҙҙəрен

асһа, янында Аҡсəскə юҡ икəн. Баҡһаң, төндə һалҡын ҡырау төшкəн дə

Аҡсəскəнең таждарын һулытып ҡуйған. Иң яҡын дуҫын юғалтҡан Һуған

ҡайғыһынан илаған да илаған. Күҙҙəренəн əсе күҙ йəштəре аҡҡан.

Бына шуға күрə һуған əсе икəн ул.

“Йəншишмə” газетаһынан

Өйрəк ватылды

Булатты ауылға алып ҡайттылар. Иртə менəн өлəсəһе уға йылы, тəмле

һөт эсерҙе. Ҡабарып бешкəн күмəс телеме тотторҙо. Шуны ҡаймаҡ менəн

ашарға ҡушты. Сəй яһаны.

Тамағын туйҙырып алғас, Булат ихатаға сыҡты. Унда тауыҡтар ем

сүплəй ине. Ə ҡойроҡ-ҡаурыйҙары төрлө төҫкə мансылған əтəс, тирə-йүнде

яңғыратып, кикреклəй.

Шул саҡ кескəй малай ҡойма буйлап килгəн өйрəк балаларын шəйлəп

ҡалды. Йүгереп барҙы ла береһен элəктерҙе. Теге үҙе йомшаҡ, үҙе пипелдəй. Ə

ҡайҙа һуң бора торған асҡысы? Ергə ҡуйһаң, тегелəренə ҡарай ынтыла. Булат

уны ҡабаттан тота. Муйынын икенсе яҡҡа бороп ҡарай. Юҡ, бəпкə буйһонорға

телəмəй.

Оҙаҡ булашты Булат. Ниһəйəт, өйрəк балаһы өнһөҙ ҡалды. Ул башҡаса

йүгереп тə китмəне, пипелдəмəне лə.

Кескəй малай, өйрəк балаһын ҡулына алып, өйгə инде:

— Өлəсəй, өйрəк ватылды, — тип илап ебəрҙе.

— Йə хоҙай, бəпкəмде харап иткəнһең бит, балаҡайым. Эй шул ҡала,

балаларҙың башын тимер уйынсыҡтар менəн əйлəндереп бөтəлəр бит, — тип

əрнене өлəсəһе.

М.Ғилəж

Башҡортостан Республикаһы Хәйбулла районы муниципаль районының муниципаль автономиялы Дөйөм белем биреү учреждениеһы Аҡъяр ауылының 1-се урта дөйөм белем биреү мәктәбе филиалы

Сәғит ауылының Башланғыс дөйөм белем биреү мәктәбе

«Ҡатыҡ тәмләшеү» йолаһы

(фольклор байрамына арналған кисә сценарийы)

Уҡытыусы Абдуллина С. З.

башланғыс кластар уҡытыусыһы

2014

Маҡсат: халыҡ йолалары, байрамдары менән таныштырыу, башҡорт халыҡ уйындарына, шаян йырҙарына, таҡмаҡтарға ҡарата ҡыҙыҡһыныу һәм һөйөү тойғоһо уятыу, көйҙө дөрөҫ итеп башҡарырға өйрәтеү, телмәр үҫтереү.

Йыһазландырыу: сәскәләр, ноутбук, ҡалаҡтар, ҡатыҡлы табаҡ.

Ҡатнашалар: ҡыҙҙар, малайҙар, әбейҙәр.

Байрам барышы:

Музыка яңғырай. Болонға ҡыҙҙар инә.

1-се ҡыҙ. Аҡ сәскәләр, күк сәскәләр,

Күп сәскәләр яланда.

2-се ҡыҙ. Беҙ исемен белмәй торған

сәскәләр ҙә күп бында.

3-сө ҡыҙ. Кем буяған, нисек улар

күп төрлө төҫкә кергән!

4-се ҡыҙ. Яҙғы миләүшә сәскәһен

танып була күҙенән.

5-се ҡыҙ. Бына быныһы ынйы сәскә,

хуш еҫ аңҡый үҙенән.

6-сы ҡыҙ. Ҡалай матур сәскәләр!

1-се ҡыҙ. Ялан хуш еҫкә күмелгән!

2-се ҡыҙ. Ҡыҙҙар, әйҙәгеҙ, иртәгә ошо болонға ҡатыҡ тәмләшергә киләйек!

3-се ҡыҙ. Минең ҡатығым юҡ.

4-се ҡыҙ. Беҙгә кил, беҙҙең ҡатыҡ күп, өләсәйем бирер.

5-се ҡыҙ. Беҙ күстәнәс тоторбоҙ,

Яңы йырҙар оторбоҙ.

6-сы ҡыҙ. Ҡатыҡ етер һәр кешегә,

Иреп юғалыр телдә.

1-се ҡыҙ. Ҡайһы ергә сығайыҡ?

2-се ҡыҙ. Айғыр тауға сығайыҡ. Барабыҙға ла яҡыныраҡ булыр.

3-сө ҡыҙ. Балитәкле күлдәк кейәйек,

тәңкәләрҙе камзулға теҙәйек.

4-се ҡыҙ. Таҫмалар – сәстә,

Яулыҡтар – башта.

5-се ҡыҙ. Беләҙек, йөҙөк, муйынсаҡтар ҙа онотолмаһын!

6-сы ҡыҙ. Әйҙәгеҙ, киттек! Әйҙәгеҙ, әйҙәгеҙ!

Ҡыҙҙар сығалар. Малайҙар инә.

1-се малай.Малайҙар, иртәгә ҡыҙҙар ҡатыҡ тәмләшергә сығалар.

2-се малай.Әйҙәгеҙ, беҙ ҙә киләйек!

3-сө малай.Мин дә ҡалмайым. Мин дә сығам.

4-се малай.Әйҙәгеҙ.

Малайҙар сығалар.

Алып барыусы. Ҡатыҡ тәмләшеү – бер урам ҡыҙҙарының байрамы. Ул яландар сәскәләргә күмелеп, һыйырҙың һөтө тәмләнгәс, үткәрелгән. Уйында бер нисә оло кеше ҡатнаша торған булған. Ҡыҙҙар, киске уйын ваҡытында һөйләшеп, вәғәҙә бирешкәндәр. Байрамға егеттәр ҙә килгән.

Күңелле музыка. Болонға шаулашып ҡыҙҙар инә, күлдәктәрен өйөрөлөп күрһәтәләр. Бейешеп әйләнгәндә малайҙар килеп инә.

1-се малай. Ҡыҙҙар, беҙ һеҙҙең менән уйнайыҡ әле?

1-се ҡыҙ. Эй был малайҙар! Бер үҙҙәре генә уйнай алмайҙар!

2-се малай. Уйнайыҡ инде һеҙҙең менән?

2-се ҡыҙ. Сәстән тартмаһағыҙ…

3-сө малай. Ю-ю-юҡ!

3-сө ҡыҙ. Хәрәмләшмәһәгеҙ…

4-се малай. Ҡайҙа инде!

“Аҡ тирәк, күк тирәк” уйыны

4-се ҡыҙ. Әйҙәгеҙ, ҡыҙҙар, малайҙар таҡмаҡ әйтешеп алайыҡ.

Ҡыҙҙар. (йырлайҙар)

Эй малайҙар, малайҙар!

Бәләкәй генә малайҙар.

Ҡатыҡ ашап үҫегеҙ,

Артһын һеҙҙең көсөгөҙ.

Малайҙар. (ҡулдарында ҡалаҡтар)

Батыр булып үҫербеҙ,

Киң булһын күңелегеҙ.

Ах, ниндәй малайҙар тиеп,

Ҡыҙыр әле күҙегеҙ!

Ҡыҙҙар. Эй малайҙар, малайҙар!

Түбәләге ҡалайҙар.

Ҡатыҡтарын ашап бөткәс,

Табаҡ төбөн ялайҙар.

Малайҙар. Әле ҡатыҡ ҡапманыҡ,

Ҡатыҡта ҡаймаҡ тапманыҡ.

Әсе ҡатыҡ ашап булмай,

Сеүәтәне алманыҡ.

Алып барыусы. Ҡайһылай оҫта йырлайҙар! Малайҙар шаяныраҡ булып сыҡты. Ҡатыҡтары юҡ, ә ҡалаҡ алырға онотмағандар. Ярай, хәҙер һеҙгә ҡыҙҙар ҡатыҡ әҙерләп тәмләттерерҙәр, ултырып тороғоҙ.

Ҡыҙҙарҙың ҡулында сеүәтә. Бейейҙәр.

Бергә. Ҡулыбыҙҙа сеүәтә,

Бөтәбеҙ таҡмаҡ әйтә.

Тәмле ҡатыҡ йырлата,

Йырлата ла бейетә.

1-се ҡыҙ. Ҡатыҡ ашап ҙурайҙым,

Бигерәк оҙонайҙым.

Йөҙөм түп-түңәрәк,

Тулған айҙай түңәрәк.

Йыр “Айҙар ғынайым”

2-се ҡыҙ. Һөйөнсө, һөйөнсө!

1-се малай. Һөйөнсөгә ҡолағың!

1-се ҡыҙ. Һөйөнсө! Һөйөнсө!

1-се малай.Ауыҙыңа бал да май!

1-се ҡыҙ. Килде таҡмаҡсы әбей,

Таҡмаҡ әйтә лә бейей.

Уның әйткән таҡмағына

Беҙҙең күңелдәр ирей.

Табаҡ тотоп 3 әбей инә. Бейейҙәр

1-се әбей. Ҡыҙҙар ҡатыҡ тәмләшә тигәс, килдек әле. Борон заманда беҙҙең өләсәйҙәр беҙгә ҡуйылтмаҡ яһап ялата торғайны (бармағы менән табаҡ төбөн һыпырып ялай. Ҡыҙҙар менән малайҙар уға эйәрә).

2-се әбей. Тәмлеме?

Малайҙар. Тәмле, тәмле, тәмлекәс!

Ҡыҙҙар. Инәй, уны нисек эшләйҙәр?

5-се ҡыҙ. Ә мин беләм, уны өләсәйем ялата.

1-се әбей. Тәүҙә ҡорот әҙерләргә кәрәк. Ҡоротто нисек ҡуйырға өйрәтәйемме?

Ҡатыҡ ҡойҙом ҡаҙанға,

Ҡатыҡҡа ике аҙна.

Эркет ҡайнай ҡаҙанда,

Ҡабармай болғағанда.

Эркет ҡайнаны урғып,

Һөҙҙөм иләкте алып.

Ултырҙы ул тонғансы,

Тағы бер кис ҡунғансы.

Тап-таҙа тоҡҡа ҡойҙом,

Баш түбән аҫып ҡуйҙым.

Эркет һыуҙары аҡты,

Аҡ ташты һалдым тағы.

Тоҡто асһам, ап-аҡ ҡорот,

Услап-услап уны тот.

Юҡ икән тоҙо, кәрәк,

Тоҙһоҙ сөсө бигерәк.

3-сө әбей. Ҡорот йомарлаған саҡта табаҡ төбөнә йәш ҡорот ҡалдырып, һөт ҡойоп ҡуяһың.

2-се әбей. Уны тәмле булһын тиһәң,

Яңы һөттө ҡояһың.

Ҡаймаҡ ҡушһаң, бигерәк шәп,

Их, ялап бер туяһың.

1-се әбей. Бына, балалар, ҡуйылтмаҡ шулай яһала.

2-се әбей. Был матур йоланы онотмай, уйнап йөрөүегеҙ өсөн ҙур рәхмәт, балалар.

1-се ҡыҙ. Әйҙәгеҙ, хәҙер бер аҙ уйнап алайыҡ.

Бергә. Әйҙәгеҙ, әйҙәгеҙ!

“Йөҙөк һалыш” уйыны.

Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/303178-scenarij-folklornogo-meroprijatija

Конспект занятия на тему:
«Путешествие по башкирским народным сказкам»

Программное содержание: вызвать у детей интерес к сказочным персонажам. Уточнить знания детей по башкирским сказкам. Выявить умение мотивировать свои ответы, отгадывать загадки. Развивать двигательную активность детей. Формировать чувство товарищества, умение подчиняться общим правилам. Развивать умение детей согласовывать слова песни с движениями, точно передавать мелодию песни, петь чисто.

Оформление и оборудование: Вдоль центральной стены расположены предметы башкирского быта. Фон с записью звучания курая, различными башкирскими мелодиями.

Предварительная работа:

• Чтение детям башкирских сказок: «Лиса-плотник», «Медведь и пчёлы», «Лиса – сирота», «Лесная девочка», «Гюльгизар», «Заяц у медведя в гостях»
• Охарактеризовать героев, выделить идейное содержание и национальное своеобразие.
• Рисование с детьми персонажей этих сказок.
• Продолжать знакомить с башкирскими подвижными играми: «Стрелок», «Медный пень».
• Использовать загадки о животных.

Ход занятия:

Восп. Ребята к нам пришли гости. Давайте с ними поздороваемся

Здравствуй, солнце золотое,

— Здравствуй, небо голубое,

— Здравствуй, вольный ветерок,

— Здравствуй, маленький дубок.

Мы живём в одном краю, всех я вас приветствую!

Восп. А сейчас мы поздороваемся ещё и с нашими пальчиками по башкирски:

Был бармак- олатай           этот пальчик -дедушка

Был бармак- өлөсәй           этот пальчик — бабушка

Был бармак — атай              этот пальчик -папочка

Был бармак — әсәй              этот пальчик- мамочка

Был бармак – бәләкәй       этот пальчик – наш малыш

Уның исеме- бәпәс.            А зовут его крепыш

Восп. Ребята, вы знаете, сегодня утром, когда я пришла в группу, у меня на столе лежал странный конверт. Кто бы мог его нам прислать? Давайте вместе его откроем и посмотрим, что там? Ой, ребята, что это? Какие – то рисунки? А вот и письмо, давайте прочитаем его:

«Здравствуйте ребята, пишет вам неизвестный художник-сказочник. Мне во сне приснились странные сказки и утром я решил нарисовать к ним иллюстрации. А названия сказок , то я не знаю. Очень вас прошу мне помочь в этом сложном деле.

Всегда ваш друг художник-сказочник Фантазёров Кащей Борисович».

Восп. ребята. Давайте рассмотрим иллюстрации этих сказок, к каким сказкам они были нарисованы.

Дети перечисляют сказки: «Лиса- плотник», «Медведь и пчёлы», «Лиса – сирота», «Лесная девочка», «Гюльгизар», «Заяц у медведя в гостях»

Восп. да, вы правы. Ребята, помогите мне вспомнить какого народа эти сказки?

Дети сказки башкирского народа.

Восп. Давайте мы с вами сегодня поближе познакомимся с этими сказками, поиграем с ними. Давайте устроим соревнования между двумя командами (дети делятся на 2 команды и рассаживаются).

А наши гости будут жюри.

Конкурс 1 «Придумай название команды, связанные с башкирскими сказками»

1 команда

2 команда

Оценка жюри

Конкурс 2 «Отгадай загадки»

1. Посмотри Алык идёт,

Уши навострил, ревёт (медведь)

2. Куцый хвост, большие уши

Летом серый, зимой белый (заяц)

3. Хвост пушистый, мех золотистый

В лесу живёт, в деревне кур крадёт (лиса)

4. Дышать может — да безголос.

Шкурка есть – да без волос,

Из колючек его дом,

Он живёт всю зиму в нём. (ёж)

Оценка жюри.

Восп. посмотрите жюри, какие у нас ребята молодцы, все загадки отгадали.

Конкурс 3 «Отгадай, из какой сказки»

Восп. я вам буду читать отрывки из сказок, а вы постарайтесь отгадать, что эта за сказка.

Оценка жюри.

Конкурс 4 «Изобрази персонажей сказки»

1 команда показывает лису.

2 команда медведя.

Оценка жюри.

Конкурс 5 «Нарисуй персонажей башкирских сказок»

Рисунки детей.

Оценка жюри.

Восп. ребята, а вы не устали? Я предлагаю поиграть в башкирские народные игры.

Первая игра «Стрелок»

Восп. выбираем стрелка из одной команды, а затем из другой. Стрелок встаёт в центр круга и бросает мяч в детей. В кого мяч попадает, выходит из игры. Используем нашу считалку:

Как-то раннею весной,

На полянке на лесной Собрались друзья в кружок

И делили пирожок:

Бер кусок, ике кусок.

Эт, буре, тульке, бесей.

Подели его скорей

Ты на всех своих друзей!

Ат, арслан, куян, аю.

Начинай игру свою.

Восп. Но мы с вами знаем ещё одну игру «Медный пень». И приглашаем наших гостей с нами поиграть.

Играющие парами разбегаются по кругу дети изображающие медные пни сидят на стульях. Дети-хозяева становятся за стульями. На башкирскую народную мелодию водящий-покупатель двигается по кругу переменным шагом, смотрит внимательно на детей сидящих, на стульях, как бы выбирая себе пень. По окончании музыки останавливается около пары и говорит: «я хочу у вас спросить: можно ль мне ваш пень купить? А хозяин отвечает: «коль джигит ты удалой медный пень тот будет твой». После этих слов хозяин и покупатель выходят из круга, встают за выбранным пнем, друг к другу спиной и на счёт 1,2,3-беги, разбегаются в разные стороны. Добежавший встаёт за пень.

Жюри подводит итоги и выявляет победителя.

Раздаётся телефонный звонок. Восп. извиняется и разговаривает:

Восп. алло, здравствуйте, а кто это говорит? Ой, извините, я вас сразу не узнала. Вы хотели узнать, справились ли мы с вашим заданием?

Ребята это звонит наш с вами художник- сказочник Фантазёров Кащей Борисович, он спрашивает, удалось ли нам узнать героев сказок изображённых на иллюстрациях. Давайте расскажем с чего всё началось.

Дети рассказывают: что мы делали пальчиковую гимнастику на русском и башкирском языках, затем читали то, что находится в концерте. Узнали персонажей башкирских сказок. А затем были различные конкурсы, играли в подвижные башкирские игры.

Восп. говорит по телефону: Кащей Борисович вы слышали все наши ответы. Мы смогли вам помочь?

Восп. Ребята, Кащей Борисович вас похвалил и сказал, что в группе вас ждёт небольшой сюрприз. А напоследок давайте станцуем башкирский танец.

Танцуем танец, прощаемся с гостями и уходим.