Ада-иелерге оюн
Хуулгаазын шол
Эрттирген башкы:Кыргыс С.С.
Ак-Чыраа ортумак школазы.
2014-2015 ооредилге чылы.
Ада-иелерге оюн «Хуулгазын шол».
Темазы:Тыванын болгаш Овур чернин аржаан суглары.
Сорулгазы:
Ада-иелернин школа-биле харылзаазын быжыктырар.
Ада-иенин школага, класска эртип турар хемчеглеринге идекпейжизин, активчизин чедип алыры.
Чугле оореникчилернин эвес, а ада-иелернин талазындан эртемнерге сонуургалын оттурары.
Дерилгези:Ойнаар шол, шариктер, табло.
1 тур.
Тыванын эн-не сурагжааны аржааны (Шивилиг)
2 тур.
Хандагайты девискээринде шинчилеттинмээн аржаан (Мургустуг)
3 тур.
Ижин-баар аарыгларын эмнээр сураглыг аржаан (Ажыг-Суг).
Корукчулер-биле оюн.
«Аржаанар дугайында сос» деп номнун автору?
(Аракчаа Лидия Кыргысовна).
Супер-оюн.
Овурнун мурнуу талазында моол-биле кожа чыдар аржаан.
(Улаатай)
Финал.
Мурнуу-Чоон чукте сураглыг аржаан. (Тарыс)
Ойнап алган очколар.
10-50-шоколад «Сникерс»
50-100-майонез «Махеевь»
100-200-порошок «Тайд»
200-400-Чай «Лисма»
500-800-Повидло Клубничное
Финалдын призтери:
Средство для мытья посуды «Золушка».
Шампунь «Чистая линия».
Фотоальбом.
Автомобиль (ойнаар).
Интеллектуальная игра
«Знайка-Всезнайка»
5,6,7 классы
Кыргыс.С.С.
МБОУ Ак-Чыраанская СОШ
2014-2015 уч.год.
Сценарий интеллектуальной игры
«Знайка-Всезнайка» 5-7 классы.
Цель:Развивать познавательные способности учащихся, интерес к познанию окружающего мира.
Задачи:
Создать каждому ученику условия для проявления своих способностей, интеллектуальных умений.
Развивать такие качества, как умение слушать другого человека, работать в группе.
Предварительная подготовка
Учащиеся определяют игроков команд, выбирают капитанов, выбирают названия своих команд.
Учащиеся определяют группы поддержки и решают, в какой форме поддержка будет осуществляться (песня, сценка и т.д.)
Учащиеся готовят оформление праздника, сувениры, пригласительные билеты.
Ход игры
Вступительное слово ведущего.
Представление команд (название команды, девиз)
Гейм 1. Кто больше?
Цвет гейма-белый. Проверяют общие знания участников.
Вопросы.
Кого можно назвать настоящим туристом? (Того, кто бережёт природы).
Каких полководцев вы знаете? (Суворов, Кутузов, Жуков).
Изобразите с помощью рук римские цифры 1,5,10.
Назовите прибор для определения сторон горизонта?
Назовите первое животное, побывавшее в космосе (Собака).
Первая балерина Тувы (Наталья Дойдаловна Ажыкмаа-Рушева).
Музыкальная пауза.
Гейм 2. Сказки мира.
Назовите писателей-сказочников мира. (Гримм, Андерсен, Перро, Гауф)
Какие сказочные существа живут в сказках? (великаны, гномы, тролли).
Герой, какой сказки пострадал за своё хвастовство? (Колобок).
Назовите главных персонажей Солнечного города? (Незнайка, Знайка и т.д.)
Кто автор сказки «Донгада кадык» (Салчак Тамба).
Назовите авторскую сказку С.А.Сарыг-оола? (Агар-Сандан ыяш).
Выступление групп поддержки команд.
Гейм3. Искусство и литература.
Великий русский баснописец (И.А.Крылов).
Великие русские поэты (А.С.Пушкин, М.Ю.Лермонтов).
Назовите тувинский народный танец (Ээлдек шынгырааш)
Назовите писателей Тувы, которые самые известные (С.Тока, С. Сарыг-оол, В.Кок-оол, Л.СЧадамба…)
Назовите имя нашего тувинского музыкального-драмматического театра. (В.Кок-оол)
Какую библиотеку называли в честь великого русского поэта в Кызыле (А.С.Пушкин)
Гейм 4. Страны.
Что такое «Герб» (Символ страны)
Назовите страны, которые являются соседями Тувы (Монголия, Хакасия)
Назовите цвет флага Тувы, Росси.
Назовите цвет флага УКРАИНЫ. (Жёлто-голубой)
Назовите столицу Монголии (Улан-Батор).
Абакан-столица… (Хакасия)
Гейм болельщиков.
Приглашаются по одному болельщику от каждой команды.
Побеждает тот, кто даст быстрее всех ответы на поставленные вопросы.
Цвета радуги ( Красный, оранжевый, желтый, зелёный, голубой, синий, фиолетовый).
Сколько минут варят яйцо, чтобы оно стало сварённым «вкрутую»? (3-4 минут)
Откуда появился Хоттабыч? (из бутылки).
Сколько часов в сутках (24 часа).
День смеха (1 апреля).
Окружение Маугли (Звери).
Конкурс капитанов.
Время для ответов 1 минута. Победитель определяются по количеству правильных ответов за одну минуту.
Сколько дней в неделе (Семь).
Первый космонавт мира (Ю.А.Гагарин).
Колючее растение (кактус).
Горбатый корабль пустыни (Верблюд).
Самое медлительное животное (Черепаха).
Любимая мелодия учеников (Звонок).
Подведение итогов, награждение команд и капитанов.
Ак-Чыраа ортумак школазы.
«Байырлалынар-биле эргим башкылар».
Башкылар хунунге тураскааткан оюн.
Эрттирген: школанын улуг вожатыйы Кыргыс С.С.
Байырлалынар-биле эргим, башкылар!
Байырлалга келгеннерге
База катап могейдивис!
Башкыларывыс байырлалы
Магаданчыг чараш эртсин!
Кузелинер, бодалынар
Хуннер санай будер болзун!
Хулумзуруг арнынарга
Хунээрек дег чайнап чорзун!
Кайгамчык чараш аяс хунде, инек оъттаар Хоолу хем эриинде чыглып келген, башкылар хунун демдеглеп тур бис. Ажыл-ижинер, ал-боттарынар менди-ле болзун! Тывавыстын база бир кайгамчык, каас-чараш бойдус чурумалдыг Хоолу хемнин эриинге башкылар аразынга «Башкыларнын куску болчаа» деп сагынгырлар, тывынгырлар моорейин эгелээр-дир бис.
Моорейивистин 1-ги элчээ:
Оран-чуртка чалбарыг.
Оран-тандым, оршээ!
Ом мани падме хум!
2-ги ээлчег:
Командаларнын ады, кыйгырыы, ылгавыр демдээ, ырызы.
3-ку ээлчег:
Чечек бажы хун чок болза
Четчип унуп келир эвес.
Чедир бышкан угаан-биле
Моорейлежип чижиилинер!
Айтырыг-харыы:
1 команда.
Чадаанага баштайгы эге школаны кажан, каштын хунунде ажытканыл? (1928 чыл сентябрь 1)
Кажан Тыванын баштайгы дээди ооредилге чери ККБИ (ТывГУ) ажыттынганыл? (1956 чыл сентябрь 1)
Какую часть слова можно найти в земле? (корень)
2 команда.
Кажан ТАР-га Советтиг Россиядан болук башкылар ажылдап келгенил? (1923 чыл сентябрь)
Каш чылда, кажан Кызылдын башкы училищези ажыттынганыл? (1945 чыл октябрь 1)
Каким ключом нельзя открыть замок? (тем, которым бъет из-под земли)
3 команда.
Каш чылда, каштын хунунде «башкы» журналы унуп эгелээнил? (1993 чыл февраль 1)
Кажан ККБИ Университет кылдыр эде адааныл? (1995 чыл)
Какую строчку не может прочитать ни один ученый? (швейную)
4-ку ээлчег:
Сен дег ындыг сеткил арыг,
Шевер, бодуун башкы болуйн.
Хундуткелдиг сылдызым сээ
Кудук базып могейип каайн.
«Башкыга могейиг» — уран-чечен номчулга.
5-ки ээлчег:
Эртем-номну эгелеп каан
Эргим ынак башкыларывыс,
Капитаннар моорейинге
Киржиринерни чалап тур бис!
«Башкыларга чазак шанналдары».
7-ги ээлчег:
Чанган куштар уянгылыг ыры-шоору
Сагыжымнын ханызындан чангыланды.
Чааскаанзыргай сеткилимге хооннешкен
Шаарарган сесерликти эргий кордум.
«Авторлуг ырылар» моорейи (чогаатканы)
8-ки ээлчег:
Музыкалыг чапсар.
«Чер-чуртка мактал-ырылар».
9-ку ээлчег:
Эзир-турлуг экер эрлер брейк самнаан
Ээлгир кыстар шейк, твисти ээлдек ойнаан.
Холбен шыктар, бедик арттар кырын дургаар
Холбеннедир танцы-самны бараалгатты.
Супер-дискотека (эн чараш танцы).
Ынчангаштын байыр тудуп,
ыры-шулук бараалгады.
Кадыкшылды, чедиишкини
Катай-хаара чалбарыдым!
Туннел, шаннал алырынын ёзулалы
(баштак аян-биле.)
Дангына деп ырынын созунге болгаш аялгазынга баштак ыры «Башкылар».
Башкылар, башкылар, башкылар
Баштакчылар, угаанныглар башкылар.
Чуу-даа билбес хензиг чашка ужук-бижик оореткен
Башкылар, башкылар, башкылар.
Оо башкылар угаанныг, эртемниг башкылар.
Школага, кудумчуга каяа-даа
Культурага, чараш чанга ооредир
Хензиг чаштан улгаткыже эртем-номга оореткен
башкылар, башкылар, башкылар.
Оо башкылар угаанныг, эртемниг башкылар.
Ак-Чыраа ортумак школазы
1-4 класстарга
Чаа чылдын
оюн-коргузуу
«Аннарнын
аян-чоруу».
Коргузугну белектээн
улуг вожатый: Кыргыс С.С.
2012-2013 ооредилге чылы.
Аннарның аян-чоруу.
Киржикчилери: башкарыкчы, хар кижи, дилги, койгун, бөрү, адыг, 2 анчы, егерь.
Залдың ортузунда шивини каастап каан. Хенертен койгун үне халып кээр. Соондан 2 аңчы үнүп кээп, койгунну сывыртап халып турар. Койгун шиви адаанче чаштына бээр. Кыдыындан дилги үнүп келген, чыдыыргап чоруп турар.
2 аңчы аразында чугаалажып турар. (дилгини эскербес).
-Хайыраан хоюг мүннүг, чымчак эъттиг койгунну оскунуп алдывыс.
-Харын аан, бөгүн арай багай хүн боор бе, чорук аайлашпас? Койгун кежи-биле чылыг хол-хап даарап алыксаан кижи мен. Ойт! Дуу көрем, дилгини.
-Арай оожум. Таптыг кедеп тургаш, адып алыр-дыр. Моюндурук кылып алырда тергиин-не кештиг-дир.
Кедеп чоруп турда, койгун үне халып келгеш, дилгини дестирип апаар. Аңчылар хорадап, оларны истеп чоруптар. Эжиктен Егерь үнүп келгеш, аңчыларны эскерип кааш, чаштынып, кедеп эгелээр. 2 анчылар дилги-биле койгунну чандыр соора адып турарлар. Хенертен бир аңчы Егерни эскерип кааш, тура дүжер. Ынчаар олар туттуруп алырлар.
Егерь. Аңныыр сезону эвес-тир бо. Чүге чөпшээрел чокка арганың аңнарын адып турар силер? Чөпшээрелиңер көргүзүңер! Ыы, чок дедаан. Ындыг болза бооларыңар дурген дужааңар. Моон соңгаар аңнаар эргеңерни казыыр-дыр мен. Мынчаар аңнап-меңнеп туруп бээривиске аңнардан чүү арттарыл?
Аңчылар. Ам ынчанмас бис, өршээп көрүңерем. Уруулуг болдувус. Моон соңгаар черле арга кирип, аңнавас бис. Байырлыг! Чаа Чыл-биле!
Егерь. Че, харын. Бурууңар миннип турар эки-дир. Моон соңгаар ындыг чүүлдер турбазын. Аң-мең өзүп көвүдээр болгай. Байырлал үезинде ындыг бак чүве кылбаңар. Силерге база чаа чыл- биле! Байырлыг! (Бооларын тудуп алгаш үне бээр).
Залга Хар кижи үнүп келир. Шивини көрүп кааш ону долгандыр көрүп, кайгап кылаштап турар.
Хар кижи. (Хөглүг). Шивижигеш! Мээң шивижигежим. Арай деп танып алдым. Бо шивини дыка үр дилеп келдим. Уруглар изи мени бээр эккелди. Оларга чүге херек болганы ол? Каастап каанының чаражын. Ой, экии уруглар!
Залче башкарыкчы кирип келир.
Башкарыкчы. Экии, эргим аалчылар! Соок-Ирей кырган-ачай бистиң байырлалывыста келген деп бодадым. Хар кижи аалдап келген ышкажыл. Экии, Хар кижи.
Хар кижи (таарзынмаан). Силерге аалдап келбедим. Мен аргадан келдим, шивижигежимни дилеп чордум. Бо-дур, тып алдым. (Шыңгыы). Чүге мээң шивимни алгаш бардыңар?
Башкарыкчы. Хар кижи билбес кижи сен бе? Бөгүн бисте байырлал ышкажыл?
Хар кижи. Кандыг байырлал? Чүге мээң шивим силерге херек болганы ол?
Башкарыкчы. Чаа чыл. Уругларның, уругларның ынак байырлалы. Шиви чокта ол байырлал болдунмас. Шупту улус бажыңнарында шивилерни янзы-бүрү ойнаарактар-биле каастап алыр болгай.
Хар кижи. Ага! Чөпшээрел чокка аргадан шивини кезип алгаш, хөглээр деп турар бе? Магалыг-ла чүве-дир. А меңээ байырланчыг эвес-тир.
Башкарыкчы. Чүге?
Хар кижи. Чүге дээрге мен шивини камгалап шыдаваан-дыр мен. Кыш кырган-авамга чүнү чугаалаар мен? Мени арганы, дириг амытаннарны камгалап, карактаар, оларны кадарар кижи кылдыр дилээн болгай. Мен ыяштарны соок хаттан камгалап, оларның кырынче чымчак харны кудар кижи мен.
Ол үеде коридор аажок шимээргей бээр. Залче дүвүрээн байдалдыг бөрү, адыг, дилги, койгун кирип келир. Шивини көрүп кааш, ону долганып, алгаш чоруурунга белеткени бээр.
Башкарыкчы. Ой, хүндүлүг аалчылар, шивини канчаарыңар ол? Алгаш чорууруңар ол бе?
Амытаннар. Силерниң эвес, а бистии-дир.
Койгун. Чүге шивини кезип алдыңар, бистер койгуннар кончуг соокта бо шивиниң адаанга база каржы, хоптак аңчылардан дезип чаштынар улус бис.
Бөрү. Арганын чурттакчылары шиви чокта дыка муңгарап турлар.
Адыг. Мен безин, шивиниң чиде бергенин дыңнап кааш, оттуп келдим. Чайын кончуг изигде чаглактаныр кижи мен.
Хар кижи (муңгарал-биле). Ийе, силер чугле мени эвес, а арганың чурттакчылары аңнарны безин хомудадып, муңгарадып тур силер.
Койгун. Ой, Хар кижи. А өске уруглар база боттарының бажыңнарынга шивини чаа чыл байырлалынга дээш кезип туруп бээр болза аргавыстан чуу болурул?
Хар кижи. Ынчан аргадан чүү-даа артпас. Арга-арыывыс чараш эвес апаар, чараш хевири безин үрелип калыр. Шуут чиде берип база болур болгай.
Дилги. А бистер каяа чуртаар бис?
Башкарыкчы. Буруулуг болдувус, бис ону бодаваан-дыр бис. А чаа чыл каас-чараш шиви-биле эртер болгай, а бистер ону аргадан эккеп алгаш, каастап алган болгай бис.
Хар кижи. Өске школаларда кылымал шивилерни каастап турар. Дириг шивилерниң амызын үспейн турар.
Башкарыкчы. Өршээп көрүңер, бо чылын шивиңерни берип көрүңер, чараш шивини арттырып каап көрүңер. Силерден аажок дилеп тур бис. Көрүңер даан бисте кайы-хире хөй аалчылар, уруглар келген-дир. Уруглары-биле кады ада-иелери, кырган-ава, ачалары база келген. Шупту Соок-Ирей кырган-ачайны, уруу Харжыгашты манап турар. Шупту шивини долгандыр ырлаксап-хөглексеп турарлар.
Хар кижи амытаннар-биле сүмележип турарлар.
Хар кижи. Че ындыг-дыр! Бо чылын шививис силерниң байырлалыңарга артып калзын. А келир чылын ындыг чүүлдер турбазын.
Койгун. Келир чылын шупту кады залды каастаарын сүмележир бис. Моон-даа чараш кылдыр каастаарын кызар бис.
Бөрү. Чаа чыл байырлалында уруглар дыка чараш чуруктар мөөейи база янзы-бүрү кылыглар мөөрейин эрттирер дээр чорду. А силер кылдыңар бе, уруглар?
Дилги. А чараш ыры-сам көргүзүглериңер бар бе, биске чараш чүүлдериңер көргүзер силер бе?
Адыг. Уруглар келир чылын бистиинге кээп шивини каастап көрзе чүл? Чүгле ойнаарактар эвес, а амданныг чемнер –биле.
Бөрү. Чүгле силерге эвес, а биске база байырланчыг болур ышкажыл.
Башкарыкчы. Шынап-ла эки санал-дыр. Уруглар! Чөпшээрежир силер бе? (уругларның харыылары). Аңнар силерге аалдап баар бис, ам кайы хамаанчок ыяш кеспес бис, камнаар бис. А силер бистиң-биле артып калыңар, кады хөглеп, ойнаар бис.
Шупту аңнар. Четтирдивис, улуг өөрүшкү-биле артып каар бис.
Башкарыкчы. Байырлалды эгелээлиңер че. Экии Чаа чыл! Экии Чаа чыл!
Хөглүг аялга ойнай бээр. Шупту маскарадтарлыг уруглар, оолдар шивини доганып, ырлап, ойнай бээрлер.
Чарлакчы.
Каткы-ыры, хаяа-херел сылдыстарзыг
Чаа чыл-даа моорлап келди.
Кырган-ача Соок-Ирей хавын чүктээн
Кымны мурнай сергээ сүргей чоруп ор боор.
Соок-Ирей хеймер уруу Харжыгажы
Солун, хөглүг оюннарны көргүзер боор.
Шупту бистер чаа чылды
Сергек омак, демниг болуп уткуулуңар.
Иревис-даа келген-не боор
Идепкейлиг уткуулуңар.
Чараш кызы Харжыгажы
Чанывыска эрип-даа каайн!
Соок-Ирей, Соок-Ирей
Солун ирей Соок-Ирей.
Катап база чалаалыңар
Кайда бардың Соок-Ирей? (Уруглар шупту кыйгырар).
Эжик соктай бээр. Эжикте Соок-Ирей, Харжыгаш көстүп келир.
Соок-Ирей. Амыр-ла амыр, уруглар! Чаа чыл уткуштур силер бүгүдеге каң кадыкты, чедиишкинниг өөредилгени база чурумнуг, культурлуг болуруңарны сеткилим ханызындан күзедим!
Харжыгаш. Экии шупту. Силерде кандыг кончуг чараш болгаш хөглүг чоор.
Шупту. Экии Соок-Ирей, Харжыгаш.
Соок-Ирей. Уругларга, улугларга шуптуңарга байырымны сөңнеп тур мен. Эрткен чылда база келдим, катап база келгенимге өөрүп тур мен. Шупту кады ойнап-хөглеп, танцы-самны тевээлиңер.
Чарлакчы.
Ажы-төлдер шуптувус
Соок-Ирей-биле катай-хаара
Ырлап-самнап, ойнап-хөглеп
Мөөрейлежип, ойнаалыңар!
Шүлүктер, ырлар мөөрейи.
Хөглүг, хуулгаан амытаннар
Хөйге бодун көргүзер дээш
Каас хевин кедип алган
Катап-катап шүлүктеп тур.
Чайынналган Чаа чыл-даа
Чалатпайн чедип келди.
Чанывысче чоокшулааш
Чараш ырдан сөңнеңер-ле!
Уруглар ырлап-шүлүктеп эгелээр.
«Угааныг көрүкчү» тывызыктар мөөрейи.
1. Алдын хөлдүн ортузунда
Ойнап, салдаан өдүректи
Анай-оолдуң хеймер оглу
Адып алгаш чоруй барды (илбек)
2. Уттуптарымга-даа могаттынмас
Хорадавас, хомудавас
Эң-не шынчы эжим (хөлеге)
3. Көөрге көзүлбес
Тударга туттунмас
Имир кара мөге (хат)
4.Дендии күштүг
Девиденчиг үннүг (динмирээшкин)
5. Кара-Хөлден суг ишти
Харлыг черже орук үндүрдү (демир-үжүк)
6.Ажар арттыг
Адар октуг
Он ийи оолдуг
Он беш харлыг
Чангыс чанчынныг
Шынап шыйыглыг
(четкизи, хол бөмбүү, 6-6 ойнакчылар,15 санныг, шииткекчи, ойнаар шөлүнүң шыйыы)
7.Чангыс чаак сая диштиг (щетка)
8. Каарган биле сааскан ужуп келгеш, чагы бажынга хондулар. Оон демги каарган, сааскан ужа бергеннер. Ам ында чуу чыдып калган-дыр? (биле)
3. Угааныгбайлар мөөрейи «Билиивисти хынажып,
Бирден бир чок маргыжаал!».
1. Чер биле дээрниң аразында кандыг оран барыл? (ортаа оран)
2. Хүннү чүге, кымга дөмейлээрил, чүге? (авага)
3. Делегейде эң угаанныг амытан? (кижи)
4. Черге эң чоок планета? (хүн)
5. Бир дугаар херээжен космонавт? (Валентина Терешкова)
6. Эң-не дедир азырал дириг амытан? (элчиген)
7. Делегейде эң узун хем? (Нил)
8. Эң ханы хөл?(Байкал)
9.Эң улуг кулактыг дириг амытан? (чаан)
10.Делегейде эң улуг хову? (Сахара)
11. Күрүнениң эң кол хоойлу-дүрүмү? (конституция)
12. Делегейде эң чараш, эргим чер-чурт? (Тыва)
4. Хөглүг оюннар.
1. Воздух, вода, земля, ветер.
2. Великаны и гномы.
5. Хөглүг танцылар.
Ча-ча-ча.
Ламбада.
Танец утят.
6.Чаа чылдың белектери.
7. Номерлер көргүзүглери.
8. Шаңналдары.
Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/43041-huulgaazyn-shol-ada-ielerge-ojun
Концерт:»Аваларга могейиг!».
-Эки хуннун мендизи-биле хундулуг башкылар,сургуулдар! Бугу сургуулдарнын мурнундан кел чыдар Бугу делегейнин Иелер хуну-биле силерге байыр чедирбишаан,чедиишкиннерни, кан-дег кадыкшылды, аас-кежикти кузеп тур бис!
-Аваларывысты алдын хунге,а эмиинин аа судун аржааннын эм шынарлыг арыг суунга домейлээр бис.Ие кижинин эриг чымчак сеткилин,ажы-толунге ынакшылын деннээр состер тывылбас.
-Аваларывыс бисти угаан-сарыылдыг болурун чагып,эки чанчылдарга кижизидип, бистер дээш сагыш-човап,арга-сумезин берип,бисти кезээде камгалап чоруур.
-Иенин холдары эн-не чымчак болгаш хулумзуруу эрге-чассыг,сагыш- сеткили чымчак.
-Херээжен кижи чуртталганын чаякчызы,ажы-толунун энерелдиг иези болгаш мерген-угаанныг сумелекчизи,ог-буле одунун камгалакчызы, ажы-толунун хайыралдыг авазы.Ава кижинин сулдези бедик.Ие-торээн чер дег эргим.Ынчангаш «Аваларга могейиг» деп концерт-конкурзун ажытынган деп чарлап тур бис.
Деспил-оол Санчынын «Бурган дээр мен» деп шулуун номчуур:
Ава кижи эриг баарлыг,
Алдын хун дег унемчелиг,
Ааткыыжын чайгап чорааш,
Ажы-толун азырап каар.
Оглу,кызы албан ужун
Ол-бо черже унуптерге
Оруун актап, судун оргуп,
Одун козеп манап орар.
Оорга-мойну бушкуйгуже
Олут-чыдын тамчык билбес
Ава ышкаш эргим кижи
Айдын черден тывылбас боор.
Ынчангаштын аваларга
Ыры-шулук эгээртинмес……
1. Ава дээрге- Чер дег, Хун дег дын-на чангыс
Алдар тудуп йорээл ырын ырлажыылынар.
Ыры: » » Кууселдеде:
2.Алдар-аттыг эртемден-даа,политик-даа,
Анаа бодуун кадарчы-даа,ажылчын-даа
Авазынын чылыг холун сактып чоруур.
Ыры:» «Кууселдеде:
3.Сагыш-хонну ажык,байлак,
Чаялгазы-буян-кежик,
Ава ышкаш эргим кижи
Айдын черден тывылбас боор.
«Чоон-чуктун танцызы» Маадыр-оол Азиянаны чалап тур бис.
4.Ава кижи аа суду турбаан болза,
Ажы-тол-даа, арат чон-даа кайыын турар.
Ава кижи чоргаарал-дыр,оорушку-дыр.
Ава кижи ажы-толдун ынакшылы,ашпас хун-дур!
-Аваларывыска йорээлдерден чугаалап,чылыг кузээшкиннерден кылыылынар,уруглар.
Эн-не чараш,эн-не эки,
Эргим ынак аваларга
Эргеленип,чоргаарланып.
Экини-ле йорээп тур бис.
Алдын хуннун адаан орта
Ава кижи монге чурттап,
Ажы-толдун аразынга
Амыр-шолээн чоруур болзун!
Иелерге ажы-толу
Идегелдиг даянгыыш бооп,
Хомудатпайн чугле оортуп,
Хулумзуруг чайнап чорзун!
Энелерге эн-не ондур
Оорушку,ынакшылды,
Кадык-шыырак чоруур боорун
Ката-катап кузээлинер!
-Кажан-даа кандыг-даа уеде ава кижинин чымчак холунун чылыы,мерген-угаанныг состеринин унези читпес.Ынчангаш аваларынарны кезээде оортуп,оларны хундулеп чорунар,уруглар!
Аваларга хинчек черле халдатпанар,
Арны чырык,хорээ хостуг,дыштыг чорзун.
Ава кижи бежен харлыг оглун безин
Азырганчыг хензиг чаш дег чаптаар чуве.
Ыры,танцы,шулук. Кууселдеде:
6) Черим шуглаан хорзун дег,
Чемгерекчи чуве-ле чок
Ишти-хоннун менээ соглээр
Ием ышкаш кижи-ле чок.
7) Аяннарны шыва берген
Айыран каас чечек ышкаш
Аксы-созу шынныг чоптуг
Аван ышкаш кижи-ле чок.
Улегер домактарны чугааларымга силер уламчылаар силер;
а)Булут аразында хун караа чылыг,
Улус аразында ие караа чымчак.
б)Авага ажы-тол артык,
Анчыга алды-киш артык
в)Ава кижи толум дээр
Ажы-тол тонум дээр.
г)Уялыг куш чаныган
Уруглуг кижи кээргээчел
д)Ие созун ижип болбас
Ада созун ажырып болбас
е)Ада кижи ырак сактыр
Ие кижи чоок сактыр
ё)Куш уязынга ынак
Тол иезинге ынак
ж) Ада тоогузу-алдын,
Ие тоогузу-монгун
-Ава деп кымыл?
Харыылары:-Ава- чылыг,чымчак холдуг кижи.
Ава-ажы-толунун чаякчызы,азыракчызы.
Ава-амыдырал чаякчызы.
Ава-аас-кежик алдын оруу.
Ава-ынакшыл-дыр,оорушку-дыр.
-Хундулуг,иелер.Бо чылын силерни чуу манап турар эвес,ону баш удур даап чугаалаарын оралдажып,баштак оюндан кадыойнаалынар.(Иштинде янзы-буру чуулдер суп каан чагаа хаптарын авалар чангыстап стол кырындан ап алгаш,иштинде чуу барын коргузер).
Оок-бо чоокку уеде эт садып алыр силер.
Конфета-силерни чигирзиг чуртталга манап турар.
Копеек-хой ашкалыг болур силер.
Лавровый лист-ажылынарга улуг чедиишкинниг болур силер.
Хендир-узун черже узун орук манап турар.
Хулумзуруг-силернин хулумзуруунер силерге дыка тааржыр-дыр.
Ховаган-бо чыл силерге чедиишкинниг болур.
Дулгуур-чаа бажынныг болур силер.
Класс шагы:
Темазы: «Баштайгы ынак башкым»
План:
1. Киирилде
2. Кол кезээ
3. Байыр чедириишкини
4. Туннел.
Сорулгазы: Уругларнын башкы дугайында билиин ханыладыры; оореникчилернин аразында эп-найыралды быжыктырары; башкызынга ынакшылды, хундуткелди, чоргааралды кижизидери.
Дерилгези: Плакаттар, башкыларнын чуруктары болгаш допчу намдарлары, магнитофон, фотоаппарат, башкы дугайында шулук.
Организастыг кезээ: Башкыларны уткуп, менди солчуру, магнитофонда башкы дугайында ыры ырлап турар.
Эргим, хундулуг башкылар болгаш ада-иелер база уруглар!
Бистин чурттувус база бир чырыткылыг байырлалдын бирээзи октябрь 5-те бугу Россияда «Башкылар хунун» эрттирип турар болгай. Ынчангаш силерге «Башкылар хунун» таварыштыр могейип, байыр чедирип тур бис.
Тенек чашка
Дерин кужун чеже катап унмеди дээр
Демир ужуун
Демир бажын чеже катап солуваан дээр
Чеже хире
Кыдырааштар арнын ажып, эдип хынап
Чеже хуннер
Кылыр ишке чымышталып эртпеди дээр.
Чугле бо одуруглардан безин «Башкы» деп состун артында чажыттарын, харыысалгалыг хулээлгелерни кижи сактып, санаары безин берге.
Башкы- хундуткелдиг-даа,ачы-буянныг-даа, кижинин келир уези, салым-чаяаны,амыдырал-чуртталгазы-биле тудуш холбаалыг нарын мергежилдин бирээзи.
Ол мергежилди езулуг-ла сагыш-сеткилинден бердинген, кандыг-даа бергелерге торулбас, бичи чаштарнын, ада-иелергин психологиязын болгаш аажы-чанын бугу талазы-биле ханы билир, бодунун билиг мергежилин чаа арга-методтар-биле хун буруде байыдып, дилеп тып, ажылынга ажыглап чоруур, ие-торумелинден бойдустун хайырлааны тускай салым-чаяанныглар шилип алыр.
Башкы мергежилинге баран болуп бичи чаштарны ужук-бижикке ооредип угаан-бодал, иштики сагыш-сеткил талазы-биле сайзырангай, эптиг-ээлдек, хундулээчел, биче сеткилдиг, оорзурек, торелзек, дузааргак чуткулдуг. Ажыл-ишчи кижилер кылдыр кижизидеринге бугу кужун харам чокка соннеп чоруур езулуг башкылар бистин школавыста хой. Олар чоннун чеже чаштарынын караан чырыдып, эртем-билигнин делгеминче оруун изеп бербээн дээр.
Бистин школавыста 1-ги категориянын эге класс башкызы: Ховалыг Саяна Николаевна ужук-бижик билбес бичии чаштарны бистерни 2005 чылдын сентябрь 1-де бир-ле дугаар хулээп алгаш, ужук-бижикке ооредип, амыр-дыжын харамнанмайн, чымыштыг берге ажылынга бердинип бисти ооредип каан башкывыс. Ынчангаш башкывыс-биле сактыышкын кичээлин эрттирип, башкывыска состу берип тур бис. /Башкызынга сос/
Башкы айтыр, ооредир, кижизидер деп состерни чугаалаарга белен, а херек кырында чеже уе-шак, эртем-билиг, талант негеттинери безин тончу чок.
Байыр чедириишкини: 1. Эртем-билиг делгеминче
Эн-не баштай орук изээн
Эргим. ынак башкывыска
Эки чуулду кузеп каайн
2. Аас-кежиктиг чурттап чорзун!
Аарыг-аржык дегбес болзун!
Улус чонга баран болуп
Узун назы назылазын!
3. Бижип, санап билир кылдыр
Бичии чашты ооредип каан
Авам ышкаш башкымнын сээн
Авыралын утпайн чор мен.
4. «А», «Б» баштан алфавитти ажып алгаш,
Адыр баштыг бо ужук «А» -дыр деп
Арнывысче чазык коруп, хулумзуруп
Айтып турган хунунерни утпас-тыр мен.
5. Номну баштай коргеш,
Номчуп билбес турдум
Эртемни ол биске
Эн-не баштай берген.
6. Бичи чаштан тура
Бижиир, номчуур кылдыр
Башкы-биле номум
Башка синир сургаан.
7. Башкывыстын ачызында
Ужуктерни танып алгаш,
«Ава» деп сос бижээнимни
Ам-даа утпайн, сактып чор мен.
8. Эптиг-демниг, найыралдыг
Эдеришкен оорумну
Эртем номга айтып сургаар
Эргим ынак башкыларым.
9. Алызында оннуктешкен
Аралашкан оорумну
Айтып, сургап ооредир
Ачылыг-ла башкыларым.
10. Башкы дээрге «Ава» дыр ол
Башкывысты хундулээли
Башкыларнын негелдезин
Базым санай кууседиили.
11. Эртем-билиг оруундува
Эге баштай изеп берген
Эргим ынак башкыларым
Кажанда-даа уттундурбас.
12. Чаартылганын чадазынче
Чагып, сургап ооредип каан
Чылыг, чымчак оккур состуг
Чырыткы бээр башкыларым.
13. Чырык черге башкыларым
Чыргалдыг ур чурттазын дээш
Кан дег быжыг кадыкшылды
Катап-катап кузеп тур бис.
14. Бичи чашты школага
Бижип, номчуп оореткен
Авыралдыг башкым-биле
ААс-кежик кады чорзун!
Ыры: «Башкыларым»
Туннел: Эргим. хундулуг башкывыс Саяна Николаевна!
«Башкылар хунунун» байырлалы-биле биске мындыг солун сактыышкын-кичээл эрттирип бергенинерге дыка ооруп, хей-аът кирип, силерге чоргаарланып тур бис. Ынчангаш оруунар узун, делгем, бедик тура соруктуг, кан дег кадыкшылдыг, аас-кежиктиг, быжыг-билиглер дээш чуткулунер улам-на хайныгып чоруур болзун!
Ынчангаш уруглар! Башкыларынарга ынак болунар, оларны хундулеп, сактып чорунар.
Башкыларынарны черле хомудатпайн, камнап чорунар!
Башкыларынарга кезээде могейип чорунар!
Согласовано: Утверждаю:
ЗД по ВР: _______/Монгуш К. К./ Директор школы: _______/Куулар Ч. М./
«___»_________2013 г «___»_________2013 г
Класс башкызы: Монгуш Ч. К.
2013-2014 ооредилге чылы
Башкарыкчы 1.Эки хүннүң мендизи-биле, эргим хүндүлүг аалчыларывыс! Башкарыкчы 2. Частың бир кайгамчыктыг чылыг, чырык хүнүнде школавыска төөгуге артып калыр онзагай болуушкун — чуртувустуң база бир төлептиг оглунуң адын адап, тыпсып турарының байырлыг кезээн ажыттынган деп чарладывыс. Башкарыкчы 1. «Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы»; Башкарыкчы 2. «Хүндүлелдиң демдээ» орден, «Шылгараңгай күш-ажыл дээш» деп Тыва Республиканың медальдарының эдилекчизи; Башкарыкчы 1. Тыва …
Поделитесь с коллегами:
Байырлыг кезээнге сценарий.
Башкарыкчы 1.Эки хүннүң мендизи-биле, эргим хүндүлүг аалчыларывыс!
Башкарыкчы 2. Частың бир кайгамчыктыг чылыг, чырык хүнүнде школавыска төөгуге артып калыр онзагай болуушкун — чуртувустуң база бир төлептиг оглунуң адын адап, тыпсып турарының байырлыг кезээн ажыттынган деп чарладывыс.
Башкарыкчы 1. «Тыва Республиканың өөредилгезиниң алдарлыг ажылдакчызы»;
Башкарыкчы 2. «Хүндүлелдиң демдээ» орден, «Шылгараңгай күш-ажыл дээш» деп Тыва Республиканың медальдарының эдилекчизи;
Башкарыкчы 1. Тыва АССР-ниң ДээдиСовединиң Президиумунуң Хүндүлел бижии, «Улус өөредилгезиниң тергиини» деп хөрек демдээ шаңналдарының эдилекчизи;
Башкарыкчы 2. Хөй ажы-төлдүг өг-бүлениң улуг оглу, улус-чонунуң чоргааралы;
Башкарыкчы 1. Өргүн-көвей дуңмаларының кижизидилгезинге, бодунуң бедик мөзүлүг, харыысалгалыы-биле адазының орнун солаан улуг акызы,
Башкарыкчы 2. Улус өөредилгезиниң яамызының шынчы туруштуг ээзи;
Башкарыкчы 1.Талантылыг башкы, дуржулгалыг удуртукчу болгаш дагдыныкчы;
Башкарыкчы 2. Өөнүң иштиниң ынак эжи, уругларының ынак ачазы, уйнуктарының эргим кырган-ачазы чораан;
Башкарыкчы 1. Республиканың улус өөредилгезиниң сайзыралынга деңнеп четпес улуг үлүг-хуузун киирген;
Башкарыкчы 2. «Башкы» журналының хөй чылдарда редактору, суурувустуң база бир төлептиг оглу Коңгар Николай Салчаковичиниң чырык ады-биле школавыстың адын адаар байырлалга Силер бүгүдениң келгениңер дээш четтирдивис, аалчы чонувус!
Башкарыкчы 1. Школавыс 2006 чылда Россия Федерациязының президентизи В.В. Путинниң үндүрген программазы «Өөредилге» мурнады хөгжүдер национал төлевилелге тиилекчи болуп, миллион акша болгаш автобус шаңналынга төлептиг болган;
Башкарыкчы 2. Чылдын болуп эртип турар «Тиилелгениң салюду» фестивалының каш дакпыр кожуун чергелиг тиилекчилери, Республикага «Уран чогаадыкчы күүселде», «Темазын чедиишкинниг чырытканы дээш» деп номинацияларның эдилекчилери;
Башкарыкчы 1. Республика, Россия чергелиг эртем олимпиадаларынын, Президентиниң болгаш Тыва Республиканың Чазак даргазының шаңналы дээш спортчу маргылдааларнын тиилекчилери;
Башкарыкчы 2. Өөреникчилер аразынга болуп эртип турар өөредилге, уран чогаадылга болгаш эртем-практиктиг конференцияларның идекпейлиг киржикчилери, тиилекчилери;
Башкарыкчы 1. Келир үеде төлептиг салгалдарны өөредип, кижизидери болгаш улам хөгжүдүп, сайзырадыры бистиң ажылывыстың кол сорулгазы.
Башкарыкчы 2. Школавыстың гимн ырын бараалгадыыл.
Башкарыкчы 1. Сөзү: школавыста 1-ги категорияның тыва дыл болгаш чогаал башкызы Ш.Иргиттии, аялгазы бот-тывынгыр композитор,Бай-Тайга кожууннуң культуразының алдарлыг ажылдакчызы Александр Анай-оолдуу «Чүрээвистиң ырын ырлаал!»
Башкарыкчы 1. Бистиң улуг, делгем школавысты удуртуп, башкарып чоруур хүндүлүг директорувус,1-ги категорияның күш-культура башкызы, «Бай-Тайга кожууннуң тергиин тренери» аттың эдилекчизи Салчак К.К. сөстү бээр-дир бис.
Башкарыкчы 2.Каң Каң-ооловичиниң чылыг-чымчак сөстери дээш, улуу-биле өөрүп четтирдивис.
Башкарыкчы 1.1989 чылдың күзүнүнде чаа, делгем чараш школага өөренир аас-кежик биске, бистиң салгалдарывыска таварышканы онзагай белек болган.
Башкарыкчы 2. Школавыстың адын Н.С.Коңгарның ады-биле адаары дээрге-ле биске улуг чоргаарал, чүге дизе ол бистиң чаңгыс чер-чуртуувус, Бай-Тал суурувустуң төлептиг оглу болгай.
Башкарыкчы 1. Узуп төтпес эртем-номнуң айтыкчызы,
Уран иштиң эгээртинмес чүглекчизи
Төөгүнүң эге дөзүн изээн чурту
Төрүттүнгеш өскен чери —
Бажы бедик Бай-Тайганың
Бай-Тал сууру бо-ла болгай.
Башкырыкчы 2. Өскен-төрээн чурту ышкаш
Өндүр ыдык чүве кайдал?!
Төрүттүнген чери ышкаш
Төөгүлүг оран кайдал?!
Башкарыкчы 1. Сөзү : Николай Коңгарныы, аялгазы Анатолий Коңгарныы «Төрүттүнген черим». Ырның күүселдезинде «Дмитрий Очур» аттыг көдээ культура бажыңының методизи , ыраажы Артыш Байыс.
Башкарыкчы 2. Николай Салчаковичиниң ажыл-амыдыралын эки билир чораан , ооң чырыткылыг адын школавыска тыпсыр кылдыр сүмелээн Тываның улустуң башкызы, педагогика эртемнеринин доцентизи, чаңгыс чер-чуртуувус, Кима Биче-ооловна Март-оолду чалап алыылыңар.
Башкарыкчы 1. Кима Биче-ооловнага четтиргенивис илередип, дараазында ырны Силерге бараалгадып тур бис, хүндүлүг башкывыс!
Башкарыкчы 2. Сөзү: аялгазы: «Черим кызы»
Башкарыкчы1. Көвей чылдар дургузунда кады чурттааш,
Хөйнү көрүп, кара баштар агаргыже
Өргүн чонга, төрээн черге бараан болган
Өндүр-көвей чымыш-ишке бүргеткеннер.
Башкарыкчы 2. Николай Салчаковичиниң хөй чылдарда кады чурттаан эжи, өөнүң ишти Чигир-оол Севилбааевна Коңгарга сөстү берип, сценаже чалап тур бис.
Башкарыкчы 1. Чылыг-чымчак сөстеринерге катчып, дараазында ырны силерге бараалгадып тур бис, Чигир-оол Севилбааевна.
Башкарыкчы 2. Шулук. Сайлыкмаа Комбу «Ие-чуртум — Бай-Талым»Кууселдеде Чингис Ананды.
Башкарыкчы 1. Бичии бөлүктүн танцычыларын чалап алыылыңар. Танцы
« »
Башкарыкчы 2. Акызының соон салгаан, ада-иезиниң төлептиг, мөзүлүг кылдыр кижизиткен башкы династиянын хүндүлүг кижилери — оолдар, кыстары, Н.С.Коңгарның кады төрээннерин чалап алыылыңар.
Башкарыкчы 1. Оларның аразындан 8 кижи башкы эртемни шилип алган, өө- редилге шугумунда ажылдап чоруурлар.
Башкарыкчы 2. Ол ам бистиң аравыста чок, Тыва Республиканың культуразының алдарлыг ажылдакчызы, Россия Федерациязының культуразының алдарлыг ажылдакчызы, композитор Анатолий Салчакович Коңгар
Башкарыкчы 1. Валентина Коңгаровна Доңгак
Башкарыкчы 2. Тыва Республиканың күш-культураның алдарлыгажылдакчызы, Россия Федерациязынын өөредилгезиниң тергиини Коңгар Буян-оол Салчакович,
Башкарыкчы 1. Мария Салчаковна Ооржак
Башкарыкчы 2. Тыва Республиканын өөредилгезинин алдарлыг ажылдакчызы, Россия Федерациязының өөредилгезиниң болгаш эртеминиң хүндүлүг ажылдакчызы Ооржак Анна Салчаковна,
Башкарыкчы 1. Королёва Уляна Салчаковна — технолог эртемниг
Башкарыкчы 2. « Россия Федерациязының ниити билииниң хүндүлүг ажылдакчызы» хөрек демдээниң эдилекчизи, күш-ажылдың хоочуну Байлак Салчаковна Коңгар;
Башкарыкчы 1. Леонид Салчакович Коңгар — инженер эртемниг
Башкарыкчы 2. «Россия Федерациязының ииити билииниң хүндүлүг ажылдакчызы» хөрек демдээниң эдилекчизи, күш-ажылдың хоочуну, Бай-Тал суму баштыңы, төлээлекчилер Хуралынын даргазы Борбак-оол Салчакович Коңгар, өөнун ишти Светлана Чадамбаевна Коңгар, дээди категориянын эге класстар башкызы
Башкарыкчы 1.Силерге тураскаадып, Менги Ооржактын шүлүктерин бараалгадыр-дыр бис.
Башкарыкчы 2. Тайгана Очур «Мөгеери — хүндүткел-дир». Уран номчулгада 11-ги класстың доозукчузу Алашмаа Хертек.
Башкарыкчы 1. Тыва Республиканың Чазааның Аппарадының мурнундан келген төлээге сөс бээри.
Башкарыкчы 2. Тыва Республиканың өөредилге болгаш эртем яамызының сайыды Каадыр-оол Алексеевич Бичелдейни чалап тур бис.
Башкарыкчы 1. Цэнгэл тываларынын ырызы «Тыва чуртум». Күүселдеде Олча Байыс
Башкарыкчы 2. Слово предоставляется заместителю (манаа бижиир) кады ажылдап чораан коллегазы …………………………Петру Александровичу Морозову.
Башкарыкчы 1. «Башкы» журналының редактору Селивановага, коллегаларынга сөс бээри
Башкарыкчы 2. Песня «Прекрасное далёко» Исполняет дуэт.
Башкарыкчы 1. Уругларынга сөстү бээри……………. Кызыл хоорайның ……школазының дээди категориязының география башкызы Айланмаа Николаевнаны сөс алыры-биле чалап алыылыңар.
Башкарыкчы 2. Ам дараазында бистин школавыстын чурт-шинчилел музейивистин адын адаан башкывыс Тойлу Салчак Суруновичинин уруглары Байлаңмаа Тойлуевна Айдын-оолдарнын өг-бүлезинге сөстү бээр-дир бис.
Башкарыкчы 1. Чараш ырыңар, чылыг-чымчак сөстериңер дээш четтирдивис.
Константин Тоюң«Торээн кыштаам». Күүселдеде Кежик Алдын-оол
Башкарыкчы 2. Бай-Тайга — онзагай оран, ооң чону шупту талантылыг, уран-шевер, эрес-кежээ, төлептиг. Бай-Тал сууру — шүлүкчүлер (Константин Тоюң, Борис Чюдюк, Сайлыкмаа Комбу, Менги Ооржак, Тайгана Очур, Айланмаа Соян, Аида Даржаа, Шончалай Иргит…),
Башкарыкчы 1. ыраажылар чурту( Николай Олзей-оол, Хургулек Конгар, цирк артизи Владимир Оскал-оол);
Башкарыкчы 2. Кызыл-Даг — ус-шеверлерниң ( Тойбухаа, Сергей Кочаа…), чок дээн делегейге алдаржаан даш чонукчуларының чурту,
Башкарыкчы 1. Кара-Хөлү — генералдар чурту ( Сергей Шойгу, Владимир Кара-Сал).
Башкарыкчы 2. Кандыг-даа кижиге Төрээн чери, ооң байлаа, чону, төрел аймаа эргим болгаш чоок болур. Бистиң улуг чуртувус — Ыдыктыг Бай-Тайгавыс. Оон бажында мөңгун меңги чайынналган, кажан-даа эривес, ыдыктыг оран. Аңаа чон үе-дүптен бээр чүдүп келген.Ооң эдээн чуртаан чону хѳй мал-маганныг, Мешкен-Хөлдү долгандыр чылгы, сарлыы сыңышпастап оъттаан.Тайгаларында ан-мең, кат-тоорук, кат-чимис, эм оъттар дээш черле чүү чогул? Ынчангаш ол ыдыктыг оранның байлаан четтирип, аржаан суун ижип оскен кижилернин онзагай талантылыг, ховар салым-чаяанныг болганы бо.
Башкарыкчы 1. Ыры « Ыраажы-Хем». Кууселдеде Сайлыкмаа Доос
Башкарыкчы 2. Муниципалдыг Бай-Тайга кожууннуң кожуун чагырыкчызы өөредилгениң хүндүлүг ажылдакчызы Донгак Чап Шыыраповичиге сөстү берип тур бис.
Башкарыкчы 1. Бай-Тайга кожууннуң өөредилге эргелелиниң эргелекчизи, Россия Федерациязының ниити билииниң Хундулуг ажылдакчызы Тойбухаа Долаана Болат-ооловнага база школа директорларынга сөстү берип тур бис.
Башкарыкчы 2 . Сөзү болгаш аялгазы Константин Тоюңнуу «Ыраажы кыс». Күүселдеде квартет ( Сиома, Сайлыкмаа, Рада, Дима)
Башкарыкчы. 1 . Бай-Тайга кожууннуң хурал даргазы……………………………..
Башкарыкчы 2 Тыва улустун ырызы «Бай-ла-Тайгам.
Башкарыкчы1. Төрелдери чок-ла болза
Дөр-ле сыңмас олур деп бе.
Дөрт-ле чүзүн мал чок болза,
Дөргүн сыңмас чору деп бе.
Башкарыкчы 2. Төрелдериниң мурнундан сөс алыры-биле чалап тур бис.
Башкарыкчы 1. 2008 чылда дооскандан бээр 50 чылынга тураскааткан «Чангысклассчыларымга» деп шүлүк одуругларында мынчаар бижээн:
Онну дооскан чылывысты,
Оол, кыс чораан үевисти
Бежен чылдар эртип турда,
Бодап сактып көрээлем че.
Башкарыкчы 2. Дооскандан бээр 55 чыл бооп турар чаңгысклассчыларын, үе-чергелерин сактыышкын кылыры-биле сценаже чалап тур бис.
Башкарыкчы 1.Ыры: «Салчактарым» Ырның күүселдезинде «Дмитрий Очур» аттыг көдээ культура бажыңының методизи , ыраажы Артыш Байыс.
Приложение №1
к Приказу ФНС России от 17.11.2010 г. № ММВ-7-3/[email protected]
(с изм.от 06.12.2011 № ММВ-7-3/[email protected],от 14.11.2013 № ММВ-7-3/[email protected])
Форма № 2-НДФЛ
Код формы по КНД 1151078
СПРАВКА О ДОХОДАХ ФИЗИЧЕСКОГО ЛИЦА за
2014
год
№
36
от
05.11.2014
признак
1
1. Данные о налоговом агенте
в ИФНС (код)
1722
1.1. ИНН/КПП для организации или ИНН для физического лица
1711003498
/
171101001
1.2. Наименование организации / Фамилия, имя, отчество физического лица
МБОУ им.Н.С.Конгара с.Бай-Тал
1.3. Код ОКТМО
93605411
1.4. Телефон
83944221456
2. Данные о физическом лице — получателе дохода
2.1. ИНН
171100599370
2.2. Фамилия, имя, отчество
Байыс Байлак Кызыл-ооловна
2.3. Статус налогоплательщика
1
2.4. Дата рождения
17.07.1975
2.5. Гражданство (код страны)
643
2.6. Код документа, удостоверяющего личность
21
2.7. Серия и номер документа
93 03 179423
2.8. Адрес места жительства в Российской Федерации:
почтовый индекс
668014
код региона
17
район
Бай-Тайгинский р-н
город
населенный пункт
Бай-Тал с
улица
Константин Тоюн ул
дом
24
корпус
квартира
1
2.9. Адрес в стране проживания: Код страны
Адрес
3. Доходы, облагаемые по ставке
13 %
Месяц
Код дохода
Сумма
дохода
Код вычета
Сумма
вычета
Месяц
Код дохода
Сумма
дохода
Код вычета
Сумма
вычета
01
2000
16538.51
06
2012
32725.22
02
2000
17078.26
08
2000
9571.34
03
2000
17078.26
09
2000
17078.26
04
2000
17755.99
10
2000
14638.51
05
2000
17078.26
4. Стандартные, социальные и имущественные налоговые вычеты
4.1. Суммы предоставленных налогоплательщику налоговых вычетов
Код вычета
Сумма вычета
Код вычета
Сумма вычета
Код вычета
Сумма вычета
Код вычета
Сумма вычета
114
12600.00
115
12600.00
116
54000.00
4.2. № Уведомления, подтверждающего право на имущественный налоговый вычет
4.3. Дата выдачи Уведомления
4.4. Код налогового органа, выдавшего Уведомление
5. Общие суммы дохода и налога по итогам налогового периода по ставке
13 %
5.1. Общая сумма дохода
159542.61
5.2. Налоговая база
80342.61
5.3. Сумма налога исчисленная
10445
5.4. Сумма налога удержанная
10445
5.5. Сумма налога перечисленная*
10445
5.6. Сумма налога, излишне удержанная налоговым агентом
5.7. Сумма налога, не удержанная налоговым агентом
Налоговый агент
Главный бухгалтер
Хертек Светлана Ким-ооловна
М.П.
(должность)
(Подпись)
(ФИО)
* Настоящий пункт заполняется в отношении сумм налога, исчисленных с доходов, полученных, начиная с 2011 года
Приложение №1
к Приказу ФНС России от 17.11.2010 г. № ММВ-7-3/[email protected]
(с изм.от 06.12.2011 № ММВ-7-3/[email protected],от 14.11.2013 № ММВ-7-3/[email protected])
Форма № 2-НДФЛ
Код формы по КНД 1151078
СПРАВКА О ДОХОДАХ ФИЗИЧЕСКОГО ЛИЦА за
2014
год
№
8
от
05.11.2014
признак
1
1. Данные о налоговом агенте
в ИФНС (код)
1722
1.1. ИНН/КПП для организации или ИНН для физического лица
1711003498
/
171101001
1.2. Наименование организации / Фамилия, имя, отчество физического лица
МБОУ им.Н.С.Конгара с.Бай-Тал
1.3. Код ОКТМО
93605411
1.4. Телефон
83944221456
2. Данные о физическом лице — получателе дохода
2.1. ИНН
171100315860
2.2. Фамилия, имя, отчество
Доос Сайлыкмаа Малчын-ооловна
2.3. Статус налогоплательщика
1
2.4. Дата рождения
18.04.1974
2.5. Гражданство (код страны)
643
2.6. Код документа, удостоверяющего личность
21
2.7. Серия и номер документа
93 11 457877
2.8. Адрес места жительства в Российской Федерации:
почтовый индекс
668014
код региона
17
район
Бай-Тайгинский р-н
город
населенный пункт
Бай-Тал с
улица
Ленина ул
дом
46
корпус
квартира
1
2.9. Адрес в стране проживания: Код страны
Адрес
3. Доходы, облагаемые по ставке
13 %
Месяц
Код дохода
Сумма
дохода
Код вычета
Сумма
вычета
Месяц
Код дохода
Сумма
дохода
Код вычета
Сумма
вычета
01
2000
35310.75
06
2000
17779.25
02
2000
38227.41
06
2012
82387.27
03
2000
36144.05
08
2000
20205.15
04
2000
38310.75
09
2000
39158.23
05
2000
38227.41
10
2000
35310.73
4. Стандартные, социальные и имущественные налоговые вычеты
4.1. Суммы предоставленных налогоплательщику налоговых вычетов
Код вычета
Сумма вычета
Код вычета
Сумма вычета
Код вычета
Сумма вычета
Код вычета
Сумма вычета
114
8400.00
115
8400.00
116
18000.00
4.2. № Уведомления, подтверждающего право на имущественный налоговый вычет
4.3. Дата выдачи Уведомления
4.4. Код налогового органа, выдавшего Уведомление
5. Общие суммы дохода и налога по итогам налогового периода по ставке
13 %
5.1. Общая сумма дохода
381061.00
5.2. Налоговая база
346261.00
5.3. Сумма налога исчисленная
45014
5.4. Сумма налога удержанная
45014
5.5. Сумма налога перечисленная*
45014
5.6. Сумма налога, излишне удержанная налоговым агентом
5.7. Сумма налога, не удержанная налоговым агентом
Налоговый агент
Главный бухгалтер
Хертек Светлана Ким-ооловна
М.П.
(должность)
(Подпись)
(ФИО)
* Настоящий пункт заполняется в отношении сумм налога, исчисленных с доходов, полученных, начиная с 2011 года
Авалар хуннунге тураскааткан
байыр чедириишкини
«Авамга белээм»
Тургускан башкылар:
Аракчаа О.С
Баян Н.Г.
Кызыл-2021 чыл
Байыр чедириишкини авамга белээм!
Сорулгазы:
1) авалар хуну
2)Уругларнын угаан-медерелин сайзырадып, авалар хуну чоннун байырлалы деп билдиндирер
3) Садик- биле ада-иелернин аразында харылзаазын быжыглаары.
Чорудуу
Башкарыкчы: Экии, эргим хундулуг ада-иелер, башкылар база аалчылар.
Угбаларга, аваларга, дунмаларга,
Чааваларга, кенээттерге, кууйлерге.
Уттундурбас оорушку-маннайлыг
Кустун онза байырлалы – аваларнын хуну-биле!
Байырлалдын будуузунде хережээн чон
Мага-хандыр ойнап-хоглеп, байырлазын.
Чазык-чаагай хулумзуруг арыннардан
Кустун чараш байырындан ыравазын!
Чараш улегер домактардан чугаалап бээр бис бе уруглар аваларывыска?!
Иелиг кыс шевер, Ак чем хоолулуг,
Адалыг оол томааныг. Ава созу унелиг.
Башкарыкчы: Бо хун чуг-ле аваларнын байырлалы эвес ,кырган-аваларнын база байырлалы ынчангаш кырган-аваларга бистин уругларывыс чараш самын бараалгап туру.
Уругларнын самы
Аваларывыска онза- чараш байырлалында чараш шулуктерден чугаалап таалынарам уруглар.
1.
Делегейде авайымга
Деннээр чуу-даа тыппас-дыр мен.
Сеткилимни оортуп чоруур.
Сергек, омак ынак авам.
2.
Чассыгбайын оглун мени,
Чажам дивейн деткиирин дээш.
Черге чедир могейбишаан,
Четтиргеним илереттим.
3.
Сарыг шайым соннеп кудар,
Чазык-чаагай, аъштыг-чемниг,
Чугаа-созу шупту херек,
Чурттун, аалдын чырыткызы,
4.
Авай деп сос эргим чымчак,
Артында-ла тааланчыг.
«Авай» депкеш, ооруй бээр мен,
«Авай» депкеш, чассый бээр мен.
5.
Авай, авай, авайым.
Авыралдыг авайым.
Орай дуне, кажан-даа.
Отчугаш дег чырык сен.
6.
Амыраанда авай дээр мен.
Аштаанымда авай дээр мен.
Аараанымда авай дээр мен.
Авай, авай, авам эргим.
Кайызыл ол? Авайым-дыр!
Башкарыкчы: Самнаптар бис бе, оолдар?!
Дыка чараш самчылар ийик бис чоп!
Оолдарнын самы
Оюн «Хуулгаазыныг хапчыгаш»
Башкарыкчы: Уруглар хуулгаазыныг хапчыгаштан чуну уштуп алдывыс уруглар? Аваларга белээвис
Уруглар: аваларывыска чараш белээвисти соннеп тур бис.
Башкарыкчы:
Херээжен чон турбаан болза
Кежик чолдуг чуртталга-даа каяа турар
Ава кижи аа суду турбаан болза,
Ажы-тол арат чон-даа кайыын турар
Ыры «Ава, ава, авам»
Башкарыкчы: Аваларга, башкыларга, угбаларга, кырган-аваларга база катап байырлал таварыштыр кан-дег быжыг кадыкшылды, амыдырал-чуртталганарга чугле экини кузедивис.
МОЧ Н.С.Конгар аттыг Бай-Тал ортумак ниити билиг школазыБадылаан:
Кижизидилге талазы-биле оралакчы:
_________________/ Алдын-оол М.Х./
Авалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийиЭрттирген башкы: 2 «б» класстын башкызы Кончук А-Х Х.
Ноябрь 26. 2016 чылАвалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийиСорулгазы:
-Огнун херээжен ээзи болур ава кижинин ролюн бедидер;
-Ава кижинин кылган уулези хундуткелдиг, ынаныштыг, шыдамык кижилер деп чуулду билиндирер;
-аваларны школа иштинге болуп турар дыштанылга кежээлеринче хаара тудар.
Дерилгези:
шариктер, « Авалар хунну-биле» деп аттыг дерилге бижиктер, музыкалыг аппаратура, аваларга стол, сандайлар, ноутбук, экран, проектор.
Эртирер чорудуу: Башкы: Уруглар, Ие кижи деп кымыл ол? Кандыг кижини бис Ие дээр бис? (Уругларнын харыылары.) Ава деп кымыл? (уругларнын харыылары)
-Уруглар, силернин аванар кандыг кижил? (Уругларнын харыылары)
Ава дугайында беседа номчуур.
Б:- Ам силерге ава дугайында бичии чугаалап берейн дыннанар че, уруглар Ие кижи дээрге бистерни, бистин ада-иевисти, оларнын ада-иезин азы оскээр чугаалаарга кижини торуп каан ава кижини ынча дээр. Авай! Авайым! Бо сос бодунда чеже чылыгны, чырыкты синирип чоруур-дур. Ол сос-биле бис эн-не чоок,эн-не эргим кижини адап чоруур бис. Ие кижи кезээде бистин оруувусту хайгаарап чоруур. Ава кижини ынакшылы бисти кырыгыже чедир чылыдып чоруур. Ынчангаш богунгу клазывыс шагы кымга тураскааткан-дыр? (Уругларнын харыылары.)
Ава деп сос кандыг даа дылда эн-не эргим, чараш кылдыр дынналыр:
-Англи дылда- мазэ-немец дылда-муттер-киргиз дылда-апа-грузин дылда-дэда-украин дылда-ненька-белорусс дылда-маци, матуля-а орус дылда- мама, матушка
Б: Бо байырлалды бистин чуртка чоокта чаа байырлап эгелээн. Ол байырлалды ноябрьнын соолгу улуг-хунунде байырлап эрттирип турар. Америкада Иелер хунун 1907 чылдан эгелеп майнын ийи дугаар улуг-хунунде демдеглеп турар. Ол-ла хун бо байырлалды Дания, Италия, Турция, Австралия, Япония дээш оон-даа оске чурттар демдеглеп эрттирип турар.
Б: Ам, уруглар, Иелер хунунге тураскааткан клазывыс шагынга авалар аразынга конкурстардан эрттирип коор бис бе.
Авалар 2 командага чарлып алыр.
Моорейивисти эгелээр бертинде силерге, аваларга уруглар байыр чедирип шулуктерни бараалгадып бээр –дир.
Уруглар ава дугайында шулуктерин чугаалаар. . (Авага йорээл шулуктер.)
Б: Байырлалдыг хунде силерге моорейге чедиишкинниг киржиринерни кузеп каайн, ынчангаш ойнап-хоглээринден эки чуве чок, ам оюн-моорейивисти эгелээлинер!
1-ги моорей «Таныштырылга»
— Команда бурузу боттары адын, девизин чогааткаш, таныштырар.
2-ги моорей «Мээн толум бо-дур!»
-Авалар караан шарып каарга уругларнын холун суйбаап, тывар.
3-ку моорей «Золушка» азы «Хулчугеш»
-Золушка деп тоолда аажок каржы уругнун сонгу иези, золушканы балче барбазын дээш, горох биле фасольду холааш, оларны ангыладып, чыгдырып каар болгай. Ам силерге база шак-ла ындыг даалга бар.
Команда бурузунден 1-1 ава унуп келир. 1 минута иштинде ангылап, чыырХогжумнуг байыр . Ыры «Кымыл ол, уруглар» (Уруглар шупту ырлажыр)
4-ку моорей « Мээн авам каас чараш»
-Клаасстын оолдары боттарынын аваларын будуп каастаар.
5-ки моорей «Сагланнашкан чечектерим»
-Бо моорейде ава бурузу бодунга приз ойнап алыр. (Чечектер чуруун коргузерге ол чечектин адын мурнай адапкан авага призти бээр)
Хогжумнуг байыр.Ыры «Авай» Сергек Ооржак видеозун коргузер.
6-гы моорей «Холу чемзиг, тывынгырлар»
-Ногаалар болгаш чимистер- биле чараш дурзулер кылыр. (Кайы комангданы эн-не чаражыл тиилээн болур)
7-ги моорей « Улегер домакты тондурер»
башкарыкчы эгезин номуур, авалар тондурер.
Жюриге сос. Тиилээн командаларны шаннап, мактаары.
Туннел сос:
— Бо хун аваларнын бугу талазы – биле чуну-даа канчап шыдаар деп чуулдерин кордувус. Аваларнын тывызыын, чогаадыкчызын, талантызын мага хандыр кордувус. Ынчангаш аваларны бистин-биле кады дыштанып, танцылап адырынче чалап тур-бис, бистин-биле хогленер-ле, авалар!
Танцы, сам