Боз озату йоласы сценарий

Татар авылларында элек-электән елга-инешләрдә боз кузгалган көн бәйрәм төсмере алган. Елгада боз кузгалганны карарага яшь-җилкенчәк һәм бала-чагалар гына түгел, хәтта әби-бабайлар да җыелган. Боз кузгалган көнне елга буе бәйрәм төсен хәтерләткән. Анда яшьләр төрле уеннар уйнаган, гармунга кушылып җырлаган, биегән.

“Боз озату” бәйрәме

Балалар бакчаларында мәктәпкәчә әзерлек төркемендә үткәрелгән чара

Зал авыл урамы итеп әзерләнгән.  Өй каршына эскәмия  куелган.  Янәшәсендә эт оясы, бер читтә кое бурасы күренеп тора. Авыл читендә зәңгәр тукыма-полотнодан елга ясалган. Аның өстендә пенопластан  бозлар тезелгән.

Каршы  өйдән егет (бала) чыга һәм күршесенең тәрәзәсен шакый.

1 Бала.Хәзер чыгам, ни булды? (чыгып, капка төбенә утыра)

2 бала. Бүген Фазыл абыйлар күрше авылга утырмага китәләр. Аларның өйләрендә   кич утыру була торгандыр инде. Егетләрне җыеп барабызмы?

1 бала. Ярар, син Равилне чакыр, гармунын ала килсен.

Алар шулай сөйләшеп утырганда ашыгып кына тагын бер егет керә.

3 Бала.Егетләр, елгада боз кузгала! Әйдәгез боз озатырга, су буена.Мин хәзер Югары очка барып, хәбәр салып киләм. Син, Наил, Түбән очка чап.  Боз киткәнен күрми калмасыннар.

Егетләр, кызлар әзерләнеп чыкканчы, бер бала яз турында шигырь cөйли тора. Шул арада  өйләр читкәрәк этеп куела, берничә агач куеп су буе ясала, скамейкалар әзерләнә.

Яз килә (М.Мазунов)

Көннәр аяз, күктә алсу

Нур сибеп кояш көлә.

Җиргә тама көмеш тамчы –

Сагынып көткән яз килә.

Әйтегезче,кайсы вакыт

Яздагыдан ямьлерәк?

Кыш айларын да яратам,

Әмма яз күңеллерәк.

Көннәр җылы, күктә алсу

Нур сибеп кояш көлә,

Җәйге шатлык, көзге бәхет

Яз белән бергә килә.

Салмак татар көенә залга икешәрләп, өчәрләп кызлар, егетләр су буена җыела.

Егет. Кызлар, егетләр, карагыз, карагыз. Елгадан боз кузгалды бит. Бу хәлгә ничек сөенмисең инде.

Егет. Шул бозлар белән төрле авырулар, күңелсез вакыйгалар да агып китсен.

Кыз. Егетләр,  исегездәме, узган ел боз өстенә учак ягып  җибәргән идек. Быел да шулай эшлик әле.

Егет. Әнә, бакча башында Назыйм абыйларның кыштан калган саламнары бар, хәзер мин бик тиз генә бер кочак салам алып киләм.

Ул алып килгән саламны учакка куеп ягып җибәрәләр (мин кесә батареясеннан эшли торган кызыл лампочка куйдым.)

Гармунчы егет гармун уйный,  татарча бию бииләр.

Кыз. Дуслар,  әйдәгез кара-каршы басыгыз,  “Наза уенын уйнап алабыз. Гармунчыбызның да бармаклары аргандыр ял итсен.

Җырлы – биюле  уен «Наза»

Балалар парлашып, тезелеп басалар.  Ялгыз калган бала уенчыларның каршына чыгып баса. Балалар, җырлый-җырлый, баскан җирдә аяк-кулларын хәрәкәтләндерәләр.

Наза дигән кыз баланың

Бөрлегәне түгелгән.

«Наза» дигән уенны без

Уйныйбыз чын күңелдән.

Кушымта:

Наза, Наза,

Наза – матур кыз бала.

Наза – тырыш, уңган бала,

Зирәк, акыллы бала.

Кушымтаны җырлаганда,  ялгыз калган бала парлар уртасыннан биеп үтә, үзенә пар сайлый һәм аның белән артка барып баса. Үзе генә калган бала аның урынына алга чыга һәм уен шулай дәвам итә.  Һәр уенчыга яңа такмак җырланыла.

“Наза” уйнаган вакытта гармун тавышы ишетелә. Балалар туктап калалар Залга берничә егет җырлап керә. Берсендә гармун, икенчесенең иңенә кулъяулыклар асылган.

 Ике егет китә армиягә (И. Юзеев)

Язгы ташуларда
Аккан бозга басып,
Икәү килә елга буйлатып;
Берсе җырлый шашып,
Икенчесе гармун уйнатып,
Саубулыгыз, кызлар,
Сагынырсыз, кызлар,
Таң атканда инде булмабыз;
Сагынсагыз әгәр
Без кайтканга кадәр,
Шушы көйне отып җырлагыз.

Бозлар ага, бозлар,
Күрәсезме, кызлар,
Без китәбез инде, соң булыр…
Язгы җилләр исәр,
Исегезгә төшәр,
Бездән сезгә сәләм шул булыр.

(Кызлар  армиягә китәсе егетнең иңнәренә куляулыклар асалар, аның исән сау-әйләнеп кайтуын телиләр).

Егет. Кызлар, егетләр, уенны дәвам итик.

Алдагы уен “Бас, әле станокка”

Син мени килдеңмени (2)

Зәйтүн гөле өч тармаклы,

Аның берсе синмени (2)

Бас әле станокка

Аяклар талмасын

Үзем такмак әйтеп торам

Күңелләрең калмасын (2)

Җырлыйк әле, җырлыйк әле,
Җыр күңелләрне ача.
Җыр күңелләрне ача ул
Кайгыларны баса ул.

Бас әле станокка,
Ыстаннары, ыстанда.
Сезнең өчен генә яшим (2),
Ямьле  Татарстанда).

Шул вакыт таягына таянган бабай керә

— Балалар, бүгенә җитеп торыр, озак күңел ачтыгыз, барыгыз өйләрегезгә кайтыгыз инде. Сез җырлаганны тыңлап, без йоклый алмый ятабыз. Үзебезнең боз озаткан чаклар искә төшә.

1 кыз. Бабай, сез боз озатканда нинди уеннар уйный идегез ул? Исегезгә төшереп берәрсен безгә өйрәтегез әле.

Бабай. Без, кызлар-егетләр, болай эшли идек. Күрәсезме, әнә, теге бер читтәрәк үскән ак каенны. Без егетләр, кызларны шунда кадәр куышлы уйный идек. Әгәр егет тота алмаса, егеткә җәза, кыз тоттырса, кызга җәза бирешле иде. Басыгыз парлашып, шул уенны уйнап калабыз.

“Куышлы” уенын уйнау.

Кыз.  Марат Алсуны куып тота алмады. Аңа нинди җәза бирәбез?

Егетләр-кызлар. Берәр тизәйткеч әйтсен.

Сыерчык, сыерчык,

Нинди матур сызгырчык!

Егетләр-кызлар. Әйдә тагын уйныйбыз. Бу юлы кемнәр йөгерә?

• Булат белән Айгөл!

(уен шулай берничә мәртәбә уйнала)

1 егет. Булат Айгөлне куып тотты. Шуңа Айгөлгә  җәза бирәбез. Ул безгә яз турында табышмак әйтсен

Айгөл.  Ак юрганымны алып куйдым,

           Яшел юрганымны җәеп куйдым.

Бабай. Ә сез беләсезме, елгалар боздан ачылганда халык сынамышлары да бар. Шуларны да истә тотыгыз яме. Аларның сезгә уирәге чыгар.

• Елгалар язын боздан тиз әрчелсә, ашлык уңар.
• Су ташуы куәтле булса, ашлык яхшы булыр.
• Язын иртә күк күкрәсә, ел яңгырлы булыр.
• Яз көне елгаларда су артмаса, ашлык уңмас.
• Яз көне елга кырыйларында боз калса, ашлык уңмас.

Бабай. Егетләр-кызлар мин әбиегез янына киттем инде. Әле көннәр дә ныклап җылытмады. Сау булыгыз, сез дә озак тормагыз.

1 кыз. Ярар, бабай, сау булыгыз. Кызлар – егетләр, әйдәгез тагын бер генә уен уйнап алабыз да, аннан таралышырбыз да. Караңгы да төшә башлады.

1 егет. Әйдәгез, уйнап алабыз! Мин үзем берәр җырлы-биюле уенга бик теләп кушылыр идем.

“Уфа-Чиләбе, “Шома бас” уеннарының берсен уйнап алу

1 кыз. Карагыз әле, уен-көлке, җыр-бию белән онытып җибәргәнбез. Без бит боз озатырга төшкән идек.

Бабай. Балалар, без боз озатканда   елгага теләкләр әйтеп, төенчеккә салган акча, кулъяулыклар һәм бөртекләр агыза идек. Сез дә бу элекке йоланы онытмагыз.

Җыелган яшьләр вак акчаларын елгага агызалар, теләкләр телиләр.

• Еллар тыныч килсен, басуларда уңыш мул булсын, начар чирләр, авыр борчу-кайгылар килмәсен!

Бәйрәм күмәк җыр белән тәмамлана

“Сәяхәтче җыры” (Г. Зәйнәшева)

Таныш түгел юллар буйлап
Мин озак йөрдем.
Туган ягым күренерме дип,
Тауларга мендем.
И гүзәл туган ягым,
И ямьле туган ягым,
Тау башында бакча булып,
Төшемә кердең.

Туган яктан ерак китеп,
Диңгезләр кичтем.
Сагыш дигән тирән күлнең
Суларын эчтем.
И гүзәл туган ягым,
И ямьле туган ягым,
Тальян гармун моңы булып,
Җырыма күчтең.

Туган яктан еракта да
Дуслар очраттым.
Ләкин яшьлек дустым калган
Илемә кайттым.
И гүзәл туган ягым,
И ямьле туган ягым,
Бәхетемне читтә түгел,
Мин синдә таптым!..

Илһамия ГАФФАРОВА,

Түбән Кама шәһәре,

64нче балалар бакчасы.

Рейтинг:   / 3

Татарстан Республикасы
Спас муниципаль районы
МББУ “ Аерым фәннәрне тирәнтен өйрәнүче 1 нче номерлы
Болгар гомуми урта белем бирү мәктәбе”.

Боз озату йоласы
( музыкаль кичә)

Төзеде: Хәйруллина Әнисә Гаяз
кызы татар теле һәм әдәбияты
укытучысы

2013
Максат:
1. Укучыларны халкыбызның онытылып бара торган бәйрәмнәре, йолалары белән таныштыру;
2. Укучыларда халкыбызның йолаларына, гореф – гадәтләренә мәхәббәт тәрбияләү;
3. Мәрхәмәтле, игътибарлы, әхлаклы балалар тәрбияләү.

Сәхнәдә язгы елга буе күренеше. Зәңгәрсу пәрдә — суны, ак пәрдәләр бозны сурәтлиләр. Югарырак- кояш, болыт рәсемнәре. Суда –үрдәкләр, казлар. Пәрдә алдында бүкән.
Чишмә чылтырый. Малай тавышы.
Табигатьнең иң матур җиренә урнашкан Көек авылының уртасыннан Актай елгасы ага. Ямьле язлар җиткәч, авылның олысы –кечесе су ташуы карарга җыела.

Залга бер кыз белән әби керә.

Әби. Исәнмесез, кадерле кунаклар! Исән-имин килеп җиттегезме? Бүген бездә бәйрәм булуын кайдан белдегез?Менә без дә, Алия кызым белән су буена килдек әле. Күрсен әле ул да боз озату бәйрәмен.
“Тал песие” җыры ( Р.Әхмәтов сүзләре, Ф.Әхмәтов көе) яңгырый.

Тәрәз аша кара әле,
Тышта ап-ак кар әле
Тал песие чәчәкле,
Алтын-көмеш бизәкле.

Тышта ап-ак кар әле
Суык көннәр бар әле.
Ә тал песие көлә,
Димәк, инде яз килә.
Әби. Чү, ишетәсезме: әнә балалар да киләләр бугай?
Кызлар керәләр. Кулларында тал песие ботаклары.
1 нче кыз. Кызлар.карагыз әле, көн нинди матур!
2 нче кыз. Урамда яз исе!
3 нче кыз. Бүген бездә зур бәйрәм, боз озату бәйрәме. Исәнмесез, менә без дә килеп җиттек. Сезнең белән күрешергә матур сүзләр эзлибез. Тормышыбыз гүзәл булсын, җан тынычлыгы телибез.
Әби.. Елга буена килдегез,
Исәнләшә белдегез.
Мәкнең алсу чәчәге күк,
Күземә күрендегез.
1 нче кыз.Яз килә, яз килә.
Балалар белән көлә.
Тәрәзәләрне ачтырып ,
Өйләргә кадәр керә.
Бергә. Яз бәйрәме мөбарәк булсын!
Күңелләргә шатлык тулсын!
“ Яз килә” җыры.
Әби. Ай-яй балалар, бигрәкләр дә матур җырладыгыз.Рәхмәт сезгә. Ә хәзер килегез әле, килегез монда, утырышыгыз.
И-и балалар, сезгә карап балачагым искә төште. Нәкъ шушы вакытта, без боз озату бәйрәмен каршылый идек. Андагы уеннар, андагы биюләр! Боз озату бәйрәме бик күңелле бәйрәм ул! Без аны каршыларга берничә көн алдан әзерләнә идек. Иң матур киемнәребезне киеп, боз акканны карарга төшә идек. Бәйрәм атна буена сузыла иде. Анда кызлар, егетләр уеннар оештыралар иде.
1нче кыз. Челтәрле күпер астында,
Ак чиләгем күмелде.
Без дә уйныйк күл буенда,
Су буйлары күңелле.
Җыр” Сания апа суга бара”
Әби. Я, ярый балалар, мин кайтыйм инде. Матур гына күңел ачыгыз, уйнагыз, җырлагыз, биегез. Тик дөньягызны онытып йөрмәгез, вакытында кайтыгыз.
Кызлар. Ярый, әби, ярый.
1нче кыз. Кызлар, малайларсыз нинди бәйрәм булсын инде, әйдәгез аларны да чакырыйк.
Шул вакыт сызгыру тавышы ишетелә.
Менә үзләре дә киләләр.
1нче малай. Кайда бәлеш, май каймак,
Анда барсак без кунак.
2 нче малай. Ачуланма безләргә,
Әйтик чынын сезләргә.
Без килдек күңел ачарга,
Котлы булсын яз!
3 нче малай. Асыл кошлар ояда,
Оялары пыяла.
Уйнамыйча, шаярмыйча,
Кем яшәгән дөньяда.
1 нче кыз. Дуслар, килегез тизрәк,
Ясыйк ярым түгәрәк.
Безгә егетләр килгән,
Биик, җырлыйк бергәләп.
( “ Чияле” җыры.)
2 нче кыз. Ә беләсезме нәрсә, боз астында су иясе яши ди. Бозлар агып киткәч яр буена чыга ди.
3 нче кыз. Моны сиңа кем сөйләде?
2 нче кыз. Әбием сөйләде.
1 нче кыз (шаярып) Ә беләсезме нәрсә, әйдәгез бәйрәмебезгә су иясен чакырыйк, бәлки ул килер.
(Балалар су иясен чакыралар.)
Су иясе, кил безгә.
Бәйрәм итәрбез бергә.
Су белән без уйнарбыз.
Таза, матур үсәрбез.
( Караналар, эзлиләр. Су иясе күренми.)
1 нче кыз. Су иясе мине ишетмәде. Әйдәгез әле бергәләп чакырыйк.
( Балалар бергәләп чакыралар.)
Тавыш ишетелә.
Мин мондаа-а-а-а. ( Йөгереп, сикереп чыга. Балалар куркышып качалар)
Малай. Курыкмагыз инде, бу бит мин, Сабир.
1 нче кыз. Әй, Сабир икән бит.
2 нче кыз. И, Сабир, шулай куркыталармы инде?
Сабир. Ярар, ярар, мин башка алай эшләмәм.
Тамчы тама, тамчы тама.
Тамчы тама түгелме?
Тамчы тама, матур язлар.
Килеп җитә түгелме?
1 нче малай. Кызлар, малайлар , әйдәгез уйнап алыйк.
1 нче кыз. Ә нинди уен уйныйбыз?
2 нче кыз. “ Башмакчы” уенын.
Балалар. Әйдәгез, әйдәгез.
( “ Башмакчы” уенын уйныйлар)
Такмак көенә җырлыйлар.
Уйнадык та, җырладык та.
Нәрсә әйтик сезләргә.
Вакыт тукталып тормый,
Кирәк кайту өйләргә.
( Балалар саубуллашып өйләренә таралышалар)

Кулланылган әдәбият.

— Бәйрәмнәр бәйләме. Казан “Мәгариф” нәшрияты, 2005
— Сөмбеләне кем белә? Казан – таРИХ- 2003
— Татар теле һәм әдәбиятыннан дәрестән тыш эшләр. Казан “Мәгариф” нәшрияты,2000
— Иң матур сүз. Уку китабы. Казан “Мәгариф” нәшрияты, 2000
— Җырлыйк әле. Казан, Татарстан китап нәшрияты, 1980
— “Балалар фольклоры” Нәкый Исәнбәт
— Сәхнәләрдән әйтер сүз. “Мәгариф” нәшрияты

01.04.2020

Конспект фольклорного праздника «Боз озату»

« Боз озату бәйрәме»
Конспект открытой НОД в виде фольклорного татарского праздника
с детьми подготовительной группы
по теме « Выбор музыкальных произведений в системе национально- патриотического воспитания дошкольника»

Оценить

466

Обряд «Боз озату» относится к тем календарным обрядам, проведение которых обусловлено природными факторами и не привязано к конкретным дням или датам. Время его проведения зависит от природно-климатических особенностей каждого года. «Боз озату» проводится в период, определяемый народно-мифологическим сознанием как период особо значимый для всей Вселенной, когда происходит обновление окружающего мира и пробуждение природы – окончание зимы, вскрытие льда на реках. Мероприятия, совершаемые в расположенных на берегах рек татарских деревнях в рамках ледохода, имеют праздничную окраску.

В зависимости от региона и этнической подгруппы татар обряд называется по-разному: боз озату, боз карау, боз багу, боз озатма, ташу карау, ташу озату, зинкитү. Несмотря на вариативность названия, характер и порядок проведения обряда едины для всех территорий, населенных татарами.

В обряде отчетливо прослеживаются следы народных верований, связанных с магической функцией воды. В космогонических мифах татарского народа, сохранившихся до наших времен, вода является бытийным первоначалом и источником зарождения жизни на земле.

В связи с этим, как отмечает Г.М. Давлетшин, примечательны татарские выражения, обозначающие восход и заход солнца: кояш калку (буквально – «всплыть, подняться на поверхность воды»); кояш бату (буквально – «тонуть») [Давлетшин Г.М., с. 43].

Во время ледохода молодые люди на плывущих льдинах раскладывают и поджигают солому, при этом загадывают желание. Некоторые устраивают соревнования – чья льдина проплывет дальше или чей костер будет гореть дольше. Старшие сбрасывают в воду ырым бөтие (алама бөти) – ритуальный амулет/оберег в виде кулечка-лоскуточка, в котором на протяжении зимы «копилось» все плохое: болезни, неприятности, невзгоды; альтернативой данному амулету могут служить носовые платочки с завязанными узелками-пожеланиями. Также в некоторых регионах в день ледохода на берегу реки делают большое чучело из соломы. Каждый вечер на протяжении недели молодежь на этом месте проводит игрища. В последний день ледохода чучело рассыпают и жгут или ставят на одну из последних льдин и поджигают. Таким образом, якобы, прогоняют зиму-холод [Мухаметзянова Р.М., с. 27].

У сибирских татар бытует обычай весной во время ледохода делать куклу и отправлять ее по течению в маленькой лодочке. Можно предположить, пишет А.В. Черных, что этот обычай демонстрирует факт существования некогда у сибирских татар развитого культа богини воды, которая требовала жертвоприношений [Традиционная кукла, с. 48]. Вышеуказанный характер обряда свидетельствует о том, что предметы, используемые при его проведении, наделяются магической силой и дошли до нас из глубины веков.

И сжигание соломы, и использование оберегов – это способы избавления от болезней. Народ искренне верит, что таким образом можно избавиться от всего плохого, накопившегося за зиму, и что у потока речной воды есть способность забирать с собой плохую энергетику.

Вода неспроста считалась очистительной и охранительной силой. Согласно мифологическим воззрениям предков татар, во главе всего живого и неживого на земле стояло божество Йир-Суб, основной функцией которого являлось покровительство Земле-Воде, то есть миру, населенному людьми.

«Боз озату» – это обряд умилостивления водной стихии; можно предположить, что в прошлом у татар были схожие магические обряды, однако первоначальный смысл их давно утерян. Ныне они служат лишь для увеселения молодежи [Уразманова Р.К., с. 22]. Подтверждается эта точка зрения тем, что современные сибирские татары во время ледохода обращаются к «речным хозяевам», как к живому существу, с просьбой о здоровье для себя и близких, для домашнего скота, чтобы те не «забирали» животных. В качестве дара пекут и подносят хлеб. Также есть регионы, где откупаются звонкой монетой. Одним словом, в дар приносилось все, что не наносило урон чистоте воды или могло служить пищей для ее волшебных обитателей. Эта практика вписывается в традицию наших предков кормить всех духов, находящихся рядом с человеком.

Как ранее указывалось, по поверьям татар во время ледохода все болезни и невзгоды уплывают вместе со льдом. Барабинские татары через льдины отправляют весточку будущему или прошлому. Как пишет И.Г. Закирова, они обращаются к некому Мәңгәли или Мәңкебабай (деду Менгали) со словами: «Мәңгәли бабай, безгә сәламәтлек бир! / Дед Менгали, дай нам здоровья!» Мәңгәли, Мәңкелек, Мәңке – это имя одного и того же духа, духа реки Иртыш. Существует и другая трактовка этого персонажа – как духа Северного ледовитого океана. По поверьям татар, проживающих в бассейне реки Иртыш, дух реки Иртыш и Северного ледовитого океана – это один и тот же дух Мәңкелек, то есть дух Вечности. [Закирова И.Г., c. 121].Очевидно, что речь идет о мироощущении (миросозерцании) древних предков татарского народа, которое сохранилось до наших дней.

Река служит своеобразным проводником между миром живых и мертвых, являясь мостом между двумя измерениями. Перемещению людей между мирами помогают духи, которые населяют эту водную стихию. Преподнося жертвенные дары, сделанные своими руками, люди подпитывают духов своей ментальной энергией, чувством уважения и почитания, демонстрируют свое внимание к ним.

Характерной чертой древнетюркской традиции, по мнению Г.М. Давлетшина, является стремление жить в гармонии с природой. Поэтому, если рассматривать данный факт с точки зрения мифологического сознания, татарские населенные пункты, как правило, располагались около рек, проточных водоемов и ручьев. Проводы льда обычно проходили в обстановке радости и веселья, возле реки собиралась вся деревня. Смотреть ледоход отправлялись даже в том случае, если река протекала в двух-трех и более километрах, пишет Р.К. Уразманова [Уразманова, с. 21]. Одевались нарядно и возле реки находили место посуше, устраивали веселые игрища с хороводными песнями, танцами и играми. Как отмечает Р.К. Уразманова, в деревнях Елабужского уезда в дни ледохода проводили так называемый Сабантуй, включающий в себя комплекс обрядов, в которых участвовали дети и юноши. Предполагалось и посещение молодежью реки Кама. Юноши и девушки привозили в посуде куски льда – ими угощали всех. Это считалось благодеянием – саваплы эш [Уразманова Р.К., c. 21]. У сергачских мишар активно бытовал обряд «Җимчәчәк», проводившийся для обеспечения плодородия зерновых культур.[Рамазанова, c. 252].

Сәхнә бизәлеше: Язгы елга күренеше .Зәңгәр су,бозлар,кояш, болытлар, үрдәк-казлар .Пәрдә алдында бүкән. (тал песие, чигүле калфак,уенчык балык.)

Алия ”Умырзая” җырын җырлап керә.

Залга әби керә.

Әби: Исәнмесез, кадерле кунаклар!Исән-имин килеп җиттегезме?Бүген бездә бәйрәм булуын кайдан белдегез? Менә без дә Алия кызым белән су буена килдек әле. Оныгым шәһәрдән кунакка кайтты. Нәкъ менә табигать кочагында үткәрелә торган бәйрәмгә туры килде. Күрсен әле “Боз озату” бәйрәмен.

Татар халык көе яңгырый (“Алмагачлары”.)

-Чү, ишетәсезме, әнә балалар да киләләр бугай.(Кулларына чәчәкләр тотып балалар керәләр.”Яз килә” кассетасына чәчәкләр белән бииләр.)

1енче кыз: Исәнмесез, менә без дә килеп җиттек.

2енче кыз: Сезнең белән күрешергә матур сүзләр эзлибез.

3енче кыз : Тормышыгыз гүзәл булсын, җан тынычлыгы телибез.

Әби: Елга буена килдегез,

Исәнләшә белдегез.

Мәкнең алсу чәчәге күк,

Күземә күрендегез.

Кыз: Яз килә,яз килә,

Балалар белән көлә.

Тәрәзәләрне ачтырып,

Өйләргә кадәр керә.

Әби: Яз бәйрәме мөбәрәк булсын!

Күңелләргә шатлык тулсын!

(“Тал песие” исемле җырлы бию.Р.Әхмәтов сүз. Ф.Әхмәтов муз.)

Алия: Биюләре шундый матур!

Ничек көйлиләр икән?

Бигрәк матур калфаклары,

Каян алганнар микән?

Әби: Кулымдагы йөзегемнең

Исеме булыр Сабир.

Тукта, тукта, хәзер бирәм,

Сиңа да калфак булыр.

(Әби Алиягә чигелгән калфак бүләк итә.Кызлар Алия белән бергә татар халык көенә күңелле бию башкаралар.)(“Кәләпүшем-калфагым” көенә.)

Әби: Сезгә карап балачагым искә төште.Нәкъ шушы вакытта без “Боз озату” бәйрәмен каршылый идек.Андагы биюләр,андагы уеннар! Ул бик күңелле бәйрәм.Без аны каршыларга берничә көн алдан әзерләнеп тора идек. Иң матур киемнәребезне киеп, ул көннәрдә боз акканны карарга су буена төшә идек.Бу бәйрәм атна буена сузыла иде.Анда кызлар,егетләр уеннар оештыралар иде.Менә шунда сынала инде яшьләр. Олылар боз агымына карап, җәйнең нинди буласын юрый иделәр. Яз көне бөтен тереклек уяна,шуңа да бөтен кешегә күңелле, бәйрәмчә була. Менә без дә бүген “Боз озату” бәйрәменә җыелдык. Күңелле итеп үткәрик әле бәйрәмне.

Кыз: Челтәрле күпер астында

Ак чиләгем күмелде.

Без дә уйныйк күл буенда,

Су буйлары күңелле.

Әби: Уйнагыз да, җырлагыз да,

Рәхәт чакларыгызда.

Алсу гөлләр чәчәк атсын

Йөргән юлларыгызда.

-Я,ярый ,балалар,мин өйгә кайтыйм инде.Матур гына күңел ачыгыз, уйнагыз, җырлагыз, биегез! Тик дөньягызны онытып йөрмәгез!

(Әби залдан чыга.Дәртле көй астында малайлар керәләр.Г.Сафин кассетасы.Бию.)

1 енче малай: Кайда бәлеш, май, каймак,

Анда барсак, без кунак.

2енче малай: Ачуланма безләргә,

Әйтик чынын сезләргә:

Без килдек күңел ачарга,

Котлы булсын, яз!

Кыз: Безгә килгән егетләр,

Нигә килгәннәр икән?

Егетләрне уйнатыйк,

Уңан –җитезләр микән?

Малай: Асыл кошлар ояда,

Оялары пыяла.

Уйнамыйча,шаярмыйча,

Кем яшәгән дөньяда?

5) ”Челтәр элдем читәнгә”җырлы уены.

Кыз: Дуслар ,килегез тизрәк,

Ясыйк матур түгәрәк.

Безгә егетләр килгән,

Биик,җырлыйк бергәләп!

6) ”Уфа-Чиләбе” көенә ”Сакта “ уены.

Алай да бергә (2)

Болай да бергә (2)

Безнең белән бергә булсаң,

Түгәрәккә кер әйдә.

Б. Айкалыр кар сулары ла,

Чайкалыр кар сулары.

Агып китсен,агып китсен,

Безнең елга бозлары.

Б. Су иясе кил безгә,

Бәйрәм итәрбез бергә.

Су белән без уйнарбыз,

Таза,матур булырбыз.

Су иясе : (күренмичә):

• Мин монда…Мин монда…

Җитми көчем,җитми көчем

Бозны ватып чыгарга…

Сез миңа булышыгыз,

Матур җырлар җырлагыз.

Тирә-яклар ямьләнсен,

Бозылар кузгалып китсен.

7) (“Чуер ташлы”җырлы-биюле уен башкарыла.Балалар урыннарына утыралар.Язгы тамчылар,чишмә чылтравын хәтерләткән көй яңгырый.Залга су иясе керә,түргә чыгып бию башкара.)

Су иясе: Яз көнендә рәхәт була,

Боз киткәнен карарга,

Сез бит мине чакырдыгыз,

Ничек килми калырга?

— Исәнмесез,балалар!Мин-Су иясе,су чисталыгын саклыйм.Мин яз көне уянам.Елгалардагы балыкларга да,яз килгәне турында ,шигырь укып,хәбәр итегез әле.

(Яз турында шигырләр:)

Су иясе: Боз озату күңелле,

Бүген бездә зур бәйрәм.

Күңелле булсын безгә,

Уйныйбыз бергә-бергә.

(Малайлар белән шаян татар биюе)

Шигырь . “Яз килә”.

Су иясе: Тамчы тама,тамчы тама,

Тамчы тама түгелме?

Тамчы тамса,матур язлар

Килеп җитә түгелме?

”Яз җитә “ җыры.- 2 класс.

Там,там,тамчы там,

Тамганыңны яратам.

Тамган тамчыларга карап,

Күңелемне юатам.

“Ләйсән ява”җырына зонтиклар белән бию.)

Су иясе: Балыкка –су,кошка-һава,кешегә-Туган ил кирәк.Сез киләчәктә дә Туган илне,аның табигатен саклагыз,яратыгыз. Ә хәзергә сау булыгыз!Җәйге эссе көннәрдә су буенда очрашырбыз.

(Су иясе музыка астында чыгып китә.)