Домбыра концерт сценарий

«Нағыз қазақ – домбыра»
Дәстүрлі ән, күй әдеби сазды кешінің сценарийі

Тақырыбы: «Нағыз қазақ – домбыра»
Мақсаты: Оқушыларға қазақ халқының күйшілерін таныстыру, олардың күйлерін тыңдап, шығу тарихымен зерттеп, рухани азық беру.
Көрнекілігі: Интерактивті тақта, қазақы киіз үй жабдықтары, шарлар.

(Сахна ашылады)
Пролог: «Шерлі домбыра»
(Фанфар, жүргізуші шығады)
Жүргізуші:
Екі ішектің бірін қатты,
Бірін сәл — пәл кем бұра.
Нағыз қазақ, қазақ емес,
Нағыз қазақ – Домбыра.
Армысыздар құрметті қонақтар, аяулы ұстаздар, жәнеде жас достар! Бүгінгі мектебімізде Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Болашаққа бағдар; рухани жаңғыру» мақаласы аясында өткізілгелі отырған «НАҒЫЗ ҚАЗАҚ – ДОМБЫРА» атты дәстүрлі ән, күй әдеби сазды кешімізге қош келдіңіздер! Елбасымыз «Болашаққа бағдар; рухани жаңғыру» мақаласында; «Еліміз жаңа тарихи кезеңге аяқ басты. Жыл басындағы халыққа Жолдауымда Қазақстанның үшінші жаңғыруы басталғанын жарияладым. Осылайша, біз қайта түлеудің айрықша маңызды екі процесі – саяси реформа мен экономикалық жаңғыруды қолға алдық. Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі, ол – әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу.

Енді, ауқымды және іргелі жұмыстарды бастағалы отырмыз. Мемлекет пен ұлт құрыштан құйылып, қатып қалған дүние емес, үнемі дамып отыратын тірі ағза іспетті. Ол өмір сүру үшін заман ағымына саналы түрде бейімделуге қабілетті болуы керек. Жаңа жаһандық үрдістер ешкімнен сұрамай, есік қақпастан бірден төрге озды. Сондықтан, заманға сәйкес жаңғыру міндеті барлық мемлекеттердің алдында тұр. Сынаптай сырғыған уақыт ешкімді күтіп тұрмайды, жаңғыру да тарихтың өзі сияқты жалғаса беретін процесс. Екі дәуір түйіскен өліара шақта Қазақстанға түбегейлі жаңғыру және жаңа идеялар арқылы болашағын баянды ете түсудің теңдессіз тарихи мүмкіндігі беріліп отыр. Мен барша Қазақстандықтар, әсіресе, жас ұрпақ жаңғыру жөніндегі осынау ұсыныстардың маңызын терең түсінеді деп сенемін. Жаңа жағдайда жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс – біздің дамуымыздың ең басты қағидасы. Өмір сүру үшін өзгере білу керек. Оған көнбегендер тарихтың шаңына көміліп қала береді.» деп жазды.

Ендеше, біздің де бүгінгі кешіміз Елбасымыздың «Болашаққа бағдар; рухани жаңғыру» мақаласының аясында болмақ.
Сахнада Сейтектің күйі «Тойбастар»
Орындайтын: Әбдіғаппарова Нұрайна

Жүргізуші:
Бабамыздың мұңысың сен домбыра,
Анамыздың сырысың сен домбыра.
Қазағымның жүрегінен жаралған,
Даламыздың үнісің сен домбыра.
Сахнада Секен Тұрысбековтың күйі «Көңіл толқыны»
Орындайтын: Мұңайтпас Ерқанат
(Экранда Дина Нүрпейісованың видеоролигі қосылады)
Жүргізуші:
Дина Нұрпейісова қазақтың әйгілі күйші композиторы, Қазақстанның халық әртісі. Ол 1861 жылы Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданы, Бекетай құмы деген елді мекенде дүниеге келді. Дина ата — ана шаңырағында бұлаңдап өскен жас кезінің өзінде — ақ Дәулеткерей, Мүсірәлі, Әлікей, Түркеш, Ұзақ, Есжан, Байжұма, Баламайсаң сияқты күйшілердің күйін нақышына келтіре тартып, төңірегі «домбырашы қыз» деп атаған. Қаршадай қыздың даңқын естіп, әйгілі Құрманғазы арнайы іздеп келген. Ол Динаның домбыра тартысына сүйсініп, болашағынан үлкен үміт күтіп, батасын берген.
(Сахнаға Жетпіс Әдемі «Құттықтаймын мама» әнімен шығады)
Жүргізуші:
Домбыра мұнша шешен болдың неге?
Күй толған көкірегің шежіре ме?
Сыр қозғап ғасырлардан жөнелесін,
Саусағым тиіп кетсе ішегіңе, — деп Қасым Аманжолов жырлағандай қазақ халқының басқа халықтардан ерекшеліктерінің бірі ол өзінің ұлттық музыкасының болуы. Атадан балаға жеткен, қадірлеп көзінің қарашығындай сақталып, қымбат қазынаға айналды. Қаймағы бұзылмай жеткен бұл өнердің бір шыңы домбыра күйлері. Ортада Жас Ұландықтардың әдеби монтажы.
Жүргізуші:
Домбырам, жүрегіммен үндес едің,
Сенімен сырласымдай тілдесемін.
Бабамнан қалған мұрам сен болмасаң,
Өнердің не екенін білмес едім.
Бәкір Тәжібаевтың әні «Ақбұлақ»
Орындайтындар: Мансұр мен Кәусар
(Сахна сыртында «Адай» күйі қосылады)
Жүргізуші:
Құрманғазы Сағырбайұлы 1823 жылы Атырау облысы, Жаңақала ауданына қарасты Жиделі деген жерде дүниеге келді. Жастайынан алғыр, домбыраның құлағында ойнап өскен. Сондықтан да, ол сахараның даңғыл көкірек дәулескер күйшісі Соқыр Есжанды алғаш көpiп тыңдасымен — ақ домбырасының тілін мен дінін түсініп, ұйып тыңдайды. Құрманғазының көптеген шығармалары бар. Соның бірі Адай күйі.
Сахнаға Ауылдық мәдениет Үйінің домбыра үйірмесінің жетекшісі Аяпова Бақыт апайды шақырамыз.
Орындалатын күй «Адай»
Жүргізуші:
Халық күйі «Келіншек»
Сахнада Аяпова Бахыт апай шәкірттерімен.
Жүргізуші:
Екі ішектің бірін қатты, бірін сәл — пәл кем бұра.
Нағыз қазақ – қазақ емес, Нағыз қазақ – Домбыра!
Білгің келсе біздің жайды, содан сұра тек қана:
Одан асқан жоқ шежіре, одан асқан жоқ дана.
Ақиқатты айтқандардың бәрі осылай сорласын
Деп бір ханда шанағына құйған оның қорғасын.
Жалған сөйлеп көрген емес дәл сол кездің өзінде:
Аппақ жалын күйдің жанын жалап жатқан кезінде. — деп Қадыр Мырза Әлі жырлағандай қазақ халқының әрбір шығармаларында өзіндік тарихы бар. Байырғы кезде қазақ үйінің төрінде әрдайым домбыра ілулі тұрған немесе үй — ішінің біреуі домбырада күй шертпейтін отбасы қазақ арасында кемде — кем болған.
Сахнада Дәулеткерейдің күйі «Қос алқа»
Орындайтын: Айтбай Ұлпан
(«Туған жер» әні қосылады. Ұлпан мен Аяулым)
Жүргізуші:
Әдемі сенде әуен бар сезінгенге,
Менің де оны ұқпаған кезім кем бе?
Үніңе құлақ тосам құлап түсіп,
Тірліктің у – шуынан безінгенде.
Біздің заманымызға қазақ халқының ән — күйлері, жыр дастандары осы киелі домбыра арқылы жеткен. Домбыраны әрбір қазақ қастерлеп үйінің төріне іліп қояды. Бүгінгі «Нағыз қазақ – Домбыра» атты әдеби сазды кешімізді қорытындылау үшін бүгінгі кешіміздің қадірлі қонақтары ардақты анамыз Шектібаева Света апайымызды жәнеде Аудандық оқушылар Үйінің үйірме жетекшісі Бекмолдаев Жасұланды ортаға шақырамыз.

Жүргізуші:
Құрметті көрермендер! Елбасымыздың «Болашаққа бағдар; рухани жаңғыру» мақаласы аясында өткен «Нағыз қазақ – Домбыра» атты дәстүрлі ән, күй әдеби сазды кешімізге келіп көріп тамашалағандарыңызға көп — көп рахмет! Келесі кездескенше қош сау болыңыздар!

Мардан Байділдаев атындағы
№232 орта мектептің тәрбие ісінің орынбасары
Гүлсім Нүрпейісова Берікболқызы

«Үкілі домбыра» атты күй сайысының сценарийі

Қазақ биі

Фанфары ойнайды.

Ортаға жүргізушілер шығады.

1 Жүргізуші: Қайырлы күн құрметті өнерсүйген қауым, ұстаздар, оқушылар! Бүгін оқушылар сарайында алғаш рет қаламыздың мектеп оқушылары арасында  өткелі отырған «Үкілі домбыра» атты күй сайысына қош келдіңіздер!

2 Жүргізуші:  Қазақтың қара домбырасының үні-күй өнері, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасқан ұлтымыздың рухани құндылығы. Қос ішектің күмбірімен шанағынан сыр ақтарған домбыра тілі — ел өнерін жаһанға танытқан асыл әуен. Қазақ тарихының өнер әлемінде тылсымнан тербеп күй төккен Құрманғазы, Дәулеткерей, Абыл, Есір, Тәттімбет, Махамбет, Дина, Сүгір, Қазанғап т.б. күй қырандарының дәстүрлі жолын ұстанған ұрпақтар, күй өнерінің дарабоздары, күйші, домбырашылар қаншама десенші!

1 жүргізуші: Ия, дұрыс айтасың осы ата – бабалар тастап кеткен асыл мұрамызды жалғастыру біздің міндетіміз, сондықтан да осы бүгінгі сайысымыздың мақсаты күйшілік өнерін өскелең ұрпаққа, өнерсүйер жұртшылыққа кеңінен насихаттау, жас таланттар мен шебер орындаушыларды табу, дарынды өнерпаздардың кәсіби шеберліктерін  арттыру.

2 жүргізуші: Балаларға мейірімді оқушылар сарайы аясында  өткелі отырған сайысымызға  қала мектептерінен бірнеше оқушылар қатысуда. Ендеше сайыскерлерімізді ортаға шақыруға рұқсат етіңіздер.

Кезекпен – кезек жүргізушілер шақырып тұрады

1 номерде С.Сейфуллин атындағы гимназия  мектебінің оқушысы Ғаппар Диасты қарсы алыңыздар!

2 сайыскеріміз № 16 орта мектебінің оқушысы Арыстанбекова Әсемай.

Келесі сайыскерімізде № 16 орта мектебінен келіп отыр, ортаға  Әлібек Әлжәнібекті шақырамыз!

4 сайыскеріміз   № 14 орта мектебінің  оқушысы  Шайкиспарова Аяжан

5 номерлі сайыскеріміз № 4 мектеп – лицейінің оқушысы Төлеген Темірлан.

Келесі сахнаға № 4 мектеп – лицейінің оқушысы  Молдабаева Айгерімді шақырамыз.

7 сайыскеріміз  № 7 орта мектебінің оқушысы Заманбек Қанат

Келесі сайыскерімізде № 7 орта мектебінен келіп отыр, олай болса Бақытжанов Нұржанды қарсы  алыңыздар.

9 сайыскеріміз  С.Сейфуллин атындағы гимназия мектебінің оқушысы Макашев Абзал

10 номерлі сайыскеріміз № 16 жалпы орта мектебінің оқушысы Мұқышева Арайлым.

11 сайыскеріміз №3  орта мектебінің оқушысы Әбілқасым Даниярды қарсы алыңыздар.

С.Сейфуллин атындағы гимназия мектебінің  оқушысы  Ділдебаева Жайнаны шақырамыз.

Келесі сайыскеріміз № 19 орта мектебінің оқушысы Нақыпбек Жасұлан.

Соңғы сайыскеріміз № 7 орта мектебінің оқушысы Искендиров Ерботаны қарсы алыңыздар!

1 жүргізуші: Бүгінгі сайысымыздың әділ бағасын беретін, қазылар алқасымен таныстырып өтейік. (жүргізушілер кезек – кезек)

• Күй өнерін аса қадірлейтін, қазақ өнерінің жан ашыры Мәдениет және тілдерді дамыту бөліміндегі «Домбыра- терме» үйірмесінің жетекшісі Сагидуллаев Балтабай Кеңесович.
• Өнер мектебіндегі, домбыра сыныбының ұстазы Мукышов Ержан Сагынбекович.
• Өнер мектебіндегі, домбыра сыныбының ұстазы Оразалин Махмут Батырханович .

2 жүргізуші: Осы сайысымызды ашып беру үшін құттықтау сөз Оқушылар сарайының директоры Сансызбаева  Гульнара Султановнаға беріледі. Сайыскерлерімізді қошемет көрсетіп, сахна сыртына шығарып салайық!

Ал, құрметті көрермендер сайысымыздың  өткізу тәртіптері мен шарттарын  таныстырып өтейік, сайыс жас ерекшелігіне байланысты бағаланады, олар кіші, орта және жоғары топтар, ескертіп кететін жағдай осы 3 жас ерекшелігінің ішінен бір ғана бас жүлде болады және топтарға қарай І, ІІ, ІІІ дәрежелі орын болып саналады. Оқушы өзі ойнай алатын аспапта, қалауы бойынша 1 күй орындайды.

Бағалау шарттарымен таныс болыңыздар, бірінші орындаушылық шеберлігі, орындалатын күйдің көркемдік деңгейі және сахналық мәдениеті, киім сәні.

1жүргізуші:   Домбыра мұнша  шешен болдың неге?

Күй толған көкірегің шежіре ме?

Сыр қозғап ғасырлардан жөнелесін

Саусағым тиіп кетсе ішегіңе – деп Қасым Аманжолов ағамыз  айтқандай бірінші кезекте кіші топтардың өнерін тамашалаймыз. Олай болса, ортаға бірінші сайыскерімізді қошемет көрсетіп қарсы алайық. С. Сейфуллин атындағы гимназия мектебінің 3 сынып оқушысы Ғаппар Диастың орындауында халық күйі «Келіншек». Жетекшісі Усейнова Фариза Гиниятовна.

2 Жүргізуші: Келесі сайыскерімізді қошеметпен сахна төріне шақырамыз. №16 жалпы орта мектебінің 2 сынып оқушысы   Арыстанбекова Әсемай.

Әсел Төлеубаеваның күйі «Атама»

1жүргізуші:  Күй — қазақтың ежелден келе жатқан өнері. Қыл қобызын беу — беулетіп, қос ішегіне тербеткен халық, әрқашан осы өнерді пір тұтқан. Саз әуенімен жүрек сырын, ел тағдырын бейнелеген. Қазақта күйші алуан түрлі болған. Олар «Сүт емген, Ит емген » болып бөлінсе, «Сүт емген» күйшілер бесіктен белі шыққаннан, осы өнерді құрметтеп өскен. Оларға қанмен дарыған болса, «Ит емген» күйшілер шәкіртіне бойындағы бар өнерін үйретіп болып, қолдарына аспап ұстамай, өздері дәруіш болып кеткендер.

2 Жүргізуші: №16 жалпы орта мектебінің 2 сынып оқушысы  Әлібек Әлжәнібектің орындауында  Халық күйі «Жастар биі».

1 жүргізуші: Күй — музыкалық жанр, қазақ халқының аспаптық пьесасы. Домбыра, қобыз, сыбызғыда шығарылып, тартылып келген. Музыка өнерінің дамуына байланысты, Күйлер халық аспаптары оркестрлерінің репертуарларында көп орындалады. Күй -қазақ,қырғыз, өзбек халықтарының аспаптық музыкасына тән атау. М.Қашқариға сілтеме жасай отырып, күй сөзінің төркіні «көк» деген түркі сөзінен шығуы мүмкін деген болжамдар бар.

2 Жүргізуші: Олай болса сайысымызды ары қарай жалғастыру үшін кезекті  ортаңғы топтың қатысушыларына береміз. Сахнаға   № 14 орта мектебінің  6 сынып оқушысы  Шайкиспарова Аяжанды шақырамыз. Құрманғазының  күйі «Балбырауын».

1 жүргізуші: Келесі сайыскеріміз № 4 мектеп – лицейінің оқушысы Төлеген Темірлан. Енсеповтің күйі «Балбұлақ».

2 Жүргізуші:  Қазір біреулер дауға айналдырғысы келіп жүрген «Адай» күйінің қалай шыққандығы туралы жазушы Әнуар Әлімжановтың «Махамбеттің жебесі» деген кітабында жазылды. Онда күйдің Махамбет-Исатай көтерілісі кезінде Гекке отрядына қарсы күресте табандылық көрсеткен жасақшылар арасындағы Адай руынан шыққан азаматтарға арналып шығарылғандығы, көтеріліске Құрманғазының өзі де қатысып, адайлардың ерлігін өз көзімен көргендігі айтылған. Бүгінде «Адай» күйі Маңғыстаудың гимніне айналып отыр. Сахнаға № 4 мектеп – лицейінің оқушысы  Молдабаева Айгерімді шақырамыз.  Құрманғазының күйі «Адай»

1 жүргізуші: Келесі сайыскеріміз № 7 орта мектебінің оқушысы Заманбек Қанат. Қанаттың орндауында «Қыз Ақ желең»

2 Жүргізуші: Келесі сайыскерімізде бізге осы шығарманы алып келіпті. Ендеше осы «Қыз Ақ желең» күйін № 7 орта мектебінің оқушысы Бақытжанов Нұржанның орындауында қабыл алыңыздар.

1 жүргізуші: Күй, сені тәтті көрем, жаным сүйіп,

Тыңдаймын тыным алмай, жанып-күйіп

Өмірдің сырын ашып жүрегіме

Музаның әміріне басымды иіп.

Алайық ескі күйдің бәрін жиып,

Жандырған ой-қиялды қалың күйік

Шерттіріп құнарлырақ домбыраға

Тербеліп ырғағына тамылжиық — демекші келесі тыңдайтын күйлеріңіз Дәулеткерейдің күйі «Қосалқа». Орындайтын С.Сейфуллин атындағы гимназия мектебінің 5 сынып оқушысы Макашев Абзал. Қарсы алыңыздар!

2 Жүргізуші: Айжан қыз күйші-домбырашы. Адайдың Қосай атасынан туған күйші қыз өз заманында композитор Құрманғазымен кездесіп, күй тартысқан әрі осы кездесуде орындаған «Адай» («Адай қыз») күйін Айжан қыз шығарған деген деректер халық аузында сақталған. Айжан қыз 1875 жылы патша өкіметінің отаршылдық саясатына мойынсұнбаған елмен бірге басқа жаққа көшіп кеткен. Оның «Айжан қыз» және «Шашбау қақбай» атты күйлері бар. Айжан қыз – адайдың күйшілік мектебін қалыптастырушылардың бірі. Ендеше келесі тыңдайтың күйлеріңіз «Айжан қыз». Орындайтын № 16 жалпы орта мектебінің  6 сынып оқушысы Мұқышева Арайлым.

1 жүргізуші: Келесі сайыскеріміз №3  орта мектебінің 7 сынып оқушысы Әбілқасым Данияр. Құрманғазының күйі «Адай». Қабыл алыңыздар!

1 жүргізуші: Күй өнері сонау Мизам баба, Айыр қалпақ Айдаhар би, Қорқыт бабалардан қалған. Сол байырғы өнер ұмытылмай ұрпақтан – ұрпаққа жалғасып келеді. Күй тек қазақта ғана бар. Күйдің де түрлі – түрлісі бар. Келесі кезекті жоғарғы топтың күйшілеріне береміз. Сахнаға  С.Сейфуллин атындағы гимназия мектебінің 10 сынып оқушысы  Ділдебаева Жайнаны шақырамыз. Боранқұлдың күйі «Кең жайлау».

1 Жүргізуші: № 19 орта мектебінің 9 сынып оқушысы Нақыпбек Жасұланның орындауында Тәттімбеттің «Көкейкесті» күйін қабыл алыңыздар!

2 Жүргізуші: Күй ойнайды қазағымның қанында,
Күй ойнайды қазағымның жанында.
Жүрегінің, жүрегінің, жүрегінің дүрсілі –
Күмбірлеген домбырасы барында – дей отырып ортаға № 7 орта мектебінің оқушысы Искендиров Ерботаны шақырамыз. «Балбырауын» күйі қабыл алыңыздар.

1 жүргізуші: Асыл – Алтын домбыра

Елімменен сырласар

Құлақ құршын қандырар

Біздің алтын домбыра!   — дегендей біздің бүгінгі сайысымыздың қорытындысын шығару үшін әділқазыларымызды сахна сыртына шығарып саламыз.

2 Жүргізуші: Сахна төріне барлық сайыскерлерімізді шақыруға рұқсат етіңіздер!

Сөз кезегін әділ қазыларға береміз!

1 жүргізуші: Қазақ дейтін менің бір елім,

Жатыр алып жарты дүние әлемін.

Бұл даланы анам жаспен суарған,

Бұл далаға жылап келіп қуанған, — деп Қасым Аманжолов ағамыз жырлағандай, кең байтақ жерімізде қазақ халқының басынан не өтпеді десеңізші? Талай қиындықты бастан кешірсе де, ешқашан өнерді ұмытпаған, сол ата – бабаларымыз тастап кеткен мұраны жалғастыру біздің болашақ ұрпақтың міндеті.

2 жүргізуші: Құрметті көрермендер осымен біздің  бүгінгі «Үкілі домбыра» атты күй сайысымыз өз мәресіне жетті! Келесі кездескенше сау саламатта болыңыздар!

Сценарий   концерта   для   детей   пришкольного  лагеря     
(филиал  ДМШ № 3)
           » Звучи  моя домбра»
   Подготовила:                                                                        
Рахимжанова Г.Т. (теоретическое отделение).             
  
 
               
                                    Караганда
                                         2015
Добрый день, дорогие друзья! С незапамятных времен и до сегодняшних дней
человека сопровождает музыка, песня, а значит, и
музыкальные инструменты. В древности музыкальное
искусство глубоко почиталось. В Древней Греции
богов, как правило, изображали с музыкальными
инструментами в руках.
Волшебная сила музыки воспевалась в
преданиях и мифах. Так, древние греки сложили миф
о певце Орфее. Там, где не спасали стрела и меч, не
помогали сила и мужество, песня Орфея делала
чудеса. А мы живем в Казахстане и вы знаете,
что самым любимым и популярным музыкальным
инструментом у казахов является домбра.
Домбра
Струнные щипковые
Домбра — казахский двухструнный щипковый
музыкальный инструмент, родственник русских
домры и балалайки. Встречается также в Узбекистане (думбыра, думбрак), Башкирии (думбыра). Звук у
домбры тихий, мягкий. Извлекается щипком, ударом
кисти или медиатора.
Игрой на домбре сопровождают свое пение
народные сказители — акыны. Исполнение на домбре
музыкальных композиций является любимой формой
художественного творчества казахов. Под звуки
домбры исполняют народные песни, домбра также
используется как сольный и ансамблевый
инструмент.
Домбра имеет корпус грушевидной формы и очень
длинный гриф, разделённый ладами. Струн — две.
Обычно настроены струны в кварту или квинту. Один
из основателей казахской музыки на домбре является
Курмангазы, чья композиция «Адай» до сих пор
популярна в Казахстане и не только.
На домбре исполняются не только произведения,
сочиненные казахскими композиторами. Для
домбры делают переложения для русских
народных и зарубежных произведений.
1.Сейчас вы услышите в переложении для
домбры русскую народную песню «Светит
месяц».
« Однажды Батыр сражался с врагами и очень устал. 
Решил отдохнуть. Присел у оврага в тени, вырезал кусок 
дерева, натянул конский волос и попытался извлечь звук, но 
инструмент молчал. Положив инструмент рядом с собой, Батыр заснул. Когда он проснулся, то с удивлением 
заметил деревянный брусочек, кем­то подложенный под 
струны. Батыр решил, что это проделки шайтана. Но 
инструмент с тех пор стал «душой казахского народа».
 казахский кюй «Кенес», что переводится как «совет». История кюя 
очень интересна. Казахи в древности решали общественные 
проблемы через советы старейшин. В них иногда участвовали и 
казахские кюйши­импровизаторы.  Надо полагать, что этот кюй 
появился именно в те моменты.
2.   Халык  кюй  (народный  кюй)  «Кенес» 
Слово  балакай  состоит  из  двух  частей:  с  греческого  бала – 
ребенок,  кай – горящий, подвижный,  все  у  него в  руках 
горит.   С  тюркского   также  означает   ­ крепкий  ребенок.
        
Зная греческий. Балакай действительно состоит из двух частей, 
«Бала» что по гречески означает ребенок и «Кай» дословно перевод 
с древнегреческого «горячий или горящий», а смысл ­ все у него в 
руках горит , что он все быстро и хорошо выполняет.
Таким образом, имя Балакай буквально означает «крепкий 
ребенок». Вполне вероятно, что родители, нарекая своего ребенка 
таким именем, хотели, чтобы он вырос здоровым, сильным 
человеком. 
3.  исполняется произведение  казахского композитора Нурлана 
Бекенова  «Балакай» Самый распространенный инструмент Казахстана.
Вы это знаете – домбра. Домбру можно было
встретить в каждой юрте, она относится к числу
самых необходимых и обязательных предметов в
жизни казахов. Сейчас я предлагаю послушать
ансамбль домбристов. Ансамбль – единство,
стройность. Музыкальный ансамбль – это группа
артистов, составляющая единый коллектив,
который исполняет согласованно и стройно
произведения композиторов. Ансамбли называют
по количеству музыкантов, участвующих в
исполнении (дуэт, трио, кварте и т. д.)
Сейчас вы послушаете трио (три человека)
домбристов:
4. исполняется пьеса Нуркена Бекова «Арайжан».
(25 мая 1861 в Букеевской Орде – 20.5.1933, Астрахан обл., 
п.Карабайлы ) – кюйши­композитор, основоположник стиля токпе. 
На домбре научился играть у брата Шошак (Султангали). Позднее 
обогатил свой репертуар произведениями Алекей, Макар, 
Салауаткерей, Турып. Он является автором кюйев «Арпалыс», «Ақ 
Еділ», «Бұлбұл Айша», «Орытпа», «Шарипа», «Жантаза», 
«Қарашаш», «Балқаймақ».
Национальные свадебные обычаи казахов — Тойбастар. На 
казахских свадьбах, Тойбастар подаётся в конце свадебного 
банкета. Хотя дословно Тойбастар можно перевести — начало 
свадьбы. Возможно, в былые времена, Тойбастар и был первым 
праздничным мероприятием на казахских национальных свадьбах. 
Со временем Тойбастар переместился в дарение подарков, означающее завершение Тоя.
 В былые времена, на казахских свадьбах, тамада исполнял 
праздничную песню Тойбастар, гостям раздавались памятные 
подарки. Никто из гостей, по обычаям казахов, не должен был уйти 
с Тоя без маленького памятного подарка. Щедрость казахского 
народа, и гостеприимство выражалось не только в разнообразно 
накрытом свадебном Дастархане, но и в таких вот подарках.
5.  исполняется  кюй  Сейтека  «Той  бастар».
  На  этом  мы  заканчиваем  наш  концерт,  подготовленный  силами 
учащихся  детской музыкальной  школы   № 3 класс  педагога 
Кабиевой  Айданы Амангельдиевны.
  « Моя страна, где солнце всходит
   Растет душистая полынь,
   Где степь вся красками исходит,
   И в ней душа и наша жизнь».
«Дверь в мир открыла песня для тебя,
Песня провожает в землю прах, скорбя
Песня – вечный спутник радостей земли.
Так внимай ей чутко и цени, любя!» —
писал великий Абай
Кунанбаев

Дайындаған: Смақов Думан Дубекұлыrnrn rn

rn
1. Оқушыларды саз бен қатар әдебиетке де баулу;

rn

rn rn

rn
1. Оқушының өзін сахнада ұстау мәнерін қалыптастыру, сахна мәдениетіне баулу.

rn

rn rn

rn
1. Оқушыларға әдеби тәрбие беру;

rn

rn rn

rn
1. Орындаушының шығарманы, күйді өзінің көзқарасы, көңіл-күйі және  түсінігі арқылы тыңдаушыға жеткізе орындауы;

rn

rn rn

rn
1. Оқушыларды саз өнеріне байланысты жазылған шығармалармен таныстырып, соларды кеңінен дәріптеу;

rn

rn Б А Ғ Д А Р Л А М Аrn

rn
1. Менлен Наурызбай «Жастар күйі» халық күйі

rn

2. Жунусканов Алишер «Көк дөнен» халық күйі

rn

3. Аллаярова Айкөркем «Кеңес» халық күйі

rn

4. Айдарұлы Нұрбек «Келіншек» халық күйі

rn

rn rn

rn
1. Нұрсаинов Кеңес «Қосалқа»         Дәулеткерей

rn

2. Абдыкадырова Ақтолқын «Нарагачи» халық күйі

rn

3. Ерисова Жұлдыз «Бозінген» Сүгір

rn

4. Болат Жанымхан «Ақсақ киік» Құрманғазы

rn

rn rn

rn
1. Жүнісбекова Ақниет «Шалқыма» А. Жайынов

rn

2. Күсемісов Олжас «Көңіл толқыны» С. Тұрысбеков

rn

3. Күсемісов Елжас «Бозшолақ» Құрманғазы

rn

4. Ғалымұлы Ардан «Балбырауын» Құрманғазы

rn

rn rn

rn
1. Байдүйсен Ілияс «Ерке сылқым» Ә Желдібаев

rn

2. Тәжібаев Ерхат «Түркмен күй» Дәулеткерей                                                                                                                                                      Мінсіз болсаң – тіл бар ма?

rn

rn Жүргізуші1:                Құлақтан кіріп, бойды алар,rnrn                                      Әсем ән мен тәтті күй.rnrn                                      Көңілге түрлі ой саларrnrn                                      Әнді үйсең менше сүй.rnrnЖүргізуші2:        Армысыздар, ардақты әлеумет! Бүгінгі біздің «Күмбірле, күй-  домбыра» атты әдеби-сазды кешімізге қош келдіңіздер!rnrn rnrnЖүргізуші1:        Олай болса, қарсы алыңыздар. Саханада Менлен Наурызбай, Халық күйі «Жастар биі»rnrn rnrnЖүргізуші2:        Домбыра сенде мін бар ма?rnrn                            Мінсіз болсаң – тіл бар ма?rnrnТіл жоқ деуге бола ма,rnrnТілден анық үн барда?rnrnДомбыраның күші мол,rnrnКөмейінде күй барда?rnrn rnrnСахнада Жунисканов Алишердің орындауында халық күйі «Көк дөнен»rnrn rnrnЖүргізуші1:       Кейде күй, тамаураған, талықсыған,rnrn                            Кейде өжет, кейде долы албытсынған.rnrn                            Кейде паң, кейде дархан, кейде сергек.rnrn                            Шаршы өрге кейде шапшып, шауып тынған.rnrn                            Аллаярова Айкөркем «Кеңес» халық күйіrnrn rnrnЖүргізуші2:       Сахнада Айдарұлы Нұрбек, халық күйі «Келіншек»rnrn rnrnЖүргізуші1:       Сылдыр-ылдырrnrnСар қамыстанrnrnТөгілді күйrnrnӨрді алыстан.rnrnКелді жақын сен қағысқан,rnrnҮн шыққандай жолбарыстан.rnrnТұншыққандайrnrnӨлді арыстан.rnrnАт шапқандай,rnrnЖер қайысқан.rnrnСіздердің алдарыңызда Нұрсаинов Кеңес, Дәулеткерейдің күйі «Қосалқа»rnrn rnrnЖүргізуші2:       Сахнада Абдыкадырова Ақтолқын. Халық күйі «Нарагачи»rnrnЖүргізуші1:       Әсем күй, саусақта би, саңғыраған,rnrn                            Жүйрік үн, жүрек жалмап жамыраған.rnrn                            Боздатса «Бозінгенді» нар домбыраrnrn                            Сарыны сар даланың аңыраған.rnrn                            Қарсы алыңыздар, Ерисова Жұлдыз Сүгірдің күйі «Бозінген»rnrn rnrnЖүргізуші1:rnrnСыңғырады әсем күй,rnrnҚоңыр Балқаш желімен,rnrnСылдырады қамыстай,rnrnБірде жуық жеделдеп,rnrnБірде сарын алыстай.rnrnБірде жерді су басты,rnrnСел қаптаған дабыстай.rnrn rnrnБірде жерді шу бастыrnrnҰрандаған жарыстай.rnrnБірде адақтап ақты күй,rnrnАғалаған дауыстай,rnrnЫңыранып қалды домбыра,rnrnҚамыстағы барыстай.rnrnКүй шерінде шек тартты,rnrnКүй найзасы қылтылдап,rnrnҚұлақ түпте – жүрегі,rnrnҚояр ма екен шанышпай?!

Сабақтың тақырыбы: «Күмбірле, күй – домбыра!»

Сабақтың мақсаты: Оқушыларды халық музыкасын, мәдениеті мен өнерін түсініп, бойына сіңіре білуге дағдыландыру.

Білімділік міндеті: Қазақ халқының ұлттық өнерін, ұлттық аспап домбыра туралы түсінуі тиіс;

Дамытушылық міндеті: Оқушылардың  сабаққа ынтасын, қызығушылығын  арттыру, ырғақты сезіну, биік дыбысталуды есту, есте сақтау қабілетін дамыту, домбыра аспабында күй ойнау, ән тыңдау, оқушылардың ой-өрісін жетілдіру;

Тәрбиелік міндеті: Оқушы бойына музыкалық тәрбие қалыптастыра отырып, ұлттық өнерді сүйе білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: бекіту сабағы, лекция-концерт

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, көрнекілікпен түсіндіру, күй тарту, ой бөлісу

Пәнаралық байланыс: музыка, тарих, әдебиет, физика, математика,

бейнелеу

Сабақтың көрнекілігі: домбыра, қобыз аспаптары, суреттер, нақыл сөздер, жұмбақтар, компьютер, бейне слайд, сұрақ-жауап, музыкалық сауаттылық, постерлер, фломастерлер, үнтаспа, қазақтың ұлттық киімі.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру бөлімі ;

2. Үй тапсырмасын сұрақ-жауап арқылы тексеру;

3. Сабақты бекітіп, қорытындылау;

Мұғалім: Ал енді, сіздер менің алдымда жатқан шоколадтардан таңдап, алу арқылы 3 топқа бөлінесіздер.

• Домбыра, дауылпаз атты шоколад тандаган оқушылар 1-ші топқа;

• Қобыз, жетіген атты шоколад тандаган оқушылар 2-ші топқа;

• Асатаяқ, қоңырау атты шоколад тандаған оқушылар 3-ші топқа бөлініп отырыңыздар!

— Мен сіздерге үйге қазақтың ұлттық аспаптары жайлы қосымша мағлұмат әкелулеріңізді тапсырғанмын. Сіздер үйден әкелінген мағлұматтарды пайдалана отырып, осы сабақта берілетін тапсырманы топпен бірігіп жасайсыздар.

Үй тапсырмасын сұрақ-жауап арқылы тексеру.

• Музыка дегеніміз не? (Музыка дегеніміз —  белгілі биіктіктегі дыбыстардан тұратын, адамға сазды әуенімен әсер ететін, дыбыстық көркем бейнеге негізделген өнер түрі.)

• Сөз неден құрылады? (пауза) иә, ол әріптерден құрылады, ал музыкалық дыбыстар неден құрылады? (Музыкалық дыбыстар нотадан құрылады)

• Неше нота дыбыстары бар? (7еу: до, ре, ми, фа, соль, ля, си)

Мұғалім: Олай болатын болса, нота туралы өлеңді барлығымыз бірге қосылып айтып көрейік! (Ноталардың қысқаша қайырымын оқушылар айтқан кезде, тақтаға нота дыбыстары 5 сызыққа ілінеді және де домбыра аспабында қағыстармен тартып, ойнайды.)

(Нота музыкасы қойылады. Әрбір шумақтан кейін нота дыбысы музыкалық тақтаға орналастыру домбыра аспабында ойнау)

Ноталарға қысқаша қайырым

Екінші сызық үстінде, 
Тұрмын түспей, түс десе.

Мұғалім: Бәрекелді!

«Мінсіз болсаң – тіл бар ма?

Құлақтан кіріп, бойды алар,

Әсем ән мен тәтті күй.

Көңілге түрлі ой салар.», – демекші біз сабағымызды «Музыкалық үзіліс» айдарымен әрі қарай жалғастырамыз!

М У З Ы К А Л Ы Қ Ү З І Л І С !!!

• Имашева Аиданың және де Ахмедия Асланның орындауында Бейсенғали Ғизатовтың «Біз өмірдің гүліміз» атты әнді домбыра аспабында ойнау;

• Жағыпар Ақбота – халық күйі «Кеңес»;

Мұғалім: Өте жақсы! Ал енді, кезекті саз жұмбаққа берейік! Оқушылар шығып, әр күйден үзінді ойнап береді, және де компьютерден әннің, күйдің үзіндісі беріледі. Ал қалған оқушылар сол күйді естіп, саз жұмбақты шешуі керек.

Егер оқушылар саз жұмбақтың жауабын таба алмасаңыздар, келген қонақтардың да көмектесулеріне болады.

С А З Ж Ұ М Б А Қ

1. Тәттімбет – «Сарыжайлау» (компьютер);

2. Құрманғазы – «Аман бол, шешем, аман бол», (Мұғалім–Усейнова Ф.Г.);

3. Нұрғиса Тілендиев – «Куә бол» (компьютер);

4. Халық күйі – «Тепеңкөк», (Әбдіқасов Зият, 3 «Б» сыныбы)

1. «Әке арманы» (Кенжалиев Әділхан, 5 «Б» сыныбы)

2. Халық күйі – «Келіншек», (Ғаппар Диас, 5 «А» сыныбы)

1. Ой қозғау

«Тақырыпты ашу»

Қай ұлттың болмасын өзінің  ұлттық музыкалық аспабы болады.  Музыкалық аспап белгілі бір ұлттың музыкалық өнерін насихаттаушы құрал.

Қазақ халқының музыкалық аспаптары сан алуан. Біздің ерте заманда өмір сүрген ата-бабаларымыз аспапты ойлап тауып, қолдан жасап ойнай білген екен. Ең алғаш пайда болған аспаптар — домбыра мен қобыз аспабы. Уақыт өте келе

аспаптың басқа түрлері де шыға бастайды: қылқобыз, шаңқобыз, жетіген, сыбызғы, асатаяқ, сазсырнай, дауылпаз, тұяқтас және т.б.  (Суреттері көрсетіледі)

Бұл күні тұрақты орын алып төрден,

Әр үйдің санасына жарық берген.

Домбыра сырын жайып сан ғасырдың

Зар-мұңын бабалардың алып келген.

Домбыра туралы видеофильм «Бабалар аманаты – Ұлттық аспап — домбыра

        Домбыра аспабы, бір сөзбен айтқанда, қазақ халқымен бірге жаралған деп айтуға болады.

М У З Ы К А Л Ы Қ Ү З І Л І С !!!

• Ал енді, ортаға 8 «А» сынып оқушысын Құрманғазының «Алатау» күйін орындауға Исатай Арайлымды шақырамыз!

• 8 «Б» сыныбы Әбдіхалық Санжар – Құрманғазының күйі «Адай»

1. Cуретті-постер жасау

• Ал енді, сіздер қолдарыңыздағы қосымша мәліметтерді пайдаланып суретті-постер жасайсыздар. Жасап болған топ өздерінің дайын екендерін алақанмен шапалақтау арқылы көрсетесіздер. Суретті-постер жасау үшін сіздерге берілетін уақыт саны – 3 минут. Суретті-постерді қорғауға (2 минут) топ басшысшы мен бір топ мүшесі ортаға шығады. Іске сәт!

Мұғалім: Міне, балалар әр топтың дайындалғандары көрініп тұр!

1. Сабақты бағалау

Бағалау парағы

Мұғалім: Ал, балалар сіздердің ойларыңызды білгім келеді.

1. Ой-толғау. «Сыр-сандық»

• Музыканы өмірмен қалай байланыстыра аласыздар ма?!

• Сәтбаев қаласының мақтанышына айналған өнерпаздары туралы айтсаңыз.

• Қаланың абыройын асқақтатқан, талант иелерін бір сөзбен қалай атауға болады?

Мұғалім: Ендігі кезекті ән мен күйге берейік! Жергілікті ақын Мәуия Бекмағанбетованың сөзіне және де композитор Нұрлан Керімбековтың әніне жазылған «Сәтбаев вальсі» атты әнді оқушылармен бірге 5 «А» сынып оқушысы Жағыпар Ақботамен бірге қосылып айтайық!

1. Сабақты қорытындылау

Мұғалім: Ал, енді бүгінгі сабақтан алған өздеріңіздің білімдеріңізді, көтеріңкі көңіл-күймен, барлығымыз бірігіп, халықтың «Еркем-ай» әнін тартайық;

Келесі тыңдайтындарыңыз халықтың «Жастар» күй;

1. Рефлексия

Мұғалім: Әр топтың алдарында түрлі-түсті стикерлар жатыр, сіздер осы стикер бетіне сабақтан алған әсерлеріңізді жазып, ортаға шығып рефлексия жасаймыз.

Күй ойнайды қазағымның қанында,

Күй ойнайды қазағымның жанында.

Жүрегінің, жүрегінің, жүрегінің дүрсілі –

Күмбірлеген домбырасы барында.

Мотивациялық-қозғаушылық

Музыка залына көңілді музыка әуенімен бірінен соң бірі тізіліп, нақты қадаммен келеді. Шаттық шеңберінде бір-біріне жылы лебіздерін жеткізеді.

Домбыра қайда барсам тастамаймын,

Әнмен сенсіз өлең бастамаймын.

Екі ішек, он бір перне, бір тиектен,

Сайрасам қызыл тілмен аспандаймын.

                             (Кенен Әзірбаев)

Балалар музыка залына көңілді әуенмен келеді.

Көңілденеді.

Өленң жолдарын мұқият тыңдап мағынасын түсінуге тырысады.

Балалар көңілді әуенмен залға көңілдене кіріп адымдап, жүреді.

Өлеңнің мазмұнын түсінуге тырысады.

Ұйымдастырушылық-ізденістік

Домбыра-қазақ халқының арасында өте ерте заманда кең тараған, қос ішекті шертіп ойнайтын аспаптың бірі. Домбыра әртүрлі үлгіде ағаштан ойылып жасалады.даусы майда қоңыр құлаққа жағымды.

Музыка тыңдау: «Келіншек» (халық күйі)

Күйді белгілі бір композитор шығарып, бір-бірінен естіген күйінде үйреніп, кейін шығарған адам ұмытылып қалған.

«Келіншек» күйі жаңадан түсткен жас келіншекке арналып шығарылған, жас келіннің жүріс-тұрысы, ширақ қимылы суреттелген.

Ән үйрену: «Домбыра сазы» (И.Нүсіпбаев, Х.Талғаров).

Ибрагим Нүсіпбаев балаларға арнап көп әндер жазған қазақ композиторы (Суретін көрсету.)

Мысалы: «Айналайын ақ мамам», «Кір қуыршақ», «Біз туған күніміз»,

«Қыс қызығы», «ойыншықтар» әндерін жазған.

Музыка жетекшісі әнді орындап береді.  Балалардан ән туралы түсінігін сұрайды.

Әннің мәтінін қайталап, әуенімен қосылып үйренеді.

Ойын: «Соқыртеке»

(Е.Хасанғалиев, А.Асылбек)

Бұл ойынның мәтіні де, ойыны да басқалау. Бір баланың көзін байлап, ол басқа балаларды әндетіп жүріп іздейді.

Би: «Полька» ирландский полька

Би өте көңілді жеңіл, екпінмен жүгірге орындар береді.

Домбыра аспабын қолдарына алып, қызықтап, шертіп көреді.

Күйді зейін қойып тыңдап көңілді-көңілсіз, жылдам-ақырын бояуларын ажыратуға талпынады.

Әнді әуенімен бірге әндете айтып үйренеді.

Әндердің атауларын жетекшімен бірге қайталап сөздік қорын арттыруға тырысады.

Ойынға белсене қатысады.

«полька» биін ырғағын, сипатын ажырата соған сай қимылдарын үйренеді.

Домбыра аспабын ұстап таңырқап қуанады.

Күйдің көңілді-көңілсіз, жылдам-ақырын сипатын ажыратуға тырысады.

«Домбыра сазы» әнін көңілдене айтады, мәтінін жатқа шатаспай айтуға тырысады.

Бірге қайталап айтып үйренеді.

Әр бала ойынға белсене қатысады.

Би қимылдарының сипатын ажырата билеуге тырысады.

Рефлексиялық — түзетушілік

-Бүгінгі іс-әрекетімізде қандай ән тыңдадық, қандай ән үйрендік?

-Әнде не туралы болды?

-Ойынымыздың аты қалай аталады?

Бігінгі іс-әрекетіміздің қай бөлімі ұнады?

Қорытындылау, бағалау.

Балалар көтеріңкі көңіл-күймен топтарына тарайды.

Жауап беруге талпынады.

Көңілдене қоштасады.

Қаратал ауданы

Балалар шығармашылығы орталығы

«Домбыра дастан» атты сыныптан тыс мерекелік концертке

арналған сценарий

2014 жыл

Домбыра – қазақ халқының ең көп тараған ішекті, көп пернелі музыкалық аспабы. Ол –қазақ халқының өмірінде маңызды орын алатын, өзіндік музыкалық сипаты бар аспап. Алғаш эпикалық дәстүр шеңберінде жыр, толғау, термелерді сүйемелдеуге, қолданылған.

Домбыра кейін аспаптық шығарма-күй жанрының қалыптасуына ықпал еткен. Қазіргі кезде домбыра жеке әнді сүйемелдеуге, күй тартуға, халықтық-фольклорлық музыкада, классик, шығармаларды орындауға қолданылатын, мүмкіндігі кең музыкалық аспап боп табылады.

Домбыра, сенде мін бар ма?

Мінсіз болсаң, тіл бар ма?

Тілсіз деуге болама, тілден артық үн барда

Домбыраның күші мол, көмейінде күй барда

АЙБЕК

Жолы жана басталған

Жас баламыз әлі біз.

Көзімізді ашқаннан

Таланттымыз бәріміз.

1 сынып оқушыларының орындауында

Халық күйі «Өрнек»

АНЕЛЬ

Әлпештеген аялаған,

Ақ сүт берген апатайым.

Әнімді айтып бүгін саған

Мейрамыңмен құттықтаймын.

«Анашым» әні ор. Ясы Аружан.

АЙБЕК

Құлақтан кіріп бойды алар,

Әсем ән мен тәтті күй.

Көңілге түрлі ой салар.

Әнді сүйсең менше сүй.

Халық күйі «Келіншек»

ор.1 сынып оқушысы Тәшенбай Анель

АНЕЛЬ

Домбырамен сөйлеген,

Махабаты халқымның

Жігер беріп күй деген,

Шақырады алтын күн.

Қалмақ күйі «Иөр еңе»

Ор.1-сынып оқушысы Құлақметов Нұрәл.

АЙБЕК

Бойына бар сұлулық жиылғандай,

Мүсінің ақ мәрмәрдан құйылғандай.

Жарқ етіп шыға келген ел алдына,

Бишінің ғажап еді биі қандай

Өзбек биі «Назгигулум» ор. Тәшенбай Анель.

АНЕЛЬ

Тасып ырыс береке,

Біздер жүрміз жыр ете.

Көктем күліп келді де,

Бізде бүгін мереке

Халық күйі «Жастар биі» ор. 1сынып оқушысы

Жолдыбайқызы Аружан

АЙБЕК

Өсті біздің санамыз

Өмір сүйген баламыз,

Өлең-жырды жаттаймыз,

Өнер сырын табамыз.

«Туған жер».ор. Мусанова Альмира

АНЕЛЬ

Көгертетін көңілді,

Көркейтетін өмірді.

Бәз боламыз күйшілер,

Көтеретін көңілді

Ә.Алпысбаев «Әке арманы»

орын-р Зетбек Айбек, Халықов Сұнғат.

АЙБЕК

Биікке өрлеген.

Тайсалып көрмеген.

Ұрпақпыз кеудесін.

Қуаныш кернеген.

Балалар әні «Көңілді қаздар».

ор.1с. оқушысы Құрманәлі Аман

АНЕЛЬ

Сәлем! Күйші халайық,

Кәне көпке лайық.

Әуезді де, көңілді.

Әсем әнге салайық

«Бала тілегі» орын. Құдайбергенова Мерей

АЙБЕК

Шашылады жер көкке,

Ақ маржандай нұр болып,

Құйылады жүреккке,

Күміс толқын күй болып.

1 с. Оқушысы Орналы Сабинаның

орындауында орыстың х. әні«Тау астындағы төбе»

АЙБЕК

Бойына бар сұлулық жиылғандай,

Мүсінің ақ мәрмәрдан құйылғандай.

Жарқ етіп шыға келген ел алдына,

Бишінің ғажап еді биі қандай Т

Топ биі орындайтын «бишілер тобы»

АНЕЛЬ

Екі ішектің бірі қатты,

Бірін сәл-пәл, кем бұра

Қазақ нағыз қазақ емес,

Нағыз қазақ домбыра!

1 с. Оқушысы Ясын Аружанның орындауында «Маленькая полька»

АЙБЕК

Күй, сені тәтті көрем жаным сүйіп,

Тыңдаймын тыным алмай, жанып күйіп,

Өмірдің сырын ашып жүрегіме,

Музаның әміріне басымды иіп.

Раздық күйі «Салкүрең»

ор. 2 с. Оқушысы Абенова Айгерім

АНЕЛЬ

Төбемізде жанды күн

Күн қызығын көрейік.

Жиып алып дала үнін,

Ән салып, бір берейік.

«Балалық шақ» ор.Кудайбергенова Мерей

АЙБЕК

Домбыра тілегімді қуаттасаң,

Үніңе үзіле бір құлақ тосам,

Тарихтың тереңінен сыр ақтарсаң

Бойдағы қуатыма қуат қосам.

Орыстын халық. әні «Под горою калина»

ор.1 с оқушысы Байболатов Рамазан

АНЕЛЬ

Ұзын мойын екі ішек,

Қатар-қатар тепкішек

Тасып көрсең бір-бірлеп,

Үн шығады күмбірлеп.

Халық күйі «Боз жорға»

ор. 2 с.оқушысы Иемберген Дулат

АЙБЕК

Отанымыз анамыз,

Отан сүйген баламыз,

Оқып білім аламыз,

Оты болып жанамыз,

Глинка «Полька» орын-р.ансамбль

АНЕЛЬ

Демеңіз біз өнерді аяп қалды,

Мезгілде біраз жерге таяп қалды.

Қош болып тұрыңыздар көріскенше,

Осымен концертіміз аяқталды .

Государственное бюджетное учреждение

дополнительного образования

«Центр развития творчества детей и юношества им В.М.Комарова»

СЦЕНАРИЙ МАСТЕР КЛАССА

«Перкуссионные инструменты как один из способов

развития чувства ритма при обучении игре на домбры»

педагог дополнительного образования

  Досмамбетов Акниет Актлекович

Байконур, 2021

СОДЕРЖАНИЕ

1. Пояснительная записка                                                                        
2. Тема, цели, задачи
3. Сценарий мастер класса
4. Практическая часть
5. Список литературы

1. ПОЯСНИТЕЛЬНАЯ ЗАПИСКА

        Данный мастер класс для педагогов был разработан педагогом дополнительного образования, руководителем кружка обучение игре на домбре «Звонкая струна» Досмамбетовым Акниет Актлековичем. В мастер классе могли принять участие педагоги ДМШ, учителя музыки и кому интересен перкуссионные инструменты. Руководитель кружка «Звонкая струна» Досмамбетов Акниет Актлекович хотел поделиться с коллегами накопленным опытом использования в своей работе перкуссионных инструментов. Рассказать все нюансы, методы и приемы включения этих инструментов в работе, как в ансамбле, так и в оркестре.

        Цель: Провести мастер класс, ознакомить с перкуссионными инструментами. В мастер классе любой желающий педагог мог освоить основные приемы игры на этих перкуссионных инструментах и могли применять в своих работах.  

2. СЦЕНАРИЙ МАСТЕР КЛАССА

Дата проведения: 02.10.2021 г.

Место: ГБУ ДО «ЦРТДиЮ им. В.М.Комарова, учебный корпус Титова 8, 207 каб.

Тема: «Перкуссионные инструменты как один из способов развития чувства ритма при обучении игре на домбры»

Цель: Поделиться с коллегами личным опытом использования в своей работе перкуссионных инструментов.

Задачи:

1. Рассказать и ознакомить с перкуссионными инструментами (виды, типы, история создания и т.п.)
2. Применять на практике, работа в ансамбле, применяя эти инструменты.
3. Развивать сотрудничество и обмен творческим опытом между педагогами.

Необходимое оборудование:

1. Перкуссионные инструменты (кахон, бонго, шейкер, тамбурин, маракас, бубен, трещотка, бубенцы, палка дождя, клаве, крэш, коробочка, треугольник).
2. Ноутбук
3. Пюпитр, ноты
4. Портативная колонка
5. Парты, стулья, Х баннер.

3. ХОД МАСТЕР КЛАССА.

Здравствуйте дорогие коллеги! Меня зовут Досмамбетов Акниет Актлекович. Спасибо, что нашли время, и пришли на мастер класс. Я сегодня в рамках педагогических чтений хотел с вами провести мастер-класс на тему «Перкуссионные инструменты как один из способов развития чувства ритма в классе домбры». По моему мнению использования перкуссионных инструментов на занятиях актуально для дополнительного развития чувства ритма у учащихся. Для начала я хотел бы рассказать, как возникла идея совмещать эти инструменты в ансамбле. Я всегда нахожусь в поисках нового. Мне всегда очень нравилось инструментальная музыка, особенно гитарная музыка. Среди любимых исполнителей могу отметить Дидюлю, Джесси Кук, группу Jipsy Kings и т.д. А также в интернете заметил трио музыкантов домбристов ХАН. Эти все музыканты в своих произведениях всегда использовали перкуссионные инструменты. И подумал, почему мне также не сделать. Нашел в интернете магазин музыкальных товаров и заказал от туда перкуссионные инструменты. И уже 6 год, с 2015 года мои ученики в ансамбле дополнительно играет на таких инструментах как, кахон, бонго, шейкерах и т.д. На этих инструментах мелодию исполнить нельзя, так как они не диатонические, а ударно-шумовые. Они могут исполнить разное ритмическое сопровождение.  

Я по профилю не ударник. Приходится учится сначала самому. Все эти ритмические инструменты очень сложны и не каждый ученик в моем объединении сможет сыграть. В народе сложилось такое мнение, что играть на барабане проще простого. Но это не так. Если есть прирожденный чувства ритма отлично, если нет то нужно много времени удалять на развитие чувства ритма, темпа.

Как сказал выше, я начал совмещать эти инструменты  с 2015 года. Поэтапно начали участвовать в конкурсах, добавляя разные перкуссионные инструменты. Расскажу коротко как мы работаем. В первым делом я отбираю из учащихся кто будет играть на перкуссионных инструментах. Потом идет тщательный разбор произведение, партитуры ударных и т.д. Идет планомерный рабочий процесс. Я сейчас продемонстрирую несколько фрагментов нашего выступления.

Есть такая поговорка, «Если творческий человек думает что достиг всего и знает все, значит он умер в творчестве» По этому я постоянно нахожусь в поиске нового. Результаты в педагогической деятельности это все достижения и победы коллектива в различных конкурсах и фестивалях, таких как:

— Лауреат I степени Городского конкурса среди музыкантов «Камертон»

— Лауреат I степени Республиканского конкурса детского и юношеского творчества

«Жас Жулдыз» г. Алматы

 — Лауреат I степени Международного фестиваль-конкурса детского и юношеского творчества «Твой выход» г. Казань

— Лауреат I степени XI Международный телевизионный конкурс

«НАЦИОНАЛЬНОЕ ДОСТОЯНИЕ 2020» г. Москва и т.д

И мы плавно переходим к практическим занятиям. Но сначала я вам коротко расскажу про перкуссионных инструментах. Перкуссия — это отдельный вид ударных инструментов, чье звучание органично вплетается в ритмическую структуру любого музыкального произведения, но чаще всего — танцевальных и этнических композиций. Перкуссией также являются инструменты, которые не являются элементами различных барабанных установок.

КАХОН

Кахо́н (исп. Cajón — коробка, ящик) – традиционный ударный перкуссионный инструмент родом из Перу, представляющий собой коробку с пятью деревянными стенками, на одной из которых вырезан фазоинвертор. Передняя фанерная стенка предназначена для звукоизвлечения. Как правило, для игры на этом инструменте перкуссионист должен сесть на него и немного наклониться назад. Примечательно, что внутри кахона натянуты струны, которые немного касаются передней фанерной стенки. Благодаря тому, что ее верхние углы не прилегают к основной конструкции слишком плотно, кахон обладает весьма впечатляющим разнообразием тембров.

БОНГО

Бонго́ (исп. bongó) — традиционный кубинский перкуссионный инструмент, представляющий собой сдвоенный барабан. Музыкант, играющий на бонго, как правило, находится в сидячем положении. Бонго состоит из двух барабанов — маленького и большого. Основным барабаном, располагающимся с правой стороны от перкуссиониста, является большой, потому что обладает более низким тоном. Бонго чаще всего можно услышать в музыкальных произведениях в стиле латино. Несмотря на свою категорию, этот инструмент считается солирующим.

ШЕЙКЕР

Шейкер (от англ. shaker — «to shake» — трясти). Любой может представить себе, что такое шейкер, — достаточно вспомнить погремушки, которые присутствовали в детстве каждого человека. Шейкер — это перкуссионный инструмент, созданный из дерева, пластика, металла или другого твердого материала, и наполненный песком, бисером, зернами или другим рассыпчатым содержимым. Чаще всего шейкеры используются в таких музыкальных стилях, как джаз, фолк, трип-хоп и рок. Этот перкуссионный инструмент придает музыкальным композициям необычное звучание и своеобразный ритм.

ТАМБУРИН

Тамбурин (франц. tambourine). На первый взгляд, тамбурин сильно напоминает бубен. Однако между этими инструментами существует принципиальная разница, заключающаяся в конструкции. Тамбурин — это обод круглой или полукруглой формы, на котором закреплены маленькие тарелки или бубенцы из металла, являющиеся главной звучащей частью инструмента.

МАРАКАСЫ

Мара́кас или мара́ка (исп. maraca, мн. ч. maracas). Традиционный кубинский перкуссионный инструмент под названием «маракасы» — это практически то же самое, что и шейкер. Разница между этими инструментами заключается лишь в том, что маракасы оборудованы удобными ручками. Несмотря на кубинское происхождение, маракасы весьма часто использовались индейцами из Северной и Южной Америки для их ритуальных танцев. Сегодня в продаже встречаются деревянные, пластиковые и металлические маракасы, наполненные различным сыпучим содержимым. Некоторые модели маракасов предполагают сокращение или увеличение объема наполнителя для изменения звука инструмента.

КОВБЕЛЛ

Ковбе́лл (Каубе́лл, англ. cowbell — коровий колокольчик) — это перкуссионный инструмент, выглядящий как четырехугольная призма из металла, чья передняя грань открыта. Ковбелл дословно переводится как «коровий колокольчик» — он издает примерно такие же звуки, что и данное приспособление. На звучание ковбелла влияет, во-первых, толщина стенок, а во-вторых, материал, использованный для изготовления инструмента. Чтобы представить себе, как звучит ковбелл, попробуйте стукнуть по кастрюле из нержавеющей стали деревянной скалкой.

ТРЕУГОЛЬНИК

Треуго́льник (итал. triangolo, англ.  и фр. triangle, нем. Triangel) — ударный музыкальный инструмент в виде металлического прута (обычно из стали или алюминия), изогнутого в форме треугольника. Один из углов оставлен открытым (концы прута почти касаются).

Треугольник принадлежит к инструментам с неопределённой высотой звука, имеет блестящий и яркий тембр, способный украсить даже мощное оркестровое тутти. Как правило, ему поручаются несложные ритмические фигуры и тремоло. Треугольник подвешивается за один из углов на тонкой проволоке или тесьме, которую держат в руке или прикрепляют к пюпитру. По треугольнику ударяют металлической (реже деревянной) палочкой (на жаргоне музыкантов эта палочка называется «гвоздь»).

КОРОБОЧКА

Коробочка, вуд-блок (англ. woodblock) — ударный музыкальный инструмент с неопределённой высотой звучания. Используется как русский народный и инструмент симфонического оркестра.

Представляет собой деревянный брусок (как правило из клёна) с щелевидной резонаторной полостью внутри. Звук извлекают ударом деревянных палочек. В оркестре используется несколько коробочек разных размеров. Звучание небольших коробочек резкое и сухое, напоминает цоканье копыт или стук каблуков в танце. Коробочек побольше — глубокое и звонкое.

БУБЕН

Бу́бен — ударный музыкальный инструмент неопределённой высоты звучания, состоящий из кожаной мембраны, натянутой на деревянный обод. К некоторым разновидностям бубнов подвешены металлические колокольчики, которые начинают звенеть, когда исполнитель ударяет по мембране бубна, потирает её или встряхивает весь инструмент.

ТРЕЩОТКА

Трещо́тка, трескотуха — русский народный ударный музыкальный инструмент, идиофон.

КЛАВЕ

Клаве (клавесы, claves) — это перкуссионный музыкальный инструмент родом из Африки. Оттуда он был завезен в Латинскую Америку и теперь прочно ассоциируется с национальной музыкой Кубы, Бразилии, Аргентины. Фактически, это пара палочек-стучалок, которыми нужно ударять друг о друга для извлечения звука. Звучание зависит от породы дерева, толщины, длины изделий. Группе из нескольких человек имеет смысл приобрести инструменты с разной высотой тона.

Клаве можно услышать в большинстве композиций сальсы, румбы, мамбы, босановы. Благодаря этому музыкальному инструменту сформировались узнаваемые зажигательные ритмические рисунки традиционной латиноамериканской музыки. Кстати, они тоже называются клаве.

Преимущества инструмента

Простота и удобство.

Компактность, никаких проблем с транспортировкой, выбором места для хранения.

Легкость в обучении, развитие слуха и чувства ритма.

Комфортное для слуха звучание, не доставляющее беспокойства окружающим.

Возможность играть даже без музыкальных знаний и нот.

РЕЙНСТИК

Рейнстик (дерево дождя, посох дождя, дождевая флейта, зэр пу; англ. Rainstick — «дождевая палка») — ударный музыкальный инструмент, из рода идиофона. Представляет из себя длинную полую глухо закрытую на торцах трубу с расположенными по всей длине внутренними перегородками, частично заполненную мелким сыпучим наполнителем (крупы и другие семена, мелкие камешки, бисер, другие твердые гранулы). Перегородки образуют внутри трубы спираль и могут быть выполнены из шипов растений, булавок, зубочисток и т. п. При вертикальном переворачивании рейнстика его содержимое пересыпается сквозь спиральное препятствие к противоположному концу трубы, производя звук, напоминающий шум дождя.

Длина рейнстика может быть любой, но для удобства использования чаще всего варьируется в диапазоне 25–70 см.

История. Рейнстик предположительно был изобретен в Чили или Перу и использовался как культовый инструмент для вызова дождя. Традиционный рейнстик делается из высушенного на солнце длинного ствола кактуса. Такой высушенный кактус имеет полость по всей длине; шипы срезают и используют в качестве перегородок. Начиная с 1970—1980-х годов инструмент постепенно приобретает популярность. Сперва туристы и путешественники привозили рейнстики из Латинской Америки, где их предлагали в качестве сувениров. В настоящее время рейнстик активно используют музыканты, исполняющие, в частности, фолк, этническую и другую акустическую музыку, эмбиент, джаз, и т. д. Рейнстик может быть изготовлен самостоятельно из различных материалов. В России для этого принято использовать перезимовавшие стебли от соцветий борщевика; в качестве перегородок чаще всего используются зубочистки.

Техника игры. Рейнстик медленно переворачивают на 180° по вертикали, позволяя сыпучему наполнению постепенно перемещаться, создавая звуковой эффект, похожий на шум ливня. Звуком рейнстика можно управлять, меняя скорость и угол наклона (постепенный полный переворот обеспечивает наиболее протяжный и сильный звук), медленно вращая его вокруг оси, а также используя его как шейкер для создания ритмических рисунков.

КРЭШ

Крэш — тип тарелок, являющийся стандартной частью большинства ударных установок. Название введено фирмой Zildjian в 1928 году. Стандартные размеры этих тарелок — 16-19 дюймов. Обычно служит для подчёркивания акцентов громким, мощным, но относительно коротким звуком. Также на крэшах исполняют тремоло, часто в качестве «финального аккорда» композиции. В составе стандартной установки имеется 1 тарелка, для особо сильных акцентов используются удары одновременно в 2 крэша. Как тарелки, подверженные самым сильным ударам, тарелки крэш ломаются чаще всего.

БУБЕНЕЦ (БУБЕНЦЫ)

К одним из первых перкуссионных инструментов относятся бубенец. Они представляют собой небольшие металлические полые шарики, внутри которых находится один или несколько металлических цельных шариков. Звук извлекается путём ударения внутренних шариков о стенки полой сферы. Звучание схоже со звучанием колокольчиков, однако первые могут издавать звук в любом положении, тогда как вторые – только находясь язычком вниз. Крепятся они по несколько штук, например, к ремешку, одежде, деревянной палочке, ложке. Бубенцы составляют основу русского народного ударного музыкального инструмента – металлической погремушки – бубенца. История их возникновения берет начало в 17 веке. Тогда для тройки лошадей «образцовой почты» появляются «поддужные» колокольчики, которые становятся прототипом бубенчиков.

4. ПРАКТИЧЕСКАЯ ЧАСТЬ

        На перкуссионных инструментах можно использовать в любых жанрах музыки. Мы сегодня с вами будем разбирать по партитурам два произведения. Но сначала выберите себе перкуссионные инструменты.

1. Русское народная песня «Светит месяц».
2. Современная песня А Студио «Улетаю»

Сначала начинаем разбирать русскую народную песню «Светит месяц», вторым песню «Улетаю».  В первую очередь я вам даю возможность прослушать целиком музыку, а потом начинаем работать. Я вам всем сделал ритмическую партитуру, по ним будем играть ритмы. Слушая друг друга начинаем играть ритмическое сопровождение к этим песням. На этом наш мастер класс завершен. Всем гостям огромное спасибо за активное участие в мастер классе. Надеюсь вам все понравился. До свидания!

5. СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1. «Ударные инструменты. Трактовка и современное состояние» Г.Дмитриев. 1991 г.

2. Википедия https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%BD

3. Академик.ру  https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1090587

4. Перкуссия академия занимательных наук https://www.youtube.com/watch?v=LI_sYrbyVo4

5. «Школа игры на ударной установке» В.Горохов г. Омск 2014 г.