Домбыра пати сценарий

«Нағыз қазақ – домбыра»
Дәстүрлі ән, күй әдеби сазды кешінің сценарийі

Тақырыбы: «Нағыз қазақ – домбыра»
Мақсаты: Оқушыларға қазақ халқының күйшілерін таныстыру, олардың күйлерін тыңдап, шығу тарихымен зерттеп, рухани азық беру.
Көрнекілігі: Интерактивті тақта, қазақы киіз үй жабдықтары, шарлар.

(Сахна ашылады)
Пролог: «Шерлі домбыра»
(Фанфар, жүргізуші шығады)
Жүргізуші:
Екі ішектің бірін қатты,
Бірін сәл — пәл кем бұра.
Нағыз қазақ, қазақ емес,
Нағыз қазақ – Домбыра.
Армысыздар құрметті қонақтар, аяулы ұстаздар, жәнеде жас достар! Бүгінгі мектебімізде Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың «Болашаққа бағдар; рухани жаңғыру» мақаласы аясында өткізілгелі отырған «НАҒЫЗ ҚАЗАҚ – ДОМБЫРА» атты дәстүрлі ән, күй әдеби сазды кешімізге қош келдіңіздер! Елбасымыз «Болашаққа бағдар; рухани жаңғыру» мақаласында; «Еліміз жаңа тарихи кезеңге аяқ басты. Жыл басындағы халыққа Жолдауымда Қазақстанның үшінші жаңғыруы басталғанын жарияладым. Осылайша, біз қайта түлеудің айрықша маңызды екі процесі – саяси реформа мен экономикалық жаңғыруды қолға алдық. Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі, ол – әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу.

Енді, ауқымды және іргелі жұмыстарды бастағалы отырмыз. Мемлекет пен ұлт құрыштан құйылып, қатып қалған дүние емес, үнемі дамып отыратын тірі ағза іспетті. Ол өмір сүру үшін заман ағымына саналы түрде бейімделуге қабілетті болуы керек. Жаңа жаһандық үрдістер ешкімнен сұрамай, есік қақпастан бірден төрге озды. Сондықтан, заманға сәйкес жаңғыру міндеті барлық мемлекеттердің алдында тұр. Сынаптай сырғыған уақыт ешкімді күтіп тұрмайды, жаңғыру да тарихтың өзі сияқты жалғаса беретін процесс. Екі дәуір түйіскен өліара шақта Қазақстанға түбегейлі жаңғыру және жаңа идеялар арқылы болашағын баянды ете түсудің теңдессіз тарихи мүмкіндігі беріліп отыр. Мен барша Қазақстандықтар, әсіресе, жас ұрпақ жаңғыру жөніндегі осынау ұсыныстардың маңызын терең түсінеді деп сенемін. Жаңа жағдайда жаңғыруға деген ішкі ұмтылыс – біздің дамуымыздың ең басты қағидасы. Өмір сүру үшін өзгере білу керек. Оған көнбегендер тарихтың шаңына көміліп қала береді.» деп жазды.

Ендеше, біздің де бүгінгі кешіміз Елбасымыздың «Болашаққа бағдар; рухани жаңғыру» мақаласының аясында болмақ.
Сахнада Сейтектің күйі «Тойбастар»
Орындайтын: Әбдіғаппарова Нұрайна

Жүргізуші:
Бабамыздың мұңысың сен домбыра,
Анамыздың сырысың сен домбыра.
Қазағымның жүрегінен жаралған,
Даламыздың үнісің сен домбыра.
Сахнада Секен Тұрысбековтың күйі «Көңіл толқыны»
Орындайтын: Мұңайтпас Ерқанат
(Экранда Дина Нүрпейісованың видеоролигі қосылады)
Жүргізуші:
Дина Нұрпейісова қазақтың әйгілі күйші композиторы, Қазақстанның халық әртісі. Ол 1861 жылы Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданы, Бекетай құмы деген елді мекенде дүниеге келді. Дина ата — ана шаңырағында бұлаңдап өскен жас кезінің өзінде — ақ Дәулеткерей, Мүсірәлі, Әлікей, Түркеш, Ұзақ, Есжан, Байжұма, Баламайсаң сияқты күйшілердің күйін нақышына келтіре тартып, төңірегі «домбырашы қыз» деп атаған. Қаршадай қыздың даңқын естіп, әйгілі Құрманғазы арнайы іздеп келген. Ол Динаның домбыра тартысына сүйсініп, болашағынан үлкен үміт күтіп, батасын берген.
(Сахнаға Жетпіс Әдемі «Құттықтаймын мама» әнімен шығады)
Жүргізуші:
Домбыра мұнша шешен болдың неге?
Күй толған көкірегің шежіре ме?
Сыр қозғап ғасырлардан жөнелесін,
Саусағым тиіп кетсе ішегіңе, — деп Қасым Аманжолов жырлағандай қазақ халқының басқа халықтардан ерекшеліктерінің бірі ол өзінің ұлттық музыкасының болуы. Атадан балаға жеткен, қадірлеп көзінің қарашығындай сақталып, қымбат қазынаға айналды. Қаймағы бұзылмай жеткен бұл өнердің бір шыңы домбыра күйлері. Ортада Жас Ұландықтардың әдеби монтажы.
Жүргізуші:
Домбырам, жүрегіммен үндес едің,
Сенімен сырласымдай тілдесемін.
Бабамнан қалған мұрам сен болмасаң,
Өнердің не екенін білмес едім.
Бәкір Тәжібаевтың әні «Ақбұлақ»
Орындайтындар: Мансұр мен Кәусар
(Сахна сыртында «Адай» күйі қосылады)
Жүргізуші:
Құрманғазы Сағырбайұлы 1823 жылы Атырау облысы, Жаңақала ауданына қарасты Жиделі деген жерде дүниеге келді. Жастайынан алғыр, домбыраның құлағында ойнап өскен. Сондықтан да, ол сахараның даңғыл көкірек дәулескер күйшісі Соқыр Есжанды алғаш көpiп тыңдасымен — ақ домбырасының тілін мен дінін түсініп, ұйып тыңдайды. Құрманғазының көптеген шығармалары бар. Соның бірі Адай күйі.
Сахнаға Ауылдық мәдениет Үйінің домбыра үйірмесінің жетекшісі Аяпова Бақыт апайды шақырамыз.
Орындалатын күй «Адай»
Жүргізуші:
Халық күйі «Келіншек»
Сахнада Аяпова Бахыт апай шәкірттерімен.
Жүргізуші:
Екі ішектің бірін қатты, бірін сәл — пәл кем бұра.
Нағыз қазақ – қазақ емес, Нағыз қазақ – Домбыра!
Білгің келсе біздің жайды, содан сұра тек қана:
Одан асқан жоқ шежіре, одан асқан жоқ дана.
Ақиқатты айтқандардың бәрі осылай сорласын
Деп бір ханда шанағына құйған оның қорғасын.
Жалған сөйлеп көрген емес дәл сол кездің өзінде:
Аппақ жалын күйдің жанын жалап жатқан кезінде. — деп Қадыр Мырза Әлі жырлағандай қазақ халқының әрбір шығармаларында өзіндік тарихы бар. Байырғы кезде қазақ үйінің төрінде әрдайым домбыра ілулі тұрған немесе үй — ішінің біреуі домбырада күй шертпейтін отбасы қазақ арасында кемде — кем болған.
Сахнада Дәулеткерейдің күйі «Қос алқа»
Орындайтын: Айтбай Ұлпан
(«Туған жер» әні қосылады. Ұлпан мен Аяулым)
Жүргізуші:
Әдемі сенде әуен бар сезінгенге,
Менің де оны ұқпаған кезім кем бе?
Үніңе құлақ тосам құлап түсіп,
Тірліктің у – шуынан безінгенде.
Біздің заманымызға қазақ халқының ән — күйлері, жыр дастандары осы киелі домбыра арқылы жеткен. Домбыраны әрбір қазақ қастерлеп үйінің төріне іліп қояды. Бүгінгі «Нағыз қазақ – Домбыра» атты әдеби сазды кешімізді қорытындылау үшін бүгінгі кешіміздің қадірлі қонақтары ардақты анамыз Шектібаева Света апайымызды жәнеде Аудандық оқушылар Үйінің үйірме жетекшісі Бекмолдаев Жасұланды ортаға шақырамыз.

Жүргізуші:
Құрметті көрермендер! Елбасымыздың «Болашаққа бағдар; рухани жаңғыру» мақаласы аясында өткен «Нағыз қазақ – Домбыра» атты дәстүрлі ән, күй әдеби сазды кешімізге келіп көріп тамашалағандарыңызға көп — көп рахмет! Келесі кездескенше қош сау болыңыздар!

Мардан Байділдаев атындағы
№232 орта мектептің тәрбие ісінің орынбасары
Гүлсім Нүрпейісова Берікболқызы

«Үкілі домбыра» атты күй сайысының сценарийі

Қазақ биі

Фанфары ойнайды.

Ортаға жүргізушілер шығады.

1 Жүргізуші: Қайырлы күн құрметті өнерсүйген қауым, ұстаздар, оқушылар! Бүгін оқушылар сарайында алғаш рет қаламыздың мектеп оқушылары арасында  өткелі отырған «Үкілі домбыра» атты күй сайысына қош келдіңіздер!

2 Жүргізуші:  Қазақтың қара домбырасының үні-күй өнері, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасқан ұлтымыздың рухани құндылығы. Қос ішектің күмбірімен шанағынан сыр ақтарған домбыра тілі — ел өнерін жаһанға танытқан асыл әуен. Қазақ тарихының өнер әлемінде тылсымнан тербеп күй төккен Құрманғазы, Дәулеткерей, Абыл, Есір, Тәттімбет, Махамбет, Дина, Сүгір, Қазанғап т.б. күй қырандарының дәстүрлі жолын ұстанған ұрпақтар, күй өнерінің дарабоздары, күйші, домбырашылар қаншама десенші!

1 жүргізуші: Ия, дұрыс айтасың осы ата – бабалар тастап кеткен асыл мұрамызды жалғастыру біздің міндетіміз, сондықтан да осы бүгінгі сайысымыздың мақсаты күйшілік өнерін өскелең ұрпаққа, өнерсүйер жұртшылыққа кеңінен насихаттау, жас таланттар мен шебер орындаушыларды табу, дарынды өнерпаздардың кәсіби шеберліктерін  арттыру.

2 жүргізуші: Балаларға мейірімді оқушылар сарайы аясында  өткелі отырған сайысымызға  қала мектептерінен бірнеше оқушылар қатысуда. Ендеше сайыскерлерімізді ортаға шақыруға рұқсат етіңіздер.

Кезекпен – кезек жүргізушілер шақырып тұрады

1 номерде С.Сейфуллин атындағы гимназия  мектебінің оқушысы Ғаппар Диасты қарсы алыңыздар!

2 сайыскеріміз № 16 орта мектебінің оқушысы Арыстанбекова Әсемай.

Келесі сайыскерімізде № 16 орта мектебінен келіп отыр, ортаға  Әлібек Әлжәнібекті шақырамыз!

4 сайыскеріміз   № 14 орта мектебінің  оқушысы  Шайкиспарова Аяжан

5 номерлі сайыскеріміз № 4 мектеп – лицейінің оқушысы Төлеген Темірлан.

Келесі сахнаға № 4 мектеп – лицейінің оқушысы  Молдабаева Айгерімді шақырамыз.

7 сайыскеріміз  № 7 орта мектебінің оқушысы Заманбек Қанат

Келесі сайыскерімізде № 7 орта мектебінен келіп отыр, олай болса Бақытжанов Нұржанды қарсы  алыңыздар.

9 сайыскеріміз  С.Сейфуллин атындағы гимназия мектебінің оқушысы Макашев Абзал

10 номерлі сайыскеріміз № 16 жалпы орта мектебінің оқушысы Мұқышева Арайлым.

11 сайыскеріміз №3  орта мектебінің оқушысы Әбілқасым Даниярды қарсы алыңыздар.

С.Сейфуллин атындағы гимназия мектебінің  оқушысы  Ділдебаева Жайнаны шақырамыз.

Келесі сайыскеріміз № 19 орта мектебінің оқушысы Нақыпбек Жасұлан.

Соңғы сайыскеріміз № 7 орта мектебінің оқушысы Искендиров Ерботаны қарсы алыңыздар!

1 жүргізуші: Бүгінгі сайысымыздың әділ бағасын беретін, қазылар алқасымен таныстырып өтейік. (жүргізушілер кезек – кезек)

• Күй өнерін аса қадірлейтін, қазақ өнерінің жан ашыры Мәдениет және тілдерді дамыту бөліміндегі «Домбыра- терме» үйірмесінің жетекшісі Сагидуллаев Балтабай Кеңесович.
• Өнер мектебіндегі, домбыра сыныбының ұстазы Мукышов Ержан Сагынбекович.
• Өнер мектебіндегі, домбыра сыныбының ұстазы Оразалин Махмут Батырханович .

2 жүргізуші: Осы сайысымызды ашып беру үшін құттықтау сөз Оқушылар сарайының директоры Сансызбаева  Гульнара Султановнаға беріледі. Сайыскерлерімізді қошемет көрсетіп, сахна сыртына шығарып салайық!

Ал, құрметті көрермендер сайысымыздың  өткізу тәртіптері мен шарттарын  таныстырып өтейік, сайыс жас ерекшелігіне байланысты бағаланады, олар кіші, орта және жоғары топтар, ескертіп кететін жағдай осы 3 жас ерекшелігінің ішінен бір ғана бас жүлде болады және топтарға қарай І, ІІ, ІІІ дәрежелі орын болып саналады. Оқушы өзі ойнай алатын аспапта, қалауы бойынша 1 күй орындайды.

Бағалау шарттарымен таныс болыңыздар, бірінші орындаушылық шеберлігі, орындалатын күйдің көркемдік деңгейі және сахналық мәдениеті, киім сәні.

1жүргізуші:   Домбыра мұнша  шешен болдың неге?

Күй толған көкірегің шежіре ме?

Сыр қозғап ғасырлардан жөнелесін

Саусағым тиіп кетсе ішегіңе – деп Қасым Аманжолов ағамыз  айтқандай бірінші кезекте кіші топтардың өнерін тамашалаймыз. Олай болса, ортаға бірінші сайыскерімізді қошемет көрсетіп қарсы алайық. С. Сейфуллин атындағы гимназия мектебінің 3 сынып оқушысы Ғаппар Диастың орындауында халық күйі «Келіншек». Жетекшісі Усейнова Фариза Гиниятовна.

2 Жүргізуші: Келесі сайыскерімізді қошеметпен сахна төріне шақырамыз. №16 жалпы орта мектебінің 2 сынып оқушысы   Арыстанбекова Әсемай.

Әсел Төлеубаеваның күйі «Атама»

1жүргізуші:  Күй — қазақтың ежелден келе жатқан өнері. Қыл қобызын беу — беулетіп, қос ішегіне тербеткен халық, әрқашан осы өнерді пір тұтқан. Саз әуенімен жүрек сырын, ел тағдырын бейнелеген. Қазақта күйші алуан түрлі болған. Олар «Сүт емген, Ит емген » болып бөлінсе, «Сүт емген» күйшілер бесіктен белі шыққаннан, осы өнерді құрметтеп өскен. Оларға қанмен дарыған болса, «Ит емген» күйшілер шәкіртіне бойындағы бар өнерін үйретіп болып, қолдарына аспап ұстамай, өздері дәруіш болып кеткендер.

2 Жүргізуші: №16 жалпы орта мектебінің 2 сынып оқушысы  Әлібек Әлжәнібектің орындауында  Халық күйі «Жастар биі».

1 жүргізуші: Күй — музыкалық жанр, қазақ халқының аспаптық пьесасы. Домбыра, қобыз, сыбызғыда шығарылып, тартылып келген. Музыка өнерінің дамуына байланысты, Күйлер халық аспаптары оркестрлерінің репертуарларында көп орындалады. Күй -қазақ,қырғыз, өзбек халықтарының аспаптық музыкасына тән атау. М.Қашқариға сілтеме жасай отырып, күй сөзінің төркіні «көк» деген түркі сөзінен шығуы мүмкін деген болжамдар бар.

2 Жүргізуші: Олай болса сайысымызды ары қарай жалғастыру үшін кезекті  ортаңғы топтың қатысушыларына береміз. Сахнаға   № 14 орта мектебінің  6 сынып оқушысы  Шайкиспарова Аяжанды шақырамыз. Құрманғазының  күйі «Балбырауын».

1 жүргізуші: Келесі сайыскеріміз № 4 мектеп – лицейінің оқушысы Төлеген Темірлан. Енсеповтің күйі «Балбұлақ».

2 Жүргізуші:  Қазір біреулер дауға айналдырғысы келіп жүрген «Адай» күйінің қалай шыққандығы туралы жазушы Әнуар Әлімжановтың «Махамбеттің жебесі» деген кітабында жазылды. Онда күйдің Махамбет-Исатай көтерілісі кезінде Гекке отрядына қарсы күресте табандылық көрсеткен жасақшылар арасындағы Адай руынан шыққан азаматтарға арналып шығарылғандығы, көтеріліске Құрманғазының өзі де қатысып, адайлардың ерлігін өз көзімен көргендігі айтылған. Бүгінде «Адай» күйі Маңғыстаудың гимніне айналып отыр. Сахнаға № 4 мектеп – лицейінің оқушысы  Молдабаева Айгерімді шақырамыз.  Құрманғазының күйі «Адай»

1 жүргізуші: Келесі сайыскеріміз № 7 орта мектебінің оқушысы Заманбек Қанат. Қанаттың орндауында «Қыз Ақ желең»

2 Жүргізуші: Келесі сайыскерімізде бізге осы шығарманы алып келіпті. Ендеше осы «Қыз Ақ желең» күйін № 7 орта мектебінің оқушысы Бақытжанов Нұржанның орындауында қабыл алыңыздар.

1 жүргізуші: Күй, сені тәтті көрем, жаным сүйіп,

Тыңдаймын тыным алмай, жанып-күйіп

Өмірдің сырын ашып жүрегіме

Музаның әміріне басымды иіп.

Алайық ескі күйдің бәрін жиып,

Жандырған ой-қиялды қалың күйік

Шерттіріп құнарлырақ домбыраға

Тербеліп ырғағына тамылжиық — демекші келесі тыңдайтын күйлеріңіз Дәулеткерейдің күйі «Қосалқа». Орындайтын С.Сейфуллин атындағы гимназия мектебінің 5 сынып оқушысы Макашев Абзал. Қарсы алыңыздар!

2 Жүргізуші: Айжан қыз күйші-домбырашы. Адайдың Қосай атасынан туған күйші қыз өз заманында композитор Құрманғазымен кездесіп, күй тартысқан әрі осы кездесуде орындаған «Адай» («Адай қыз») күйін Айжан қыз шығарған деген деректер халық аузында сақталған. Айжан қыз 1875 жылы патша өкіметінің отаршылдық саясатына мойынсұнбаған елмен бірге басқа жаққа көшіп кеткен. Оның «Айжан қыз» және «Шашбау қақбай» атты күйлері бар. Айжан қыз – адайдың күйшілік мектебін қалыптастырушылардың бірі. Ендеше келесі тыңдайтың күйлеріңіз «Айжан қыз». Орындайтын № 16 жалпы орта мектебінің  6 сынып оқушысы Мұқышева Арайлым.

1 жүргізуші: Келесі сайыскеріміз №3  орта мектебінің 7 сынып оқушысы Әбілқасым Данияр. Құрманғазының күйі «Адай». Қабыл алыңыздар!

1 жүргізуші: Күй өнері сонау Мизам баба, Айыр қалпақ Айдаhар би, Қорқыт бабалардан қалған. Сол байырғы өнер ұмытылмай ұрпақтан – ұрпаққа жалғасып келеді. Күй тек қазақта ғана бар. Күйдің де түрлі – түрлісі бар. Келесі кезекті жоғарғы топтың күйшілеріне береміз. Сахнаға  С.Сейфуллин атындағы гимназия мектебінің 10 сынып оқушысы  Ділдебаева Жайнаны шақырамыз. Боранқұлдың күйі «Кең жайлау».

1 Жүргізуші: № 19 орта мектебінің 9 сынып оқушысы Нақыпбек Жасұланның орындауында Тәттімбеттің «Көкейкесті» күйін қабыл алыңыздар!

2 Жүргізуші: Күй ойнайды қазағымның қанында,
Күй ойнайды қазағымның жанында.
Жүрегінің, жүрегінің, жүрегінің дүрсілі –
Күмбірлеген домбырасы барында – дей отырып ортаға № 7 орта мектебінің оқушысы Искендиров Ерботаны шақырамыз. «Балбырауын» күйі қабыл алыңыздар.

1 жүргізуші: Асыл – Алтын домбыра

Елімменен сырласар

Құлақ құршын қандырар

Біздің алтын домбыра!   — дегендей біздің бүгінгі сайысымыздың қорытындысын шығару үшін әділқазыларымызды сахна сыртына шығарып саламыз.

2 Жүргізуші: Сахна төріне барлық сайыскерлерімізді шақыруға рұқсат етіңіздер!

Сөз кезегін әділ қазыларға береміз!

1 жүргізуші: Қазақ дейтін менің бір елім,

Жатыр алып жарты дүние әлемін.

Бұл даланы анам жаспен суарған,

Бұл далаға жылап келіп қуанған, — деп Қасым Аманжолов ағамыз жырлағандай, кең байтақ жерімізде қазақ халқының басынан не өтпеді десеңізші? Талай қиындықты бастан кешірсе де, ешқашан өнерді ұмытпаған, сол ата – бабаларымыз тастап кеткен мұраны жалғастыру біздің болашақ ұрпақтың міндеті.

2 жүргізуші: Құрметті көрермендер осымен біздің  бүгінгі «Үкілі домбыра» атты күй сайысымыз өз мәресіне жетті! Келесі кездескенше сау саламатта болыңыздар!

                             
Сценарий «Волшебная домбра»

                              
ко Дню Домбры в Казахстане

Цель: Формирование понятий о народных традициях.

Задачи:

Формировать  познавательный интерес  дошкольников к национальным музыкальным инструментам,  интерес к казахскому народному творчеству и
обычаям. Развитие способности любви к окружающим, доброжелательности,
любознательности, находчивости. Воспитывать любовь и уважение к традициям. Создать
праздничное настроение.

Ребёнок одетый в казахский
национальный костюм выбегает и громко говорит : 

Сүйінші! -2 раза

Кто
не слышал, слушайте,

кто
не видел, смотрите!

Праздник
«Домбры» — начинается!

Ведущая: 

Играй свой кюй, домбра,
играй,
Напев чудесный разливай,
Журчи, как горные ручьи,
Да сердце радость напевай.
Чтоб весь туман в горах исчез,
Чтоб тучи все сошли с небес,
Чтоб все заслушалось тебя, —
Твои напевы полюбя,
Еще сильней, домбра, играй!

Звучит грамзапись
звучание домбры

(Входит Айсулу)

Айсулу:

 —Сәлеметсіздерме, балалар! Домбра  тойы
құтты болсын! Я очень рада встретиться с вами .Какой сегодня
радостный и солнечный день!

Ведущая:

—Здравствуй, Айсулу! И мы очень рады встрече с тобой.

Айсулу:

-У меня для вас есть подарок.

(дает ведущей домбру.  Ведущая
благодарит Айсулу за подарок)

Ведущая: Невозможно представить Казахстан без прекрасной
мелодии ,без домбры. Домбра- самый любимый народный инструмент.

Домбра – одна
из любимых музыкальных инструментов у казахского народа. Домбра умеет плакать и
веселиться, домбру  берут  с собой в дорогу, домбра помогает в пути, под звуки
домбры соревнуются  в пении, а девушки танцуют под её волшебные звуки.

Айсулу: Домбра  может рассказать, как бежит
осенний ручей, как стремительно несётся табун лошадей, как грустно бывает вдали
от дома, как весело и звонко смеются дети, играя в степи.

Это домбра не простая –
волшебная. Если вы скажете волшебные слова: «Волшебная домбра поиграй…»- то
кто-то появится или что-то произайдёт.

Ребенок

Три колышка да две струны,
Да девять узелков — домбра.
Да десять пальцев, что вольны
Любые вызывать ветра.
Скачите, пальцы, словно конь,
В прекраснейшей из всех погонь,
Играй еще сильней, домбра!

(Гости родители – Камалиденова Б.М. , Ахаева К.Б.  играют на домбре)

Родитель читает стихотворение
Владимира Ангарского  в сопровождении видео клипа

И запела домбра: как всегда

Льется музыка - так хороша,

Будто кони летят по степи.

Ты попробуй их догони.

Потом стихнет немного домбра,

Запоет чуть потише она.

В арыках заструилась вода.

Звуки домбры зовут все меня.

Звук домбры изменился, стал звонче,

За собою он в горы позвал.

Я увидел такие красоты,

И Медео я вновь увидал.

Это все я увидел, ведь дома

Мне домбра рассказала сама.

Только музыку надо услышать.

До чего же домбра хороша!

Она друг ведь тебе и попутчик,

И поможет она и в беде,

Только слушай ее повнимательней,

А она все расскажет тебе.

             

Айсулу:

(отрывок из стихотворения «Домбра» Ольги Григорьевой)

Горяча
домбра, горяча,
Вьётся музыка, как огонь.
Струны сами собой звучат,
Раскаляются, только тронь.
Их коснёшься правой рукой,
Растревожишь слегка, чуть-чуть,
И заслушаешься домброй,
И отправишься с нею в путь…

 (Танец с домбрами- девочки
танцевальная группа «Жауқазын» )

Айсулу: 

Игра «Выложи домбру из
шишек» 

 (рисованный мелом белый  силуэт домбры, дети по
силуэту выкладывают шишками )

Айсулу:

Игра

—
День Домбры  праздник всех казахов?  (хлопают)

— У
домбры 7  струн? ( топают)

— Домбра
это национальный музыкальный инструмент казахов? ( хлопают)

— Домбра
это духовой инструмент ? (топают)

— Кюй играют на домбре? ( хлопают)

–День
домбры  это праздник лета и дружбы (хлопают)

Ведущая:

Игра «Нарисуй Домбру» (мольберт, ватман, маркеры)

Айсулу:

Загадка:

Она
музыканту была дорога.

В
звуках её очень много добра.

Зовётся
она очень просто… (ДОМБРА)

Кетбұғаға
көмектесті қайғыда.

Музыкантқа
ашты болашақ жолды да.

Дауысы
мейірімге толы.

Оның
атауы аталады… (ДОМБЫРА)

Ведущая:

Игра. «Укрась Домбру узором» (силуэты домбры,
казахские  узоры)

Айсулу:

Домбра, домбра, твое звучанье
Как запах цвета от земли
В ней радость жизни и страданья
В ней чаша полная любви

Не умолкай, пусть в жизни вечной
Летит над степью песнь твоя
В которой будут бесконечно
Звучать слова: Земля Моя!

                                      
 (  Василий
Гаврилиди)

(выступление
домбристов-сотрудников ясли-сада Камалиденова Б.А.

Хожа М.)

Благославение старших
(аже  дает детям благославение )

Скачано с www.znanio.ru

Тема: Волшебная домбра.

Ребёнок вбегает в зал и громко говорит : Сүйінші! -2 раза

Альберт: Слушайте, слушайте,

Пришел весенний праздник!

Кто не слышал, слушайте,

кто не видел смотрите!

Праздник «Наурыз» — начинается!

Шахназар: О,алақай,алақай! Наурыз тойы келді,

Күн нұрын шашіп ,

Ойын ,күлкі әкелді!

Дети заходят в зал с танцем « Весенний вальс» Б. Тулегенова

Ведущий: Сегодня мы собрались в этом зале встретить весну. На нашу казахстанскую землю пришел весенний праздник Наурыз. Суть этого праздника в единстве человека с природой. Наурыз отмечается в день весеннего равноденствия. Приходит равноденствия с 21 на 22 марта. Люди заранее готовятся к встрече этого праздника. Проводится уборка жилья, мужчины идут расчищать родники и сажать деревья. Молодежь дарит подарки друг другу. Специально к празднику из 7-ми компонентов готовят Наурыз – коже. Ближе к вечеру начинается айтыс – словесное состязание акынов в соправождении домбры. В нем могут участвовать все: молодые, пожилые.

Анеля: Жылдын басы –Наурыз !

Ульяна:Жардын басы- Наурыз!

Рината:Наурыз тойы , құтты болсын қалайық!

Настя:

Наурыз- это праздник веселья,

Наурыз- это праздник весны.

Наурыз- это праздник цветенья,

Наурыз — это праздник любви!

Рината:

Приди в семью любовь и мир.

Достаток, радость и согласье.

Пусть вместе с нами тут живут

здоровье и большое счастье!

Мы здесь сегодня собрались

Чтоб встретить праздник – Наурыз!

Улыбки, игры, шутки, звонкий смех,

Пусть радуют сегодня всех.

Алина: Когда приходит праздник Наурыз,

Цветут сады, цветут поля.

Когда приходит праздник Наурыз,

Весною дышит вся земля!

Песня « Весна пришла»

Ведущий: Ребята, Наурыз приходит в такое прекрасное время года, когда деревья просыпаются после зимних стуж. Солнышко греет землю.

Давайте поприветствуем Наурыз! (Входит Наурыз с домброй)

Звучит грамзапись звучание домбры

Наурыз: Сәлеметсіздерме, балалар! Наурыз тойы құтты болсын! Я очень рада встретиться с вами.Какой сегодня радостный и солнечный день!

Ведущий: Здравствуй, Наурыз! И мы очень рады встрече с тобой.

Наурыз: У меня для вас есть подарок. Это домбра не простая – волшебная. Если вы скажете волшебные слова: «Волшебная домбра поиграй…»- то кто-то появится или что-то произайдёт.

Наурыз: Давайте попробуем:

Волшебная домбра, поиграй,

Гостей сюда приглашай!

(Инсценирование казахской народной сказки « Чудесная шуба»)

В роли Бая -Шахназар, Алдар- Косе- Альберт

Ведущий: Спасибо, тебе красавица Наурыз!

Наурыз: А теперь мальчики могут сыграть на волшебной домбре и пригласить гостей.

Мальчики: Волшебная домбра, поиграй,

Девочек наших на танец приглашай!

Танец «Қамажай»

Ведущий: Наурыз – это праздник весёлых, задорных игр.

Игра 1. « Кто быстрее »- тот кто поймал платочек тот целует девочку.

Игра 2. «Тенге алу»(проскакать на лошади, по ходу движения собирать монеты, кто больше собрал тот считается победителем)

Игра3. на внимание:

-Наурыз праздник всех казахов (хлопают)

— Национальное блюдо казахов хачапури ( топают)

— Степной цветок Казахстана тюльпан ( хлопают)

— На масленицу пекут баурсаки ( топают)

— Бешбармак едят французы (топают)

— Казахи гостеприимный и дружный народ ( хлопают)

–Наурыз это праздник весны и дружбы (хлопают)

Наурыз: Волшебная домбра, поиграй

Гостей сюда приглашай!

Матрёшка: Я весёлая матрёшка….

Танец: «Русские матрёшечки»

Наурыз: Волшебная домбра , поиграй

Традиции и обряды казахского народа.

Ведущий: А сейчас пришло время окунуться в прошлое нашего народа и показать вам обряд.

Бабушка нашей Адели сегодня у нас в гостях. Сейчас вы ребята увидите обряд « Түсау кесу»-« Резание путы ребёнку». Как говорится один раз увидеть, чем сто раз услышать.

(показ и объяснение)

Ведущий: Мы желаем этому малышу, чтоб он шел верной, чистой и светлой дорогой. В жизни его не встречались черные полосы. А в душе всегда была весна.

Ведущий: До наступления праздника люди приводили в порядок свои дома, расплачивались с долгами, поссорившиеся — мирились. А в этот день каждой семье накрывали дастархан — скатерть с различными явствами. Для угощения соседей готовилась похлёбка — «Наурыз-көже»

Бабушка нашей Анели сейчас расскажет о приготовлении «Наурыз коже».

В состав входит обязательно мясо, которое означает отказ от тяжёлых зимних блюд. Белый айран(кефир) или қүрт, вообще белое – это как «ақ жол, белая дорога». Обязательное добавление круп – означает будущий урожайный год. Всего должно быть 7 компонентов. Наурыз коже надо доесть до конца. Это означает, что год будет сытым.

7 элементов жизни: вода, мясо, соль, жир, мука, злаки ( рис, кукуруза, пшеница и молоко. Это ингридиенты символизируют радость, удачу, мудрость. Здоровье, благосостояние, скорость, рост и божественную защиту.

Анеля:

Свети нам солнышко свети,

Легко с тобой живётся.

И даже песенка в пути,

Сама собой поётся

Данила:

Пой расти и расцветай,

Солнечный прекрасный край,

Песней славлю я тебя,

Казахстан – земля моя!

Аделя:

Брызги солнца вширь и ввысь!

Это праздник — Наурыз!

Он в улыбках тысяч лиц-

Это праздник Наурыз!

Надя:

К нам в окошко льётся песня

Всюду музыка слышна.

Нынче празднует рождение

Казахстанская страна!

Ведущий: А сейчас в знак благодарности мы спаём песню.

Песня «Весенняя капель».

Шахназар: Наурыз кұтты болсын ағайын!

Алина : Деніміз сау болсын!

Настя : Наурыз мерекесі құтты болсын!

Милана: Барлық халық бақытты болсын!

Ведущий:Қош сау болыңыздар халайық !

Благославение старших (бабушки дают детям благославение )

Сабақтың тақырыбы: «Күмбірле, күй – домбыра!»

Сабақтың мақсаты: Оқушыларды халық музыкасын, мәдениеті мен өнерін түсініп, бойына сіңіре білуге дағдыландыру.

Білімділік міндеті: Қазақ халқының ұлттық өнерін, ұлттық аспап домбыра туралы түсінуі тиіс;

Дамытушылық міндеті: Оқушылардың  сабаққа ынтасын, қызығушылығын  арттыру, ырғақты сезіну, биік дыбысталуды есту, есте сақтау қабілетін дамыту, домбыра аспабында күй ойнау, ән тыңдау, оқушылардың ой-өрісін жетілдіру;

Тәрбиелік міндеті: Оқушы бойына музыкалық тәрбие қалыптастыра отырып, ұлттық өнерді сүйе білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: бекіту сабағы, лекция-концерт

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, көрнекілікпен түсіндіру, күй тарту, ой бөлісу

Пәнаралық байланыс: музыка, тарих, әдебиет, физика, математика,

бейнелеу

Сабақтың көрнекілігі: домбыра, қобыз аспаптары, суреттер, нақыл сөздер, жұмбақтар, компьютер, бейне слайд, сұрақ-жауап, музыкалық сауаттылық, постерлер, фломастерлер, үнтаспа, қазақтың ұлттық киімі.

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру бөлімі ;

2. Үй тапсырмасын сұрақ-жауап арқылы тексеру;

3. Сабақты бекітіп, қорытындылау;

Мұғалім: Ал енді, сіздер менің алдымда жатқан шоколадтардан таңдап, алу арқылы 3 топқа бөлінесіздер.

• Домбыра, дауылпаз атты шоколад тандаган оқушылар 1-ші топқа;

• Қобыз, жетіген атты шоколад тандаган оқушылар 2-ші топқа;

• Асатаяқ, қоңырау атты шоколад тандаған оқушылар 3-ші топқа бөлініп отырыңыздар!

— Мен сіздерге үйге қазақтың ұлттық аспаптары жайлы қосымша мағлұмат әкелулеріңізді тапсырғанмын. Сіздер үйден әкелінген мағлұматтарды пайдалана отырып, осы сабақта берілетін тапсырманы топпен бірігіп жасайсыздар.

Үй тапсырмасын сұрақ-жауап арқылы тексеру.

• Музыка дегеніміз не? (Музыка дегеніміз —  белгілі биіктіктегі дыбыстардан тұратын, адамға сазды әуенімен әсер ететін, дыбыстық көркем бейнеге негізделген өнер түрі.)

• Сөз неден құрылады? (пауза) иә, ол әріптерден құрылады, ал музыкалық дыбыстар неден құрылады? (Музыкалық дыбыстар нотадан құрылады)

• Неше нота дыбыстары бар? (7еу: до, ре, ми, фа, соль, ля, си)

Мұғалім: Олай болатын болса, нота туралы өлеңді барлығымыз бірге қосылып айтып көрейік! (Ноталардың қысқаша қайырымын оқушылар айтқан кезде, тақтаға нота дыбыстары 5 сызыққа ілінеді және де домбыра аспабында қағыстармен тартып, ойнайды.)

(Нота музыкасы қойылады. Әрбір шумақтан кейін нота дыбысы музыкалық тақтаға орналастыру домбыра аспабында ойнау)

Ноталарға қысқаша қайырым

Екінші сызық үстінде, 
Тұрмын түспей, түс десе.

Мұғалім: Бәрекелді!

«Мінсіз болсаң – тіл бар ма?

Құлақтан кіріп, бойды алар,

Әсем ән мен тәтті күй.

Көңілге түрлі ой салар.», – демекші біз сабағымызды «Музыкалық үзіліс» айдарымен әрі қарай жалғастырамыз!

М У З Ы К А Л Ы Қ Ү З І Л І С !!!

• Имашева Аиданың және де Ахмедия Асланның орындауында Бейсенғали Ғизатовтың «Біз өмірдің гүліміз» атты әнді домбыра аспабында ойнау;

• Жағыпар Ақбота – халық күйі «Кеңес»;

Мұғалім: Өте жақсы! Ал енді, кезекті саз жұмбаққа берейік! Оқушылар шығып, әр күйден үзінді ойнап береді, және де компьютерден әннің, күйдің үзіндісі беріледі. Ал қалған оқушылар сол күйді естіп, саз жұмбақты шешуі керек.

Егер оқушылар саз жұмбақтың жауабын таба алмасаңыздар, келген қонақтардың да көмектесулеріне болады.

С А З Ж Ұ М Б А Қ

1. Тәттімбет – «Сарыжайлау» (компьютер);

2. Құрманғазы – «Аман бол, шешем, аман бол», (Мұғалім–Усейнова Ф.Г.);

3. Нұрғиса Тілендиев – «Куә бол» (компьютер);

4. Халық күйі – «Тепеңкөк», (Әбдіқасов Зият, 3 «Б» сыныбы)

1. «Әке арманы» (Кенжалиев Әділхан, 5 «Б» сыныбы)

2. Халық күйі – «Келіншек», (Ғаппар Диас, 5 «А» сыныбы)

1. Ой қозғау

«Тақырыпты ашу»

Қай ұлттың болмасын өзінің  ұлттық музыкалық аспабы болады.  Музыкалық аспап белгілі бір ұлттың музыкалық өнерін насихаттаушы құрал.

Қазақ халқының музыкалық аспаптары сан алуан. Біздің ерте заманда өмір сүрген ата-бабаларымыз аспапты ойлап тауып, қолдан жасап ойнай білген екен. Ең алғаш пайда болған аспаптар — домбыра мен қобыз аспабы. Уақыт өте келе

аспаптың басқа түрлері де шыға бастайды: қылқобыз, шаңқобыз, жетіген, сыбызғы, асатаяқ, сазсырнай, дауылпаз, тұяқтас және т.б.  (Суреттері көрсетіледі)

Бұл күні тұрақты орын алып төрден,

Әр үйдің санасына жарық берген.

Домбыра сырын жайып сан ғасырдың

Зар-мұңын бабалардың алып келген.

Домбыра туралы видеофильм «Бабалар аманаты – Ұлттық аспап — домбыра

        Домбыра аспабы, бір сөзбен айтқанда, қазақ халқымен бірге жаралған деп айтуға болады.

М У З Ы К А Л Ы Қ Ү З І Л І С !!!

• Ал енді, ортаға 8 «А» сынып оқушысын Құрманғазының «Алатау» күйін орындауға Исатай Арайлымды шақырамыз!

• 8 «Б» сыныбы Әбдіхалық Санжар – Құрманғазының күйі «Адай»

1. Cуретті-постер жасау

• Ал енді, сіздер қолдарыңыздағы қосымша мәліметтерді пайдаланып суретті-постер жасайсыздар. Жасап болған топ өздерінің дайын екендерін алақанмен шапалақтау арқылы көрсетесіздер. Суретті-постер жасау үшін сіздерге берілетін уақыт саны – 3 минут. Суретті-постерді қорғауға (2 минут) топ басшысшы мен бір топ мүшесі ортаға шығады. Іске сәт!

Мұғалім: Міне, балалар әр топтың дайындалғандары көрініп тұр!

1. Сабақты бағалау

Бағалау парағы

Мұғалім: Ал, балалар сіздердің ойларыңызды білгім келеді.

1. Ой-толғау. «Сыр-сандық»

• Музыканы өмірмен қалай байланыстыра аласыздар ма?!

• Сәтбаев қаласының мақтанышына айналған өнерпаздары туралы айтсаңыз.

• Қаланың абыройын асқақтатқан, талант иелерін бір сөзбен қалай атауға болады?

Мұғалім: Ендігі кезекті ән мен күйге берейік! Жергілікті ақын Мәуия Бекмағанбетованың сөзіне және де композитор Нұрлан Керімбековтың әніне жазылған «Сәтбаев вальсі» атты әнді оқушылармен бірге 5 «А» сынып оқушысы Жағыпар Ақботамен бірге қосылып айтайық!

1. Сабақты қорытындылау

Мұғалім: Ал, енді бүгінгі сабақтан алған өздеріңіздің білімдеріңізді, көтеріңкі көңіл-күймен, барлығымыз бірігіп, халықтың «Еркем-ай» әнін тартайық;

Келесі тыңдайтындарыңыз халықтың «Жастар» күй;

1. Рефлексия

Мұғалім: Әр топтың алдарында түрлі-түсті стикерлар жатыр, сіздер осы стикер бетіне сабақтан алған әсерлеріңізді жазып, ортаға шығып рефлексия жасаймыз.

Күй ойнайды қазағымның қанында,

Күй ойнайды қазағымның жанында.

Жүрегінің, жүрегінің, жүрегінің дүрсілі –

Күмбірлеген домбырасы барында.

Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күніне орай өтетін «Күмбірле қоңыр домбыра»

атты қалалық мектепаралық термешілер мен айтыс өнер сайысының өтілу сценариі

Арқалық қаласы 09.12.2015 ж.

/күй ырғағымен шымылдық ашылады/

/Фан-фар/

/Жүргізушілер сахнаға шығады/

Тұрсынай:Армысыздар, төл өнеріміздің қадірін бағалай білетін арқалы әлеумет!

Ханзада:Киелі де қастерлі қазақтың қара домбырасын серік еткен жас термешілермен азуынды ақындарымыздың өнерін тамашалауға хош келдіңіздер!

Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күніне орай ұйымдастырылып отырған қалалық мектеп аралық оқушылар арасындағы термешілер мен ақындар айтысының негізгі мақсаты жастар арасында төл өнерімізді насихаттау, жас дарынды термешілер мен суырып салма ақындарымызды анықтап, оларға қолдау көрсету. Олай болса, бүгінгі байқауымызды салтанатты ашу үшін сөз кезегі «Жас — Ұлан» балалар мен жасөспірімдер орталығының халықтық педагогикалық бөлімінің жетекшісі Оразова Гүлхаш Қуандыққызына беріледі.

/фан-фар/

/сөз беріледі/

Тұрсынай:Рахмет тілегіңізге. Жалпы сайысымыз екі жанр бойынша өтіледі. Терме және ақындар сайысы. Жалпы тақырып «Тәуелсіздік -тірегім». Ендеше, бүгінгі сайысымыздың қатысушыларын сахна төріне шақырайық.

/тізім бойынша қатысушыларды таныстырады/

/фан-фар/

Ханзада: 1.Беймбет Майлин атындағы №3-ші жалпы орта білім беретін мектебі атынан:

7 «а»сынып оқушысы Сабыржан Мейірбек Маратұлы.

Тұрсынай:2.Беймбет Майлин атындағы №3-ші жалпы орта білім беретін мектебі атынан:

7 «а»сынып оқушысы Рағатов Талғат Талапұлы.

Ханзада:3.А.Құнанбаев атындағы №6жалпы орта білім беретін мектебі атынан 9«а»сынып оқушысы Сардаров Тұрсынбай Жолдыбайұлы.

Тұрсынай:4.А.Құнанбаев атындағы №6жалпы орта білім беретін мектебі атынан 10«а»сынып оқушысы Дүйсенов Шахмұрат Мейрамұлы.

Ханзада: 5. Ы.Алтынсарин атындағы гимназия атынан 9 сынып оқушысы Төлепберген Шыңғыс Ерланұлы.

Тұрсынай: 6.Восточный жалпы орта білім беретін мектебі атынан 8 «А» сынып оқушысы Байғазин Руслан Фазылбекұлы.

Ханзада: 7.Ш.Уалиханов атындағы №1 ші жалпы білім беретін мектебі атынан 9 «б»сынып оқушысы Сатбаева Айзат

Тұрсынай:8.

Ханзада:

Бүгінгі әділ баға беретұғын.

Ақындардан мол үміт күтетұғын.

Жайдарлы, білгер жанның жазы,

Ортамызда отыр екен әділ-қазы.

Бүгінгі сайыскерлерімізге әділ бағаларын беретін қазылар алқасымен таныс болыңыздар:

/фан-фар/

Тұрсынай: Қазылар алқасының төрайымы: директордың әдістемелік ісі жөніндегі орынбасары

Шапаева Зауреш Рыскелдиевна;

Ханзада: Қазылар алқасының мүшесі, жануартану клубынын жетекшісі: Ауезханова Әсел

Тұтқабайқызы;

Тұрсынай:Қазылар алқасының мүшесі, «Жас қалам» жас журналистер клубының жетекшісі

Маженов Бакыт Аляскарович;

Ханзада:Қазылар алқасының мүшесі , «Шаңырақ» отбасылық отауының жетекшісі

Толегенова Эльмира Сапаровна

Тұрсынай: Қазылар алқасының мүшесі бірнеше дүркін Республиклық, облыстық ақындар

мүшайрасының жеңімпазы Рагатов Айбар Талапұлы

Ханзада:Сайыскерлерімізге сәттілік тілей отырып, сахна сыртына шығарып саламыз. Сайысымыздың бірінші кезеңі термешілерге береміз.

/термешілер сайысы тізім бойынша жүргізіледі/

1.Терме «Ойының терең түбінен» орындайтын:Ы.Алтынсарин атындағы гимназия мектебінің 9 сынып оқушысы Төлепберген Шыңғыс Ерланұлы.

2« Сүгірдің термесі» орындайтын Беймбет Майлин атындағы №3 мектебінің 7 «а»сынып оқушысы Сабыржан Мейірбек.

Қарсы алыңыздар!!

3. «Алланның бары ақиқат» орындайтын: А.Құнанбаев атындағы №6 жалпы орта білім беретін мектебінің 9«а»сынып оқушысы Сардаров Тұрсынбай Жолдыбайұлы.

Қошеметтеп қол соғып отырайық, достар!

Тұрсынай:

Термешілер сайысы осымен тәмандалды. Келесі сайысымызды бастамас бұрын сіздердің құрметтеріңізге музыкалық сәлемдемемізді арнаймыз.

/Ән: «Қос бәйтерегем»/

/Орындайтындар: Айбол мен Аймаржан

Күй: «Әлқисса» орындайтын: Сардаров Тұрсынбай Жолдыбайұлы.

Ханзада:

Рахмет, қол шапалақтап, қолдап отырайық, достар!

Жүйріктен жүйрік озар жарысқанда,

Ақындарды теңейсіңдер арыстанға.

Семіз сөйлеп, арық шық деген бар ғой,

Жете бер ақындарым табыстарға. Ақындарымызға табыстармен сәттілік тілей отырып, келесі сайысымыз бойынша жас ақындарымызға кезек береміз.

/ақындар жұп-жұбымен айтысады/

1-жұп:

2-жұп:

3-жұп:

4-жұп:

Тұрсынай:

Салиқалы сөз айтылды осымнен,

Көңілді бізде айттық хошыменен.

Әлі талай айтыстарда кездесерміз,

Аяқталды айтысымыз осыменен.

Қадірменді қазылар алқасы. Осымен «Күмбірле қоңыр домбыра» атты қалалық термешілер мен жас ақындар айтысы өз мәресіне де келіп жетті. Жүйріктен жүйрік озар жарысқанда демекші бүгінгі сайысымызда кім жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар атанғаның анықтау үшін сіздерді үлкен қошеметпен талқылау кабинетіне шығарып саламыз.

/қазылар алқасы ақылдасуға шығып кетеді/

/музыкалық сәлемдеме/

/Күй. «Ерке сылқым»/

Орындайтындар: Төлепберген Шыңғыс пен Дүйсенов Шахмұрат

Ханзада:

Өлең сөз қызыл тілге жүйрік едің,

Тура сөз әділ болса биік едің.

Жастан-жасқа бүінгі ақындарымыз,

Бірінен-бірі асқан жүйрік болсын,-дей келе бүгінгі сайысымыздың жеңімпаздарын марапаттау үшін сахна төріне барлық қазылар алқасы мүшелерін шақырамын.

/қазылар алқасы өз шешімдерін шығарады, жеңімпаздарды арнайы диплом мен мақтау қағаздарымен марапаттайды/

Тұрсынай:

Ақындар сөз тудырып айта берсін,

Елін мынау бәрі де мақтай берсін.

Ақын ұл мен қыз, әр қашанда

Ел үмітін мәңгілік сақтай берсін.

Осымен «Күмбірле қоңыр добыра» қалалық термешілер мен жас ақындар сайысы аяқталды. Төл өнерімізді қолдап келген барша халыққа алғысымызды білдіре отырып, келесі кездескенше сау-саламатта болыңдар демекпіз!

/музыка ойналады/

Государственное бюджетное учреждение

дополнительного образования

«Центр развития творчества детей и юношества им В.М.Комарова»

СЦЕНАРИЙ МАСТЕР КЛАССА

«Перкуссионные инструменты как один из способов

развития чувства ритма при обучении игре на домбры»

педагог дополнительного образования

  Досмамбетов Акниет Актлекович

Байконур, 2021

СОДЕРЖАНИЕ

1. Пояснительная записка                                                                        
2. Тема, цели, задачи
3. Сценарий мастер класса
4. Практическая часть
5. Список литературы

1. ПОЯСНИТЕЛЬНАЯ ЗАПИСКА

        Данный мастер класс для педагогов был разработан педагогом дополнительного образования, руководителем кружка обучение игре на домбре «Звонкая струна» Досмамбетовым Акниет Актлековичем. В мастер классе могли принять участие педагоги ДМШ, учителя музыки и кому интересен перкуссионные инструменты. Руководитель кружка «Звонкая струна» Досмамбетов Акниет Актлекович хотел поделиться с коллегами накопленным опытом использования в своей работе перкуссионных инструментов. Рассказать все нюансы, методы и приемы включения этих инструментов в работе, как в ансамбле, так и в оркестре.

        Цель: Провести мастер класс, ознакомить с перкуссионными инструментами. В мастер классе любой желающий педагог мог освоить основные приемы игры на этих перкуссионных инструментах и могли применять в своих работах.  

2. СЦЕНАРИЙ МАСТЕР КЛАССА

Дата проведения: 02.10.2021 г.

Место: ГБУ ДО «ЦРТДиЮ им. В.М.Комарова, учебный корпус Титова 8, 207 каб.

Тема: «Перкуссионные инструменты как один из способов развития чувства ритма при обучении игре на домбры»

Цель: Поделиться с коллегами личным опытом использования в своей работе перкуссионных инструментов.

Задачи:

1. Рассказать и ознакомить с перкуссионными инструментами (виды, типы, история создания и т.п.)
2. Применять на практике, работа в ансамбле, применяя эти инструменты.
3. Развивать сотрудничество и обмен творческим опытом между педагогами.

Необходимое оборудование:

1. Перкуссионные инструменты (кахон, бонго, шейкер, тамбурин, маракас, бубен, трещотка, бубенцы, палка дождя, клаве, крэш, коробочка, треугольник).
2. Ноутбук
3. Пюпитр, ноты
4. Портативная колонка
5. Парты, стулья, Х баннер.

3. ХОД МАСТЕР КЛАССА.

Здравствуйте дорогие коллеги! Меня зовут Досмамбетов Акниет Актлекович. Спасибо, что нашли время, и пришли на мастер класс. Я сегодня в рамках педагогических чтений хотел с вами провести мастер-класс на тему «Перкуссионные инструменты как один из способов развития чувства ритма в классе домбры». По моему мнению использования перкуссионных инструментов на занятиях актуально для дополнительного развития чувства ритма у учащихся. Для начала я хотел бы рассказать, как возникла идея совмещать эти инструменты в ансамбле. Я всегда нахожусь в поисках нового. Мне всегда очень нравилось инструментальная музыка, особенно гитарная музыка. Среди любимых исполнителей могу отметить Дидюлю, Джесси Кук, группу Jipsy Kings и т.д. А также в интернете заметил трио музыкантов домбристов ХАН. Эти все музыканты в своих произведениях всегда использовали перкуссионные инструменты. И подумал, почему мне также не сделать. Нашел в интернете магазин музыкальных товаров и заказал от туда перкуссионные инструменты. И уже 6 год, с 2015 года мои ученики в ансамбле дополнительно играет на таких инструментах как, кахон, бонго, шейкерах и т.д. На этих инструментах мелодию исполнить нельзя, так как они не диатонические, а ударно-шумовые. Они могут исполнить разное ритмическое сопровождение.  

Я по профилю не ударник. Приходится учится сначала самому. Все эти ритмические инструменты очень сложны и не каждый ученик в моем объединении сможет сыграть. В народе сложилось такое мнение, что играть на барабане проще простого. Но это не так. Если есть прирожденный чувства ритма отлично, если нет то нужно много времени удалять на развитие чувства ритма, темпа.

Как сказал выше, я начал совмещать эти инструменты  с 2015 года. Поэтапно начали участвовать в конкурсах, добавляя разные перкуссионные инструменты. Расскажу коротко как мы работаем. В первым делом я отбираю из учащихся кто будет играть на перкуссионных инструментах. Потом идет тщательный разбор произведение, партитуры ударных и т.д. Идет планомерный рабочий процесс. Я сейчас продемонстрирую несколько фрагментов нашего выступления.

Есть такая поговорка, «Если творческий человек думает что достиг всего и знает все, значит он умер в творчестве» По этому я постоянно нахожусь в поиске нового. Результаты в педагогической деятельности это все достижения и победы коллектива в различных конкурсах и фестивалях, таких как:

— Лауреат I степени Городского конкурса среди музыкантов «Камертон»

— Лауреат I степени Республиканского конкурса детского и юношеского творчества

«Жас Жулдыз» г. Алматы

 — Лауреат I степени Международного фестиваль-конкурса детского и юношеского творчества «Твой выход» г. Казань

— Лауреат I степени XI Международный телевизионный конкурс

«НАЦИОНАЛЬНОЕ ДОСТОЯНИЕ 2020» г. Москва и т.д

И мы плавно переходим к практическим занятиям. Но сначала я вам коротко расскажу про перкуссионных инструментах. Перкуссия — это отдельный вид ударных инструментов, чье звучание органично вплетается в ритмическую структуру любого музыкального произведения, но чаще всего — танцевальных и этнических композиций. Перкуссией также являются инструменты, которые не являются элементами различных барабанных установок.

КАХОН

Кахо́н (исп. Cajón — коробка, ящик) – традиционный ударный перкуссионный инструмент родом из Перу, представляющий собой коробку с пятью деревянными стенками, на одной из которых вырезан фазоинвертор. Передняя фанерная стенка предназначена для звукоизвлечения. Как правило, для игры на этом инструменте перкуссионист должен сесть на него и немного наклониться назад. Примечательно, что внутри кахона натянуты струны, которые немного касаются передней фанерной стенки. Благодаря тому, что ее верхние углы не прилегают к основной конструкции слишком плотно, кахон обладает весьма впечатляющим разнообразием тембров.

БОНГО

Бонго́ (исп. bongó) — традиционный кубинский перкуссионный инструмент, представляющий собой сдвоенный барабан. Музыкант, играющий на бонго, как правило, находится в сидячем положении. Бонго состоит из двух барабанов — маленького и большого. Основным барабаном, располагающимся с правой стороны от перкуссиониста, является большой, потому что обладает более низким тоном. Бонго чаще всего можно услышать в музыкальных произведениях в стиле латино. Несмотря на свою категорию, этот инструмент считается солирующим.

ШЕЙКЕР

Шейкер (от англ. shaker — «to shake» — трясти). Любой может представить себе, что такое шейкер, — достаточно вспомнить погремушки, которые присутствовали в детстве каждого человека. Шейкер — это перкуссионный инструмент, созданный из дерева, пластика, металла или другого твердого материала, и наполненный песком, бисером, зернами или другим рассыпчатым содержимым. Чаще всего шейкеры используются в таких музыкальных стилях, как джаз, фолк, трип-хоп и рок. Этот перкуссионный инструмент придает музыкальным композициям необычное звучание и своеобразный ритм.

ТАМБУРИН

Тамбурин (франц. tambourine). На первый взгляд, тамбурин сильно напоминает бубен. Однако между этими инструментами существует принципиальная разница, заключающаяся в конструкции. Тамбурин — это обод круглой или полукруглой формы, на котором закреплены маленькие тарелки или бубенцы из металла, являющиеся главной звучащей частью инструмента.

МАРАКАСЫ

Мара́кас или мара́ка (исп. maraca, мн. ч. maracas). Традиционный кубинский перкуссионный инструмент под названием «маракасы» — это практически то же самое, что и шейкер. Разница между этими инструментами заключается лишь в том, что маракасы оборудованы удобными ручками. Несмотря на кубинское происхождение, маракасы весьма часто использовались индейцами из Северной и Южной Америки для их ритуальных танцев. Сегодня в продаже встречаются деревянные, пластиковые и металлические маракасы, наполненные различным сыпучим содержимым. Некоторые модели маракасов предполагают сокращение или увеличение объема наполнителя для изменения звука инструмента.

КОВБЕЛЛ

Ковбе́лл (Каубе́лл, англ. cowbell — коровий колокольчик) — это перкуссионный инструмент, выглядящий как четырехугольная призма из металла, чья передняя грань открыта. Ковбелл дословно переводится как «коровий колокольчик» — он издает примерно такие же звуки, что и данное приспособление. На звучание ковбелла влияет, во-первых, толщина стенок, а во-вторых, материал, использованный для изготовления инструмента. Чтобы представить себе, как звучит ковбелл, попробуйте стукнуть по кастрюле из нержавеющей стали деревянной скалкой.

ТРЕУГОЛЬНИК

Треуго́льник (итал. triangolo, англ.  и фр. triangle, нем. Triangel) — ударный музыкальный инструмент в виде металлического прута (обычно из стали или алюминия), изогнутого в форме треугольника. Один из углов оставлен открытым (концы прута почти касаются).

Треугольник принадлежит к инструментам с неопределённой высотой звука, имеет блестящий и яркий тембр, способный украсить даже мощное оркестровое тутти. Как правило, ему поручаются несложные ритмические фигуры и тремоло. Треугольник подвешивается за один из углов на тонкой проволоке или тесьме, которую держат в руке или прикрепляют к пюпитру. По треугольнику ударяют металлической (реже деревянной) палочкой (на жаргоне музыкантов эта палочка называется «гвоздь»).

КОРОБОЧКА

Коробочка, вуд-блок (англ. woodblock) — ударный музыкальный инструмент с неопределённой высотой звучания. Используется как русский народный и инструмент симфонического оркестра.

Представляет собой деревянный брусок (как правило из клёна) с щелевидной резонаторной полостью внутри. Звук извлекают ударом деревянных палочек. В оркестре используется несколько коробочек разных размеров. Звучание небольших коробочек резкое и сухое, напоминает цоканье копыт или стук каблуков в танце. Коробочек побольше — глубокое и звонкое.

БУБЕН

Бу́бен — ударный музыкальный инструмент неопределённой высоты звучания, состоящий из кожаной мембраны, натянутой на деревянный обод. К некоторым разновидностям бубнов подвешены металлические колокольчики, которые начинают звенеть, когда исполнитель ударяет по мембране бубна, потирает её или встряхивает весь инструмент.

ТРЕЩОТКА

Трещо́тка, трескотуха — русский народный ударный музыкальный инструмент, идиофон.

КЛАВЕ

Клаве (клавесы, claves) — это перкуссионный музыкальный инструмент родом из Африки. Оттуда он был завезен в Латинскую Америку и теперь прочно ассоциируется с национальной музыкой Кубы, Бразилии, Аргентины. Фактически, это пара палочек-стучалок, которыми нужно ударять друг о друга для извлечения звука. Звучание зависит от породы дерева, толщины, длины изделий. Группе из нескольких человек имеет смысл приобрести инструменты с разной высотой тона.

Клаве можно услышать в большинстве композиций сальсы, румбы, мамбы, босановы. Благодаря этому музыкальному инструменту сформировались узнаваемые зажигательные ритмические рисунки традиционной латиноамериканской музыки. Кстати, они тоже называются клаве.

Преимущества инструмента

Простота и удобство.

Компактность, никаких проблем с транспортировкой, выбором места для хранения.

Легкость в обучении, развитие слуха и чувства ритма.

Комфортное для слуха звучание, не доставляющее беспокойства окружающим.

Возможность играть даже без музыкальных знаний и нот.

РЕЙНСТИК

Рейнстик (дерево дождя, посох дождя, дождевая флейта, зэр пу; англ. Rainstick — «дождевая палка») — ударный музыкальный инструмент, из рода идиофона. Представляет из себя длинную полую глухо закрытую на торцах трубу с расположенными по всей длине внутренними перегородками, частично заполненную мелким сыпучим наполнителем (крупы и другие семена, мелкие камешки, бисер, другие твердые гранулы). Перегородки образуют внутри трубы спираль и могут быть выполнены из шипов растений, булавок, зубочисток и т. п. При вертикальном переворачивании рейнстика его содержимое пересыпается сквозь спиральное препятствие к противоположному концу трубы, производя звук, напоминающий шум дождя.

Длина рейнстика может быть любой, но для удобства использования чаще всего варьируется в диапазоне 25–70 см.

История. Рейнстик предположительно был изобретен в Чили или Перу и использовался как культовый инструмент для вызова дождя. Традиционный рейнстик делается из высушенного на солнце длинного ствола кактуса. Такой высушенный кактус имеет полость по всей длине; шипы срезают и используют в качестве перегородок. Начиная с 1970—1980-х годов инструмент постепенно приобретает популярность. Сперва туристы и путешественники привозили рейнстики из Латинской Америки, где их предлагали в качестве сувениров. В настоящее время рейнстик активно используют музыканты, исполняющие, в частности, фолк, этническую и другую акустическую музыку, эмбиент, джаз, и т. д. Рейнстик может быть изготовлен самостоятельно из различных материалов. В России для этого принято использовать перезимовавшие стебли от соцветий борщевика; в качестве перегородок чаще всего используются зубочистки.

Техника игры. Рейнстик медленно переворачивают на 180° по вертикали, позволяя сыпучему наполнению постепенно перемещаться, создавая звуковой эффект, похожий на шум ливня. Звуком рейнстика можно управлять, меняя скорость и угол наклона (постепенный полный переворот обеспечивает наиболее протяжный и сильный звук), медленно вращая его вокруг оси, а также используя его как шейкер для создания ритмических рисунков.

КРЭШ

Крэш — тип тарелок, являющийся стандартной частью большинства ударных установок. Название введено фирмой Zildjian в 1928 году. Стандартные размеры этих тарелок — 16-19 дюймов. Обычно служит для подчёркивания акцентов громким, мощным, но относительно коротким звуком. Также на крэшах исполняют тремоло, часто в качестве «финального аккорда» композиции. В составе стандартной установки имеется 1 тарелка, для особо сильных акцентов используются удары одновременно в 2 крэша. Как тарелки, подверженные самым сильным ударам, тарелки крэш ломаются чаще всего.

БУБЕНЕЦ (БУБЕНЦЫ)

К одним из первых перкуссионных инструментов относятся бубенец. Они представляют собой небольшие металлические полые шарики, внутри которых находится один или несколько металлических цельных шариков. Звук извлекается путём ударения внутренних шариков о стенки полой сферы. Звучание схоже со звучанием колокольчиков, однако первые могут издавать звук в любом положении, тогда как вторые – только находясь язычком вниз. Крепятся они по несколько штук, например, к ремешку, одежде, деревянной палочке, ложке. Бубенцы составляют основу русского народного ударного музыкального инструмента – металлической погремушки – бубенца. История их возникновения берет начало в 17 веке. Тогда для тройки лошадей «образцовой почты» появляются «поддужные» колокольчики, которые становятся прототипом бубенчиков.

4. ПРАКТИЧЕСКАЯ ЧАСТЬ

        На перкуссионных инструментах можно использовать в любых жанрах музыки. Мы сегодня с вами будем разбирать по партитурам два произведения. Но сначала выберите себе перкуссионные инструменты.

1. Русское народная песня «Светит месяц».
2. Современная песня А Студио «Улетаю»

Сначала начинаем разбирать русскую народную песню «Светит месяц», вторым песню «Улетаю».  В первую очередь я вам даю возможность прослушать целиком музыку, а потом начинаем работать. Я вам всем сделал ритмическую партитуру, по ним будем играть ритмы. Слушая друг друга начинаем играть ритмическое сопровождение к этим песням. На этом наш мастер класс завершен. Всем гостям огромное спасибо за активное участие в мастер классе. Надеюсь вам все понравился. До свидания!

5. СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1. «Ударные инструменты. Трактовка и современное состояние» Г.Дмитриев. 1991 г.

2. Википедия https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%BD

3. Академик.ру  https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1090587

4. Перкуссия академия занимательных наук https://www.youtube.com/watch?v=LI_sYrbyVo4

5. «Школа игры на ударной установке» В.Горохов г. Омск 2014 г.

Дайындаған: Смақов Думан Дубекұлыrnrn rn

rn
1. Оқушыларды саз бен қатар әдебиетке де баулу;

rn

rn rn

rn
1. Оқушының өзін сахнада ұстау мәнерін қалыптастыру, сахна мәдениетіне баулу.

rn

rn rn

rn
1. Оқушыларға әдеби тәрбие беру;

rn

rn rn

rn
1. Орындаушының шығарманы, күйді өзінің көзқарасы, көңіл-күйі және  түсінігі арқылы тыңдаушыға жеткізе орындауы;

rn

rn rn

rn
1. Оқушыларды саз өнеріне байланысты жазылған шығармалармен таныстырып, соларды кеңінен дәріптеу;

rn

rn Б А Ғ Д А Р Л А М Аrn

rn
1. Менлен Наурызбай «Жастар күйі» халық күйі

rn

2. Жунусканов Алишер «Көк дөнен» халық күйі

rn

3. Аллаярова Айкөркем «Кеңес» халық күйі

rn

4. Айдарұлы Нұрбек «Келіншек» халық күйі

rn

rn rn

rn
1. Нұрсаинов Кеңес «Қосалқа»         Дәулеткерей

rn

2. Абдыкадырова Ақтолқын «Нарагачи» халық күйі

rn

3. Ерисова Жұлдыз «Бозінген» Сүгір

rn

4. Болат Жанымхан «Ақсақ киік» Құрманғазы

rn

rn rn

rn
1. Жүнісбекова Ақниет «Шалқыма» А. Жайынов

rn

2. Күсемісов Олжас «Көңіл толқыны» С. Тұрысбеков

rn

3. Күсемісов Елжас «Бозшолақ» Құрманғазы

rn

4. Ғалымұлы Ардан «Балбырауын» Құрманғазы

rn

rn rn

rn
1. Байдүйсен Ілияс «Ерке сылқым» Ә Желдібаев

rn

2. Тәжібаев Ерхат «Түркмен күй» Дәулеткерей                                                                                                                                                      Мінсіз болсаң – тіл бар ма?

rn

rn Жүргізуші1:                Құлақтан кіріп, бойды алар,rnrn                                      Әсем ән мен тәтті күй.rnrn                                      Көңілге түрлі ой саларrnrn                                      Әнді үйсең менше сүй.rnrnЖүргізуші2:        Армысыздар, ардақты әлеумет! Бүгінгі біздің «Күмбірле, күй-  домбыра» атты әдеби-сазды кешімізге қош келдіңіздер!rnrn rnrnЖүргізуші1:        Олай болса, қарсы алыңыздар. Саханада Менлен Наурызбай, Халық күйі «Жастар биі»rnrn rnrnЖүргізуші2:        Домбыра сенде мін бар ма?rnrn                            Мінсіз болсаң – тіл бар ма?rnrnТіл жоқ деуге бола ма,rnrnТілден анық үн барда?rnrnДомбыраның күші мол,rnrnКөмейінде күй барда?rnrn rnrnСахнада Жунисканов Алишердің орындауында халық күйі «Көк дөнен»rnrn rnrnЖүргізуші1:       Кейде күй, тамаураған, талықсыған,rnrn                            Кейде өжет, кейде долы албытсынған.rnrn                            Кейде паң, кейде дархан, кейде сергек.rnrn                            Шаршы өрге кейде шапшып, шауып тынған.rnrn                            Аллаярова Айкөркем «Кеңес» халық күйіrnrn rnrnЖүргізуші2:       Сахнада Айдарұлы Нұрбек, халық күйі «Келіншек»rnrn rnrnЖүргізуші1:       Сылдыр-ылдырrnrnСар қамыстанrnrnТөгілді күйrnrnӨрді алыстан.rnrnКелді жақын сен қағысқан,rnrnҮн шыққандай жолбарыстан.rnrnТұншыққандайrnrnӨлді арыстан.rnrnАт шапқандай,rnrnЖер қайысқан.rnrnСіздердің алдарыңызда Нұрсаинов Кеңес, Дәулеткерейдің күйі «Қосалқа»rnrn rnrnЖүргізуші2:       Сахнада Абдыкадырова Ақтолқын. Халық күйі «Нарагачи»rnrnЖүргізуші1:       Әсем күй, саусақта би, саңғыраған,rnrn                            Жүйрік үн, жүрек жалмап жамыраған.rnrn                            Боздатса «Бозінгенді» нар домбыраrnrn                            Сарыны сар даланың аңыраған.rnrn                            Қарсы алыңыздар, Ерисова Жұлдыз Сүгірдің күйі «Бозінген»rnrn rnrnЖүргізуші1:rnrnСыңғырады әсем күй,rnrnҚоңыр Балқаш желімен,rnrnСылдырады қамыстай,rnrnБірде жуық жеделдеп,rnrnБірде сарын алыстай.rnrnБірде жерді су басты,rnrnСел қаптаған дабыстай.rnrn rnrnБірде жерді шу бастыrnrnҰрандаған жарыстай.rnrnБірде адақтап ақты күй,rnrnАғалаған дауыстай,rnrnЫңыранып қалды домбыра,rnrnҚамыстағы барыстай.rnrnКүй шерінде шек тартты,rnrnКүй найзасы қылтылдап,rnrnҚұлақ түпте – жүрегі,rnrnҚояр ма екен шанышпай?!