Муниципалдыг
ниити ооредилге албан чери
Солчурнун
нити билигнин ортумак школазы
Эрттирер
башкы: 1-ги категориянын
логопед
башкызы – Куулар Т.Ш.
Солчур
суур.
Ноябрь,
2014 чыл.
Иелер
хунунге тураскааткан класс шагы.
Тема:
« Ие кижи кезээ шагда монге дириг»
Каасталгазы:
Шарлар, класс шагынын адын база дараазында состерни
бижээш азар:
Ава кижи кадык
чорзун!
Ава кижи каас
чорзун!
Ава кижи монге
чорзун!
Стенд:
«Моя мама лучше всех!»
Чанынга
оореникчилернин бижээн чогаадыглары + чураан чуруктары. Суурнун Маадыр
иелеринин альбому, раскладушказы. (Музейден алган).
Хогжум
каасталгазы: баян, флешкада ыры.
Ыры «Авайымны»
— Борбак-оол Салчак, РТ алдарлыг артизи.
Башкы:
Чырык чер кырында эн-не чылыг, чымчак, эргим сос: Ава.
Авай…,
авайымны…бистин эн чоок, эргим киживисти илереткен илби-шидилиг сос.
Чарлакчы:
— Ам чаа дыннаан ырывыста кымнын дугайында ырлап турар-дыр?
— Артистин ады
кымыл?
— Богун каштын
хуну ийик? Богун кымнын байырлалы? Шын-дыр,. Ынчангаш, «Ие кижи кезээ шагда
монге дириг» деп класс шагын аваларга тураскаадыр-дыр бис.
Сорулгазы:
·
Делегейнин хуулгаазыны – аваларны ыры,
шулукке алгаары;
·
Аваларывыска байырлал хунун таварыштыр
байырны чедирип, оорушкуну соннээри.
Автору Катя Хомушку «Авамга».
Бижииримге, адаарымга
Бижиттингир, адаттынгыр
Ынакшылым болган созум,
Ынак авам, эргим авам!
Авамнын сээн соглээн созун
Арыг,хоюг, дыннаксанчыг
Ыдык, чаагай чагыг созун
Ынаныштыг чоленгиижим.
«Авай» депкеш сегий бээр мен
«Авай» депкеш сергей бээр мен
Ава дээрге кижилернин
Адап ханмас ынак созу.
Клазывыста
хой ажы-толдуг иелерден адап корунерем. 3 ажы-толдуг, 5,7 ажы-толдуг (Долаана
Херел-ооловна – 7, Сат Антонина Тас-ооловна). Ам школавыста болгаш Солчур
суурда хойажы-толдуг иелерден адап корунерем. (Монгуш Алевтина Сагаановна,
Шаратай Клара Кызыл-ооловна, Донгак Зинаида Баировна – школада, раскладушканы
ведущий коргузер, аттарын адаар).
Чарлакчы:
Аваларга белек кылдыр «Ава, ава, авам» деп ырыны ырлап берээлинер.
Башкы:Чуге
бо хар чаап, кыш дужуп турар уеде авалар дугайында чугаалажып турар улус боор
бис, аваларга час дужуп турда, «март 8-те байыр чедирип, оларны оортур ужурлуг
эвес бис бе? деп бодап олурар боор силер, уруглар. Авалар хунунун дугайында
кыска медээ дамчыдайн. 1944 чыл? Бо чыл силерге чуу дугайында сагындырар-дыр,
уруглар? Ийе, Ада-Чурттун улуг дайыны. Ол дайын каш чылда эгелээнил? 1944 чылда
бугу чуртка, кижилерге дайыннын адакталып олурары билдине бергенде «Маадыр ие»
орденин тургускан, а ноябрь 1-де Москва чоогунун (Подмосковье) чурттакчызы
Анна Алексахинага ол орденни тывыскан. 1997 чылда Россиянын Куруне Думазы Авалар
хунун тургузарынын дугайында чарлыкты хулээп ап , ноячбрь айнын солгу
улуг-хунун хулээп алган.
Ол
чылдарны кыдыраашка бижидер.
Аалчылар-биле
оюн «Эн-не,эн-не»
Чарлакчы:
Ол чечекти «Сестра милосердия» деп адаар, оон ынай Россиянын символун база
илередип турар. А мол чечек силернин даштыкы хевиринерни, ,характеринерни билип
алырынга дузалаар. Ол чечектин бо сортун «эн-не, эн-не»… дээр. (чарлакчы
чечекти башкыларга чедирер, башкы бир халбанны тыртар).
Башкы:
Бистин аваларывыстын чылыг, чымчак холдары, чылыг
тыныжы бисти чылыдып, а опей ырызы оожургадыр чораан. Опей ырызын дыннааш
хензиг чаш уруг хулумзуруп, каттырып чыдар болгай.
Опей
ыры: Бистин хоочун башкывыс, дээди категориянын
орус дыл болгаш чогаал башкызы,хой ажы-толунун ынак авазы, бот-тывынгыр
композитор Зинаида Байыровнадан бодунун чогааткан ырызын ырлап бээрин
дилээр-дир бис.
Башкы:
Шупту «Авай» деп хор-биле адап корээлинерем. Кайы-хире чоргааранчыг, аас-кежиктиг-дир.
Ам орус дылда адап корээлинерем. (Мама, Мамочка). А мангли дылда (Mother,
Mum).
Доскага
3 оореникчи, 3 ангы бижиптер.
Авай |
Мама |
Mothe |
Авамга |
Я люблю |
I love mothe |
—
Встать и спеть на английском языке. (Все).
Игра
«Ма-моч-ка!» (Орус дылга ойнаптаалынар шуве).
—
Я буду задавать вопросы, а вы хором отвечайте. Только дружно и громко!
—
Кто пришел ко мне с утра?
—
Кто сказал: «Вставать пора?»
—
Кашу кто успел сварить?
-Чаю
в чашку кто налил?
—
Кто косички мне заплел?
—
Кто меня поцеловал?
—
Кто ребячий любит смех?
—
Кто на свете лучше всех?
Чарлакчы:
Это моя мама – Светлана Сарыг-ооловна.
(оске оореникчилер база чуруктарын айтыр,
аваларынын аттарын адаар).
Анай-Кара
чогаадыын номчуур.
Автору
Маадыр-оол Данзын «Иелерге»
Ие
кижи хайыралдыг
Изиг
баарлыг, чымчак холдуг
Иштенгенде
уран-шевер
Ийи
холу эптиг-ээлдек
Ие
кижи караа чымчак
Ижин-баарны
чылыдыптар.
Чарлакчы:
Ава кижи бистин бузурелдиг чоок оннуувус болгаш башкывыс. Ол бисти берге
уелеривисте деткип,, даянгыыжывыс бооп чоруур.
Аваларга
улегер домактардан чугаалап корунерем.
«Булут
аразындан хун караа чылыг,
Кижилер
аразындан ие караа чымчак».
«При
солнышке тепло,
При
матери добро!»
Автору
Чинчи Бадыраа « Ава бистин кайгамчыктыг оорушкувус»
Олут орбас, дыжын билбес, эрес-кежээ
Оглун, кызын чагып сургап кижизиткен
Сеткили ак, кээргээчел аваларга
«Четтирдивис» деп соглээривис утпаалынар!
Чараш хепти ажы-толум кетсинер дээш
Чаагай чемни база бисти чизиннер дээш
Аъжы-чеми кезээде-ле белен турар
Аваларга ургулчу-ле могеели!
Моорей «Чассыгбай»
Авалар, башкылар боттарынын ажы-толун
эргеледип адаар.
Алдын хуннун адаан орта чурттаар кылдыр
Ава кижи бисти чаяап бодараткан.
Ынчангаштын,эргим, чараш аваларга
Ынакшылывыс, оорушкувус кызыгаар чок!
Аас-кежик, узун-назын, кежик-чолду
Аваларга кузевишаан,
Кадыкшылды, оорушкуну
Катап, катап оларга бис кузедивис!
Чарлакчы:
Клазывыс мурнундан, хундулуг иелеривис, Бугу
Россиянын иелер хунун таварыштыр черге чедир могейбишаан, чырык черде бугу-ле
бар эки чуулдерни соннедивис! Четтирдивис!
Оореникчилер
хор—биле:
«Ава
кижи кадык чорзун!»
«Ава
кижи каас чорзун!»
«Ава
кижи монге чорзун!»
Ыры-биле тондурер.
Башкылар ырлажыр.
Ыры «Хайыралдыг
авам»
Сценарий Авалар хуну
Ведущий: Экии, хундулуг авалар, кырган-авалар болгаш оореникчилер!! Ноябрь 25 – Бугу Россияда Иелер хуну, ынчангаштын богун иелер-хунунге тураскааткан кежээвис эгелээр дир бис!
Аваларны алдын хунге деннеп анаа эвес чугаалаар бис.
Хун дээрге чырык ортемчейде амыдыралдын болгаш чылыгнын унер дозу.
Хун чок болза , бугу-ле дириг амыттаннар, оът- сиген унмес. Думбей карангы болур. Хун биле ава чок болза чуртталга чок.
Кижинин кадык, тодуг чуртталгазы, буян-кежии хунден, авадан хамааржыр.
Ава кижи чуртталганын чаяакчызы ажы-толунун энерелдиг иези болгаш мерген угааныг сумелекчизи, ог одунун кадагалакчызы, ажы-толунун энерелдиг азыракчызы. Ава кижинин сулдези бедик холдары эн-не чылыг, чымчак, эргим, сагыш- сеткили ажык. Оон ажы-толге болгаш кижилерге ынакшылы кажан-даа ошпес.
Шулук
Хоюг чымчак авам холу
Ховар чараш алдын ышкаш,
Кадыг, чымчак ажылдарнын
Кандыызын-даа кылып кааптар (Асель)
Аалга оргаш анаа орбас
Алгы эттеп, даараныр,
Авыралдыг буян синген
Авам холу шевер, кежээ. (Айдын)
Ажы-толун, уругларын
Ажыл-ишке оореткен,
Алдар-аттыг авам холун
Алгап-мактап сузугледим. (Арсу)
Эртен унген хунум чараш,
Эштип оскен хемим чараш,
Эргеледип остуруп каан
Эриг баарлыг авам чараш. (Омак)
Дараазында «Пусть всегда будет солнце!» деп ырыны шупту ырлап бээр дир бис! (весь класс)
1.Моорей «Авазынын дугайында кым билирил?»
1.Ат-сывы, хары чежел?
3.Идиинин размери азы хемчээли…
4.Кандыг онге ынагыл?…
5.Чуу деп ырыга ынак?
6.Кандыг чечекке ынак ?..
7. ынак чеми?…
8. Кым деп артиске ынак ?…
9. Кандыг кино коорунге ынагыл?…
10. Ынак духизи…
11.Чуу деп байырлалга ынагыл?…
12. Аажы-чанын кандыг деп санап чоруурул?…
13. Кандыг спорттун хевиринге ынагыл?
14. Чылдын кайы уезинге ынагыл? Чуге?…
Дараазында музыкалыг пауза индии танцы (Хомушку Айрана)
Ыры «Авай» Ак-Сай Хомушку
Шупту туруп кээш танцылаар (флешмоб)
Видеопоздравление
Муниципалдыг ниити ооредилге албан чери
Солчурнун нити билигнин ортумак школазы
Эрттирер башкы: 1-ги категориянын
логопед башкызы – Куулар Т.Ш.
Солчур суур.
Ноябрь, 2014 чыл.
Иелер хунунге тураскааткан класс шагы.
Тема: « Ие кижи кезээ шагда монге дириг»
Каасталгазы: Шарлар, класс шагынын адын база дараазында состерни бижээш азар:
Ава кижи кадык чорзун!
Ава кижи каас чорзун!
Ава кижи монге чорзун!
Стенд: «Моя мама лучше всех!»
Чанынга оореникчилернин бижээн чогаадыглары + чураан чуруктары. Суурнун Маадыр иелеринин альбому, раскладушказы. (Музейден алган).
Хогжум каасталгазы: баян, флешкада ыры.
Ыры «Авайымны» — Борбак-оол Салчак, РТ алдарлыг артизи.
Башкы: Чырык чер кырында эн-не чылыг, чымчак, эргим сос: Ава.
Авай…, авайымны…бистин эн чоок, эргим киживисти илереткен илби-шидилиг сос.
Чарлакчы: — Ам чаа дыннаан ырывыста кымнын дугайында ырлап турар-дыр?
— Артистин ады кымыл?
— Богун каштын хуну ийик? Богун кымнын байырлалы? Шын-дыр,. Ынчангаш, «Ие кижи кезээ шагда монге дириг» деп класс шагын аваларга тураскаадыр-дыр бис.
Сорулгазы:
Делегейнин хуулгаазыны – аваларны ыры, шулукке алгаары;Аваларывыска байырлал хунун таварыштыр байырны чедирип, оорушкуну соннээри.Автору Катя Хомушку «Авамга».
Бижииримге, адаарымга
Бижиттингир, адаттынгыр
Ынакшылым болган созум,
Ынак авам, эргим авам!
Авамнын сээн соглээн созун
Арыг,хоюг, дыннаксанчыг
Ыдык, чаагай чагыг созун
Ынаныштыг чоленгиижим.
«Авай» депкеш сегий бээр мен
«Авай» депкеш сергей бээр мен
Ава дээрге кижилернин
Адап ханмас ынак созу.
Клазывыста хой ажы-толдуг иелерден адап корунерем. 3 ажы-толдуг, 5,7 ажы-толдуг (Долаана Херел-ооловна – 7, Сат Антонина Тас-ооловна). Ам школавыста болгаш Солчур суурда хойажы-толдуг иелерден адап корунерем. (Монгуш Алевтина Сагаановна, Шаратай Клара Кызыл-ооловна, Донгак Зинаида Баировна – школада, раскладушканы ведущий коргузер, аттарын адаар).
Чарлакчы: Аваларга белек кылдыр «Ава, ава, авам» деп ырыны ырлап берээлинер.
Башкы:Чуге бо хар чаап, кыш дужуп турар уеде авалар дугайында чугаалажып турар улус боор бис, аваларга час дужуп турда, «март 8-те байыр чедирип, оларны оортур ужурлуг эвес бис бе? деп бодап олурар боор силер, уруглар. Авалар хунунун дугайында кыска медээ дамчыдайн. 1944 чыл? Бо чыл силерге чуу дугайында сагындырар-дыр, уруглар? Ийе, Ада-Чурттун улуг дайыны. Ол дайын каш чылда эгелээнил? 1944 чылда бугу чуртка, кижилерге дайыннын адакталып олурары билдине бергенде «Маадыр ие» орденин тургускан, а ноябрь 1-де Москва чоогунун (Подмосковье) чурттакчызы Анна Алексахинага ол орденни тывыскан. 1997 чылда Россиянын Куруне Думазы Авалар хунун тургузарынын дугайында чарлыкты хулээп ап , ноячбрь айнын солгу улуг-хунун хулээп алган.
Ол чылдарны кыдыраашка бижидер.
Аалчылар-биле оюн «Эн-не,эн-не»
Чарлакчы: Ол чечекти «Сестра милосердия» деп адаар, оон ынай Россиянын символун база илередип турар. А мол чечек силернин даштыкы хевиринерни, ,характеринерни билип алырынга дузалаар. Ол чечектин бо сортун «эн-не, эн-не»… дээр. (чарлакчы чечекти башкыларга чедирер, башкы бир халбанны тыртар).
Башкы: Бистин аваларывыстын чылыг, чымчак холдары, чылыг тыныжы бисти чылыдып, а опей ырызы оожургадыр чораан. Опей ырызын дыннааш хензиг чаш уруг хулумзуруп, каттырып чыдар болгай.
Опей ыры: Бистин хоочун башкывыс, дээди категориянын орус дыл болгаш чогаал башкызы,хой ажы-толунун ынак авазы, бот-тывынгыр композитор Зинаида Байыровнадан бодунун чогааткан ырызын ырлап бээрин дилээр-дир бис.
Башкы: Шупту «Авай» деп хор-биле адап корээлинерем. Кайы-хире чоргааранчыг, аас-кежиктиг-дир. Ам орус дылда адап корээлинерем. (Мама, Мамочка). А мангли дылда (Mother, Mum).
Доскага 3 оореникчи, 3 ангы бижиптер.
Авай
Мама
Mothe
Авамга ынак мен
Я люблю маму
I love mothe
— Встать и спеть на английском языке. (Все).
Игра «Ма-моч-ка!» (Орус дылга ойнаптаалынар шуве).
— Я буду задавать вопросы, а вы хором отвечайте. Только дружно и громко!
— Кто пришел ко мне с утра?
— Кто сказал: «Вставать пора?»
— Кашу кто успел сварить?
-Чаю в чашку кто налил?
— Кто косички мне заплел?
— Кто меня поцеловал?
— Кто ребячий любит смех?
— Кто на свете лучше всех?
Чарлакчы: Это моя мама – Светлана Сарыг-ооловна.
(оске оореникчилер база чуруктарын айтыр, аваларынын аттарын адаар).
Анай-Кара чогаадыын номчуур.
Автору Маадыр-оол Данзын «Иелерге»
Ие кижи хайыралдыг
Изиг баарлыг, чымчак холдуг
Иштенгенде уран-шевер
Ийи холу эптиг-ээлдек
Ие кижи караа чымчак
Ижин-баарны чылыдыптар.
Чарлакчы: Ава кижи бистин бузурелдиг чоок оннуувус болгаш башкывыс. Ол бисти берге уелеривисте деткип,, даянгыыжывыс бооп чоруур.
Аваларга улегер домактардан чугаалап корунерем.
«Булут аразындан хун караа чылыг,
Кижилер аразындан ие караа чымчак».
«При солнышке тепло,
При матери добро!»
Автору Чинчи Бадыраа « Ава бистин кайгамчыктыг оорушкувус»
Олут орбас, дыжын билбес, эрес-кежээ
Оглун, кызын чагып сургап кижизиткен
Сеткили ак, кээргээчел аваларга
«Четтирдивис» деп соглээривис утпаалынар!
Чараш хепти ажы-толум кетсинер дээш
Чаагай чемни база бисти чизиннер дээш
Аъжы-чеми кезээде-ле белен турар
Аваларга ургулчу-ле могеели!
Моорей «Чассыгбай»
Авалар, башкылар боттарынын ажы-толун эргеледип адаар.
Алдын хуннун адаан орта чурттаар кылдыр
Ава кижи бисти чаяап бодараткан.
Ынчангаштын,эргим, чараш аваларга
Ынакшылывыс, оорушкувус кызыгаар чок!
Аас-кежик, узун-назын, кежик-чолду
Аваларга кузевишаан,
Кадыкшылды, оорушкуну
Катап, катап оларга бис кузедивис!
Чарлакчы: Клазывыс мурнундан, хундулуг иелеривис, Бугу Россиянын иелер хунун таварыштыр черге чедир могейбишаан, чырык черде бугу-ле бар эки чуулдерни соннедивис! Четтирдивис!
Оореникчилер хор-биле:
«Ава кижи кадык чорзун!»
«Ава кижи каас чорзун!»
«Ава кижи монге чорзун!»
Ыры-биле тондурер. Башкылар ырлажыр.
Ыры «Хайыралдыг авам»
Адалар хунунге турааскааткан ачалар аразынга болур
«Эн-не тергиин ада»
деп моорейнин сценарийи.
Сорулгазы
І.Ада кижинин ог-буледе ролюн билиндирер, уруглар кижизидилгезинге харыысалгазын бедидер, хей-аъдын кодурер. Уруглар сады-биле харылзаазын быжыглаар.Адалар хунунге турааскааткан ачалар аразынга болур
«Эн-не тергиин ада»
деп моорейнин сценарийи.
Сорулгазы
І.Ада кижинин ог-буледе ролюн билиндирер, уруглар кижизидилгезинге харыысалгазын бедидер, хей-аъдын кодурер. Уруглар сады-биле харылзаазын быжыглаар.
2. Ог-буледе ада-биле уругларнын аразында харылзаазын быжыктырар
Дерилгези: Ада дугайында улегер домактарны, шулуктерден одуругларны чараштыр бижээш азар, зал иштин шарлар – биле дерип каастаар.
Моорейнин чорудуу.
1. Организастыг кезээ.
-Экии уруглар, хундулуг адалар, база жюри кежигуннери!
Ноябрьнын уш дугаар субботазын Адалар хуну кылдыр доктааткан. Бо хунну демдеглеп тура, суму, кожуун, республика чергелиг адалар чыыжын болгаш моорейлерни эрттирери чанчыл апарган. Бо чылын республикавыста адалар хунун ноябрь 19-та демдеглеп эрттирер. Ынчангаш ада кижинин ажы-толун шын кижизидеринге киржилгези улуг, улегерлиг болур ужурлуг. Ог-булеге ада кижинин туружу онзагай. Ол кандыг-даа уеде ог-булезинин быжыг чоленгиижи, азыракчызы. Ажыл-иштин кадыг бергезин кылыр,изиг-соокта кадатта малын хайгаараар, ырак орукче чорук кылып,тайга-сынче аннап-меннээр, чазаныр-дарганнаар болгаш ус-тывыш ажылдары шупту эр кижиге онаажыр. Ол херек болза чер-чуртун камгалаары — биле чаа-дайынче-даа аъттаныптар, торе-херээн-даа баштаптар. Ада кижи огнун эр ээзи, ажы-толунун ачазы, сумелекчизи, деткикчизи, камгалакчызы болурундан ангыда, ада-огбе ызыгуурунун уламчылакчызы болуп чорууру-биле хундуткелдиг.
Бичии кижи чажындан тура ачазын эки деп санаар, оон четпестерин эскербес, ачам куштуг, ол кажан-даа, каяа-даа ыяап-ла дузалап чедип келир деп чувеге бузурээр. Оол уруг ачазын дозексээр. Чугаа-домаан, кылажын дээш, ачазынын эки-даа, багай-даа талазын оттунуп алыксаар.
Кыс уруг бир дугаарында ачазын коруп, эр кижинин характери-биле таныжар. Кыс уругга ада кижинин улегери эки болза, уруунун ог-булези, чуртталгазы аас- кежиктиг болур. Ынчангаш бистин «Белек» аттыг уруглар садынын адалар хунунге турааскааткан «Эн-не тергиин ада» деп моорейин эгелээр-дир бис. Киржип келген ачаларга ооруп четтирбишаан, кадыкшылды, ог-буленерге аас-кежикти,ажы-толунернин каткы- хоглуг,оорушкулуг озуп доругарын кузедивис.
Моорейнин негелделери-биле таныжыптаалынар:
Таныштырылга. (3мин)«Даалганы куусет» (1 мин)«Эн-не куштуг ада» (Армреслинг)«Эн-не тергиин чурукчу (уран-холдар)»«Уран талант»
Моорейнин жюри кежигуннерин таныштырыптаалынар!
1. Торе-Монге Р.В – «Белек» уруглар садынын тур уеде эргелекчизи, бичии болуктун кижизидикчи башкызы.
2. Аранчал С.Э – улуг болуктун кижизидикчи башкызы.
3. Иргит А. С. – улуг болуктун кижизидикчи башкызы.
Ынчангаш моорейнин киржичилеринге чедиишкиннерни кузевишаан, бирги турну эгелээр-дир бис.
I тур «Таныштырылга». Боттарын таныштырары-биле бирги киржикчини
________________________________________________ адыш часкап уткуп алыылынар!
2-ги киржикчини ____________________________________________ чалап алыылынар.
3 ку киржикчини ____________________________________ чалап тур бис.
4-ку киржикчини ____________________________________уткуп алыылынар!
5-ки киржикчини ____________________________________ чалап аалынар!
Баштак коргузуг «Кырган-авайлар»
Дараазында моорейивистин 2-ги турунче кирээлинер!
II тур «Даалганы куусет». Эр кижинин будуш мозулуу оон мерген угааныында, коргуш чок эрес-дидим болгаш шыдамык, тура-соруктуг чоруунда. Бо турда ада бурузу 1 минутанын иштинде улегер домактарнын тончузун чугаалаар. Эр кижинин амыдыралга туружун тыва улустун улегер домактарында бир янзы айтып коргускен.
Ада- чурттун алдар — адын тудуп чоруур.
Ажы-толдун аас- кежиин улежип кээр.
Амыдырал – чуртталганын дазылы боор.
Адаларнын алдар –ады хундуткелдиг.
Тараалыг кижи тодуг,
Адалыг кижи чоргаар.
Ада чокта эш чок дээр,
Аъды чокта бут чок дээр.
Адазынга кызы ынак,
Авазынга анай ынак.
Ада кижи оглун сактыр,
Алдын доос кудуруун сактыр.
Моорейивистин 3-ку турун уламчылаалынар!
3-ку тур «Эн-не куштуг ада». Бо турда ачалар бот-боттары кужун шенежип хол басчырлар.
Арзылан, Чаан могелерден шилиттинген,
Алдан дорттун аразынга девип турар,
Экер эрлер хурежинге шуглуп чоруур,
Эзирлер дег адаларны чалап аалынар!
Ыры «Ачамга»
4-ку тур «Эн-не тергиин чурукчу» Эр, ада кижи ог-булезинге, ажы-толунге эргим болгаш хайыралыг. Ынчангаш оонер иштинге чараш чечектен бо турда киржикчи бурузу (3 минут) чуруур.
Танцы –сам «Мы маленькие звезды»
5-ки тур «Уран талант». Ачаларнын талантызын сонуургап корээлинер!
Оскен черин эргип, кезип ижээнип кээр,Ог- буленин эн-не быжыг
чоленгиижи.
Аас- кежик, ажыл- иш дээш дыжын билбес,
Адалар дег буянныглар кайда-даа чок.
Хундулуг корукчулер, ада-иелер ! Моорейивис адакталып тур. Жюри кежигуннери ажылын уламчылап, туннелдерни ундуруптери-биле удептээлинер!
Туннелин ундуруп, ачалары дыштанып турар аразында уруглар аразынга «Эн-не, эн-не»!- деп оюнну эрттирер.
Оюннун сорулгазы: Ачаларынарны чаптанчыг, чечен-мерген, кымдан-даа артык кылдыр мактаар силер.Кымнын ачазы «Эн-не,эн-не эвес».
Кым эгелептерил, уруглар? (Оюннун киржикчизи туруп келгеш: «Мээн ачам…»- деп чугаазын эгелээш, хоглуг-баштак кылдыр уламчылаар).
Жюриге состу берип тиилекчилерни болгаш киржикчилерни шаннап мактаар
Эр кижи ог-буленин эр ээзи, ажы-толунун ачазы болуп чорууру-биле «ада»-деп аттын хундуткелдиг эдилекчизи. Ол кезээде ог-буленин быра кужу, кол чоленгиижи, азыракчызы. Ада кижинин эрес-кежээзи, чон аразынга толептии уруг-дарыынга улуг улегер болур. Ынчангаш адалар байырлалы биле силерге оорушкуну, ынакшылды, хундуткелди, кучу- кушту, кадыкшылды, аас- кежикти, ак орукту кузээр-дир бис.
Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение детский сад «Белек» с. Тээли муниципального района «Бай-Тайгинский кожуун Республики Тыва»
Адалар хунунге турааскааткан ачалар аразынга болур
«Эн-не тергиин ада»
деп моорейнин сценарийи.
Кижизидикчи башкы
Аранчал Сайымаа Эрес-ооловна.
Тээли 2016
Скачать файл:
super_papa_stsenariy.docx 28.08 КБ
МОЧ Н.С.Конгар аттыг Бай-Тал ортумак ниити билиг школазыБадылаан:
Кижизидилге талазы-биле оралакчы:
_________________/ Алдын-оол М.Х./
Авалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийиЭрттирген башкы: 2 «б» класстын башкызы Кончук А-Х Х.
Ноябрь 26. 2016 чылАвалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийиСорулгазы:
-Огнун херээжен ээзи болур ава кижинин ролюн бедидер;
-Ава кижинин кылган уулези хундуткелдиг, ынаныштыг, шыдамык кижилер деп чуулду билиндирер;
-аваларны школа иштинге болуп турар дыштанылга кежээлеринче хаара тудар.
Дерилгези:
шариктер, « Авалар хунну-биле» деп аттыг дерилге бижиктер, музыкалыг аппаратура, аваларга стол, сандайлар, ноутбук, экран, проектор.
Эртирер чорудуу: Башкы: Уруглар, Ие кижи деп кымыл ол? Кандыг кижини бис Ие дээр бис? (Уругларнын харыылары.) Ава деп кымыл? (уругларнын харыылары)
-Уруглар, силернин аванар кандыг кижил? (Уругларнын харыылары)
Ава дугайында беседа номчуур.
Б:- Ам силерге ава дугайында бичии чугаалап берейн дыннанар че, уруглар Ие кижи дээрге бистерни, бистин ада-иевисти, оларнын ада-иезин азы оскээр чугаалаарга кижини торуп каан ава кижини ынча дээр. Авай! Авайым! Бо сос бодунда чеже чылыгны, чырыкты синирип чоруур-дур. Ол сос-биле бис эн-не чоок,эн-не эргим кижини адап чоруур бис. Ие кижи кезээде бистин оруувусту хайгаарап чоруур. Ава кижини ынакшылы бисти кырыгыже чедир чылыдып чоруур. Ынчангаш богунгу клазывыс шагы кымга тураскааткан-дыр? (Уругларнын харыылары.)
Ава деп сос кандыг даа дылда эн-не эргим, чараш кылдыр дынналыр:
-Англи дылда- мазэ-немец дылда-муттер-киргиз дылда-апа-грузин дылда-дэда-украин дылда-ненька-белорусс дылда-маци, матуля-а орус дылда- мама, матушка
Б: Бо байырлалды бистин чуртка чоокта чаа байырлап эгелээн. Ол байырлалды ноябрьнын соолгу улуг-хунунде байырлап эрттирип турар. Америкада Иелер хунун 1907 чылдан эгелеп майнын ийи дугаар улуг-хунунде демдеглеп турар. Ол-ла хун бо байырлалды Дания, Италия, Турция, Австралия, Япония дээш оон-даа оске чурттар демдеглеп эрттирип турар.
Б: Ам, уруглар, Иелер хунунге тураскааткан клазывыс шагынга авалар аразынга конкурстардан эрттирип коор бис бе.
Авалар 2 командага чарлып алыр.
Моорейивисти эгелээр бертинде силерге, аваларга уруглар байыр чедирип шулуктерни бараалгадып бээр –дир.
Уруглар ава дугайында шулуктерин чугаалаар. . (Авага йорээл шулуктер.)
Б: Байырлалдыг хунде силерге моорейге чедиишкинниг киржиринерни кузеп каайн, ынчангаш ойнап-хоглээринден эки чуве чок, ам оюн-моорейивисти эгелээлинер!
1-ги моорей «Таныштырылга»
— Команда бурузу боттары адын, девизин чогааткаш, таныштырар.
2-ги моорей «Мээн толум бо-дур!»
-Авалар караан шарып каарга уругларнын холун суйбаап, тывар.
3-ку моорей «Золушка» азы «Хулчугеш»
-Золушка деп тоолда аажок каржы уругнун сонгу иези, золушканы балче барбазын дээш, горох биле фасольду холааш, оларны ангыладып, чыгдырып каар болгай. Ам силерге база шак-ла ындыг даалга бар.
Команда бурузунден 1-1 ава унуп келир. 1 минута иштинде ангылап, чыырХогжумнуг байыр . Ыры «Кымыл ол, уруглар» (Уруглар шупту ырлажыр)
4-ку моорей « Мээн авам каас чараш»
-Клаасстын оолдары боттарынын аваларын будуп каастаар.
5-ки моорей «Сагланнашкан чечектерим»
-Бо моорейде ава бурузу бодунга приз ойнап алыр. (Чечектер чуруун коргузерге ол чечектин адын мурнай адапкан авага призти бээр)
Хогжумнуг байыр.Ыры «Авай» Сергек Ооржак видеозун коргузер.
6-гы моорей «Холу чемзиг, тывынгырлар»
-Ногаалар болгаш чимистер- биле чараш дурзулер кылыр. (Кайы комангданы эн-не чаражыл тиилээн болур)
7-ги моорей « Улегер домакты тондурер»
башкарыкчы эгезин номуур, авалар тондурер.
Жюриге сос. Тиилээн командаларны шаннап, мактаары.
Туннел сос:
— Бо хун аваларнын бугу талазы – биле чуну-даа канчап шыдаар деп чуулдерин кордувус. Аваларнын тывызыын, чогаадыкчызын, талантызын мага хандыр кордувус. Ынчангаш аваларны бистин-биле кады дыштанып, танцылап адырынче чалап тур-бис, бистин-биле хогленер-ле, авалар!
Танцы, сам
Авалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийи
МОЧ Н.С.Конгар аттыг Бай-Тал ортумак ниити билиг школазыБадылаан:
Кижизидилге талазы-биле оралакчы:
_________________/ Алдын-оол М.Х./
Авалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийиЭрттирген башкы: 2 «б» класстын башкызы Кончук А-Х Х.
Ноябрь 26. 2016 чылАвалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийиСорулгазы:
-Огнун херээжен ээзи болур ава кижинин ролюн бедидер;
-Ава кижинин кылган уулези хундуткелдиг, ынаныштыг, шыдамык кижилер деп чуулду билиндирер;
-аваларны школа иштинге болуп турар дыштанылга кежээлеринче хаара тудар.
Дерилгези:
шариктер, « Авалар хунну-биле» деп аттыг дерилге бижиктер, музыкалыг аппаратура, аваларга стол, сандайлар, ноутбук, экран, проектор.
Эртирер чорудуу: Башкы: Уруглар, Ие кижи деп кымыл ол? Кандыг кижини бис Ие дээр бис? (Уругларнын харыылары.) Ава деп кымыл? (уругларнын харыылары)
-Уруглар, силернин аванар кандыг кижил? (Уругларнын харыылары)
Ава дугайында беседа номчуур.
Б:- Ам силерге ава дугайында бичии чугаалап берейн дыннанар че, уруглар Ие кижи дээрге бистерни, бистин ада-иевисти, оларнын ада-иезин азы оскээр чугаалаарга кижини торуп каан ава кижини ынча дээр. Авай! Авайым! Бо сос бодунда чеже чылыгны, чырыкты синирип чоруур-дур. Ол сос-биле бис эн-не чоок,эн-не эргим кижини адап чоруур бис. Ие кижи кезээде бистин оруувусту хайгаарап чоруур. Ава кижини ынакшылы бисти кырыгыже чедир чылыдып чоруур. Ынчангаш богунгу клазывыс шагы кымга тураскааткан-дыр? (Уругларнын харыылары.)
Ава деп сос кандыг даа дылда эн-не эргим, чараш кылдыр дынналыр:
-Англи дылда- мазэ-немец дылда-муттер-киргиз дылда-апа-грузин дылда-дэда-украин дылда-ненька-белорусс дылда-маци, матуля-а орус дылда- мама, матушка
Б: Бо байырлалды бистин чуртка чоокта чаа байырлап эгелээн. Ол байырлалды ноябрьнын соолгу улуг-хунунде байырлап эрттирип турар. Америкада Иелер хунун 1907 чылдан эгелеп майнын ийи дугаар улуг-хунунде демдеглеп турар. Ол-ла хун бо байырлалды Дания, Италия, Турция, Австралия, Япония дээш оон-даа оске чурттар демдеглеп эрттирип турар.
Б: Ам, уруглар, Иелер хунунге тураскааткан клазывыс шагынга авалар аразынга конкурстардан эрттирип коор бис бе.
Авалар 2 командага чарлып алыр.
Моорейивисти эгелээр бертинде силерге, аваларга уруглар байыр чедирип шулуктерни бараалгадып бээр –дир.
Уруглар ава дугайында шулуктерин чугаалаар. . (Авага йорээл шулуктер.)
Б: Байырлалдыг хунде силерге моорейге чедиишкинниг киржиринерни кузеп каайн, ынчангаш ойнап-хоглээринден эки чуве чок, ам оюн-моорейивисти эгелээлинер!
1-ги моорей «Таныштырылга»
— Команда бурузу боттары адын, девизин чогааткаш, таныштырар.
2-ги моорей «Мээн толум бо-дур!»
-Авалар караан шарып каарга уругларнын холун суйбаап, тывар.
3-ку моорей «Золушка» азы «Хулчугеш»
-Золушка деп тоолда аажок каржы уругнун сонгу иези, золушканы балче барбазын дээш, горох биле фасольду холааш, оларны ангыладып, чыгдырып каар болгай. Ам силерге база шак-ла ындыг даалга бар.
Команда бурузунден 1-1 ава унуп келир. 1 минута иштинде ангылап, чыырХогжумнуг байыр . Ыры «Кымыл ол, уруглар» (Уруглар шупту ырлажыр)
4-ку моорей « Мээн авам каас чараш»
-Клаасстын оолдары боттарынын аваларын будуп каастаар.
5-ки моорей «Сагланнашкан чечектерим»
-Бо моорейде ава бурузу бодунга приз ойнап алыр. (Чечектер чуруун коргузерге ол чечектин адын мурнай адапкан авага призти бээр)
Хогжумнуг байыр.Ыры «Авай» Сергек Ооржак видеозун коргузер.
6-гы моорей «Холу чемзиг, тывынгырлар»
-Ногаалар болгаш чимистер- биле чараш дурзулер кылыр. (Кайы комангданы эн-не чаражыл тиилээн болур)
7-ги моорей « Улегер домакты тондурер»
башкарыкчы эгезин номуур, авалар тондурер.
Жюриге сос. Тиилээн командаларны шаннап, мактаары.
Туннел сос:
— Бо хун аваларнын бугу талазы – биле чуну-даа канчап шыдаар деп чуулдерин кордувус. Аваларнын тывызыын, чогаадыкчызын, талантызын мага хандыр кордувус. Ынчангаш аваларны бистин-биле кады дыштанып, танцылап адырынче чалап тур-бис, бистин-биле хогленер-ле, авалар!
Танцы, сам
Шенне Чолаачылар The New Single 2021
24
539.06 KB
11.7K
Шенне Катап душса Official Music Video
03:13
4.23 MB
238.5K
Шенне Чай душсе Teaser
57
1.25 MB
13.9K
Шенне Ырлап бер даан сольный концерт 13 02 2021
03:15
4.28 MB
23K
CHOREOGRAPHY Шенне Я верю в любовь Dance Practice
02:31
3.31 MB
4.6K
Шенне Республика Тыва Новая звезда 2021 Всероссийский конкурс
03:27
4.54 MB
3.3K
Шенне Кызылым Teaser
01:01
1.34 MB
5.2K
Новая Звезда 2021 Дмитрий Маликов и Шенне
03:28
4.56 MB
4.3K
Шенне Сени бербес мен Teaser
01:30
1.97 MB
17.3K
Новая Звезда 2021 Шенне Республика Тыва Финал
02:31
3.31 MB
35.1K
Шенне Алдын Маргышпас тыр че эжим
04:08
5.44 MB
2.5K
Blackpink STAY Cover Song By SHENNE
02:14
2.94 MB
2.5K
танцевальный коллектив Шенне чечээ подготовительный класс
02:11
2.87 MB
216
Шенне Оскус салым Live
02:05
2.74 MB
4.7K
Шенне Кады болбас Live
03:35
4.72 MB
76.4K
Новая Звезда 2021 Отборочный тур Выпуск 3 01 05 2021
01:15:21
99.17 MB
7.9K
Twice Feel Special Cover By Shenne
03:28
4.56 MB
1.6K
Шеригде эжим
04:11
5.51 MB
4.5K
Шенне Кады болбас отрывок концерта
04:04
5.35 MB
22.6K
Шенне Сеткилимни чамап берем авай акустика
01:26
1.89 MB
29.2K
TUVA LIVE TALK Шенне Шоюн актриса театра и кино
39:51
52.45 MB
1.1K
Шенне Болчаг
02:39
3.49 MB
6.4K
Тыныжым Караоке
03:59
5.24 MB
8K
Шенне Айны корем
02:12
2.90 MB
4.5K
Шенне Сеткилимни чамап берем авай акустика 1 за кадром
01:20
1.75 MB
7.3K
Live Sing
06:36
8.69 MB
1.4K
Новая Звезда 2021 Шенне Республика Тыва Визитка
47
1.03 MB
518
Презентация нового альбома Тыныжым 24 Октября 2020 г
01:00
1.32 MB
1.2K
Новая звезда 2021 Шенне
02:38
3.47 MB
439
Танцыже
03:43
4.89 MB
4.2K
Новая Звезда 2021 Шенне Республика Тыва
59
1.29 MB
668
Шенне Намнай Концерт Куску ынакшыл
19
426.76 KB
199
Shenne Катап душса Lyrics Шеңне Катап душса
03:10
4.17 MB
1.1K
Шенне Ошкап каарын манаар мен
04:26
5.83 MB
1K
В Кызыле прошел музыкальный фестиваль YENISEY OPEN AIR
02:42
3.55 MB
10.5K
Шенне Намнай ВИА Кошкун Элдептиин аа
03:22
4.43 MB
49
Александр и Шахиста свадебный клип
03:25
4.50 MB
6K
Айны корем
03:38
4.78 MB
546
Шенне Ошкап каарын манаар мен Тувинская поп музыка Тувинская певица
04:15
5.59 MB
5.9K
Чон аразында кижи
25:22
33.38 MB
3.2K
Шенне Эжим караа чараш Красивая музыка и прекрасный голос певицы
03:34
4.69 MB
325
Вести Тыва утренний эфир 07 09 2022
04:30
5.92 MB
1.1K
Чангыс борбак эжим
03:45
4.94 MB
5.6K
Без права на выигрыш
03:44
4.91 MB
2.7K
Эра К рор
05:52
7.72 MB
3.8K
Блузка с принтом зебра Прямые брюки с высокой эластичностью
15
336.91 KB
2.4K
Шил даш чурек
03:24
4.47 MB
1.7K
Бай Тайгамны Анзор Мартай оол
03:41
4.85 MB
2.2K
В селе Саглы осенью откроют обновленный Дом культуры
01:19
1.73 MB
216
Алдын ай
04:12
5.53 MB
236
Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение — детский сад
«Чечек» комбинированного вида
с. Кызыл-Мажалык Барун-Хемчикского кожууна Республики Тыва
СОГЛАСОВАН УТВЕРЖДЕН
Со старшим воспитателем
МБДОУ д/с «Чечек»
Монгул Ч.Б——
Протокол педсовета №
Сценарийи
Авалар хуннунге тураскааткан спортчу байырлал-моорей
Кижизидикчи башкы:
Хомушку Салбакай Ашак-Бораевна
2018 г. Ноябрь
Авалар хуннунге тураскааткан спортчу байырлал-моорейнин
Сорулгазы:
-Огнун херээжен ээзи ,ава кижинин ролюн бедидер
-Ава кижинин кылган уулези хундуткелдиг, ынаныштыг, шыдамык деп чуулду коргузер
-аваларын кижи бурузун хундулеп чоруурунга кижизидер
— Ава дугайында бичии
Ава кижи хулумзуруу
Алдын хун дег чырык,чылыг
Ие кижи дээрге бистерни, бистин ада-иевисти, оларнын ада-иезин азы оскээр чугаалаарга кижини торуп каан ава кижини ынча дээр.
— Авай! Авайым! Бо сос бодунда чеже чылыгны, чырыкты синирип чоруур-дур. Ол сос-биле бис эн-не чоок,эн-не эргим кижини адап чоруур бис. Ие кижи кезээде бистин оруувусту хайгаарап чоруур. Ава кижини ынакшылы бисти кырыгыже чедир чылыдып чоруур. Ынчангаш богунгу моорейивисти бугуле аваларга тураскаатып тур бис
Ава
1.Ажы-толдун чурээн чылдыр
Ава дээрге хун дег чангыс
Хуннун изиг херелинден
Кужур ие холлу чылыг
2.Авыралдыг ава кижи
Кызым оглум канчап чор? Деп
Кыржан соокта, ышкам хундус
Ажаанзырап човаан орар
3.Амыдырал монгези дег
Аваларга назын турбас
Кедээр сында шиви пош дег
Кезээ шагда чалы,чараш
4.Бугу кужун авзы дээш
Бурун четче ундурзе-даа
Чангыс дуне ажааганын
Чандырыпкан ындыг тол чок
Ава деп сос кандыг даа дылда эн-не эргим, чараш кылдыр дынналыр:
-Англи дылда- мазэ
-немец дылда-муттер
-киргиз дылда-апа
-грузин дылда-дэда
-украин дылда-ненька
-белорусс дылда-маци, матуля
-а орус дылда — мама, матушка
Жюри кежигуунери: Трас С.Д- бичии болуктун башкызы
А.Б.- рук.физкультура
Сарыглар Ш.К –муз.рук.
Ийи ортумак болуктун авалары 2 командага турун алыр
Ынчангаш моорейнин бирги туру:
Таныштырылга
1-ги команда:
2-ги команда:
2-ги тур: Оюн: «Уруун часкыт» ойнаар кысты часыдар
Шулук «Авайым» Олег Сувакпит
Эргеледип часыдар
Эргим ынак авайым
Эки диртип мактадып
Эрес болуп озер мен
Ажы-толу бистерге
Авыралдыг авайым
Ачы-дузан чандырып
Ажыл-ишчи болур мен
3-ку тур: Оюн «Хоглуг ширбииш» бокту ширбииш тудуп алгаш ширбип халыыр
4-ку тур: «Пингивин» бомбукту буттар аразынга кызып алгаш халыыр
Ыры: «Мамочка моя»
5-ки тур: «Репа»
Башкы: Бо байырлалды бистин чуртка чоокта чаа байырлап эгелээн. Ол байырлалды ноябрьнын соолгу улуг-хунунде байырлап эрттирип турар. Америкада Иелер хунун 1907 чылдан эгелеп майнын ийи дугаар улуг-хунунде демдеглеп турар. Ол-ла хун бо байырлалды Дания, Италия, Турция, Австралия, Япония дээш оон-даа оске чурттар демдеглеп эрттирип турар. Ынчангаш бистин ийи болуктун аваларынга болгаш шупту аваларга изиг байыр чедирип тур бис. Моорейивистин туннелинде:
1-ги черни №2 ортумак болуктун авалар командазы болган
2-ги черни №1 ортумак болуктун командазы болган
Улуу-биле четтирдивис моорейге киржип келгенинер биле.
Презентация на тему «Ажык класс шагы «Ада-амыдыралдын камгалакчызы»»
-
Скачать презентацию (0.38 Мб)
-
40 загрузок -
3.0 оценка
Ваша оценка презентации
Оцените презентацию по шкале от 1 до 5 баллов
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
Комментарии
Добавить свой комментарий
Аннотация к презентации
Интересует тема «Ажык класс шагы «Ада-амыдыралдын камгалакчызы»»? Лучшая powerpoint презентация на эту тему представлена здесь! Данная презентация состоит из 25 слайдов. Средняя оценка: 3.0 балла из 5. Также представлены другие презентации по педагогике для 6 класса. Скачивайте бесплатно.
-
Формат
pptx (powerpoint)
-
Количество слайдов
25
-
Аудитория
-
Слова
-
Конспект
Отсутствует
Содержание
-
Слайд 1
Ажык класс шагы, 6 класс
Темазы: «Ада- амыдыралдын
камгалакчызы»Класс башкызы: Донгак Ш.Р.
-
Слайд 2
Сорулгазы:
Уругларкижизидилгезингехамаарышкансумелерни, улегердомактарны, тывачанчылдарныооредири;
Эр угаангачаагайсеткилге, деткимчегеэресдидимчорукка, огбелеринге эки хамаарылгалыгболурунчедипалыр;
Адашкыларнынаразындахарылзааныуламынайбыжыктырары, ажы-толдукелируенинамыдыралынгакижизидери. -
Слайд 3
Байырчедириишкини.
Эртенгининмендизи–биле хундулугадалар, оолдар база башкылар. Келчыдар «Ада чурткамгалакчыларынын» база «Шагаа» будуузу-билесилергекан-дегкадыкшылды, ог-буленергеаас-кежикти , езулуг ада хулээлгенерникууседиптурарынардээшшуптунаргабайырчедирип тур.
-
Слайд 4
Улегердомактар:
«Ада-ие кандыг болур, ажы-толуындыгболур».
«Ада созунажырыпболбас ,
Иесозунижипболбас».«Наказ отца запоминай,
Слово матери уважай».
«У кого есть отец, у того спокойный нрав».
«Чер — ием, дээр – адам». -
Слайд 5
Шулук «Ындыгбоорбе?» Автор: Даш-оолМонгуш
«Ада-иебагайчанын
Ажы-толудозейбээр» — деп,
Улуг кижи чагыгсозун
Уран дыннаашсагышсыраан.
ЧангысклассчыэжиСайдаш
Сагыжынгакирипкелген.
Чаштан тура оскен болгаш,
Салым-чолудувуреткен.
Ада-иеарагалаар,
Ажылкылбастоянчылаар,
Торел ханы доскелчокпай
Дозейберзекончугбагай.
Амыдыралтаваансалыр
Ада кижи ындыгбоорбе?
Ам-дааболзакызаркылдыр
Ачазынгачагыыр бис бе? -
Слайд 6
Ада кижи улегерлигбоор.
Уругларкижизидилгезинге ада кижининулегерчижээчуден-дааартыксалдарлыгдээрзинчамдыкадалартоомчагаалбайнбаарыхомуданчыг.
-
Слайд 7
Улегеринкоргусакый. Авт.: Даш-оолМонгуш.
Коорге-лепапирозунчырыкдапкан, Бичии кижи никотингечанчыгабээр,
Кооргеткендег, дыкатаваартыртыпорар. Биченакымтаакпылайбээрапарып-тыр,
Бажымаарыпкускумкелирапарып-тыр, Даадыындыгбагайчанынкаапапкор,
Бажындолдуртаакпылайбербе, акый. Дашкаарунуп, кудумчугатыртыпап тур.Холунэртирыштыгчергехунзээр болгаш,
Хорек ажып, кеткенхевимышсыпкелир.
Оорлерим «кузумзуун!» — дээш менчекоргеш,
Оскелексепчанымдывакелбейнтурлар.Эртенкелиркичээлдеримаайлапалыйн,
Эжиинашкаш, секпередипкаар сен бе?
Ажыгышкачежеорарэжим-биле,
Агаарлапкаш, ынчашкелгеш кылып алыйн.Оске башка улус эвесдунмаларын
Окпеаарып, хоочуразакончугбагай,
Унупбарып, таакпылаарыбергедивейн
Улегерин, улуг кижи коргусакый! -
Слайд 8
«Итпиктер болгаш оларныноолдары.»
Автору : Айслана
Итпиктер: Ачазы- Баазан
Авазы- АржаанаОолдары: улугоглу — Эчис
Дунмалары: ОоржакДозураш
МонгушДозураш
МонгушЭзим -
Слайд 9
Бир-леэртенийичонукитпиктербоудаадауязындан-дааужупунупалбасапарганынбилипкааннар. Аяс, чырыкхунчекоорге, чуу-даабарыккозулбес – карактарыковуктелир, четпестээниолболган.Кырып деп чувебо-дур! Оларнынаныяндаалдын-саралачарашчуглери-даатазарыпбаскыраан, чуглекудуруктарында, каашходугурдуктерибезинкургагбудуктардегтоглапэгелээн…Кыргыннарназыдогуп, куш шыдалынынынайтаанын, карак-кулаанынчетпестээнингемунгарап, хунунманап, хуурекдаянгашолурупканнар. Ирей-кадайийиитпик, бистиажы-толувус-даауткан-дырдижип, мунгарап, чугаалажыполурда, оларнынулугоглуужупкелген. Оолада-иезининчонупбаскыраанынкоргеш, карактарынынчетпестээнин база билипкааш, уясынмасдунмаларындогерезинчыыпэкээр дээш ужупчоруйбарган.Удаваандаада-иезининуязынсынмаскылдыруруг-дарыгшуптусоктупкелген, ийикырганнынажы-толушуптучыглыпкээрге, оларнынулуумынчадээн:
-
Слайд 10
— Кыргынада-иевисбистидогеревистиостурер дээш, амыр-дыжынбодавайн, аас-кежиктишаннаан, амыдыраарарганыбергенболгай. Аал-уявыскаостуразыраардабискешуптувуска денге ынакчордулар. Амбохундеоларкыраан-дыр: ботарыаъш-чемтыпапшыдавас, карактарычетпестээн. Ада-иевискедузалаархулээлгевис бар болгай, дунмаларым. Акызынынолсозунунсоонда, шуптудемнигажылдапэгелээннер. Удаваандачаа, чылыгуя-даа белен, кат-чимис, эмоът-сиген-даа белен болган. Ада-иезинажы-толучаауяжекожургеш, эм-домоът-сиген, кат-чимистинхандызы-билекырааннарнынкарактарынэлчип-селчип, дун-хунчокхайгаараптургаш, эмнепалганнар.Ада-иезининкарактарыэкирипэгелээргеолраражы-толунтанып, ооруп-хоглеп, байырлаптурганнар. Ада-иезининажы-толунге ханы ынакшылы, ажы-толунуноларнынмурнунгахулээлгезиншынчыкуусеткени – итпиктерни база катапкарактандырганыолышкажыл.
-
Слайд 11
Ада-ие болгаш уругларкижизидилгези.Сумелер.
Ада-ие улус кандыг боорул деп айтырыгболганчоксалдынабээр. Анаахой, янзы-бурухарыыларныбериптурар. Бистинбилиптурарывыс-билеалырга, олхарыыларнынбирээзи – будушдугайындачугаа. Чугедээргеуругторутунупкээрге-леоонхиндиинадап, оонэгелээш-леоол, кысты, келир уеде келин, кудээни, ада-иенитолевилепэгелээр. Назы-хар чедип турдатуруштуг, чуткул-соруктуг, ажыл-ишчиада-иекылдыркижизитингентураружурлуг.
-
Слайд 12
АДА КИЖИ.
Эр улустуог-булениназыракчызы, даянгыыш-чоленгизи, камгалакчызы (чаглаа) болуркылдырбойдусчайгаарчаяаганчуве-дир. Ынчангашоол кижи куш-шыдалдыг, кудер эр кылдырозеричерлеалбан, а бирэвесоларган, ырбаскаболурболза, амыдыралгаоонулуунчетаваржыркадыг, куш ундуреражылдарныкылыпшыдавайн, чооккачованчыг, ыраккаыянчыг-дааапаар. Чоннунтоолдары, тоолчургучугаалары-билеалырга, оолуругДээр – адазын, Чер – иезиндамчыштыр куш шыдалкирер, оонат-шолазынбезинолар-билехолбаанбоор – ДээроглуДемир-Моге, ХуноглуХулер-Моге, Ай оглуАлдын-Могедээшоон-даахойчедингир, мергенатшолаларныадаптыпболур.
Амгы уедекуш-шыдалдысайзырадырынынтускайхой-хойаргалары бар. Онубилдингии-билеажыглап, боттарынгатаарыштырыптургаш, даштынданкооргешилгедек, куш-шыдалдыгкылдыр бодун эдипчазапалганоолдарчараш. -
Слайд 13
Тоогузунде
Тыва чоннунтоогузундеоолуругнункижизидилгезиаът-билесырыйхолбашкан. Оонужуруулуг. Аъттыгболурудээрге, онукамнаар, ажаар, карактаары, анааынааболгай. Аъттыг кижи ол эки шынарнышингээдипалырболгандакижилерге , оске-даадиригамытаннаргачаагайсеткилдигболурунунэге-дозунооналыр. Кижиге, малгакаржы, ыт-кушсоккулаароолду (эр кижини) коорге, чаржынчыгболур.
-
Слайд 14
Тыва чанчылдар. Тыва ёзу-чанчылдар-билеалырга, чугле эр кижинин кылыры тускайажылдар бар болгай: — чылгы мал кузеттээри, — бода соп, шээр мал озепаайлаары, — эътбыжырары, эъткезери, — кышка тускай чем хырбача, ууже кылыры дээрге-ле эр кижигехамааржыр. Эр кижи эр угаанныгболурдээрболгай. Олчуглеамыдыралдын нарын айтырыыншиитпирлээринде, эр адынсыкпазында, улус дорамчылавазындаэвес. Эр угаанчаагайсеткилге, деткимчеге, эресдидимчорукка, огбелеринге эки хамаарылгага база коступкээр. Ынчангаш эр кижи ургулчу эр угааныгчорууружурлуг. Эр кжининхоомейлеп, ырлапёзулалдар билири база будуш. Ынчалза-даа «оолуругааспырак, уен-даян, улус дорамчылаансостерэдерге, сузуукудулаар» деп чувениутпайын, шуугапхойчувечугаалавасболза, улам эки.
-
Слайд 15
«Ада кижи кандыг болурул?» Амгы уеде ада кижи кандыг болурул деп айтырыгнын харыызы нарын болгаш делгем. Ону кысказы-биле тодаргайлаарга мындыг: 1) школаны эки дооскаш дээди азы ортумак тускай эртемниг болуру, 2) ус-дарган мергежилди чедип алыры: чазаныкчы, даараныкчы, каннакчы, эки чем кылып билири дээш оон-даа оске. 3) кежээ, кандыг-даа ажылды чогаадыкчы ёзу-биле кылыры. 4) ажы-толдуг болуру, оларны толептиг кижизидеринче сагыш салыры. 5) чоннунужур-чанчылдарын билири, сагыыры. 6) улус-чоннун сагыш сеткилинхогледип, оожуктуруп билири. 7) бергелерденкортпазы, оларны чуткулдуг ажып эртери.
кадайынга, уругларынгаынаа. 9) ог-булезинунелээри.
-
Слайд 16
Ада кижинин кол шынарлары Ада кижинин кол шынарларыбонегелделергедугжурукузенчиг. Ынчалза-дааадаларнынаразындахостугчаннаарадаларам-даа бар. Олармындыгболгулаар: ажылданоспаксырааш, арагагасундугар.Чуртталгагаачазы – оглунунбашкарыкчызы, дагдыныкчызыбооп, онуажыл-ишке, эки аажы-чангаооредириоонамыдыралчыхулээлгези, а оглу – ачазынынмонгедеэдерикчизи, оонизинистеп, орууноруктапчорааш, экигеооренип, бактанчайлавышаан, бедикугаан-медерелдиг, ажыл-агыйжы, эвилен-ээлдек, амгышагнын эки шынарларынбодунгасинниктиргентолептигхамаатыболуп озер. Ада кижи биле оглучуглемынчаарудур-дедиркарактажып, камгаланыпчоруурболза, арагалааар, чурумурээр, херекуулгедироолдарэвээжээрдепчуведечигзинигчок.Уругларныторээнчонунгатолептиг, ниитилелгеажыктыг, тура-соруктугкылдыркижизидеринада-иебурузукузээр. Ажы-толуозупкелгешада-иезинхундулеп, чыргалдыгчурттадырыоларнынчымыжындедирэгиткениболур.
-
Слайд 17
Оюн: «Айтырыг – харыы».
1. 7 каттапхемчээш каш каттапкезерил?
2. Кымшуптудылдаргачугааланыпбилирил?
3. Шеригэрткенэр-кижининдокументизи?
4. Бирэвесчагыргадаргазыболган-дыр сен канчаар
ажылдаар сен?
5. Угаанныгнын – 7 уду?
6. Оореникчионукууседипкылыпаар, а онучивес?
7. Компотка кандыг чемнихолувазыл?
8. 5 ужуктундузазы-биле «мышеловка» депсостубижиир?
9.Чангысчерчурттугат- сураглыгадаларывыстыадап
корунер?
10. Ада кижинин эки талаларынчугаалапкорунерем? -
Слайд 18
Оюн: кымэндургенил?
Холхавынкедипалгашконфеталарнычаскашчиир.
-
Слайд 19
Оюн: «Эн-экичолаачы».
Кыммурнайхалдыпкээрил,олтиилээнболур.
-
Слайд 20
Оюн: «Чинчиденбелеккебер»
-
Слайд 21
Школа-ийидугаарбажынывыс.
Бистиншколавыста шупту-105 оолдар,
77- адалар бар. Суурувусташупту эр улустун саны .Энхойоолдарлыг класс-7 класстар, ында 18 оореникчи бар. Чуглеоолдарлыг, хой-ажы-толдуг ог-булелер-8. Адаларынынизинбасканэртемдоосканоолдар -2. Улегерлиг адалар-22, хой-ажы-толдуг адалар-30. -
Слайд 22
Чогаадыглар :«Мээнынакачам»
6класс: М. Баазан- «Ачамозупкелгеш, чалгааболбайнкежээчордеп, чагыыр кижи».
М. Эзим-Ачамменимынчадепчагыыр кижи «Чалгаа кижи хирлигбоор, кежээкижиарыгбоор».
О.Дозураш — «Озупкелгешарага, такпытыртпас сен оглум» депчагыыр.
Ай-кыс — «Буян акымгааксутдегорукту, Ленин дегугаанныгбоорункузедим» депбижиптурар.
АМ. Дозураш- «Мээначамузун, кижизиг кижи. Бодунунавазы, ачазыышкашэкичорууркылдыр база чагыпсумелепчоруур»
Чем кылырынгаынак, ачамменээдыка-дыкаынак». -
Слайд 23
Оюн:»Аъткожуу»
Шыдырааоюнундаэн-нечараш, тывынгыркоштугбодаларнынбирээзи-аът.
Диаграмма Шыдыраашолунунчартыы 32 карактааът. -
Слайд 24
«Байырчедириишкини»
Холданкылган
ажылдарын, ачаларынга
белек кылдырбээр.
«Ада чурткамгалакчыларынынхуну-биле!»
Эр-хейадалар! -
Слайд 25
Туннели
Класс шагынга эки киришкеннинердээшчеттирдивис.
Шуптунаргачедиишкиннерникузедивис!
Посмотреть все слайды
Сообщить об ошибке
Похожие презентации
Спасибо, что оценили презентацию.
Мы будем благодарны если вы поможете сделать сайт лучше и оставите отзыв или предложение по улучшению.
Добавить отзыв о сайте