Саба?ты? та?ырыбы: ?аза?ты? ?лтты? салт-д?ст?рлері.
Саба?ты? ма?саты: ?лтты? салт-д?ст?р туралы т?сінік беру,?лтты? ма?таныш
сезімін ояту.бата айт?ызып ?йрету,?лтымызды? мерекелерін
??рметтеуге,салт-д?ст?рді ?стай, ?астерлей білуге т?рбиелеу.
Міндеттері: 1. ?лтты? салт-д?ст?рді ажырата білу
. 2.Балаларды? патриотты? сезімін ояту.
3Салт-д?ст?рді са?тай ,??рметтей білу.
?йымдастыру: Жа?а саба?ты т?сіндіру,?она??а бару, ма?ал,?ле?, та?па?тар айту.
К?рнекіліктер: ?й жабды?тары,бесік,?й жануарлары.
П?наралы? байланыс:?н саба?ы,тіл дамыту,к?ркем ?дебиеті.
Т?рбиеші:Армысыздар ,??рметті ?ріптестер!
—Балалар,б?гін бізге ?она??а апайлар келіп отыр.С?лемдесу ?дептілік пен
ізеттілік нышанын білдіреді. Ендеше саба?ымызды бастамас б?рын апайлармен с?лемдесіп алайы?.
Біздер ?аза? баласы,
«с?лем» с?зді? анасы.
Алдымыздан кезіккен,
К?п танысты к?реміз.
Б?ріне де ізетпен,
Біздер с?лем береміз.
—??не балалар енді д?рыстап отырып алайы?. « Адамны? бар ?ызы?ы бала деген»деп хал?ымыз тегін айтпа?ан.Шыр етіп д?ниеге н?ресте келгенде б?ркін аспан?а ла?тырып
?уанба?ан жан бар ма? Сол д?ние есігін аш?ан с?биге берілетін ?лтты? т?рбие отбасынан бастау алады.Сонды?тан біз б?гін сіздерді? назарлары?ыз?а ?аза?ты? ?лтты? салт-д?ст?рін к?рсетеміз.?аза?ты? ?лтты? салт-д?ст?рі ?те к?п.Оларды атап кететін болса? мыналар: Шілдехана.
С?йінші.
Бала?а ат ?ою.
Бесік тойы.
Баланы ?ыр?ынан шы?ару.
Т?саукесер.
Тілашар тойы.
С?ндетке отыр?ызу.
?ыз ?зату.
Осы д?ст?рлерден біз б?гін Бесікке салу ж?не Т?саукесер салтын к?рсетеміз.
(К?й ойнап зал?а бір бала ж?гіріп кіреді)
?адірбек:С?йінші,с?йінші,с?йінші. Ерден ата немерелі болды
.
Т?рбиеші:?аза?та жа?сы хабар жеткізген адам?а с?йінші береді.Са?ан с?йіншімізді берейік.(шокалад беру)
Т?рбиеші:—Балалар ендеше Ерден атайды? ?йіне барайы?.
(жануарларды? дыбысын ?ою)
Балалар:Ассалама?алейкум,ата.
?ыздар:Амансыздар ма?
Т?рбиеші:К?йлі-?уаттысыздар ма ата,?же?
Ата:??дай?а ш?кір,аман-сау ж?ріп жатырмыз.
Т?рбиеші:Немерелері?ізді? бауы берік болсын.
?же.?ош келді?іздер,т?рлеті?іздер.?уанышымыз?а келіп ?ал?ан екенсі?дер дастархан басына отыры?дар.
Т?рбиеші:Дастархан ?зірлеп ?ой?ан екенсіздер,ендеше балалар сіздерді? ?уаныштары?ыз?а «Дастархан» ?нін орындап берсін.
«Дастархан» ?ні.
1.Ей,халайы?,халайы?.
Бар ?нерге салайы?, Жа?сы келе ??т болар .
Жаман келсе ж?т болар
Уайым ?ай?ы жо? болсын, Жолаушымыз біз деген
Асыл м?рат іздеген
Дастарханы? мол болсын.
?-сы.
Дастархан-ау дастархан,
Мерекелі дастархан.
Берекелі дастархан-ей.
?же:К?п-к?п рахмет.?нші екенсі?дер барлы?тары?. Келіп ?ал?ан екенсі?дер немеремізді бесікке салайы?. Алдымен бесікті аластап алайы?.
Алас,алас п?леден алас,
Алас,алас п?леден алас.
К?зі жаманны? к?зінен алас,
Тілі жаманны? тілінен алас.
Мынау бесігіміз,ал мынау асты??ы к?рпеше,бас жасты?,ш?мек,белбеу,ая?бау,бетпердесі.
Т?рбиеші:—??не балалар енді барлы?ымыз ?жемен бірге «Бесік жырын» айтайы?.
?лди-?лди,а? б?пем,
А? бесікке жат б?пем.
Жылыма б?пем жылама
Б?пем ?йы?тап ?ала ма.
(бесікті ары ?ою)
Міне балалар Ерден атайды? немересін бесікке салды?
?же: Балалар сендер бесік туралы ?андай ма?ал,тыйым с?здер білесі?дер?
Ясар»Ел болам десе? бесігі?ді т?зе»
Гулнура»Бесікке т?кірме»
Айым»Бесікті теппе»
Айша: «Бос бесікті тербетпе»
Т?рбиеші:Балалар біз ?аза?ты? салт д?ст?рінен бесікке салу д?ст?рін к?рсеттік.Ерден атайды? ?лкен немересі бар екен сол немересі 1 жас?а толып т?сауын кесетін уа?ыты келіпті. Т?саукесер-баланы? е? ал?аш ?адам бас?ан тойы.Т?сауды еті тірі; ж?рісі т?зу ?лкен адам?а кестіреді.
?же: Мен немеремні? т?сауын тіл к?зден аман болсын деп ала жіппен кестіремін.
Т?рбиеші:Олай болса ?же бізге ?она??а келген апайларды? ?лкеніне кестірейік.Немере?із
білімді;а?ылды болады.
Олай болса апайларды? арасында Менсулу апай ?лкені.Сол кісіге кестірейік.
Менсулу апай: ?аз-?аз балам;?аз балам,
Та?ымы?ды жаз балам.
К?рмеуі?ді шещейін,
Т?сауы?ды кесейін.
(баланы? т?сауы кесіліп, оны балалар ?ызы?тап,екі ?олынан екеуі ?стап,т?й-т?йлап жетелейді.)
Т?рбиеші: Ерден атайды? немересіні? т?сауы кесілді,ол тай ??лындай шап?ылап ж?ре берсін.Балалар сендер Ерден атайды? немересіне ?андай тілектер айтасы?дар?
Нурислам:Бір ?йді? баласы болма.
Алдияр: К?п ?йді? санасы бол.
Сая: Досы?а адал бол.
Ба?даулет: Бар елді? данасы бол.
?же: Рахмет шыра?тарым. Келгендері?е к?п-к?п рахмет.Сендерге деген кішкене сыйлы?ым бар.Ал атасы немеремізді? жа?сылы?ына жиыл?ан к?пшілікке бата бер.
Ата: О?уда ал?ыр бол,
?атары?ны? алды бол.
Бастары?ыз?а аманды? берсін,
Отбасылары?ыз?а ырыс-??т берсін.
Хал?ымызда тынышты? болсын!
?умин!
Т?рбиеші: Сіздерге де к?п-к?п рахмет.Балалар Ерден атай мен ?жемен ?оштасайы?,балаба?шамыз?а ?айтатын уа?ыт та болды.
Балалар: Сау болы?ыздар.
Атай мен ?жей:Сау болы?дар.
Т?рбиеші:Міне балаба?шамыз?а да келдік.Балалар біз Ерден атайды? ?йіне не ?шін барды??
Балалар:немерелі болды.
Т?рбиеші:Д?рыс айтасы?дар.Немересіні? бесікке салар ж?не т?сау кесер ?уанышында болды?.Сендер та?ы ?аза?ты? ?андай ?лтты? салт-д?ст?рін білесі?дер?
Т?рбиеші:Д?рыс айтасы?дар.Бізді? б?гінгі саба?ымыз ?аза?ты? ?лтты? салт-д?стг?рі туралы болды.Саба??а жа?сы ?атыс?андары? ?шін к?п-к?п рахмет.
—??рметті ?она?тар! Осымен ?лтты? салт-д?ст?рге арнал?ан саба?ымыз ая?талды.
Просмотр содержимого документа
«?аза?ты? ?лтты? салт-д?ст?рлері. »
М. ?бдіхалы?ов атында?ы орта мектебі
(«Наурыз келді-жыл келді!» та?ырыбына орай ?йымдастырыл?ан іс-шара)
?ткізгендер: ?тегенова ?.
2015 о?у жылы
Та?ырыбы: «?аза?ты? дастарханы»
Ма?саты :
1.Білімділігі : ?аза?ты? ?лтты? та?амдары туралы т?сіндіру.
2.Дамытушылы?ы :О?ушыларды ?лтты? та?амдарды? жасалу реті мен
оларды? к?нделікті пайдасы туралы айта отырып , ал?ан білімдерін дамыту.
3.Т?рбиелілігі :Та?амдар т?рлерін ?адірлеу , ?астерлеу.
К?рнекілігі: ?анатты с?здер, ?лтты? та?амдарды? суреттері ,шар, слайд , сахналы? ?ойылымны? к?рнекіліктері.
Ж?ргізуші :
-Мал шаруашылы?ымен айналыс?ан к?шпелі ?аза?тарды? негізгі та?амы – ет пен с?ттен жасал?ан . Биені? с?тінен ?ымыз ,т?йе с?тінен ш?бат дайында?ан. Сиыр , ?ой мен ешкі с?тінен ?айма?, май, ірімшік, айран, ?аты? ,с?збе , ??рт т.б. та?амдар жаса?ан. ?астерлі тама?тарыны? бірі – тары. ?уырып а?та?ан тарыны?
жармасына сары май мен шекерді араластырып жент дайында?ан. Тарыны т?йіп , тары к?же пісірген. Жыл?ыны? жал , жая , ?азы , ?арта , ш?жы?ы к?делі ас саналады. ??рт езілген сорпа ішкен. Бауырса? , шелпек , кеспе , к?же ж?не
к?ріштен с?т бот?а мен к?ріш, к?же, палау дайында?ан.
Жыл басыны? ал?аш?ы асы – Наурыз к?же.
Жыл басыны? ал?аш?ы с?ті – Уыз.
Жыл басыны? ал?аш?ы тілегі –
Ибра?им: ?лыс ба?ты болсын ,
Т?рт т?лік а?ты болсын ,
?лыс береке берсін.
Б?ле – ж?ле жерге енсін.
Наурыз к?же — жеті т?рлі д?ннен бидай ,тары , к?ріш ,ж?гері , арпа ,с?лы ж?не т?з бен етті ?осып , ?азан толы к?же пісіріледі.
?аза?ты? ?лтты? та?амдары ,
Жасымнан жа?ын ма?ан б?рі.
Те?гермес ем олар?а мен,
Ешбір асты ?аламда?ы.
?сет: Наурыз тойы – елді? тойы ,
К?ктем тойы – т?лді? тойы ,
?н айтатын к?ні бойы ,
Жа?сы к?рем Наурыз тойын
Мирас: К?н мен т?н те?елді ,
Жер шуа??а кенелді
Соны тойлар ел енді ,
Наурыз тойы салтымыз ,
« К?герсін » деп хал?ымыз ,
К?шеге тал егеді.
Рамазан: Дастарханы?а береке берсін,
Бастары?а мереке берсін
Астары?а адалды? берсін,
Бастары?а аманды? берсін,
Дендері?е саулы? берсін!
А?н?р: Ірімшік
Дастар?анды жайнат?ан,
Ірімшікті ?айнат?ан.
Н?ргелді: Шелпек
Ата, бала жер тегін.
?жемізді? асы?пай
Май?а піскен шелпегін.
Гаухар: Ш?бат
Ішіп к?ргем ш?батты,
Д?мін бірден ?натты.
Денсаулы??а пайдалы
«З?м-з?м» суы сия?ты.
Мейіржан: ?уырда?
?кпе, бауырдан жасар,
Д?м бар ма одан асар.
Т.Жансая: ?аза?ты? ?лтты? та?амдары
Жасымнан жа?ын ма?ан б?рі.
Те?гермес ем олар?а мен,
Ешбір асты ?аламда?ы.
Бекм?рат: Асы?, асы?, асы?а,
Ба?ыт ?онсын басы?а,
Денсаулы?ы? зор болсын!
Дастар?аны? мол болсын!
?айда барса? алды?да,
Жар?ыра?ан жол болсын, ?умин!
(Слайд к?рсетілімі: «?аза?ты? дастар?анында?ы ?лтты? та?амдары)
Замира:
?азы-жыл?ы етінен с?рленіп (13-27 са?ат ыстайды) дайындалынатын ?аза?ты? ?лтты? та?амдарыны? бірі. ?азыны ішекке ты?ады. 8-10 са? іліп, жел ?а?тырады.?азыны 2-2,5 са? жайлап пісіреді.
Т?леген:
?арта- жыл?ы етіні? е? к?делі м?шелеріні? бірі. ?артаны пісіру ?шін с?рлейді, сал?ын су?а жуып, ?азанда?ы жылы су?а салып, отты баяулатып ?бден піскенше 1,5-2 са?ат ?айнатады
?лімжан:
??рт- малды? с?тінен дайындалатын ?за? уа?ыт са?тау?а арнал?ан та?ам. ??рт капта бір т?улік т?р?ан со?, суы ?бден сар?ылып, ??р?айды.
С. Жансая:
Бауырса? – жо?ары сортты бидай ?нынан пісіреді. Ашыма?ан ?амырдан бауырса? пісіру ?шін ?н?а май, ж?мырт?а, с?т, т?з салып илейді. Т?ртб?рыштап кесіп, ?бден ?ыздырыл?ан май?а ?здіксіз араластырып т?рып, пісіреді.
Аружан:
Май шелпек — ?нды сары май ?осып илеп, онша ж??алап жаймай пісіреді. Май шелпекті? арасына ?ойды?, жыл?ыны? шыжы?ын салу?а болады.
Жолдас:
?ымыз – биені? с?тінен дайындалатын денсаулы??а шипалы сусын. Жыл?ы терісінен тігілген а?аш к?біде ашытылады. Жыл?ыны? с?р ?азысын салып жіберсе, ?ымыз майлы ?рі ж?мса? болады.
А?берен:
Айран – ?йытыл?ан с?т. Оны ?айма?ы алын?ан с?ттен де, ?айма?ы алынба?ан с?ттен де ?йыту?а болады. Ол ?шін с?тті 5-10 минут ?айнатып, ?анжылым ?алып?а т?скенше суытады. Содан со? ?йыт?ы (ашыт?ы) ?осып араластырады да, ыдысты жа?сылап б?ркеп тастайды. Ол 1–2 са?ат аралы?ында ?йып болады. ?йы?ан айран ашып кетпеуі ?шін оны бетін ашып сал?ын жерге ?ояды. Айранды сусын ретінде, та?ам ретінде де пайдалану?а болады.
Айтбибі:
Бал?айма? — ш???ылдау ыдыс?а шикі ?айма? (кілегей) ??йылады. Ол баяу жанып жат?ан от?а ??йылып, бетіне майы шы??анша араластыра отырып пісіріледі. ?бден ?айна?ан кезде ?стіне ??мшекер себіледі, бал салынып, ?н ?осылады. Содан со? араластырып, та?ы да (8-10 минут) ?айнатылады. Дайын бол?ан ?оспаны ыдыс?а аударып, дасттар?ан?а ?келе беруге болады. Ол к?бінесе дастар?ан?а шаймен бірге беріледі. 1 стакан ?айма??а 2 шай ?асы? бал немесе 1 ас ?асы? ??мшекер 1шай ?асы? бидай ?ны керек.
«Дастархан» ?нін балалар хормен орындайды.
Салт-д?ст?рге байланысты ата-аналар?а арнал?ан с?ра?тар:
1. «С?йінші» деген не? (?уанышты хабар жеткізу.) 2. «Шашу» дегеніміз не? (?уаныш ай?а?ы ретінде жасалатын д?ст?р. ?йлену тойында, ??да келгенде, ?оныс тойында, т. б.) 3. «?она?асы» дегенді ?алай т?сінесі?? (?йге келген ?она??а арнайы мал сойып, сый — сияпат к?рсету) 4. «Енші» деген не? (Ер жеткен балаларын д?ние — м?лкін беріп ата — анасыны? б?лек шы?аруы) 5. «Бай?азы» дегенді ?алай т?сінесі?? (Жа?а зат немесе жа?а киім ?шін берілетін а?шалай немесе заттай сыйлы?) 6. «Ерулік» деген ?андай д?ст?р? (Жа?адан к?шіп келген к?ршілерге б?рыннан т?ратын к?ршілерді? ?йіне ?она??а ша?ырып ас беруі) 7. «Сыба?а» деген с?зді ?алай т?сінесі?? (??рметті ?она??а немесе жа?ын — жуы??а арнайы са?та?ан к?делі ет, жілік м?шелері) 8. «Айдар» деген не? (Ер баланы тіл — к?зден са?тау ?шін ?ойылатын шаш)
9. «Бесік жырынан» ?зінді айт?
?ыдыр ата бата береді : ?лыс к?ні ?азан толса ,
Ол жылы а? мол болар !
?ыдыр атадан бата алса ,
Сонда ол жол болар !
?лыс о? болсын, а? мол болсын!
?орытынды.
Сонымен, б?гінгі “?аза?ты? дастарханы” атты та?ырыбымыз, алда келе жат?ан наурыз мерекесіне арнал?ан іс- шарамыз, я?ни ашы? т?рбие са?аты ая?талды. К??іл ?ойып ты?да?андары?ыз?а рахмет !
- «С?йінші» деген не?
2. «Шашу» дегеніміз не?
- «?она?асы» дегенді ?алай т?сінесі??
- «Енші» деген не?
- «Бай?азы» дегенді ?алай т?сінесі??
- «Ерулік» деген ?андай д?ст?р?
- «Сыба?а» деген с?зді ?алай т?сінесі??
- «Айдар» деген не?
- «Бесік жырынан» ?зінді айт?
Тақырыбы: Қазақ халқының салт-
дәстүрлері
Мақсатым:1)оқушыларға қазақ халқының салт-дәстүрлері мен
әдет-ғұрпының тәрбиелік мәнін ұғындыру,баланың бойына адамгершілік қасиеттерін
қалыптастыру,халық өнегесін үйрету;
2)ата-анамен тығыз байланыс жасау арқылы ортақ тәрбиеге жұмылдыру.
Көрнекілігі:суреттер,ұлағатты сөздер жазылған плакаттар,ұлттық
бұйым көрмелері.
Барысы:
1-оқушы :
Ата салтым –асыл мұрам, ардағым,
Бабалардың жалғастырар арманын.
Сан ғасырда қалпын бұзбас қадірім,
Өткенімді бүгінменен жалғадым.
2-оқушы:
Қазағымның салт-дәстүрі жаңғырған,
Тәлімді ой сынағы, тәрбие көзі қалдырған.
Салт-дәстүрді ардақтайық, ағайын.
Қазақ атты үлкен, кіші, балдырған.
3-оқушы:
Жиналыппыз,сәтті күні бәріміз де,
Үлкен, кіші, жасымыз,кәріміз де.
Төрлетіңіз,қадірменді қонақтар,
Гүл-гүл жайнап мына біздің төріміз.
Өнер халық- өміршең халық,қазақтың әдет-ғұрпына,салт-дәстүрлеріне
бағытталған «Салт-дәстүр-асыл қазына»атты тәрбие сағатын бастаймыз.
Тәрбие сағатымызды бастамас бұрын салт-дәстүрлер туралы қысқаша мәлімет
беріп кетсек.
Салт-дәстүрлерінің ішіндегі бала
тәрбиесіне байланысты тәрбие дәстүріне тоқталсақ.
Тәрбие дәстүрі.
Салт-әр ұлттың, халықтың діні мен
сеніміне, тұрмыс-тіршілігіне,ұлттық құрылым ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы жинақталып,өмірдің
өзі туғызған ғұрыптар тұғырының негізі.Қазақтың бірнеше салттарын атап өтсек.
1.Шілдехана(салт).жаңа туған нәрестенің құрметіне
жасалатын ойын-сауық, той.
2.Кіндік кесер(салт). Нәресте туған сәтте оның
кіндігін әйелдер(кіндік шешесі) дайын тұрады.Кіндік кесу-мәртебелі, абыройлы
іс.
3.Бесікке салу(салт). Жаңа туған баланы бесікке
салу. Бесік қасиетті,киелі, құтты мүлік, сәбидің алтын ұясы болып есептеледі.
4. Қырқынан шығару(салт). Баланың туғанына қырық күн
толған соң оны ыдысқа қырық қасық су құйып шомылдырады.ол сәбидің жан-жүйесінің
қалыптасып дені сау болып өсуіне деген ақ тілектен шыққан.
5.Тұсау кесер(салт).Сәби қаз тұрғаннанкейін тез жүріп
кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып.
Ғұрып.Қазақтың өмір салты, өрен салты т.б.
қолдану мен дәріптеуді ғұрып дейміз.
Қазақ халқында қалыптасқан бірнеше
ғұрыптар:
1)Ат қою(ғұрып). Қазақ халқы жаңа туған сәбиге
жақсы есімдер мен әйгілі адамдардың атын қойған.Сонымен бірге бала есімін
беделді кісілерге қойғызып батасын алған.
2)Айдар(ғұрып). Балалардың төбе шашын ұзартып
өсіріп қояды.
Бұл ғұрып ер балаға жасалады.
Сәбилерге шаш орнына кекіл, тұлым да қойылады.
3)Кекіл (ғұрып). Жас балалардың шашын ұстарамен
алып тастайды да маңдайына бір шөкім шаш қалдырып, оның жиегін тегістеп қиып
қояды. Оны «кекіл»дейді.
Дәстүр-халықтың атадан балаға көшіп,жалғасын
және дамып отыратын тарихи әлеуметтік, мәдени-тұрмыстық, кәсіптік, салт-сана,
әдет-ғұрып,мінез-құлық,тәлім-тәрбие және рухани іс-әрекеттер көрінісі.
Қазақтың бірнеше дәстүрлерін атап
өтсек.
1)Тыштырма(дәстүр)Сәбиді бесікке салар кезде бесіктің
түбегі тұратын тесіктен құрт,ірімшік, тәттілер өткізіп «тыштыма,тыштыма»деп
ырым жасайды және оны «тыштырма» деп атайды.Тыштырманы әйелдер ырым етіп
бөлісіп, бала-шағаларына үлестіріп береді.
2) Базарлық(дәстүр) -алыс сапарға шыққан адамдардың
жақындарына (жерлес,көрші-көлем,жас балалар, сыйлас адамдарына) әкелген
сыйлығы.
3) Байғазы(дәстүр)-балалардың, жастардың жаңа киім үшін
берілетін ақшалай,заттай сый.
4)Тілашар(дәстүр).Баласы 7 жасқа толған соң балаға жаңа
киім кигізіп,оқу жабдықтарын дайындап,шағын той өткізеді.Мұны «тілашар»тойы деп
атайды.
5( жеті ата(дәстүр). Халқымыз кейінгі
ұрпаққа жеті атасын білдіруді міндеттеген.Олай болса жеті ата:Бала,Әке, Ата,
Арғы ата, Баба, Түп ата, Тек ата.
6) Асату(дәстүр).ет желініп болған
соң төрде отырған ақсақал табақта қалған етті жас балалар мен жігіттерге
асатады.
Оқушы. Шашу, шашу, шашайық,
Ақ сандықты ашайық.
Бұл мереке ,бұл тойда
Керемет рәсім жасайық!
Бала: Сүйінші,сүйінші.дүниеге сәби
келді.
Әжелер: Ой айналайын балам, бұл
қуанышты хабар ғой. Сүйінші сұрау-шын қуаныштың белгісі.Қазақ сүйіншіден нені
аяған.Мінеки сүйіншіңді ала ғой.
Оқушы:Балаға қандай ат қойсақ болады
екен?
Қане қазақтың ғұрыптарының бірі «Ат
қою»рәсіміне кезек берейік
( «Балаға ат қою» рәсімі жасалады.)
Оқушы:Енді дүниеге келген баланы
бесікке салу әжелеріміз де дайын сияқты. Қызықты үзбей «Бесікке салу»рәсіміне
кезек берген дұрыс сияқты. (Бесікке салу)
Оқушы:Халқымның қолөнері аса көркем,
Таң қалып қарап қалар оны көрген,-деп
қазақ халқының тұрмыс-тіршілігіне бір сәт саяхат жасап қайтсақ қайтеді. Бүгінгі
кеште ұйымдастырылған қолөнер бұйымдарын қарашы, қандай керемет! «Шешеден
көрген тон пішер, әкеден көрген оқ жонар»демекші біздің сыныптың қыздары кесте
тігіп,тоқыма тоқып,көрпе құрап отыр, ұлдарымыз болса қамшы өріп қызу жұмыс
үстінде.Бұның өзі қазақтың тұрмысының тамаша көрнісі емес пе?
Оқушы: Айтпақшы біз атын қойған
кешегі сәбиіміз бүгінде жүруге талпынып жүрген тәрізді. Бүгін әжелеріміз сол
сәбидің тұсауын кеседі дейді.Жүр қалып қоймай соны тамашалайық.( «тұсау кесу»
рәсімі)
Әже: Жолың болсын деселік,
Жолыңа нұр төселік.
Жарылқасын алдыңнан,Тұсауыңды
кеселік,
Кірмеуіңді шешелік,-деп сәбидің
тұсауын ала жіппен кеседі.
Оқушы:
Баталы құл арымас,
Батасыз құл жарымас.
Батамен ел көгереді,
Жауынмен жер көгереді,-демекші
баламызға аталарымыз батасын берсін.
Оқушы: қарашы ана жақтада қазақ
жастары уақыттарын қызықты өткізіп жатқан тәрізді.Сол жаққа барып қайтсақ
қайтеді.қыздар, бұл ойнап жатқан ойындарын қандай ойын , қалай атайды?( « бес
тас»ойыны түсіндіреді)
Оқушы: Бүгінгі кешіміз қызықты өту
үшін келесі танымды ойынға берейік. Мына қоржында асықтар салынған. Ол
асықтардың бетінде сан жазылған. Қоржыннан кез келген бір асықты аласыңдар. Шыққан
сол санға байланысты сұрақ қоямыз, кім көп жауап береді екен?
1-сұрақ
Он атаны таратып беріңіз.
( әке, бала, немере, шөбере, шөпшек,
немене, туажат, жегжат, жұрағат, жамағат)
2-сұрақ
Үш мақсатты ата.
Жол мақсаты-жету, дау мақсаты-біту,
сауда мақсаты-ұту.
3-сұрақ
Үш арсыз.
Ұйқы арсыз , күлкі арсыз, тамақ
арсыз.
4-сұрақ
Үш алыс
Кәрі мен жас, жақсы мен жаман, алыс
пен жақын.
5-сұрақ
Үш биді атаңыз.
Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би.
6-сұрақ
Үш жүзді атаңыз.
Ұлы жүз, Орта жүз, Кіші жүз.
7-сұрақ
Үш даусыз.
Мінез, кәрілік, ажал.
8- сұрақ
Жігіттің үш жақын жұртын ата.
Ағайын жұрт, нағашы жұрт, қайын жұрт.
9-сұрақ
Үш арыс
Сәкен Сейфуллин, Бейінбет Майлин,
ілияс жансүгіров.
10-сұрақ
Үш сауап
Шөлге құдық қазған.
Өзенге көпір салған.
Жолға ағаш еккен.
11сұрақ
Үш байлық
Денсаулық, ақ жаулық, он саулық.
12-сұрақ
Үш тәтті
Жан тәтті, мал тәтті, жар тәтті.
13- сұрақ
Төрт қонақ
Арнайы қонақ, құдайы қонақ, қыдырма
қонақ,
Қылғыма қонақ.
14-сұрақ
Төрт түліктің пірін атаңыз.
Түйе пірі-Ойсыл қара, жылқы пірі-
қамбар ата,сиыр пірі-Зеңгір баба, қой пірі-Шопан ата, ешкі пірі-Шекшек ата.
15-сұрақ
Төрт қымбат не№
Алтын ұя Отан қымбат,
Құт- береке атаң қымбат.
Мейірімді анаң қымбат.
Бәрінен де ұят пенен ар қымбат.
16-сұрақ
Бес дұшпан
Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек,
бекермал шашпақ.
17-сұрақ
Бес асыл
Талап еңбек, терең ой, қанағат .
18-сұрақ
Бес байлық
Әуелі баайлық- денсаулық.
Екінші байлық-еркіндік.
Үшінші байлық- тіл байлық
Төртінші байлық –қайрат-күш,ақ
жаулық.
Бесінші байлық-балаңыз.
19-сұрақ
Бес қаруға нелер жатады?
Мылтық, садақ,найза,қылыш,айбалта.
20-сұрақ
Бес қатер
От, жау, борыш,ауру, сөз.
21-сұрақ
Бес жақын кімдер?
Тату болса- ағайын жақын.
Ақылшы болса-апайың жақын.
Бауырмал болса-інің жақын.
Инабатты болса-келінің жақын.
Алдыңа тартқан адал асын
Қимас жақын қарындасың.
22-сұрақ
Алты алаш деген кімдер?
Алаш ханның балалары: қазақ,
Қарақалпақ, Қырғыз, өзбек, Түркімен, Жайылхан.
23-сұрақ
Алты қиынды атаңдар.
Арадан шыққан жау қиын
Таусылмайтын дау қиын.
Шанышқылаған сөз қиын.
Жазылмаған дерт қиын.
Іске аспаған серт қиын.
Ақылынан адасып,
Өзің түскен өрт қиын.
Не істеріңді біле алмай,
Ашиды болса бас миың.
24-сұрақ
Жеті жұт
Құрғақшылық, мал жұтау, оба, өрт,
соғыс,жер сілкіну, сел (тасқын)
25-сұрақ
Жеті күнді атаңдар
Бүгін-дүйсенбі
Ертең –сейсенбі.
Бүрсігүні-сәрсенбі.
Арғы күні-бейсенбі.
Ауыр күні-жұма.
Соңғы күні-сенбі.
Азына-жексенбі.
26-сұрақ
Жеті қазынаны атаңыз.
Ер жігіт,сұлу әйел,ілім-білім, жүйрік
ат, құмай тазы, қыран бүркіт,берен мылтық.
27-сұрақ
Жеті атаны таратыңыз.
Әке, бала, немере, шөбере, шөпшек,
немене, туажат.
28-сұрақ
Жеті жетімге нелер жатады?
Тыңдаусыз қалған сөз жетім.
Киюсіз қалған бөз-жетім.
Иесіз қалған жер-жетім.
Басшысы жоқ ел-жетім.
Аққу-қазсыз көл –жетім.
Елінен айырылған ер -жетім.
Замандасы қалмаса,
Бәрінен де сол жетім.
Оқушы
Ата дәстүр абырой көтергенде,
О, бұл сөздер сүйектен өтер демде!
Тоқталамыз енді біз, ал халайық,
Қанатты сөз, мақал мен мәтелдерге.
«Сөздің көркі –мақал»деген ұғым
бар.Біздің ойынымыз қыза түскен тәрізді. Мақалдап сөйлеу жарысына да кезек
берейік. Қане екі жақтан жарысқа кім шығады?
1. -Ассалаумағалейкүм, қарсыласым.
«АРыстан алты жасар бала келсе, алпыстағы шал сәлем береді» деген, сәлем беруге
келдім.
2. -Амансың ба, достым? «қуыс үйден
құр шықпа» деген, тізеңді бүгіп дәм ауыз ти.
3. — «Сыйлап берген су, сатып алған
балдан артық»дегендей жайғассақ жайғасайық.
4. – «Сыйға сый, сыраға бал» демекші
өткенде өздеріңеде риза болып қайттық қой.
5. –«Аз да бітер, көп те бітер,
татулыққа жетер» демекші татулық пен ауызбіршілікке не жетсін.
6. -«Төртеу түгел болса алар, алтау
ала болса алдырар» деген ғой, о не дегеніңіз.
7. -«Бірлік түбі – тірлік» деген ғой
бабаларымыз, бірлік болсын.
8. -«Биік төбеге шықсаң, көзің
ашылады, жақсымен сөйлессең, көңілің ашылады» дегендей көңіліміз марқайып қалды
ғой.
9. — «Әңгіме әңгіме дегізер, әңгіме
бұзай емізер» демекші қой қайтатын, мал келетін уақыт болды.
10. — “Тау тауға косылмас, адамға адам косылар” деген, элі кездесерміз, cay бол!
2-жүргізуші: Қарап отырсақ казактың мақалдап
сөйлеген сөзінің өзі бір шырайлы, тәрбиелік мэні зор, астарлы. Бұған осы
көріністен-ак көз жеткізген боларсыздар.
1-жүргізуші: Құрметті көрермен қонактар, сіздерге
де көңіл бөлген дұрыс сиякты. Қазакта конак- кәдедеген бар. Олай болса сергіту
сэтімізде сізгерге кояр тапсырмамыз: мы на үзік-үзік сөздерден макалқұрастыру керек.
- Ұяда… ұшқанда …
(Үяда не көрсең, үшцанда соны ілерсің)
- Ата… бала…
(Ата — бэйтерек, бала жапырақ)
- Ер … ез …
(Ер бір өледі, езмыц өледі)
- Өле… бөле…
(Өле жегенше бөле же)
- Таяқ… сөз…
(Таяқ ештен өтеді, сөз сүйектен
өтеді.)
- Мал… жер…
(Мал бащандікі, жер жыртқандікі)
- Тентек… акыл…
(Тентектің ацылы түстен кейін кіреді)
- Сүйіндіреді…
күйіндіреді…
(Жақсы сөз сүйіндіреді, жаман сөз
күйіндіреді)
- Мысык… тышқан…
(Мысыцца ойын керек, тышцанга өлім
керек)
- Мектеп… білім…
(Мектеп — кеме, білім — теціз)
2-жүргізуші: Құрметті оқушылар, бүгінгі біздің
сабағымыздың максаты — заман өзгерсе де ұлттык салт -дәстүріміздің
көнермейтіндігін еске салып, ұлттык мұраны кайта жаңғырту. Бүгінгі тәрбие
сағатымызда өздеріңіз куә болған дэстүрлерді көкейлеріңізге токып,
саналарыңызға сіңіріп алсаңыздар артық болмас.
«Токсан ауыз сөздің
тобықтай түйіні бар» демекші, салтын сүйген әрбір жас ұрпак болашакта халқын
сүйетін, еліне адал қызмет ететін, тілінің, салт- дәстүрінің жанашыры
болатындығына сенімдімін.
Еліміздің жарқын болашағы
сіздердің колдарыңызда, құрметті окушылар!
Халқымыздың ғасырлар бойы жасап
кеткен тарихы — бүгінгі үрпақ үшін баға жетпес үлкен қазына, мүра. Бұл мұраларымыз
имандылық, ғибраттық, әдет- ғұрпымен, салт-дәстүрімен қымбат. Осынау ұрпақ
тәрбиесінің қымбат қазынасын мұралыққа алған біздер оның ішіне үңіліп, одан өз
болмысымызға керек-жарақтарымызды алуға тиіспіз.
Өзін қазакпын деп санайтын әрбір жас
жеткіншек казақтығын дәлелдей алатын істерімен өзгеге өнеге болуы керек.
Ұлттық қадір-қасиеттер — ұлттық сана-сезімнің өзегі,
адамгершіліктің бірегейі, халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан қоғамдық
санасының жемісі, кісілік қасиеттер жиынтығы.
Қазақ халқы өз үрпағын
адамгершілікке, ізгілікке, инабаттылыққа тәрбиелеуді ежелден-ақ өзінің басты
мақсаты етіп қойған.
Ұлттық қадір-қасиетттер: әдептілік, қонақ- жайлылық,
бауырмалдық, қайырымдылық т.6.
Әдептілік — әдеп сақтау халықтық рэсімге, жол-
жоралғыға, тәртіпке қүлдық етіп амалсыз бағынуы емес, сол заңдылықтарды
құрметтеу, қастерлеу, дәлірек айтқанда адамгершілік борышты сактау болып
табылады. “Әдептілік — әдемілік” дейді халық. Әдеп сақтаудың психологиялық
астары терең. Әдептілік — ізеттік, кішіпейілдік, кішілік деген сөз. Қазақ
этносында атадан балаға мирас болып келе жатқан әдептілік дәстүрдің бірі —
аттергеу, кісіге қосымша ат кою.
Аттергеу — бұл кісіні қастерлеп, оны
өз айтылуында атамай құрметпен атау, оны сыйлау, күрметтеу, қадір түту: “Ақ
бөпем”, “Үкім”, “Тэмпіш танауым” т.б.
Балалар да жанындай жақсы көргендерін “Ақ
әжем”, “Мырза әжем”, “Аппақ апам” деп атаған.
Қазақ эйелдері кайыны, қайын
сіңлілеріне ат қоюға шебер. Мәселен, “Ак жігіт”, “Сал жігіт”, “Еркежан”,
“Шырайлым” т.б.
Қонақжайлылың. Меймандостық — ата салтымыздың
ішіндегі ең бір мақтауға түрарлық мэнді түрлерінің бірі. Қазак меймандостығы
ерекше, ата-бабаларымыз бүл жағынан алғанда да басқалардан көш ілгері түрған.
Қазақ қонақжайлылығына негізі себеп: бүл қазақтың көшпелі түрмысы. Ен далада
кеңжайлап отырған ауылға шаруасы жоқ адам бекерден бекер бас сұқпайды.
Қонақжайлылықтың ең үлкен белгісі —
ең дэмді тағамын, сусынын, шай-қантын, қонаққа сақтағаны. Халқымыз
қонакжайлылық, меймандостық салтында дәм-тұзға ерекше мэн берген. Сыйластық осы
дэм татырудан басталады. Мұндай дәстүрдің түрі көп.
Дэм тату дәстүрлері: ерулік,
көрімдік, есік көрсету, соғымбасы, үлкенге сыбаға.
Қонақжайлылық, сыйластық салтын
бүрынғы ата- бабаларымызша түсініп, соларша дәріптей білсек нүр үстіне нүр
болар еді.
Бауырмалдылың. Адамгершілік қасиеттің айрықша бір
көрінісі — бауырмалдылық. “Бала бауыр еттен жаралған”, қазақтың бауырмалдылығы баланы әлпештеуден,
баланың ата-анасын құрметтеуінен байқалады.
Халқымыздың бауырмалдық сияқты атам
заманнан сүйегіне сіңген қасиеті Қүран-Кэрім кағидаларымен де үштасып жатыр.
Осы қасиетті кітап адам баласының бір-біріне жат емес, барлық адамзат баласының
дос, бауыр екенін айтады. Олай болса “Ақ, қарамыз, сарымыз, дос-бауырмыз
бәріміз” деп халықты нәсілге, руға, жүзге бөлмей кішкентай кезден жас үрпақты
бауырмалдылыққа баулуымыз қажет. .
Қайырымдылың. * Халық өз үрпағына қайырымдылықты ес
біле бастағаннан үйретіп, тиісті талап қою, дағдыландыру арқылы, оны түрмыстық
салтқа, адамгершілікке, дәстүрге енгізді.? Қайырымдылықты кей жағдайда
кедей-кепшік, жарлы-жақыбайларға көмектесу, қайыр-садақа беру арқылы үштастырған. Адам
өміріндегі ең игі істің бірі — қаріп кісілерге қамқорлық көрсету. Үй ішінде
үлкеннің кішіге қамқорлығы, кішінің үлкенге көмегі, баланың ата-анаға,
әке-шешенің бала- шағасына мейір-шапағаты, ер азаматтың елге қызмет етуі —
қайырымдылықтың қайнар көзі. Халқымыз өте жоғары бағалаған қасиеттердің бірі — кішіпейілділік. Кішіпейіл кісіні барлық жерде
сыйлаған, дәріптеген қасиеттеген, үлгі түтқан. “Кішіпейілділік — кішілік емес
кісілік, кішіпейілділік — кісілік көркі”, “¥лық болсаң кішік бол”т.б. осы сияқты нақылдар
халқымыздың кішіпейілділікті қаншалыкты қастерлегендігін айқын байқатады.
Тәрбиелі адам тағалаған аттай өмірдің небір тайғақ қияларынан қиналмай өткен.
Халқымыздың ұлттық
қадір-қасиеті жастарды әдептілікке, бауырмалдылыққа, қонақжайлылыққа,
қайырымдылыққа тәрбиелейді. Халқымыздың салт- дэстүр, әдет-ғұрыптарын бойымызға
сіңіре отырып өзіндік тұрмыстық-әлеуметтік мәдени дэстүрлерін жалғастырушы —
мына отырған жеткіншектер, сендер.Ата-бабамыздың салған сара жолынан таймай
ұлттық мэдениетіміздің өркендеуіне өз үлеетеріңді қоса отырып, егеменді
еліміздің жалынды жастары екендіктеріңді естен шығармай, оқуда, еңбекте
табыстан табысқа жете беріңдер. /
Адалдық — адамгершіліктің ең басты
қағидаларының бірі. Ол кез келген істе, әрекетте, сөзде өзінің пендешілік
мүддесінен адамшылық мүддесін жоғары қоя білуді білдіреді, яғни бас пайдасы
үшін екінші біреудің мүддесіне нүқсан келтірмейді. Ар- үятын жоғары үстайды.
Адалдык өсек-өтірікке жоламауды,
біреуді сыртынан ғайбаттамауды аңғартады. Адал болу дегеніміз — жаны, жүрегі таза болу деген сөз.
Адал адам ақиқатты ардак түтады. Шыншылдықты сүйеді.
Біреудің мүлкін, беделін, абыройын сырттай саудаламайды.Жақынын,туысын,танысын,достарын,
айналасындағыларды ардақтайды. Ешқашан ешкімді сатып кетпейді. Отанына үнемі
қалтқысыз адал. Әр кезде иманын қорғай біледі. Иманмен тиянақталған адалдықты
кіршіксіз адалдық деп атайды.
Адалдық рухани тазалықтан туындайды.
Жан дүниесі, рухани әлемі таза адамның әрқашан абыройы асқақ, беделі жоғары. Ол өтірік айтпайды,
үрлық істемейді, біреудің затын рұқсатсыз пайдаланбайды, зәлімдік жасамайды.
Адалдық адам баласының ең тамаша қасиеттерінен саналады. Адал адамның- достығы
— мэңгілік.
Қазақта айналасындағыларға
көмектесуге үнемі эзір, арам пиғылы жоқ, шын ниетімен ақтарылып түратын
жандарды ақкөңіл деп атайды. Олар қолында барын ешкімнен аямайды. Қазақта “Ақ
көңілдің аты арып, тоны тозбас” деген қанатты сөз содан қалған.
Адал жанның үйқысы тыныш, күлкісі
ашык. Оған біреудің жақсылығы мен қуанышын кызғану, көре алмау сияқты қасиеттер
жат. Адалдық өзінен өзі келмейді. Ол — тәрбиенің жемісі. Адал болу үшін адам жас кезінен өз
жүрегін тыңдай білуі, өзін-өзі тэрбиелеуі қажет.
Амандасу — бейбіт пейілдің, достық
ықыластың белгісі. Адам баласы дамуының балаң кезінде амандасу — қолында тасы не басқадай қаруы
жоқтықты көрсету үшін жасалған
қауіпсіздік әрекеті, “Міне, көрдің бе, қолымда дэнеңе жоқ” деп оң қолды көтеріп
сэлемдесу, “Сенбесең алақанымды үстап көр” деп оң қолды үсынып амандасу бейбіт ықыластың ишарасы. Оң
қолды көтеру немесе оң қолды үсыну қару үстайтын оң қолдың бос екендігін,
жауластық ниетінің жоктығын аңғартады.
Осындай ізгі ишара біртіндеп амандасу сияқты тамаша әдетке, одан
бірте-бірте мінез-қүлық ережесіне айналған,
Қазақ халқында амандасуға айрықша мэн
беріледі. Әдетте кіші үлкенге, аттылы жаяуға бүрын амандасады.
Ассалаумағалейкүм (Алланың нүры
жаусын!) — амандасудың кең тараған түрі (сәлем беру).
Уағалайкүмассалам! (Саған да Алланың нүры жаусын!) (сәлем алу).
Армысыздар! Бұл амандасудың ежелгі
қазақи түрі.
Сәлеметсіз бе? Амандық сұрау, сыпайы
сәлем беру.
Сэлемдесу немесе сэлем беру деп кішінің үлкенге алдымен
амандасуын айтады. Қатар қүрбылардың бір-бірімен амандасуын да көбіне сэлемдесу дейміз.
Қол беріп амандасу шынайы ізгі ниетті білдіреді.
Имандылық қағидасы бойынша қол беріп амандасқанда бетті бөтен жаққа бүрып
немесе теріс қарап амандасуға болмайды. Амандасушылар бір- бірінің көзінетура қарап шын пейілмен, жылы жүзде
амандасқандары жөн. Теріс қарап амандасу — менсінбегендіктің белгісі. Әйел адамның немесе қыз баланың қол беруі міндетті
емес.
Төс цагыстырып амандасу — ер жігіттердің, батырлардың
шынайы достығын, кездесуге қуанышын білдіреді. Бір-біріне сенетін жігіттер ғана
осылай амандасады.
Қолдан сүйіп амандасу — әжелердің немесе апалардың жеткіншектердің,
жасөспірімдердің қолынан сүюі. Ол балаларға, жас ұрпакқа деген қүрметті
білдіреді. Қолдың сыртынан ғана сүйеді. Алақаннан сүюге болмайды.
Көзден сүйіп амандасу — әжелер немесе апалар өте жақсы көретін
немерелерін сағынғанда көзінен сүйіпамандасады.
Иіскеп амандасу-қ ариялар, ақсақалдар кішкентай
бөбектерді иіскеп амандасады.
Маңдайдан сүйіп амандасу — үлкен адамдар кішкентай
балалардың, жеткіншектердің маңдайынан сүйіпамандасады.
Көпшілікпен амандасу. Көпшілік отырған жерге келген
кісі әрқайсысына емес, жүрттың бэріне ортақ
бір ғана сәлем береді. Отырғандардың
бірі сәлем алса, ол бәрінің сәлем алғанын білдіреді. Дастархан басында бәрімен
қол алып амандасу міндетті емес.
Бір үйдегі отбасы мүшелері де, бірге
қонып шыққан адамдар да таңертең бір-біріне “Қайырлы таң!” деп айтып амандасқандары
жарасымды,
Уәдеде тұру — адамдық қарым-қатынастардағы аса құнды қасиет. Адамға адамның
сенімі сөзін бүлжытпауынан, берген уэдесінде түруынан қалыптасады. Сенім жоқ
жерде іс оңға баспайды. Ал сенім — бірлесіп атқарылатын кез келген істің, кез
келген шаруаның іргетасы. Сондықтан досыңа, туысқаныңа, танысыңа бір шаруасын орындауға
келісім берерде алдымен ойланып алғаның абзал.
Уәдеде тұру адамның өз-өзіне сенімін
арттырады, өзгелердің алдында абыройын көтереді. Жүртқа қашанда сыйлы болады.
Халқымызда f “Уәде — құдайдың ісі” деген мэтел бар. Ол берілген уэдені қалайда орындау керектігін меңзейді.
Уэде берме, берсең өлсең де орында. Айтқан уэдеде тұру — ер жігіттің ісі.
Уәдеде тұруға үмтылу — балалардың
өзін- өзі тэрбиелеуіндегі маңызды қадам. Ол адамның табандылық, жауапкершілік,
өзгелерге жэне өзіне қүрмет сезімдерін қалыптастырады.
Қолынан келе ме, келмей ме
ойланбастан “Мен мына істі қатырамын” деп бөсу ақыры абыройсыздыққа соқтырады.
Жүрт “Е, соны койшы, жүрген бір бөспе” деп теріс айналады.
Сондықтан бірден уэде беруден бүрын
адам өз мүмкіншілігін есептеп алғаны жөн. Қолынан
келмейтін болса, бірден бас тартқаны жарасымды.
Уәдеде тұрмау адамды аздырады.
Айналандағылардың сенімін кемітеді. Адамдық, азаматтық бейнесіне нұқсан
келтіреді. Жүрттың мазағына айналады.
Бұл орайда “мұра” деген қасиетті
үғымға тоқталмай кетуге болмайды. Өйткені ата-бабаларымыздан біздерге калган барлық құндылықтар — мұра, аманат. Біз — бүл құндылықтардың
мұрагеріміз, олай болса олардан аманат қып алған бұл мұраларға қиянат жасауға еш қақымыз жоқ.
/ “Мұра” деген үғымға Манаш Қозыбаев
ағамыз былайша түсініктеме береді: “Байтақ қазақ жері Отанымыз, көшпелі
өркениет, мемлекеттік дәстүріміз, салт-санамыз, таңғаларлық қонакжай, кең
пейіл, ата сыйлаған, ана сыйлаған мейірбандылығымыз, бір өзі талай Гомерлерді
тудырған ұлылар галереясы, сайын даланың сақшысы, жерінің құтын, тәуелсіздігін
қорғаған қайраткерлер, дамыған әдебиетіміз, қүлашын әлемге сермеген
мэдениетіміз, тіліміз, дініміз — осының бәрі халық мұрасы.
Бір ғажап қазына — азаматтық парасат,
тарих алдында адал болу, ата рухын сақтау, туған
жердің алдындағы парызын ақтау ата өсиеті болып танылған.
Ары таза, Отан деп шырылдап, жанын
шүберекке түйіп шейіт болып кеткен халық перзенттерінің істері
1-халық мүрасының асылы, үлттық
мақтанышы. Біз
осындай есімі даңқты ата-бабаларымыздың
осы күнгі мұрагеріміз
Тәрбие сағаты
Тақырыбы: «Салт- дәстүрім салтанатым»
Мақсаты: Тәрбиеленушілердің қазақ халқының салт- дәстүрлері жайлы білімдерін жинақтау, білетін және үйренген ақпараттарын өзара ұштастырып,салт- дәстүрлерді құрметтеп, қадірлей білуге, мейірімділікке тәрбиелеу.
1-жүргізуші : Қайырлы күн, қасиетті ел, Армысыздар, Ұлыстың ұлы күнін тойлауға жиналған барша ағайын.
Жер ананың тоң кеудесі жібіп,
тас емшегі иіген күн,
Самарқанның көк тасы еріген күн» құтты болсын!
2-жүргізуші :
Болашақта мәңгілік ел «Қазақ елі»ұлы елдердің қатарынан боламыз деп, Ел басымыз үндеу тастап ,білімді ,саналы өз ұлтының мәдениетін жетік меңгерген ұлттық нақышта тәрбиеленген қазақ деген атымызды тарихта қалдыратын білімді азаматтар тәрбиелеу жолын көрсетіп, ашып отыр.Өздеріңіз ойлаңыздаршы өзіміздің тамаша мәдениетіміз(әніміз,жырымыз,күйіміз) бен тарихымызды,тілімізді арқалап жүрмесек ұлы елдердің қатарынан қалай және немізбен көрінбекпіз .Болашақ ұрпақтың кілті өз қолдарыңызда құрметті ата-аналар және оқушылар . Атам қазақ намысын қолдан бермеген ,осынау кең байтақ даламызбен мәдениетімізді мұра етіт ,қан мен тер төгіп еңбекпен бизге жеткізді Енді осы асыл мұраларымызды көзіміздің қарашығындай ,елу ел қатарынан қалмай, асыл мұрамызды арқалап жетейік ағайын!
1-жүргізуші :
Өзіміздің қазақ халқының да сан алуан салт- дәстүрі бар. Халқымыздың салт- дәстүрлері қай халыққа болса да үлгі боларлық. Тәрбие сағатымызды бастамас бұрын салт-дәстүрлер туралы қысқаша мәлімет беріп кетсек.Салт-әр ұлттың, халықтың діні мен сеніміне, тұрмыс-тіршілігіне,ұлттық құрылым ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы жинақталып,өмірдің өзі туғызған ғұрыптар тұғырының негізі.Қазақтың бірнеше салт-дәстүрі мен ғұрыптарын атап өтсек.
Түсіндірме:
2-жүргізуші :
Салт
1.Шілдехана(салт).жаңа туған нәрестенің құрметіне жасалатын ойын-сауық, той.
2.Кіндік кесер(салт). Нәресте туған сәтте оның кіндігін әйелдер(кіндік шешесі)
дайын тұрады.Кіндік кесу-мәртебелі, абыройлы іс.
3.Бесікке салу(салт). Жаңа туған баланы бесікке салу. Бесік қасиетті,киелі,
құтты мүлік, сәбидің алтын ұясы болып есептеледі.
4. Қырқынан шығару(салт). Баланың туғанына қырық күн толған соң оны
ыдысқа қырық қасық су құйып шомылдырады.ол сәбидің жан-жүйесінің
қалыптасып дені сау болып өсуіне деген ақ тілектен шыққан.
5.Тұсау кесер(салт).Сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен
жасалатын ғұрып.
1-жүргізуші :
Ғұрып— қазақтың өмір салты, өрен салты қолдану мен дәріптеуді ғұрып дейміз. Қазақ халқында қалыптасқан бірнеше ғұрыптар:
1)Ат қою(ғұрып). Қазақ халқы жаңа туған сәбиге жақсы есімдер мен әйгілі адамдардың атын қойған.Сонымен бірге бала есімін беделді кісілерге қойғызып батасын алған.
2)Айдар(ғұрып). Балалардың төбе шашын ұзартып өсіріп қояды. Бұл ғұрып,
ер балаға жасалады. Сәбилерге шаш орнына кекіл, тұлым да қойылады.
3)Кекіл (ғұрып). Жас балалардың шашын ұстарамен алып тастайды да
маңдайына бір шөкім шаш қалдырып, оның жиегін тегістеп
қиып қояды. Оны «кекіл»дейді.
2-жүргізуші :
Дәстүр-халықтың атадан балаға көшіп,жалғасын және дамып
отыратын тарихи әлеуметтік, мәдени-тұрмыстық, кәсіптік, салт-сана,
әдет-ғұрып,мінез-құлық,тәлім-тәрбие және рухани іс-әрекеттер
көрінісі.
Қазақтың бірнеше дәстүрлерін атап өтсек.
1)Тыштырма(дәстүр)Сәбиді бесікке салар кезде бесіктің түбегі тұратын тесіктен
құрт,ірімшік, тәттілер өткізіп «тыштыма,тыштыма»деп
ырым жасайды және оны «тыштырма» деп атайды.
Тыштырманы әйелдер ырым етіп бөлісіп, бала-шағаларына
үлестіріп береді.
2) Базарлық(дәстүр) -алыс сапарға шыққан адамдардың жақындарына (жерлес,
көрші-көлем,жас балалар, сыйлас адамдарына) әкелген
сыйлығы.
3) Байғазы(дәстүр)-балалардың, жастардың жаңа киім үшін берілетін ақшалай,
заттай сый.
4)Тілашар(дәстүр).Баласы 7 жасқа толған соң балаға жаңа киім кигізіп,оқу
жабдықтарын дайындап, шағын той өткізеді. Мұны
«тілашар»тойы деп атайды.
5 (жеті ата(дәстүр). Халқымыз кейінгі ұрпаққа жеті атасын білдіруді
міндеттеген. Олай болса жеті ата:Бала,Әке, Ата, Арғы ата, Баба, Түп ата, Тек ата.
6) Асату(дәстүр).ет желініп болған соң төрде отырған ақсақал табақта қалған
етті жас балалар мен жігіттерге асатады
Хор « Шілдехана бесік той»
1-оқушы: Еңілік
Қанша ғасыр сән берген даламызға,
Өзгеше бір әні едің байтақ елдің.
Хош келдіңіз Наурызым ардақты,
Халқым саған бар үмітін арнапты.
Жылда осылай келе бергің жасарып,
Гүлге бөлеп, нұрға бөлеп аймақты.
2-оқушы: Ақжан
Сен ең көне жырысың санамыздың,
Рухани шаттығымсың тасып толған.
Сені тойлап бабасы бабамыздың,
Әжемнің әжесіне ғашық болған.
Басыңды көтер,
қане, күн қақтаған,
Сен енді басқа айқайға бұрылмайсың.
Тымырсық, тылсым жылдар тыңдатпаған
Сен бізге Шәкәрімнің жырындайсың.
3 -оқушы: Сымбат Қауышып қайта оралған наурызға,
Ерніміз әрез тиді сары уызға.
Науалап нәр құйылып, нұр жүгірді,
Ағарып бара жатқан қанымызға.
Қақ жарып әділдіктің қара қылын,
Келдің бе гүлге оранған Жаңа Жылым.
«Ақтабан щұбырынды-Алқакөлмен»
Жалғашы Арал, Семей аралығын.
4-оқушы:Жансая
Алашты алаш десе, аттанамын. Қазақты қазақ десе, мақтанамын. Болғанда әкем- қазақ, шешем- қазақ, Мен неге қазақтықтан сақтанамын? 5-оқушы: Адижан Ата салтым –асыл мұрам, ардағым, Бабалардың жалғастырар арманын. Сан ғасырда қалпын бұзбас қадірім, Өткенімді бүгінменен жалғадым.
Ән « Түркістан» (Жансая ,Адижан, Рейхан)
1-жүргізуші:
Ата дәстүр абырой көтергенде,
О, бұл сөздер сүйектен өтер демде!
Тоқталамыз енді біз, ал халайық,
Қанатты сөз, мақал мен мәтелдерге. «Сөздің көркі –мақал»деген ұғым бар.Біздің ойынымыз қыза түскен тәрізді. Мақалдап сөйлеу жарысына да кезек берейік.
Қане, жігіттер мен қыздардан екі жақтан жарысқа кім шығады? 1.Б:Ассалаумағалейкүм, қарсыласым. «Алыстан алты жасар бала келсе, алпыстағы шал сәлем береді» деген, сәлем беруге келдім. 2.Қ . -Амансың ба, достым? «қуыс үйден құр шықпа» деген, тізеңді бүгіп
дәм ауыз ти. 3.Б — «Сыйлап берген су, сатып алған балдан артық»дегендей жайғассақ
жайғасайық. 4.Қ. – «Сыйға сый, сыраға бал» демекші өткенде өздеріңеде риза болып қайттық қой.
5.Б. –«Аз да бітер, көп те бітер, татулыққа жетер» демекші татулық пен ауызбіршілікке не жетсін. 6.Қ -«Төртеу түгел болса алар, алтау ала болса алдырар» деген ғой, о не
дегеніңіз.
7.Б -«Бірлік түбі – тірлік» деген ғой бабаларымыз, бірлік болсын. 8.Қ. -«Биік төбеге шықсаң, көзің ашылады, жақсымен сөйлессең, көңілің
ашылады» дегендей көңіліміз марқайып қалды ғой. 9.Б. — «Әңгіме әңгіме дегізер, әңгіме бұзай емізер» демекші қой қайтатын, мал
келетін уақыт болды. 10.Қ. “Тау тауға косылмас, адамға адам косылар” деген, әлі кездесерміз, cay бол!
2-жүргізуші:
Қарап отырсақ казактың мақалдап сөйлеген сөзінің өзі бір шырайлы,
тәрбиелік мәні зор, астарлы. Бұған осы көріністен-ак көз жеткізген
боларсыздар. Бұның өзі қазақтың тұрмысының тамаша көрнісі емес пе?
Ұлдарымыздың биі «Жігіттер »
оқушы: Ақжан Ашылды да кебеже,
Дәм әзірлеу басталды.
Әжем наурыз көжеге,
Жеті түрлі ас салды.
Бидай, күріш, тары бар,
Бар сұр ет пен шұжығы.
Ащы құрты тағы бар,
оқушы: Еңілік Көже елдің ырзығы. Уа, халайық, құлақ сал!!!
Жақсылыққа қашанда,
Жан баласы тоймаған,
Жаңа жылдың басы деп,
Жылда бізбен тойлаған.
Шашу шашып көл — көсір,
Көжесі қазанда қайнаған.
Әнге ырғағы жарасқан,
Асқар таудың шыңдары.
Ақ жаулықты аналар!
Ақ кимешегі наурыздың аппақ қарындай,
ананың аппақ арындай
әжеміз наурыз көже әкелді.
оқушы: Сымбат
Қазақ халқы маусымдық мерекелерге бай халық. Ол мерекелерді атап өтсек: Жыл басы тойы – Наурыз ,Жаз тойы – Қымыз мұрындық, Күз мейрамы – Мизам, Қыс тойы – соғым. Сондай-ақ, бие бау, тулақ шашар, шашыратқы, сірге тағар, сірге жияр, қоныс тойы, күйек байлау, күйек шешу сияқты қазақ халқының көнеден келе жатырған дәстүрлі мерекелері де бар сол мерекенің бірі Жыл басы тойы – Наурыз
Наурыз — түркі тайпаларының мүшел есебі бойынша жыл басы саналатын бірінші ай, ойын-сауық мерекесі. Бұл күні қазақтар да наурыз көже пісіріп, наурыз жырын айтып, наурыз тойын еткізеді. Абай атамыз атқандай:«Ол күнде Наурыз бір жазғытұрым мейрамы болып, наурызнама қыламыз деп, тамаша қылады екен. Сол күнін «ұлыстың ұлы күні» дейді екен».
оқушы: Мирас Шығыстың данышпандары Махмут Қашқари, Әбу Райхан Бируни, Әбунә-сір Фирдоуси, Әлішер Науай, Омар Һайямнан бастап қазақ халқының ғұлама-лары Абай, Әлихан, Ахмет, Міржақып, Мағжан, Сәкен және тағы да басқалар Наурыз мейрамы туралы аса бағалы еңбектер, ғибратты сөздер, жақұт жырлар жазып кетті. Өйткені, Нау- рыз – Шығыс елі үшін ежелден-ақ ынтымақ – ырыс мейрамы. Бұл күні – араздасу ,ұрысу,таласу ауыр күнә.
оқушы: Фариза
Наурызда наурыз көже пісіріледі.Наурыз көже– ұлттық тағам. Келер жылғы молшылықтың жоралғысы ретінде наурыз тойында әрбір шаңырақта міндетті түрде әзірленген. Халықтық дәстүр бойынша оған бидай, тары, сүр ет, бұршақ, сүт, су, тұз сияқты кем дегенде жеті түрлі азықтық заттар міндетті түрде қосылуы тиіс. Тақ санын сақтап, мұндай заттар көбейтіле беріледі. Соғымнан арнайы сақталған мүшелер (қазы, қарта, шұжық, т.б.) де қосылады. Ол негізінен бидай көже, тары көже секілді әзірленген (қысқаша Көже). Наурыз көжені халық арасында “тілеу көже”, “көп көже” деп те атай береді. Наурыз көжеге, наурызға арналып сойылған малдың кәделі асына Наурыз бата берілген соң, жиналған халық: “ақ мол болсын” деген тілек айтып тарқасады.Енді біздің ата аналарымыз дайындаған көжеден ауыз тиейіп қарт әжеміздің батасын алайық
Бейнефильм көрсетіледі
Мұғалім: Құрметті оқушылар, бүгінгі біздің тәрбие сағатымыздың максаты — заман өзгерсе де ұлттык салт -дәстүріміздің көнермейтіндігін еске салып, ұлттык мұраны кайта жаңғырту. Ұлыстың ұлы күні Наурыз мерекесі, халқымыздың ежелден желісі үзілмей келе жатқан дәстүрлері мен әдет–ғұрыптары, мәдени және адамгершілік дүниеміздегі қымбат қазыналарымыздың бірі болып саналып келеді.
Бүгінгі тәрбие сағатымызда өздеріңіз куә болған дәстүрлерді көкейлеріңізге тоқып, саналарыңызға сіңіріп алсаңыздар артық болмас.
Қазағымның салт-дәстүрі жаңғырған, Тәлімді ой сынағы, тәрбие көзі қалдырған. Салт-дәстүрді ардақтайық, ағайын. Қазақ атты үлкен, кіші, балдырған.
Тақырыбы: Салт — дәстүрім – таусылмайтын байлығым.
Мақсаты: оқушыларға қазақ халқының салт — дәстүрлері мен әдет-ғұрпының тәрбиелік мәнін ұғындыру, баланың бойына адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру, халық өнегесін үйрету.
Көрнекілігі: суреттер, ұлағатты сөздер жазылған плакаттар, ұлттық бұйым көрмелері.
Барысы:
1 — жүргізуші:
Ата салтым – асыл мұрам, ардағым,
Бабалардың жалғастырар арманын.
Сан ғасырда қалпын бұзбас қадірім,
Өткенімді бүгінменен жалғадым.
2 — жүргізуші:
Қазағымның салт — дәстүрі жаңғырған,
Тәлімді ой сынағы, тәрбие көзі қалдырған.
Салт — дәстүрді ардақтайық, ағайын.
Қазақ атты үлкен, кіші, балдырған.
Жиналыппыз сәтті күні бәріміз де,
Үлкен, кіші, жасымыз, кәріміз де.
Төрлетіңіз, қадірменді қонақтар,
Гүл — гүл жайнап мына біздің төрімізге.
Өнерлі халық — өміршең халық, қазақтың әдет ғұрпына бағытталған «Салт — дәстүр – асыл қазына» атты тәрбие сағатымызды бастаймыз.
Ән: «Қазақтың салт — дәстүрлері»
1 — жүргізуші. Тәрбие сағатымызды бастамас бұрын салт — дәстүрлер туралы қысқаша мәлімет беріп өтсек.
Қазақ халқының салт — дәстүрлері:
Отау көтеру дәстүрі
Отбасы, тұрмыс дәстүрі
Еңбек дәстүрі
Тәрбие дәстүрі
Наурыз дәстүрі
Қаза ғұрпы
Ислам тағылымы
1 — оқушы: Тәрбие дәстүрі.
Әр ұлттың, халықтың, діні мен сеніміне, тұрмыс тіршілігіне, ұлттық құрылым ерекшелігіне сәйкес ғасырлар бойы жинақталып, өмірдің өзі туғызған ғұрыптар тұғырының негізгі салт ретінде қалыптасқан. Шілдехана (салт)- жаңа туған нәрестенің құрметіне жасалатын ойын — сауық, той. Кіндіккесер (салт). Нәресте туған сәтте оның кіндігін кесетін әйелдер (кіндік шешесі) дайын тұрады. Кіндік кесу – мәртебелі, абыройлы іс. Бесікке салу (салт)- жаңа туған баланы бесікке салу. Бесік — қасиетті, киелі құтты мүлік, сәбидің алтын ұясы болып есептеледі. Қырқынан шығару (салт). Баланың туғанына қырық күн толған соң оны ыдысқа қырық қасық су құйып шомылдырады. Ол сәбидің жан – жүйесінің қалыптасып дені сау болып өсуіне деген ақ тілектен шыққан. Тұсау кесер (салт)- сәби қаз тұрғаннан кейін тез жүріп кетсін деген тілекпен жасалатын ғұрып. Қазақтың өмір салты, өрен салты т. б. қолдану мен дәріптеуді ғұрып дейміз.
2 — оқушы:
Қазақ халқында қалыптасқан ғұрыптар Ат қою (ғұрып). Қазақ халқы жаңа туған сәбиге жақсы есімдер мен әйгілі адамдардың атын қойған. Сонымен бірге бала есімін беделді кісілерге қойғызып батасын алған. Айдар (ғұрып). Балалардың төбе шашын ұзартып өсіріп қоады. Бұл ғұрып ер балаға жасалады. Сәбилерге шаш орнына кекіл, тұлым да қойылады. Кекіл (ғұрып). Жас балардың шашын ұстарамен алып тастайды да, маңдайына бір шөкім шаш қалдырып, оның жиегін тегістеп қиып қояды.
3 — оқушы:
Дәстүр — халықтың атадан балаға көшіп, жалғасып және дамып отыратын тарихи әлеуметтік, мәдени — тұрмыстық, кәсіптік, салт — сана, әдет — ғұрып, мінез — құлық, тәлім — тәрбие және рухани іс — әрекеттер көрінісі.
Базарлық (дәстүр)- алыс сапарға шыққан адамдардың жақындарына әкелген сыйлығы.
Байғазы (дәстүр)- балалардың, жастардың жаңа киімі, заты үшін берілетін ақшалай, заттай сый.
Тілашар (дәстүр)- баласы жеті жасқа толған соң балаға жаңа киім кигізіп, оқу — жабдықтарын дайындап, шағын той өткізеді. Мұны «Тілашар» тойы деп атайды.
Жеті ата (дәстүр)- халқымыз кейінгі ұрпаққа жеті атасын білуді міндеттеген.
Асату (дәстүр)- ет желініп болған соң төрде отырған ақсақал табақта қалған етті жас балалар мен жігіттерге асатады.
2 — жүргізуші:
Шашу, шашу шашайық,
Ақ сандықты ашайық.
Бұл мереке, бұл тойда,
Керемет рәсім жасайық.
Бала: Сүйінші, сүйінші, дүниеге сәби келді.!
Әжелер: Ой айналайын балам, бұл қуанышты хабар ғой! Сүйінші сұрау шын қуаныштың белгісі. Қазақ сүйіншіден нені аяған, мінекей сүйіншіңді ала ғой.
1 — жүргізуші: Ой қандай керемет, дүниеге бір қазақ келді десейші!. Балаға қандай ат қойсақ болады екен?
Қазақтың ғұрыптарының бірі «Ат қою» рәсіміне кезек берейік.
«Балаға ат қою» рәсімі жасалады.
2 — жүргізуші: Енді дүниеге келген баланы бесікке салуға әжелеріміз де дайын сияқты. Қызықты үзбей «Бесікке салу» рәсіміне кезек берген дұрыс сияқты, сен қалай ойлайсың?
«Бесікке салу» рәсімі жасалады.
1 — жүргізуші:
Халқымның қолөнері аса көркем,
Қуанады, сүйсінеді оны көрген.
Қазақ халқының тұрмыс тіршілігіне бір сәт саяхат жасап қайтсақ қайтеді?!. Бүгінгі кеште ұйымдастырылған қолөнер бұйымдарын қарашы, қандай керемет! «Шешеден көріп тон пішер, әкеден көріп оқ жанар» демекші біздің сыныптың қыздары кесте тігіп, тоқыма тоқып, көрпе құрап отыр, ұлдарымыз болса қамшы өріп қызу жұмыс үстінде. Бұның өзі қазақтың тұрмысының тамаша көрінісі емес пе?! 2 — жүргізуші; Айтпақшы біз атын қойған кешегі сәбиіміз бүгінде жүруге талпынып жүрген тәрізді. Бүгін әжелеріміз сол сәбидің тұсауын кеседі дейді.
«тұсау кесу»рәсімі жасалады. Әже: Жолың болсын деселік,
Жолыңа нұр төселік.
Жарылқасын алдыңнан,
Тұсауды кесейік,
Күрмеуіңді шешейік.
(Сәбидің тұсауын ала жіппен кеседі.)
1 — жүргізуші: Баталы құл арымас,
Батасыз құл жарымас.
Батаменен жер көгереді.
Баламызға аталарымыз батасын берсін….
2 — жүргізуші: Қарашы, ана жақта да қазақ жастары уақыттарын қызықты өткізіп жатқан тәрізді. Сол жаққа барып қайтсақ қайтеді…
Қыздар бұл ойнап жатқан ойындарың қандай ойын, қалай аталады?
(Қыздар «Бес тас» ойынын түсіндіріп береді.)
1 — жүргізуші: Жігіттеріміз де қызу ойынға кіріскен тәрізді, ал жігіттер қандай ойын ойнап жатсыңдар?
(Ұлдар «Асық» ойынын түсіндіреді.)
2 — жүргізуші: Бүгінгі кешіміз қызықты өтуі үшін келесі кезекті танымдық ойынға берейік. Мына қоржында асықтар салынған. Ол асықтардың бетінде сан жазылған. Қоржыннан кез — келген бір асықты аласыңдар. Шыққан сол санға байланысты сұрақ қоямыз, кім көп жауап береді екен.?
«10» саны
— Он ата шежіресін таратып беріңіз.(әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене, туажат, жегжат, жұрағат, жұмағат)
«3» саны
— Үш мақсатты ата.(жол мақсаты — жету, дау мақсаты — біту, сауда мақсаты — ұту)
— Үш арсыз (ұйқы арсыз, күлкі арсыз, тамақ арсыз)
— Үш алыс (кәрі мен жас, жақсы мен жаман, алыс пен жақын)
— Үш биді атаңыз (Төле би, Қазыбек би, Әйтеке би)
— Үш жүзді атаңдар (Ұлы жүз, Орта жүз, Кіші жүз)
— Үш даусыз (мінез, кәрілік, ажал)
— Жігіттің үш жақын жұртын ата.(ағайын жұрт, нағашы жұрт, қайын жұрт)
— Үш арыс (Сәкен, Ілияс, Бейімбет)
— Үш сауап (шөлге құдық қазған, өзенге көпір салған, жолға ағаш еккен)
Үш байлық (денсаулық, ақ жаулық, он саулық)
— Үш тәтті (жан тәтті, мал тәтті, жар тәтті)
«4» саны
— Төрт қонақ түрін атаңдар (арнайы қонақ, құдайы қонақ, қыдырма қонақ, қылғыма қонақ)
— Төрт түліктің пірін атаңыз (түйе пірі — Ойсыл қара, жылқы пірі — Қамбар ата, сиыр пірі — Зеңгі баба, қой пірі — Шопан ата, ешкі пірі — Шекшек ата)
— Төрт қымбат не? (Алтын ұяң Отан қымбат,
Құт — береке атаң қымбат.
Мейіріміңді анаң қымбат,
Бәрінен де ұят пенен ар қымбат)
«5» саны
— Бес дұшпан (өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер мал шашпақ)
— Бес асыл (талап, еңбек, терең ой, қанағат, рақым)
— Бес байлық (Әуелгі байлық — денсаулық.
Екінші байлық — еркіндік.
Үшінші байлық — тіл байлық.
Төртінші байлық — қайрат — күш, ақ жаулық.
Бесінші байлық — балаңыз.)
— Бес қаруға нелер жатады?(мылтық, садақ, найза, қылыш, айбалта)
— Бес жақын кімдер? (Тату болса — ағайын жақын,
Ақылшы болса апайың жақын.
Бауырмал болса — інің жақын,
Инабатты болса — келінің жақын.
Алдыңа тартқан адал асын,
Қимас жақын – қарындасың.)
«6» саны
— Алты алаш деген кімдер?
(Алаш ханның балалары: Қазақ, Қарақалпақ, Қырғыз, Өзбек, Түркімен, Жайылхан)
— Алты қиынды атаңдар.(Арадан шыққан жау қиын,
Таусылмайтын дау қиын,
Шанышқылаған сөз қиын.
Жазылмаған дерт қиын.
Іске аспаған серт қиын,
Ақылыңнан адасып,
Өзің түскен өрт қиын
Не істеріңді біле алмай,
Ашиды сонда бас миың)
«7» саны
— Жеті жұт.(құрғақшылық, мал жұтау, оба,(індет), өрт, соғыс, жер сілкіну, сел (тасқын)
— Жеті күнді атаңдар (Бүгін — дүйсенбі.
Ертең — сейсенбі.
Бүрсігүні — сәрсенбі.
Арғы күні бейсенбі
Қасиетті күн жұма
Соңғы күні — сенбі
Азына — жексенбі.)
— Жеті қазынаны атаңыз.(ер жігіт, сұлу әйел, ілім — білім, жүйрік ат, құмай тазы, қыран бүркіт, берен мылтық)
Жеті атаны таратыңыз?
(әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене, туажат.)
— Жеті жетімге нелер жатады?
(Тыңдаусыз қалған сөз жетім,
Қиюсіз қалған бөз жетім.
Иесіз қалған жер жетім.
Басшысы жоқ ел жетім.
Аққу — қазсыз көл жетім.
Елінен айырылған ер жетім.
Замандасы қалмаса,
Бәрінен де сол жетім.)
1 — жүргізуші:
Ата — дәстүр абырой көтергенде,
О, бұл сөздер сүйектен өтер демде.!
Тоқталамыз енді біз, ал халайық,
Қанатты сөз, мақал мен мәтелдерге.
«Сөздің көркі — мақал» деген ұғым бар. Біздің ойынымыз қыза түскен тәрізді. Мақалдап сөйлеу жарысына да кезек берейік. Қане, екі жақтан жарысқа кім шығады? — Ассалаумағалейкүм, қарсыласым. «Алыстан алты жасар бала келсе, алпыстағы шал сәлем береді» деген, сәлем беруге келдім.
— Амансың ба, досым. «Қуыс үйден құр шықпа»деген, тізеңді бүгіп дәм ауыз ти.
— «Сыйлап берген су сатып алған балдан артық»дегендей жайғассақ жайғасайық.
— «Сыйға сый, сыраға бал»демекші өткенде өздеріңе риза болып қайттық қой.
— «Аз да бітер, көп те бітер, татулыққа не жетер»демекші татулық пен ауызбірлікке не жетсін!
— «Төртеу түгел болса алар, алтау ала болса алдырар»деген ғой, о не дегеніңіз?
-«Бірлік түбі — тірлік»деген ғой бабаларымыз, бірлік болсын.
-«Биік төбеге шықсаң, көзің ашылады, жақсымен сөйлессең, көңілің ашылады»дегендей көңіліміз марқайып қалды ғой.
-«Әңгіме әңгіме дегізер, әңгіме бұзау емізер»демекші қой қайтайын, мал келетін уақыт болды.
-«тау тауға қосылмас, адамға адам қосылмас»деген, әлі кездесерміз, сау бол!
2 — Жүргізуші:
Қарап отырсақ қазақтың мақалдап сөйлеген сөзінің өзі бір шұрайлы, тәрбиелік мәні зор, астарлы. Бұған осы көріністен — ақ көз жеткізген боларсыздар.
1 — Жүргізуші:
Құрметті көрермен қонақтар, сіздерге де көңіл бөлген дұрыс сияқты. Қазақта қонақкәде деген бар. Олай болса сергіту сәтімізде сіздерге қояр тапсырмамыз бар. Мына үзік — үзік сөздерден мақал құрастыру керек.
1. Ұяда ұшқанда (Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің.)
2. Ата… бала…(Ата — бәйтерек, бала — жапырақ.)
3. Ер… ез…(Ер біл өледі, ез мың өледі.)
4. Өле… бөле…(Өле жегенше бөле же.)
5. Таяқ… сөз…(Таяқ еттен өтеді, сөз сүйектен өтеді)
6. Мал… жер…(Мал баққандікі, жер жыртқандікі.)
7. Тентектің… түстен…(Тентектің ақылы түстен кейін кіреді.)
8… сүйіндіреді,… күйіндіреді…(Жақсы сөз сүйіндіреді, жаман сөз күйіндіреді.)
9. Мысыққа…, тышқанға…(Мысыққа ойын керек, тышқанға өлім керек.)
10. Мектеп…, білім,(Мектеп — кеме, білім — теңіз.)
2 — жүргізуші:
Құрметті оқушылар, бүгінгі біздің сабағымыздың мақсаты — заман өзгерсе де ұлттық салт — дәстүріміздің көнермейтіндігін еске салып, ұлттық мұраны қайта жаңғырту. Бүгінгі тәрбие сағатымызда өздеріңіз куә болған дәстүрлерді көкейлеріңізге тоқып, саналарыңызға сіңіріп алсаңыздар артық болмас.
«Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні бар»демекші, салтын сүйген әрбір жас ұрпақ болашақта халқын сүйетін, еліне адал қызмет ететін, тілінің, салт — дәстүрінің жанашыры болатындығына сенімдімін.
Еліміздің жарқын болашағы сіздердің қолдарыңызда, құрметті оқушылар!
Қызылорда облысы, Қармақшы ауданы,
№185 қазақ орта мектебінің
қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
Қайырқұлов Алмат
اَللَّهُمَّ صَلِّ صلاةً كَامِلَةً وَسَلِّمْ سَلاَمًا تَامًّا عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ الَّذِي تَنْحَلُّ بِهِ الْعُقَدُ وَتَنْفَرِجُ بِهِ الْكُرَبُ وَتُقْضَى بِهِ الْحَوَائِجُ وَتُنَالُ بِهِ الرَّغَائِبُ وَحُسْنُ الْخَوَاتِمِ وَيُسْتَسْقَى الْغَمَامُ بِوَجْهِهِ الْكَرِيمِ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ فِي كُلِّ لَمْحَةٍ وَنَفَسٍ بِعَدَدِ كُلِّ مَعْــلُومٍ لَك
Транскрипция: «Аллахумма салли салятан камилятан васаллим саляман тамман ‘аля сайидина Мухамадини-ллязи танхалю бихиль-‘укаду ватанфариджу бихиль-курабу ватукза бихиль-хаваиджу ватуналю бихи-рагаибу вахуснуль-хаватим. Ваюстаскаль-гамаму биваджхихиль-кярими ва‘аля алихи ва сахбихи фи кули лямхатин ванафасин би’адади кули ма‘люммин ляк».
Смысл: «О, Аллах! Ниспошли свое самое совершенное благословение и наилучшим образом ниспошли мир господину нашему Мухаммаду, с помощью которого трудности получают разрешение, страдания и скорби исчезают, потребности удовлетворяются, чаяния исполняются, благие дела получают доброе завершение, и ради чьего лика идут дожди. Семье его и сподвижникам также ниспошли благословения и мир, каждый миг и при каждом вздохе, по числу всего, что известно Тебе».
Эта драгоценная форма благословления Пророка Мухаммада (мир ему) салават называется «свалату ан-нарият», что означает в переводе с арабского «ан-нар» — огонь, в том смысле, что «имеет очень быстрое воздействие, как огонь». Люди Магриба (Марокко) очень часто использовали эту форму благословения Пророка Мухаммада (мир ему), читая его в количестве 4444 раз, когда попадали в трудные ситуации — для получения облегчения от Аллаха или при желании получить от Всевышнего какое-нибудь благо. Также его называют «свалату ат-тафриджият», что означает в переводе с арабского «фарраджа» — облегчить, то есть «получающее облегчение при бедах».
Еще его называют «свалату аль-Куртубият», относя его название к великому имаму, автору известного толкования к Корану «Тафсир аль-Куртуби» Абу-Абдаллах Мухаммад ибн Абубакр ибн Фарх аль-Ансари аль-Хазраджи аль-Андалуси аль-Куртуби (умер в 671 г. по хиджре). Относительно этого салавата имам аль-Куртуби говорит: «Кто желает, чтоб осуществилось какое-нибудь важное дело или отошла настигшая беда — пусть прочитает этот салават с соответствующим намерением в количестве 4444 раз, и попросит Всевышнего посредством Пророка Мухаммада (мир ему и благословение) (сделает тавассуль к Пророку) — тогда Всевышний даст ему помощь в претворении в жизнь его цели, согласно его намерению».
Далее отмечает он: «Кто будет читать это салават каждый день по 41 раз или по 100 раз или более, то Творец всех созданий наделит его облегчением ото всех его трудностей и проблем. Он убережет его от любого вреда, которое может грозить, и даст легкость во всех его делах. Осветится светом Всевышнего его душа, увеличится его удел (ризк), откроются ему врата благ, примут его указания, когда он будет власть имущим, будет он застрахованным ото всяких бед и несчастий времени, сбереженным от голода и нищеты. Всевышний Аллах вселит в сердца людей почет и уважение к нему. Аллах не откажет ему, чего бы он ни попросил».
Все, что мы упомянули, не претворяется без непрерывного чтения этого салавата.
Шейх Мухаммад ат-Туниси сказал: «Кто будет каждый день читать такой салават по 11 раз, получит удел как проливной дождь — и так, как вырастает из-под земли растение». Так же говорят, что этот салават является кладом из кладов Всевышнего, а чтение его является ключом от этих кладов: они открываются для тех рабов Аллаха, кто постоянно читает его — и тем самым могут они достичь того, чего желают.
Еще его читают при тяжелой болезни ради исцеления — и по воле Всевышнего улучшается состояние больного. Этот и такие другие салаваты и мольбы являются милостью Всевышнего Аллаха для Его творений, так как мы пользуемся ими и получаем результат от Всевышнего из-за благодати (бараката) этого салавата.
Любой человек может прочитать его 4444 раз индивидуально — или собираясь группой — для осуществления любых дозволенных по Шариату целей, а также для защиты ото всяких настигших бед и возможных бед в будущем.
Материалы по теме:
- Аудио: Свалату ан-нарият
«Сырға салу» салт дәстүрі
(Домбыра
баяу ойнап тұрады)
1
жүргізуші(Ер азамат):
—
Армысыздар құрметті
тойға жиналған ағайын-жұрт!
2
жүргізуші(Қыз бала):
—
Қайырлы күн қадірменді
қонақтар!
1
жүргізуші:
Неше бір заман өтседе
Бабалар салған жолымен
Мәңгілік елдің
төрінде
Сақтаған салтын
жөнімен
Айттырып құда
түсірер,
Бойжеткен айдай аруға.
Сырғасын салып,
сүйсінер
Жеңгелер жаққан
ауылға.
2 жүргізуші:
Алтын сырға тағылар,
Алтындай таза болсын деп.
Ақылды әрі бағалы
Жайдары, жарқын болсын деп.
Қазақтың қызы
қашан да
Үлкеннің алып батасын,
Ибалы келін атанған,
Осынау салтым жасасын.
1
жүргізуші:
—
Қазақ халқының
«Сырға салу» салт дәстүрінің бірі қазіргі кезде
кеңінен таралған. Сол тамаша дәстүрді тамашалайық
ағайын.
1 жүргізуші:
— Құдалар келді!
Қарсы алып жүгір, ағайын
Гүл менен биге ораңдар бүкіл маңайын!
Алдынан шықсын Аталар мен аналар,
Ақ қырау шалған самайын!
2 жүргізуші:
— Күмбірлеп
күй мен жаңғырып жаңа ән ойналсын,
Отыз күн ойын,
Қырық күн
тойың тойлансын!
Жайылып жастық, иіліп
төсек болайық,
Құдалар Аты байлансын!
(Құдалар
келе жатқан кезде есік алдына қыздың екі жеңгесі арқан
тартады, арқан тартқан адамдарға құдалар
жағы өз жоралғысын (орамал, мата, ақша) береді.
Құдалар
есіктен кіріп амандасқаннан соң қыздың туыстары
қарсы алып көріседі. Шашу шашылады.
Құдалар
жайғасып алғасын екі жақ бір бірімен танысады. Аман
түгел алысады. Шұбат таратылады)
Қыз
ауылының қариясы жолаушылардан келген мақсатын сұрайды.
Құдалар
келген мақсатын айтады:
— Біз
Қонай батырдың ұрпақтары Кенже жеменей ауылынанбыз. Біздің
ауылда ұл бар дегендей, сіздің ауылда қыз бар
дегендей.Үлкендердің қолдауымен, жастардың
қалауымымен Сіздің қызыңызға құда
түсіп, сырға салуға келіп отырған жайымыз бар.
Қыздың ауылының
ақсақалы:
— Адам
беру біреуге оңай емес қашанда, өмір заңы осы ғой.«Жолаушы
мұраты — жету, қыз мұраты – кету» екенін
ұғынғанымызбен,бауыр етінен жұлып алып қызды
өзге жұртқа аттандыру кімге болса да оңай емесін
бәріміз білеміз. Алайда, барған жерінде тастай батып, судай
сіңіп жатса – абыройларыңыздың асқақтағаны
сол емес пе! Құдай қуат
берсін,құда-жекжаттарымызға сана берсін, жақсы жер
болса – қызымыз алаңдамай бара берсін! Екі
жас бақытты болсын, өмірі жақұтты болсын!
Көпшілік
«Әумин» деседі.
Қыздың ауылы
құдаларға болашақ келіндерін таныстырады. Оған
құда көрімдігін береді.
(Қоржын ашуға
кіріседі. Бірінші кезекте, өлілер риза болсын деп
босағаға ер адамға киім қыстырады. Сонан соң
қызға әкелінген сырға салынады. Оны
қыздың құлағына салады. Сырға
көрімдігі қыздың екі жеңгесіне беріледі.)
Жігіт
ауылының ақсақалы:
— Халқымыздың
салты бойынша осы шаңырақтың өлі- тірісі деп бір
мал, «Ана сүтінің» ақысы, «Қыздың
қалыңы» деп ақшалай сыйлық, «Құдағи
қоржыны» табыс етеміз.
(«Ана сүтінің»
ақысына көбіне анасына жеке алтын зат алып береді.
Құдағи қоржынның ішіне піскен ет, тәттілер,
шұбат-қымыз салады. Қоржынның сырты сақина,
білезік, моншақтармен көмкеріледі. Оларды қоржынды
ашқан қыз жақтың кісілері бөлісіп алады)
Жігіт
ауылының ақсақалы:
— Ал
құрметті құда, батаңызды беріңіз.
Қыз
ауылының қариясы батаны келген бас құдадан сұрайды.
Бас құда:
Сұрасаңыз
бата берейін
Үстем болсын
мерейіңіз.
Ықыласпен қол
жайсаңыз
Ақ тілекті
төгейін.
Қосылған
теңін тауып балалардың
Әуелі жасын
ұзақ бақытты қыл.
Алдында
ақсақалдың абыройлы,
Өзінен кейінгіге
қадірлі қыл.
Сөйлесе айтар
сөзін жүйелі қыл,
Қалдырмай
қатарынан киелі қыл.
Тілегін екі
жақтың қабыл етіп,
Ат мініп, жүгін
артар түйелі қыл.
Қуаныштан,
шаттықтан,
Айырмасын
құдайым,
Ақ тілеуді ендігі.
Құдаларға
бұрайын.
Қыз өсіріп,
қыз беріген,
Айналайын сіздерден,
Сондықтан да
мың алғыс
Құда
болған біздерден.
Әумин.
Қыз
ауылының қариясы сөз сөйлеп немересіне бата береді:
Құдажан
жорытқанда жол болсын,
Құдағи
дастарханың мол болсын.
Алланың
шапағаты тие берсін,
Бізден тілек сол
болсын.
Суырылып
шықтың, қызым, өзегімнен,
Суынып кетпе
жырақ өз еліңнен.
Бақытың
берген шығар тізгініңді,
Бақытың
келген шығар кезегімен.
Тілегі
ата-анаңның тағың болар,
Батасы
ел-жұртыңның бағың болар.
Ойланып
ақылыңмен жүрер болсаң,
Құдайым
ниетіміз қабыл болар.
Сағаңмен
сарапқа түс күнім еркем,
Анаңмен
бірге қалсын еркелігің.
Ата-анаңның
үмітін ақта жаным,
Барған елде
сыйлы бол, бақытты бол!
Әкесінің
тілек-аманаты
Құрметті халайық, бүгін біздің
қуанышымызды ортақтасып келіп отырған ағайын, туыс — бауырлар!
Құрметті құда-құдағи!
Сөзімнің сіздерге арнағым келеді.
Үйімді жарық еткен
нұрым, жүрегімді тербеген жырым, ақ құсқа
айналып, көрші бәйтерекке ұя салмаққа ұшқалы
отыр.
Қанаттыға
қақтырмай, тұмсықтыға шоқыттырмай,
күнге күйдірмей, суыққа тоңдырмай бой жеткіздім,
өсірдім. Ендігі жерде қызымның сүйегі – менікі, еті –
сіздікі.
Жігіттің әкесі
амантатты қабыл алып,өз тілегін айтады.
Қыздың
әкесі:
— Маған
өзіңе сөз арнау өте ауыр, қызым! Сені
мұңайтқым келмейді, қуантқым келеді.
Қыдыр ата болсын балам жолдасың,
Көкірегің елдің күйін толғасын.
Атқан таңың бағыңды ашып әрдайым,
Ата бабаң әруағы қолдасын!
Ашық
болсын аспаның мен айналаң,
Ардақтасын ақ орамал байлаған.
Тәң сәріде тілек тіле Тәңірден,
Тартынбастан қолыңды енді жай балам!
Әумин!
Қосшы бала:
—
Бата берілді. Құда
табақты тартыңдар! Қонаққа ет тартыңдар!
(Адай
күйі ойналады)
1 жүргізуші:
— Құтты
да болсын,
Қарсы алған
құдаң гүлдермен,
Жандар деп жатыр тәрбие
көрген, үлгі өрген.
Асауды – ноқта,
Құданы
құдай қосады,
Баянды
болсын қызықтарыңыз бұл көрген.
(Домбырамен
күй орындалады)
Просмотров 16.9к. Опубликовано 17.06.2022
Салавату нарият — один из видов салавата, который читается пророку Мухаммаду (мир ему и благословение Аллаха). Данный салават взят из книги имама Куртуби. В народе этот салават называют по разному (салатан нария, салавату нарият, салатул нария, свалату ан нарият тайная формула счастья и т.д.) и распространено мнение, если читать многократно данный вид салавата, то будет принята дуа (мольба) Всевышним.
В действительности есть люди, которые, после чтения салават ан нарият, обретали то, что просили у Аллаха и благополучно выходили из трудных жизненных ситуаций.
Если хотите чтобы была принята дуа (мольба), которая не противоречит шариату, необходимо прочитать салават нарият 4444 раз. Могут прочитать несколько человек, чтобы в совокупности было 4444 салаватов нария (можно попросить родственников, соседей, друзей и разделить на всех чтение).
После прочтения 4444 раз, делается дуа прося помощи у Всевышнего Аллаха. Отдельной дуа (молитвы) нет, нужно просить искренне у Аллаха, то в чем нуждаетесь.
Имам Мухаммад Сануси сказал: «Кто читает Салавату нарият одиннадцать раз в день, тот получит свой удел, как проливной дождь».
Содержание
- Салатул нария текст на арабском
- Салават нарият транскрипция текст на русском
- Салават ан нарият аудио
- Смысл (перевод на русский):
- Молитва за сына: «Сына спасла только дуа»
- Свалату аль-Куртубият
Салатул нария текст на арабском
اَللَّهُمَّ صَلِّ صلاةً كَامِلَةً وَسَلِّمْ سَلاَمًا تَامًّا عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ الَّذِي تَنْحَلُّ بِهِ الْعُقَدُ وَتَنْفَرِجُ بِهِ الْكُرَبُ وَتُقْضَى بِهِ الْحَوَائِجُ وَتُنَالُ بِهِ الرَّغَائِبُ وَحُسْنُ الْخَوَاتِمِ وَيُسْتَسْقَى الْغَمَامُ بِوَجْهِهِ الْكَرِيمِ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ فِي كُلِّ لَمْحَةٍ وَنَفَسٍ بِعَدَدِ كُلِّ مَعْــلُومٍ لَك
Салават нарият транскрипция текст на русском
«Аллахумма салли салятан камилятан ва саллим саляман тамман ‘аля сайидина Мухаммадани-ллязи танхаллю бихиль-‘укаду ва танфариджу бихиль-кураб. Ва тукда бихиль-хаваиджу ва туналю бихи-рагаибу ва хуснуль-хаватими ва юстаскаль-гамаму биваджхихиль-кярим. Ва ‘аля алихи ва сахбихи фи кули лямхатиу-уа нафасин би’адади кули ма‘люммин ляк».
Слова нужно произносить правильно, поэтому сначала научитесь правильно читать прослушав аудио
Салават ан нарият аудио
Смысл (перевод на русский):
Смысл: «О, Аллах! Ниспошли свое самое совершенное благословение и наилучшим образом ниспошли мир нашему господину Мухаммаду, с помощью которого трудности получают разрешение, страдания и скорби исчезают, потребности удовлетворяются, чаяния исполняются, благие дела получают доброе завершение, и ради чьего лика идут дожди. Семье его и сподвижникам также ниспошли благословения и мир, каждый миг и при каждом вздохе, по числу всего, что известно Тебе».
Молитва за сына: «Сына спасла только дуа»
…Замуж вышла поздно. Только к 38 годам обрела семью, но за короткое время повидала многое. Дети выросли, родились внуки, а муж давно уже покинул этот свет. Но, хочу я рассказать не о семейной жизни, а о силе молитвы.
Бабушка у нас была религиозной женщиной. Она научила меня различным молитвам (дуа). В один из прекрасных дней, заболел мой старший сын. Он был учителем, вдруг ему стало плохо, приехала скорая увезли в больницу, сказали инсульт.
Я день и ночь плакала, так как, здоровый как богатырь, сын мог остаться инвалидом. Сказали, срочно требуется сложная операция. Беспрестанно просила Бога, читала молитвы, которые научила бабушка. Слышала, что в Исламе принимается дуа матери за детей без препятствий. Поэтому не теряла надежды.
Как-то увидела, в какой-то книге или журнале, дуа Салавату нарият. Там было написано, что нужно прочитать 4444 раза для исцеления от болезней. А также, могут прочитать несколько человек вместе. Затем сделать дуа, попросив Всевышнего, чтобы Он даровал здоровье больному. Сноха, дочка и я — втроем прочитали за неделю 4444 раза эту дуа салават ан нарият.
Сыну сделали сложную операцию, хвала Аллаху, всё прошло успешно. Исцеление сына, врачи сравнили с чудом. Он теперь, хоть и не совсем здоров как прежде, но машину может водить, приезжает ко мне в деревню, помогает в хозяйстве, косит сено и т.д. После этих событий я начала совершать пятикратный намаз. В жизни ничего не происходит просто так, иногда вот так, чтобы встать на прямой путь, приходится пройти и через испытания…
(перевод из татарской газеты «Площадь Свободы»)
Свалату аль-Куртубият
Этот салават еще называют «свалату аль-Куртубият», относя его название к великому имаму, автору известного толкования к Корану «Тафсир аль-Куртуби» Абу-Абдаллах Мухаммад ибн Абубакр ибн Фарх аль-Ансари аль-Хазраджи аль-Андалуси аль-Куртуби (умер в 671 г. по хиджре).
Про этот самый салавата имам аль-Куртуби говорил так: «Кто хочет, чтобы осуществилось какое-нибудь важное дело или отошла настигшее бедствие — пусть прочитает данный салават с соответствующим намерением в количестве 4444 раз, и попросит Аллаха, и тогда Всевышний даст ему помощь в претворении в жизнь его цели, согласно его намерению».
Далее он отмечает: «Кто будет читать это салават каждый день по 41 раз или по 100 раз или более, то Творец всех созданий наделит его облегчением ото всех его трудностей и проблем. Он убережет его от любого вреда, которое может грозить, и даст легкость во всех его делах. Осветится нуром Аллаха его душа, увеличится его удел (ризк), откроются ему врата благ, примут его указания, когда он будет власть имущим, будет он застрахованным ото всяких бед и несчастий времени, сбереженным от голода и нищеты. Всевышний Аллах вселит в сердца людей почет и уважение к нему. Всевышний не откажет ему, чего бы он ни попросил».
اَللَّهُمَّ صَلِّ صلاةً كَامِلَةً وَسَلِّمْ سَلاَمًا تَامًّا عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ الَّذِي تَنْحَلُّ بِهِ الْعُقَدُ وَتَنْفَرِجُ بِهِ الْكُرَبُ وَتُقْضَى بِهِ الْحَوَائِجُ وَتُنَالُ بِهِ الرَّغَائِبُ وَحُسْنُ الْخَوَاتِمِ وَيُسْتَسْقَى الْغَمَامُ بِوَجْهِهِ الْكَرِيمِ وَعَلَى آلِهِ وَصَحْبِهِ فِي كُلِّ لَمْحَةٍ وَنَفَسٍ بِعَدَدِ كُلِّ مَعْــلُومٍ لَك
Транскрипция: «Аллахумма салли салятан камилятан васаллим саляман тамман ‘аля сайидина Мухамадини-ллязи танхалю бихиль-‘укаду ватанфариджу бихиль-курабу ватукза бихиль-хаваиджу ватуналю бихи-рагаибу вахуснуль-хаватим. Ваюстаскаль-гамаму биваджхихиль-кярими ва‘аля алихи ва сахбихи фи кули лямхатин ванафасин би’адади кули ма‘люммин ляк».
Смысл: «О, Аллах! Ниспошли свое самое совершенное благословение и наилучшим образом ниспошли мир господину нашему Мухаммаду, с помощью которого трудности получают разрешение, страдания и скорби исчезают, потребности удовлетворяются, чаяния исполняются, благие дела получают доброе завершение, и ради чьего лика идут дожди. Семье его и сподвижникам также ниспошли благословения и мир, каждый миг и при каждом вздохе, по числу всего, что известно Тебе».
Эта драгоценная форма благословления Пророка Мухаммада (мир ему) салават называется «свалату ан-нарият», что означает в переводе с арабского «ан-нар» — огонь, в том смысле, что «имеет очень быстрое воздействие, как огонь». Люди Магриба (Марокко) очень часто использовали эту форму благословения Пророка Мухаммада (мир ему), читая его в количестве 4444 раз, когда попадали в трудные ситуации — для получения облегчения от Аллаха или при желании получить от Всевышнего какое-нибудь благо.
Также его называют «свалату ат-тафриджият», что означает в переводе с арабского «фарраджа» — облегчить, то есть «получающее облегчение при бедах». Еще его называют «свалату аль-Куртубият», относя его название к великому имаму, автору известного толкования к Корану «Тафсир аль-Куртуби» Абу-Абдаллах Мухаммад ибн Абубакр ибн Фарх аль-Ансари аль-Хазраджи аль-Андалуси аль-Куртуби (умер в 671 г. по хиджре). Относительно этого салавата имам аль-Куртуби говорит:
«Кто желает, чтоб осуществилось какое-нибудь важное дело или отошла настигшая беда — пусть прочитает этот салават с соответствующим намерением в количестве 4444 раз, и попросит Всевышнего посредством Пророка Мухаммада (мир ему и благословение) (сделает тавассуль к Пророку) — тогда Всевышний даст ему помощь в претворении в жизнь его цели, согласно его намерению».
Далее отмечает он: «Кто будет читать это салават каждый день по 41 раз или по 100 раз или более, то Творец всех созданий наделит его облегчением ото всех его трудностей и проблем. Он убережет его от любого вреда, которое может грозить, и даст легкость во всех его делах. Осветится светом Всевышнего его душа, увеличится его удел (ризк), откроются ему врата благ, примут его указания, когда он будет власть имущим, будет он застрахованным ото всяких бед и несчастий времени, сбереженным от голода и нищеты. Всевышний Аллах вселит в сердца людей почет и уважение к нему. Аллах не откажет ему, чего бы он ни попросил».
Все, что мы упомянули, не претворяется без непрерывного чтения этого салавата. Шейх Мухаммад ат-Туниси сказал:
«Кто будет каждый день читать такой салават по 11 раз, получит удел как проливной дождь — и так, как вырастает из-под земли растение».
Так же говорят, что этот салават является кладом из кладов Всевышнего, а чтение его является ключом от этих кладов: они открываются для тех рабов Аллаха, кто постоянно читает его — и тем самым могут они достичь того, чего желают. Еще его читают при тяжелой болезни ради исцеления — и по воле Всевышнего улучшается состояние больного. Этот и такие другие салаваты и мольбы являются милостью Всевышнего Аллаха для Его творений, так как мы пользуемся ими и получаем результат от Всевышнего из-за благодати (бараката) этого салавата. Любой человек может прочитать его 4444 раз индивидуально — или собираясь группой — для осуществления любых дозволенных по Шариату целей, а также для защиты ото всяких настигших бед и возможных бед в будущем.
