Сценарий на день осетинского языка

Бæрæгбоны райдайæн

15 май , 15 сах

Рæстæг  —30 мин  бæрц

Архайджытæ 1-4 кълæсты ахуырдзаутæ, драм. къорды архайджытæ, уазджытæ «Фæндыры зæлтæ» ансамбль

хъуысы ирон гимн, æмбæрзæн фæндырддзæгъдджыты   ансамбль цæгъды.

1 амонæг:   — Уæ бонтæ хорз, зынаргъ æмбæлттæ! Æгас нæм цæут æмæ уыл рæсугъд

                      бæрæгбæттæ цæуæд!

2 амонæг:   — Добрый день дорогие друзья! Добро пожаловать на наш праздник!

1 амонæг:  —  Абон нæ республикæйы адæм ирон æвзаджы бæрæгбоныл цин кæнынц.

2 амонæг:  — Сегодня вся республика празднует день осетинского языка и литературы.

1 амонæг:  — Ирон бæрæгбон  та æнæ рæсугъд фæндырдзагъдæй, æнæ аив кафтæй нæ

         фидауы.     Нæ бæрæгбоны уазджытæ сты  фæндырдзæгъдджыты

                     ансамбль ”Фæндыры зæлты”  архайджытæ.

Ансамбль цæгъды. Кафынц «Хонгæ»

1 амонæг : — 1899 азы  фынддæсæм майы фыццаг

                  хатт рацыд  мыхуыры Хетæгкаты Къостайы æмдзæвгæты

                  æмбырдгонд ”Ирон фæндыр”. Уымæ гæсгæ  2003 азæй фæстæмæ    

                 15 майы бæрæг кæнæн ирон  æвзаг æмæ  литературæйы

                 бон.  

2 амонæг: — В 1899 году 15 мая впервые вышел в печати первый сборник стихов Коста

                    Левановича Хетагурова «Осетинская лира». С 2003 года

                    15 мая мы  празднуем  день осетинского языка и литературы.

1 амонæг: — Алы адæмы хаттæн дæр йæ мадæлон æвзаг у се ппæтæй стырдæр хæзна. Ирон  

                    адæмæн се стырдæр хæзна у ирон æвзаг.

2 амонæг: — Богатство каждого народа заключается в знание языка. Самое большое  

                    богатство нашего народа в том, что мы сумели сохранить наш язык, несмотря  

                    ни на что.  

Æмдзæвгæ «Ирон æвзаг»  

Ирон æвзаг – нæ хæзнаты хæзнадæр,

Æвидигæ, алутонау, йæ тых.

Нæй махæн уымæй а зæххыл зынаргъдæр,

Æнустæм у æнæмæлгæ, хъæддых.

Нæ зарджытæ ирон æвзæгыл зарæм,

Нæ истори ирон дзырдтæй фыссæм.

Зарæг  «Мадæлон æвзаг» 1 кълас    Диск № 29

Мах нырма стæм сабитæ,                Цас уарзæм ирон æвзаг,

Афтæмæй фыссæм.                          Уый зæгъæн дæр нæй.

Ахуыр кæнæм абетæ,                       Мады  рæвдыд, мады ад

Чингуытæ кæсæм.                            Базыдтам дæуæй.

Цас аргъæуттæ базыдтам,               Бон изæрмæ  кадджытæ

Цас диссæгтæ,                                  Цас.мах фæкæсæм фаг

Раст, цыма, зæрватыккау,               Зæрдæйæн куыд адджын дæ

Чиныг у æгас                                    Мадæлон æвзаг

1 амонæг: — Адæмы зонд æмæ зæрдæмæ фæндаг ссарыны тæккæ хуыздæр æмæ растдæр

                    мадзал у уыдонæн се взаг базонын. Адæмæн се взаг цас тыгдæр базонай,  

                    уыйбæрц сын тынгдæр базондзынæ сæ зонд æмæ сæ зæрдæ, — фыста уырыссаг

                    фыссæг   К. Д. Ушинский.

2 амонæг: — Обращаться с языком кое-как – значит и мыслить кое – как: неточно,

                    приблизительно, — писал русский писатель А.Н.Толстой.                                                                                                                            

1 амонæг: — Дунейы тæккæ хуыздæр хæрзтæн

        У сæ хуыздæр мадæлон æвзаг,

        Чи йæм кæсы   иунæг боны цæстæй ,

        У гъеуый йæ адæмæн знаг,     – фыста ирон фыссæг   Цæгæраты Гиго.

2 амонæг: — Для познания какого ни есть народа старайся прежде изучить его язык, — писал

                    великий ученый Пифагор.

Æмдзæвгæ    Ирон æвзаг. Соттиты Риммæ

Цæудзысты азтæ, ивдзысты фæлтæртæ,

Æнусты сæрты хиздзæнис æнус,

Фæлæ уæддæр, алайнаг дзырды зæлтæ,

Ирон зæххыл сымах уыдзыстут буц.

1 амонæг: — Ирон æвзагыл дзурынмæ кæддæриддæр тырнырдтой æндæр адæмы

                 минæвæрдтæ æмæ сын уый сæ кад дæлдæр никуы фæкодта. Сæ        

                 рæстæджы  уырыссаг стыр ахуыргæндтæ Шегрен æмæ Миллер

                 иттæг хорз сахуыр кодтой йæ фыццаг грамматикæ. Ныртæккæ ирон

                 æвзаг наукон æгъдауæй ахуыр кæнынц бирæ фæсарæйнаг бæстæты.  

Дауыраты Харитон.            

2 амонæг: — Истинная любовь к своей стране немыслима без любви к своему языку. —  

                    говорил русский писатель     К.Г. Паустовский.

    1 амонæг: — Нæ зындгонд ирон ахуыргонд Абайты Васо та афтæ фыста: Ахуыргонд

                        адæймаг æппæты фыццаг йæ мадæлон æвзаг сахуыр кæны, стæй уæд æндæр

                        адæмы взæгтæ. 

Æмдзæвгæ Мадæлон æвзаг

…Сты зондæн уацхæссæг

Æппæт дунейы взæгтæ

Нæ дзы зонын хæстæг æви дæрддаг,

Фæлæ ныххойыс зæрдæйы къæсæртæ

Æрмæстдæр ды – мæ мадæлон æвзаг.

Таурæгъ «Хуыцауы зæхх»         Ис ахæм рагон таурæгъ:

Хуыцау, дам, Дуне арæзта. Йæ  куыст фæци æмæ загъта: Ныр та ахæм бæстæ аразын, мæхæдæг кæм цæрон. Æмæ сфæлдыста Ирыстон. Кавказы хæхты астæу æрбынат кодта Ирыстон. Йæ иу кæрон Арвыкомы æнусон хæхтæ, иннæ кæрон Мæздæджы æнæкæрон быдыртæ.

Æнусон цъититæ, хæххон æхсæрдзæнтæ, абухгæ цæугæдæттæ, бæркадджын быдыртæ, фыдæлты мæсгуытæ, цъæх – цъæхид арвыл хæххон цæргæс, сыгъдæг уæлдæф, æмæ хосгæнæг суæрттæ, фосы дзуг æмæ хохаг фиййауы уадындзы цагъд.

1 амонæг: —   Ацы Хуыцауæй  хорзæхгонд   зæххыл фæзынди  дунемæ  ирон

                      адæмы   уарзондæр хъæбул Хетæгкаты Къоста.

Æмдзæвгæ  Къостайы лæвар. /Чеджемты Æхсар)

2 амонæг: — Адæмон аргъæуттæ, таурæгътæ æмæ кадджытæ сдзырдтой

                    рæсугъд поэтикон хъæлæсæй Къостайы чиныджы.

1 амонæг: — Народные сказания и легенды ожили и были рассказаны

                    красивым поэтическим языком Коста.

 2 амонæг: — Дунейыл цы æвзæгтæ  ис, уыдонæй бирæтæ сæфты къахыл лæуд

                     сты, цæмæй  уыдоны  ′хсæн  ирон æвзаг дæр ма фæуа, уый

                     тыххæй  нæ хъæуы Къостайы рæсугъд æвзаг цæсты гагуыйау

                     хъахъхъæнын.   Тынг цымыдисаг кæсы бирæ ахуыргæндтæм ирон æвзаг.  

                     Суанг    ма йæ фæсарæйнаг университетты дæр ахуыр кæнынц.

1 амонæг: —  На Земле тысячи языков и многие из них на грани исчезновения.

                     Нельзя допустить, чтобы язык Коста оказался в их

                     числе. Во многих зарубежных странах осетинский язык, как

                     один из самых древних, вызывает интерес ученых языковедов. И

                    является предметом изучения студентов

2 амонæг: — Афтæ фæзæгъынц  æвзаг, дам, бинонты ′хсæн гуыры. Сывæллон

                    йæ бинонты хсæн фыццаг ныхас иронау куы фехъуса, фыццаг  

                    ирон зарæг куы сахуыр кæна, зæрдæйæ йæ уæд бауарздзæни,

                    гъеуæд ын уыдзæни мадæлон.

Æмдзæвгæ   Авдæны зарæг.

Сабийæн авдæнмæ дзидзи мад дары,

Мидбылты худгæ йын «А – ло – лай» зары.

Саби дæр раст цыма зарæг æнкъары,

Мады ныхæстимæ не ´взаг æмбары.

Æмдзæвгæ  Иры зæхх. Чеджемты Æхсар.

Иры зæхх – Нарты фыдыбæстæ.

Иры цот – хурмæ тырнæг.

Ацы бæрзонд хæхты цæргæстæ

Никуы фæтæхынц ныллæг.

  Æмдзæвгæ  Мадæлон æвзаг. Даурæ.

Дзур, мæ къона, дзур иронау.

Азтæ атæхдзысты бонау.

Хорз лæг уыдзынæ кæддæр.

Бахъæудзæн дæ гъеуæд сæр.

Базон кафын æмæ зарын,

Зон дæ адæмы нымайын.

Ма у не гъдæуттæн ызнаг.

Уарз дæ мадæлон æвзаг.

Зарæг:  Гыццыл алантæ    1 кълас    Диск № 12

Æмдзæвгæ Ирон дзырд. Чеджемты Æхсар.

Дæ зæрдæйы бынæй цы бæстæйы уарзыс,

Гъе уый у дæ хъысмæт, дæ ном

Ирон дзырд у махæн нæ фыдæлты намыс,

Ирон дзырд – нæ Иры цæсгом.

Зарæг — Райгуырæн зæхх. Чедджемты Æхсар

Бæстæтæ бирæ сты ……..

Хъæлдзæг нывтæ  скъоладзауты цардæй.

Сценкæтæ:  

Хинæйдзаг скъоладзау.   1  —  2  кълас

Гæды лæг    4 кълас

Ирон нæ жони      2- 3 кълас

Кæронбæттæн:

Æмдзæвгæ ”Ирон фæндыр»   Чеджемты Æхсар

Фæндырдзæгъдджыты ансамбль цæгъды.   Кафт «Симд».

2 амонæг: — Нæ абоны бæрæгбон кæронмæ æрхæццæ. Фæлæ нæй кæрон ирон  

                   аив ныхасæн, ирон æгъдауæн, ирон æфсармæн.

1 амонæг: — Цины бæрæгбæтты æмбæлут.

Зарæг      Цæгат Ирыстон.      4 кълас

Ирон ӕвзаджы бӕрӕгбон.

Сценарий праздника осетинского языка .

(Клип Аллы Хадиковой «Родной край»)

Вед.1-Уӕ бон хорз ӕмӕ нӕм ӕгас цӕут абон нӕ бӕрӕгбонмӕ уе ҆ ппӕт дӕр!

Вед2-Добрый день!

Вед.1-Абон у нӕ ирон ӕвзаджы бӕрӕгбон. Махмӕ Ирыстоны фӕзӕгъынц: «Уазӕг-Хуыцауы уазӕг у!»

Вед2-Сегодня праздник, посвященный Дню осетинского языка и мы очень рады вас всех приветствовать на нем! У нас в Осетии говорят: «Гость — Божий гость!»

Вед.1-Уе ҆ппӕт дӕр стут Хуыцауы уазджытӕ ӕмӕ махӕн тынг ӕхсызгон у,абон кӕй ӕрбамбырд стӕм уый.(иууылдӕр иумӕ кувынц «Мах фыд»)

Вед2—Все вы являетесь Божьими гостями и нам очень приятно, что все вы здесь сегодня собрались. Наш праздник нам хочется начать с молитвы. Давайте вместе помолимся.

Колыты Аксо «Мах фыд».

Аксо Колиев «Мах фыд»

Вед.1-Нӕ бӕрӕгбонмӕ конд ӕрцыдысты ӕртӕ кӕрдзыны ӕмӕ сӕ уӕ хорзӕхӕй Хуыцаумӕ скувӕм!

Вед2-По традиции к празднику осетинского языка были приготовлены три пирога и пусть наши мужчины произнесут тосты к Богу!

Куывдтӕ. (Тосты ребят).

1 хистӕр.

-Дунескӕнӕг Хуыцау,табу дӕхицӕн!Ацы ӕртӕ кӕрдзыны дӕ номыл конд сты ӕмӕ дын барст уӕнт.(Оммен,Хуыцау!)

-Уӕ Стыр Хуыцау!Чысылӕй-стырӕй иууылдӕр де сфӕлдыст стӕм ӕмӕ нӕ дӕ хорзӕх уӕнт!(Оммен,Хуыцау!)

-Ӕххуысгӕнӕг нын у!Ӕнӕнизӕй,амондджынӕй куыд цӕрӕм,царды рӕсугъд фӕндӕгтыл куыд фӕцӕуӕм!

-Оммен,Хуыцау!

2 хистӕр.

-О Стыр Хуыцау!Кӕстӕртӕ фыдбылызӕй бахиз!(Оммен,Хуыцау!)

-Кӕрӕдзийы уарзгӕйӕ,кӕрӕдзийы ӕмбаргӕйӕ куыд схъомыл уӕм,ахӕм амонд нын ратт!

-Оммен,Хуыцау!

3 хистӕр.

-Нӕ Ирыстон,нӕ райгуырӕн бӕстӕ,нӕ ирон адӕм ӕмӕ нӕ ирон ӕвзаг макуы фесӕфӕт!

-Оммен,Хуыцау! -Кӕстӕртӕй исчи ацаходӕт!

Ирон дзырд у махӕн

Нӕ фыдӕлты намыс

Ирон дзырд у махӕн

Нӕ Иры цӕсгом.

Вед.1-А дунейыл адӕймаджы Хуыцау сфӕлдыста цӕрынӕн,ӕмӕ цӕрынӕн та алкӕмӕн дӕр ис йӕхи Райгуырӕн бӕстӕ,йӕхи фыдӕлты уӕзӕг,йӕхи мадӕлон ӕвзаг.йӕхи цӕсгом.

Вед2-В этом мире Господь создал человека для жизни. А для этого у каждого есть свой родной край, место, где жили его предки. И у каждого есть свое лицо.

Куыд нӕ ис баивӕн цӕсгомӕн,

Нӕй афтӕ баивын мадӕлон ӕвзагӕн!

Как нельзя поменять свое лицо,

Так нельзя поменять и свой родной язык.

Вед.1-Ацы хъуыды тынг аивӕй равдыста йе ҆мдзӕвгӕйы Хаджеты Таймураз.

Баухъуысӕм ма йӕм.

Ме ҆взаг. Стих. «Мой язык».

У иу ӕвзаг дӕр а дунейӕн фаг,

Фӕлӕ нӕ ивынц мады риу ӕндӕрыл!…

Мӕлӕн дын нӕй, нӕ мадӕлон ӕвзаг,

Кӕд ма ӕрбайсӕфт хоры намыг мӕры?!

Ды незаманӕй ацы боны онг

Нӕ фесӕфтай дӕ уаз хъӕлӕс,дӕ намыс

Ӕнус-ӕнус дӕ сыгъдӕг уды конд

Цырен арт ӕмӕ карды комыл бахсыст.

Мӕлӕн дын нӕй, мӕ фыдӕлты ӕвзаг-

Дӕ зӕронд мад у ацы зӕххы къори,

Ӕмӕ куы сӕфӕй(ма зӕгъд ызнаг)-

Дӕуимӕ сӕфы дунейы истори.

Вед.1-Дунейы фарн зӕгъӕд,ӕмӕ алы ирон дӕр куыд уа цӕсгомджын ирон фарнӕй,алы ирон дӕр куыд уа хайджын Къостайы ӕвзагӕй!

Вед2-Так пусть же каждый живущий на осетинской земле искусно владеет языком Коста.

Вед.1-Байхъусӕм ма уӕдӕ нӕ кӕстӕр фӕсивӕдмӕ «Мадӕлон ӕвзаг» куыд зынаргъ у,уымӕ.

(Чтение стихов на осет.языке.)

Мадӕлон ӕвзаг.

О,мадӕлон ӕвзаг,дӕуӕн та цы зӕгъон,

Дӕу аккаг хӕзна дзырд зӕххыл цъарыл нӕй

Мӕ уды быцъынӕг куы хауид мӕ хъуырӕй,

Уӕддӕр дӕ ӕвдадзыл нӕ акӕнин уӕй.

Куыннӕ ис дунейы ӕвзӕгтӕ та бирӕ,

Къуымыхдӕр дзы иу иннӕмӕй нӕй.

Мӕ мадӕлон ӕвзаг,хӕрын дын стыр ард,

Ӕз сеппӕтыл иумӕ нӕ баивин дӕу.

Ӕнӕ дӕу ӕз уаин куысыфтӕгау афтид,

Цӕрдудӕй дын мардау ӕз уаин фынӕй,

Мӕн сусӕны хур дӕр ӕнӕ дӕу нӕ тавид,

О, мадӕлон ӕвзаг,цӕй диссаг дӕ,цӕй!

«Ирон ӕвзаг»

Нӕ цӕсты хъуамӕ кадджын уа ӕвзаг дӕр

Ирон ӕвзаг-нӕ мадӕлон ӕвзаг

Нӕ фыдӕлтау ӕй мӕ фесафӕм мах дӕр,

Фӕзминаг куыд уой не ҆гъдау ӕмӕ уаг!

Ирон ӕвзаг,ирон фӕндырӕн хъуамӕ

Ӕдзух кӕнӕм ныййарӕг мадау аргъ.

Нӕхӕдӕг сӕ куыннӕ хъахъхъӕнӕм царды,

Ӕндӕр адӕм нын нал кӕндзысты аргъ.

«Мадӕлон ӕвзаг»

Ӕмдзӕвгӕ .

«Ирон дзырд».

Ирон дзырды рӕсугъд азӕлд,

Куыд уарзон дӕ, куыд адджын дӕ!

Ныййарӕджы фӕлмӕн узӕлд-,

Ирон ӕвзаг-дӕ зарджытӕ.

Ирон ныхас –цӕугӕ кадӕг,

Нӕ фӕндагыл ӕрвхуыз суадон

Ирон ӕвзаг,ирон зарӕг-

Нӕ фарны сӕр, нӕ хӕзнадон!

Вед.1-Ӕмӕ куыд рӕсугъд сты нӕ ирон зарджытӕ!

Вед2 -Давайте послушаем красивую песню в исполнении наших девочек.

(исполнение песни «Арфӕт ӕ»)

Зарӕг «Арфӕтӕ».

Вед2-Какой праздник в Осетии смотрится без чарующих звуков осетинской гармошки?

(Стих. « Осет.гармошка»)

«Ирон фӕндыр».

Ирон фӕндыр нын баззади фыдӕлтӕй,

У махӕн та нӕ хӕзнаты хуыздӕр,

Ирон фӕндыр.Рӕсугъд зӕрдӕйы фӕндтӕй

Уый равзӕрди,уый райгуырди кӕддӕр.

Ӕнӕ фӕндыр нӕ фидауы Ирыстон,

Ӕнӕ фӕндыр мӕгуырдӕр кӕны зӕхх,

Фӕндырдзӕгъдӕг, дӕ цагъдмӕ дын ныхъхъуыстон,

О, исты мын йӕ цины зӕлтӕй зӕгъ!

(фӕндырзӕгъджыты 2 цагъды)

Вед2 -А сейчас выступают наши гармонистки.(2 мелодии)

«Ирон фӕндыр».

Чысылӕй нырмӕ адджын сты мӕ удӕн

Фыдӕлты хӕзна-фӕндыры зӕлтӕ.

О,уыцы зӕлтӕн макуы уӕд фӕцудӕн!

Рӕвдауӕнт-иу ирон лӕжы зӕрдӕ!

Вед.1-Ирон фӕндыр ӕмӕ ирон кафт сты нӕ фыдӕлты хӕзнатӕ. Ӕмӕ табуафси,бакӕсӕм ирон аив кафтмӕ.

Ирон кафт.

Осет.танец.

Вед.1-Ирон ӕвзаджы хъысмӕт аразгӕ у не ҆ппӕтӕй дӕр ӕмӕ йыл хъуамӕ иумӕ зӕрдиагӕй кусӕм.

Вед2-Судьба осетинского языка зависит от всех нас. И мы все вместе должны сохранить его. стихи

Нӕй фесӕфӕн ирон ӕвзагӕн ,нӕй,

Ирон адӕм уӕд фесӕфдзысты демӕ.

Ирон ӕвзаг, мӕ зӕрдӕ дӕ мӕнӕн.

Куы мӕла уый,уӕд амӕлдзынӕн йемӕ.

Сӕрыстырӕй нӕхи ирон куыд хонӕм

Уӕд не ҆взагыл куыд ауыгътӕм нӕ къух?

Ӕви,мыййаг ӕй нал хӕссӕм нӕ сӕрмӕ

Уырыссагау цӕмӕ дзурӕм ӕдзух?

Ирон ӕвзаг нын баззади Алантӕй

Кӕнӕм йӕ кадыл хъуамӕ тох

Цӕмӕй нӕ сомбоны кӕстӕртӕй

Ирон дзырд макуы ҆рцӕуа рох.

Вед. 1-Уарзут уӕ мадӕлон ӕвзаг,мадӕй зынаргъдӕр нӕй,мады руаджы базонӕм,цы ӕвзагыл дзурӕм уый,ӕмӕ йын кад кӕнын хъӕуы цӕрӕнбонты!

Вед2 -Любите свой родной язык как своих матерей и берегите его.

Зарӕг «Мадӕлон ӕвзаг» ӕмӕ презентаци.

(песня «Мадӕлон ӕвзаг» и показ презентации)

Вед.1-Абон нӕ чысыл равдыст кӕронмӕ ӕрхӕццӕ. Нӕ зӕрдӕ уын зӕгъы фыццаг ӕнӕниздзинад. Стыр Хуыцаумӕ ис бирӕ хорздзинӕдтӕ ӕмӕ уыцы хорздзинӕдтӕй хайджын ут!

Вед2-Наш вечер подошел к концу и мы хотим пожелать вам крепкого здоровья и всех земных благ.

Вед.1-Стыр бузныг уын кӕй сӕмбӕлдыстут нӕ равдысты. Ирон ӕвзаг цӕрӕт ӕнустӕм,тыхджынӕй-тыхджындӕр кӕнӕт ӕмӕ йын фесӕфӕн макуы уӕд. Афтӕмӕй уал хӕрзбон. Ног фембӕлдмӕ!

Вед2-Спасибо вам за внимание. Пусть осетинский язык – наш родной язык живет в веках и никогда не погибнет. До встречи!

Школьное мероприятие.

СЦЕНАРИЙ КО ДНЮ ОСЕТИНСКОГО ЯЗЫКА 15 МАЯ.

Цели и задачи:

— Показать роль языка в жизни человека и в жизни общества; — прививать любовь и бережное отношение к родному языку и к языку братских народов;

— развивать стремления быть терпимым в обществе людей;

— воспитывать интернационализм; способствовать развитию устной речи учащихся.

1-аг амонӕг

Абон у нӕ ирон ӕвзаджы бӕрӕгбон. Махмӕ Ирыстоны фӕзӕгъынц, Уазӕг, Хуыцауы уазӕг у! Уӕ бон хорз ӕмӕ нӕм ӕгас цӕут абон нӕ бӕрӕгбонмӕ уе ппӕт дӕр. Уе ппӕт дӕр стут Хуыцауы уазджытӕ ӕмӕ махӕн тынг ӕхсызгон у, абон кӕй ӕрбамбырд стӕм, уый.

2-аг амонӕг

Нӕй баивӕн дӕ цӕсгомӕн кӕйдӕр цӕсгомӕй, уӕд ды дӕхӕдӕг нал уыдзынӕ. Адӕймаг йӕ цӕсгомы сконд фӕивы ӕрмӕстдӕр уӕд, ӕмӕ йӕ ӕмбӕхсын куы бахъӕуы йӕ «чъизи» хъуыддӕгтӕ. Йӕ зынаргъ адӕмы раз куы нал фӕуӕнды равдисын йӕ цӕсгом. Ӕмӕ уӕд уый цард нал у. Адӕймагӕн йӕ уды конд разыны йӕ цӕсгомӕй, — куы йӕм бакӕсай, уӕд; йе взагӕй – куы йӕм байхъусай, уӕд. Уӕдӕ махӕй алчидӕр ам, йӕ зӕрдӕйы хъуамӕ дара ахӕм хъуыды: «Куыд нӕ ис баивӕн цӕсгомӕн, нӕй афтӕ баивӕн мадӕлон ӕвзагӕн!»

Ацы хъуыды тынг аивӕй равдыста йе мдзӕвгӕйы Хаджеты Таймураз. Байхъусӕм ма йӕм.

Ӕмдзӕвгӕ дзуры Алыккаты Дианӕ 5-ӕм «А» къласы ахуырдзау.

«Ме взаг»

У иу ӕвзаг дӕр а дунейӕн фаг,

Фӕлӕ нӕ ивынц мады риу ӕндӕрыл!..

Мӕлӕн дын нӕй, мӕ фыдӕлты ӕвзаг,

Кӕд ма ӕрбайсӕфт хоры нӕмыг мӕры?!

Ды незаманӕй ацы боны онг

Нӕ фесӕфтай дӕ уаз хъӕлӕс, дӕ намыс.

Ӕнус-ӕнус дӕ сыгъдӕг уды конд

Цырен арт ӕмӕ карды комыл бахсыст.

Тыгъд быдыры дыл дымгӕйы ныхмӕ

Лӕхурдта Скиф йӕ тызмӕджы ныхӕстӕ,

«Тох!.. Тох!..» — сӕрмӕттаг сабийы дзыхӕй

Ысхаудта дзырд – лӕг у; ӕрцыд йӕ рӕстӕг!

Фӕлӕ дӕ рӕстӕг а фарнӕй хызта,

Дӕ сыгъзӕрин ӕй ракалын нӕ фӕндыд…

Ныззарыд уӕд ирон лӕппу – Къоста –

Ӕмӕ дӕ тулдз йӕ уидӕгтӕм нызмӕлыд.

Мӕлӕн дын нӕй, мӕ фыдӕлты ӕвзаг, –

Дӕ зӕронд мад у ацы зӕххы къори,

Ӕмӕ куы сӕфай (ма зӕгъӕд ызнаг), –

Дӕуимӕ сӕфы дунейы истори!

1-аг амонӕг

Дунейы фарн зӕгъӕд , ӕмӕ алы ирон дӕр куыд уа цӕсгомджын ирон фарнӕй, алы ирон дӕр куыд уа хайджын Къостайы взагӕй!

Байхъусӕм ма уӕдӕ нӕ кӕстӕр фӕсивӕдмӕ «Мадӕлон ӕвзаг» куыд зынаргъ у, уымӕ.

Ӕмдзӕвгӕтӕ кӕсынц ӕртыккаг ӕмӕ фӕндзӕм кълӕсты ахуырдзаутӕ.

(«Дзур-иу, дзур иронау.» Джабиты Т.Х.

«Ирыстонӕн.» Томайты Шамил.

«Мадӕлон ӕвзаг.» Чеджемты Ӕхсар.

«Мадӕлон ӕвзаг.» Цырыхаты Керымбег.

«Мадӕлон ӕвзаг.» Джиоты Азеринӕ.

«Ирон ӕвзаг — мӕ уды рухс.»Цогойты-Хуырымты А.

«Ирон дзырд.» Дзуццаты Зӕл.

«Нӕртон ӕвзаг.» Касаты Аслан.

2-аг амонӕг

Цард рӕсугъд уӕд у, ӕмӕ хъӕбул куы хъуса алыбон йӕ мады фӕлмӕн хъӕлӕс, йӕ мадӕлон ӕвзагыл куы зӕлой ирон дзырдтӕ:

Ӕмдзӕвгӕ «Ирон дзырдтӕ.»

3-аг амонӕг

Адӕймаг амондджын уӕд у, куы базона аргъ кӕнын йӕ рагфыдӕлтӕн, йӕхицӕн, йӕ фыды зӕххӕн, сӕрибарӕн, йӕ мадӕлон ӕвзагӕн, еуӕд ӕхсиддзӕн йӕ дадзинты алкӕддӕр ирон туг!

Йӕ райгуырӕн бӕстӕ чи уарзы, уый сӕрбӕрзондӕй, сӕрибарӕй йӕ мадӕлон ӕвзагыл дзуры, зӕгъгӕ, къӕлӕт хӕссыныл чи не сразы уа йӕ царды, ӕрмӕстдӕр уый бахъахъхъӕндзӕн йӕ мадӕлон ӕвзаг. Ӕрмӕстдӕр ирон туг кӕмӕн фыцы йӕ риуы, еуый нӕ ферох кӕндзӕн йе взаг.

1. Ӕмдзӕвгӕ «Ӕз нӕ хастон къӕлӕт.»

1. Ӕмдзӕвгӕ «Ирон туг.»

Цард бӕллиццаг у уӕд, кад дын куы кӕной , цы адӕмы хсӕн цӕрыс, уыдон, фӕлӕ кады аккаг та уыдзынӕ уӕд, ӕмӕ куы зонай , куы уарзай дӕ мадӕлон ӕвзаг!

Ирон дзырды рӕсугъд азӕлд,

Куыд уарзон дӕ, куыд адджын дӕ!

Ныййарӕджы фӕлмӕн узӕлд,-

Ирон ӕвзаг – дӕ зарджытӕ.

Ирон ныхас – цӕугӕ кадӕг,

Нӕ фӕндагыл ӕрвхуыз суадон.

Ирон ӕвзаг, ирон зарӕг –

Нӕ фарны сӕр, нӕ хӕзнадон!

2-аг амонӕг

Ирон ӕвзагыл цӕрӕнбонты фыстой ӕмӕ фысдзысты сӕ зӕрдӕйы ӕнкъарӕнтӕ нӕ фысджытӕ ӕмӕ нӕ поэттӕ. Уыдон, куыд байхъуыстат, афтӕмӕй, диссаджы рӕсугъд равдыстой сӕхи хъуыдытӕ ӕмӕ ӕппӕт ирон адӕмы хъуыдытӕ дӕр.

3-аг амонӕг

Абоны царды сагъӕссаг у ирон ӕвзаджы фидӕн, фӕлӕ йӕ цалынмӕ уарзӕм, цалынмӕ йыл хъуыды кӕнын фӕрӕзӕм, цалынмӕ ирон сывӕллон дзура йӕ мадӕлон ӕвзагыл, уӕдмӕ йын тӕссаг нӕу фесӕфынӕй.

Байхъусӕм ма уӕдӕ ирон адӕймаджы сагъӕстӕм.

Хуыгаты Мырзабег. «Иры взаг – мӕ сагъӕс.»

1-аг амонӕг

Ирон лӕгӕн йе взаг ӕрмӕст йӕ сагъӕс нӕу. Уый у , Дзуццаты Хадзы-Мурат куыд загъта, афтӕмӕй – йӕ хъарӕг дӕр, йӕ зарӕг дӕр, йӕ фарн дӕр, йӕ цин дӕр ӕмӕ йӕ уарзт дӕр.

Ӕмдзӕвгӕ «Ме взаг.»

2-аг амонӕг

Историйы дард фӕндӕгтыл, ӕнусты сӕрты ӕрхаста ирон фарн махӕн ирон дзырд, цӕмӕй йӕ мах дӕр бахъахъхъӕнӕм скифтӕ ӕмӕ сӕрмӕттау.

«Ирон дзырд.» Хъодзаты Ӕхсар.

«Ирон дзырд.» Чеджемты Ӕхсар.

3-аг амонӕг

Абон мах куыд бамбӕрстам, афтӕмӕй «Ирон лӕг хъуамӕ баззайа иронӕй!» афтӕ фыста Айларты Михал, ӕмӕ афтӕ хъуамӕ хъуыды кӕнӕм мах не ппӕт дӕр.

Ӕмдзӕвгӕ «Ирон лӕг хъуамӕ баззайа иронӕй.»

Ууыл абон нӕ бӕрӕгбоны хӕс сӕххӕст кодтам.

Стыр бузныг уын. Уарзут уӕ мадӕлон ӕвзаг, мадӕй зынаргъдӕр нӕй, мады руаджы базонӕм, цы взагыл дзурӕм, уый, ӕмӕ йын кад кӕнын хъӕуы цӕрӕнбонты!

Скачать материал

Краткое описание документа:

Цели и задачи:   Показать роль языка в жизни человека и в жизни общества;             — прививать любовь и бережное отношение к родному языку и к языку братских народов;

— развивать стремления быть терпимым в обществе людей; воспитывать интернационализм.

В настоящее время огромное значение имеет интернациональное воспитание школьников. Особенно с тех пор, как бывшие социалистические республики захотели стать отдельными государствами. Минимум для двух поколений продемонстрировали неприемлемое проживание в мире и в дружбе, а сейчас, когда появилась опасность извне, то опять возвращаются на круги своя, как заблудший сын к отцу. И это очень хорошо, конечно. Но посеянное семя даёт свои ростки. А нам, учителям опять расхлёбывать и начинать сначала. 

слово,осетинский язы— Кораева Фиолета Тареловна

Скачать:

 Уарзын  æз ирон ныхас ,ирон дзырд!

 Ирон æвзаг куы нал зона ирон ,

 Уæд уый уыдзæни  æнæ уидаг  бæласау

 Ирон æвзагæн чи кæна кæрон

 Уый хъуамæ Ирон хæхты  зæй фæласа!

-Мадæлон æвзаг !  Сывæллон фыццаг  зарæг  цы æвзагыл фехъусы, йæ фыццаг къахдзæфтимæ цы фыццаг дзырдтæ фæзæгъы,  уыдон вæййынц мадæлон æвзагыл. Адæймаджы хъомыл кæнынæн,  йæ зонынндзинæдтæ парахат кæнынæн,  æцæг лæг суæвынæн иууыл ахсджагдæр фæрæз у мадæлон æвзаг

-Мадæлон æвзаг у адæмы фарн æмæ æгъдау иу фæлтæрæй иннæмæ адæттыны  сæйраг фæрæз.

Æвзыджы хъысмæт у адæмы хъысмæт.

Адæмы фидæн баст у йæ æвзаджы фидæнимæ.

Алы адæмæн дæр тулдз бæласау ис уидæгтæ, зæнг æмæ къалиутæ. Уидæгтæ сты  йе взаг, зæнг – йе гъдæуттæ, къалиутæ йæ царды мидис.

— Бæласæн йæ къалиутæ куы ныццæгъдай, фæлæ  йæ уидæгдтæ хъыгдард куы нæ баййафой, уæд та зæнг ног къалиутæ рауадздзæн,йæ зæнг ын куы алыг  кæнай , фæлæ йæ уидæгтæ цардхъомæй куы  баззайой ,  хъыгдард куы нæ баййафой, уæд та тау суаддзысты æмæ йын зæнг дср уыдзæн æмæ къалиутæ  дæр. Гъе — фæлæ йын йæ уидæгтæ кы ныллыг кæнай, усд æрцыд йе сæфт.

— Ахæм хъысмæт ис алы адæмыхаттæн дæр: йæ фидæн аразгæ у йæ уидæгтæй, йе взаджы цардхъомæй. Æмæ йæ сæфт кæй нæ фæнды, уыцы адæм ацы æцæгдзинад хъуамæ йæ зæрдыл дара.

Афтæ махæн ирæттæн дæр уый иудадзыг хъуыдыйаг у.

Мингай азты сæрты нæм нæ хистæр фæлтæры фæрцы цы рæсугъд æвзаджы фарн æрхæццæ уый мах дæр хъуамæ фидæны фæлтæртæм адæттыныл зæрдиагæй бацархайæм.

— Ирон æвзаг у аргъæуттæ, таурæгътæ, æмбисæндтæ Нарты кадджыты æвзаг, Къоста, Васо, Секъа æмæ иннæ куырыхон лæгты æвзаг. Мадæлон æвзаг нæ туджы ахъары мады æхсыримæ. Йæ а-лол-лай-ы зарджытимæ, хистæрты æгъдæуттæ æмæ таурæгътимæ.

— Æвзаг цас фылдæр куса, цас ыл фылдæр дзурой æмæ фыссой, уыйас фидар- дæр кæны.

Æмæ æвзаг фидар куы уа, уæд адæм дæр æнгомдæр сты, æмуддæр вæййынц.

-Адæм се взагæй адæм сты, æмæ йын хъуамæ авгау æрхауынæй тæрсæм, хъахъхъæнæм æй цæстыгагуыйау.

Кæд æцæг ирæттæ стæм , æмæ не взаг уарзæм , уæд æй хъуамæ зонæм.

Нæ мадæлон ирон æвзагыл цалынмæ адæм дзурой, уæдмæ кæндзæн тыхджындæр, аивæй – аивдæр, æмæ уыдзæн æнусон.

— Адæм дзурынц се взагыл- æвзаг цæры.

Æмæ цæмæй иннæ  адæмты æхсæн ма атайæм, ууыл хъуамæ не ппæт дæр зæрдиагæй бацархайæм. Æмæ нæ ахсджиагдæр хæсыл банымайæм ирон адæмы æртæ хорзæхы, æртæ удхосы бахъахъхъæнын.

Уыдон сты — не взаг, нæ фарн, не гъдау.

Ацы æртæ удхосæй йæхи æнæхай чи фæкæна, уымæн ирон схонæн нал ис.

— Ирон дзырд, ирон зæххыл куы фæцуда,уæд ма зæхх уыдзæн, фæлæ ирон адæм нал уыдзысты.

Мах хъуамæ сæрыстыр уæм ирæттæ кæй стæм уымæй.Уæд рæздзæн нæ ирон æвзаг, æмæ йæ цæрæнбон фылдæр кæндзæн.

-Абоны бæрæгбонмæ бацæттæ кодта не скъола дæр.

Ирон æгъдаумæ гæсгæ хистæр кæстæры разæй дон дæр нæ фæнуазы.

Уыцы фæтк абон дæр хæлд нæ цæуы, уымæ гæсгæ нæ абоны равдыст байгом кæндзысты 5 кълас

Оставьте свой комментарий

Начало формы

​

Предварительный просмотр:

«Рай, мӕ бӕстӕ, зӕл мӕ мадӕлон ӕвзаг!»

Зал ифтонггонд у сывӕллӕтты нывтӕй темӕ «Мӕ Ирыстоныл», цитатӕтӕ мадӕлон ӕвзаджы тыххӕй фӕйнӕгыл ,ирон чингуыты равдыст къуымы, зӕлы музыкӕ.

Рацӕуынц 2 скъоладзауы дзургӕйӕ:

Казик: Нӕ зоныс, цы хабар у, цӕмӕн рауай-бауай кӕнынц иууылдӕр?

Вадим: Мӕгъа, кӕд исты бӕрӕгбон у…(Ӕрбауайы чызг плакатимӕ)

           Кӕри, цы бон у абон, зӕгъ-ма.

Кӕринӕ: Абон у ирон ӕвзаджы бон, рох уӕ фӕци? Уӕ фыдуагдзинады аххосӕй, ӕвӕццӕгӕн! Казик, нӕ йӕ хъуыды кӕныс?

Казик: Ӕцёг, ӕцӕг! Ныхӕстӕ дӕр ма мын куы уыд бӕрӕгбонмӕ!

Вадим (былысчъилӕй): Алы аз та ирон ӕвзаджы бон вӕййы! Цымӕ цӕмӕ гӕсгӕ?

Кӕринӕ: Уымӕн  ӕмӕ иронау  раст ничиуал дзуры, ничиуал кӕсы, суанг ма заргӕ дӕр рӕдыдтытимӕ кӕнынц!

Вадим: Ӕз тынг рӕсугъд дӕр ма дзурын!

Казик: Алӕ-ма уӕдӕ, иронау зӕгъ  — Звонок уже звенел.

Вадим: Ха-ха-ха!  Мӕлӕты диссаг хъуыддаг: Звонок уже уыди!

(Казик ӕмӕ йыл Кринӕ худынц)

Уый дын дӕсны!

Кӕринӕ: Уӕдӕ ма ноджыдӕр зӕгъ — Сегодня я буду выступать на празднике.

Вадим:  Табуафси! Абон ӕз выступат кӕндзынӕн праздникы.

(Казик ӕмӕ та йыл Кӕринӕ худынц, Вадим йӕ сӕр ныхы)

Кӕринӕ: Федтай, Зондаби! Зонын, дам, иронау рӕсугъд дзурын. Йе афтӕ дзурынц абон бирӕ ирӕттӕ, ӕмӕ  уымӕн хъӕуы бӕрӕгбӕттӕ, алыхуызон мадзӕлттӕ  аразын, цӕмӕй не ‘взаг ма мӕгуыр кӕна.

Казик: Раст дӕ, Кӕри, кӕннод афтӕмӕй ӕцӕг фесӕфдзӕн, амӕлдзӕн…

Вадим: Ӕмӕ иунӕг мах бӕрӕгбонӕй цы рауайдзӕн? Цы пайда йын фӕуыдзӕн?

Кӕринӕ: Ӕмӕ иунӕг мах нӕ аразӕм абон бӕрӕгбон, Вадим. Ацы бон Ирыстоны ӕппӕт скъолаты дӕр дзурдзысты, зардзысты, кафдзысты иронау.

Казик: Ӕмӕ цас сты нӕ республикӕйы скъолатӕ, уый зоныс? Ӕнӕхъӕн  212 скъолайы!

Вадим: Ух ты-ы-ы!

Казик ӕмӕ Каринӕ: Ух ты нӕ, фӕлӕ — ӕй-джиди, уый дын гъе!

Каринӕ: Цӕй уӕдӕ, нӕ бӕрӕгбон райдайын афон у, ныффӕстиат стӕм!

Казик: Ӕмӕ йӕ райдайдзыстӕм диссаджы   рӕсугъд  ныхӕстӕй нӕ ирон мадӕлон ӕвзаджы тыххӕй!

1. Янё- Ирон ёвзаг

2.Данё- Ирон туг-1

3.Каринӕ- Ирон туг –2

4.Алан-Мадалон авзаг

5. Ирыстон 1-Данилё

6.-Русик (Ирыстон-2)

7.Лорӕ- Цы рӕстӕг базыдтон…

      8.Зарӕг  «Мадёлон ёвзаг» (Лорё, Кёринё, Кёринё, Янё)

Рацёуынц иууылдёр размё, сё сёрёй ныллёг акувгё сценёйё ахизынц.

Ахуыргёнёг: Ныр та – цыбыр викторинё, нё мадёлон ёвзаг куыд зонут, уый сбёрёг кёнынён. Разы стут? Ёцёг уё зёрдыл дарут — ёппёты фылдёр дзуёппытё чи радта, уымё ёнхъёлмё кёсдзён хёрзиуёг – грамотё. Уёдё хъусут.

1. Ирон ёвзаг ирёттён цавёр ёвзаг у?(мадёлон)

2. Цал дамгъёйы ис ирон алфавиты?(43)

3. Чиныг кём райгуыры?(рауагъдады)

4.Ударени иронау цы хуыйны?(цавд)

5.Бёхджынёй, барёгёй чи тагъддёр уайы?(ёмхуызон)

6.Йё мадёлон ёвзаг ёмё райгуырён бёстё чи уарзы, уый куыд фёхонынц? (патриот)

7. Уё пъартфелы цы хёссут, уыдон куыд хуыйнынц?(ахуыргёнён дзауматё)

Конец формы

1
СЦЕНАРИ
«Мæ уарзон МАДÆЛОН ÆВЗАГ».
(Бæрæгбоны  райдианы  сценæйыл  æвдыст  цæуы  презентаци   Ирыстоны  тыххæй,
ирон  фысджытæй  æмæ  ирон  хæхты  диссаджы  æрдзæй).
Бæрæгбон  байгом  кæндзæн  Мæргъиты Зитæ Василы чызг  Хуыгаты Сергейы
æмдзæвгæ «Ирон æвзаг» .
 Хъуысы мелоди. 
1 ­ кæсæг: Мæрзойты Сослан.
2 –кæсæг: ЛАЗАРТЫ ВИКТОР.
1 ­ кæсæг:   ­  Уæ бонтæ  хорз  зынаргъ  æмбæлттæ!
­ Тынг  æхсызгон  нын  у  абон  та  ногæй  кæй  æрбамбырд  стæм,  æмæ  та  мæнæ
нæ  иумыйаг  рæсугъд  ирон  бæрæгбоныл  кæй  цин  кæнæм.   Адæймаг  фыццаг  йæхи
хъуамæ  уарза,  стæй  та  искæй.  Де  ‘взаг  ды  куыннæ  уарзай,  уæд  æндæр  нацийы
та  кæм  хъæуы.  
Алы  иронæн  дæр  сæрбæрзондæй  йæ  бон  хъуамæ  уа  зæгъын:  «Æз  дæн  ирон». 
2 – кæсæг:   Язык- это тот родник ,который зачахнет ,иссохнет, если к
нему не будут приходить, чтобы напиться его чистой воды. Но и
хранить его необходимо от засорения… Осетинский язык богат,
красив, сложен. И этот праздник – тот самый повод насладиться
звучанием и произношением родной речи. Его задача в умножении
любви подрастающего поколения к родному языку, чтобы дети
впитывали его с молоком матери, с первыми колыбельными
песнями и сказками.
Ирон дæн æз, æз дзурдзынæн иронау!
Зынаргъ мын у мæ мадæлон æвзаг!
Мæйдар æхсæв нын рухс уыдзæнис бонау,­
Ирон æвзаг ирон фарнæй у дзаг.
Фыдæлты фарнæй хайджын дæ, Ирыстон!
Рæвдауы нæ ныййарæгау дæ зæхх.
Хъæбулау дыл мæ зарджытæ фæфыстон, 2
Хъæдабæйыу дæ тыгъ быдыры цъæх.(Кесаев №3)
1 ­ кæсæг:   15­æм     майы   æппæт   Цæгат   æмæ   Хуссар     Ирыстон   фæбæрæг
кæнæм   иумæ   нæ   ирон   æвзаджы   бæрæгбон. Майы   мæй   у   дидин   æфтауæн
рæстæг,   æмæ   уадз   æмæ   нæ   ирон   адæмы   царды   бæлæстæ дидин   æфтауой,
уадзой  арф  уидæгтæ,  цъæх  арвы  бын.
Дыууæ  мин  æртыккæгæм  азæй   фæстæмæ мах   стыр   цинимæ   фембæлæм
ацы  рæсугъд   бæрæгбоныл.
2 – кæсæг:   Указом президента Республики Северная Осетия- Алания,
начиная с 2003 года 15 мая отмечается День осетинского языка и
письменности.
1 ­ кæсæг:   Ацы  бæрæгбон  нын  дæтты  фадат  æмæ  стыр  уæрæх  авналæнтæ,
цæмæй  нæ  гыццыл  Ирыстоны  алчидæр  дзура  йæ  мадæлон  æвзагыл, цæмæй  ма
бауадзæм  цудын  не ‘взаг,нæ  уарзон  Ирыстоны  хæхтыл  зæла  ирон  зарæг æмæ
фæсивæды   цæвджыты   æхситт.. Ацы   бон   æвæццæгæн   æнæхъуаджы   не   ‘рцыд
æвзæрст,    Мин  аст   сæдæ  нæуæдз  фарæстæм  азы     15­æм     майы     рацыд
мыхуыры  Хетæгкаты Къостайы    чиныг «Ирон  фæндыр» дæр.
2 – кæсæг:   15 мая 1899 года во Владикавказе вышел в свет сборник
стихов Коста Левановича Хетагурова «Ирон фæндыр»
(«Осетинская лира»)-первая литературная книга на осетинском
языке.
Куыд хъæздыг у ирон æвзаджы суадон!
Нæ байсысдзæн æнустæм дæр йæ цад.
«Ирон фæндыр» ­ нæ зондамонæг фаззон, 
Хæссы сæрибар, амонд æмæ цард.
Нæртон æвзаг – нæ хæхты хуызæн рагон,
Ныййарæг мадау, ды уымæн зынаргъ.
Къостайы фæдзæхст ма рох кæнут абоН,
Æххæст кæнут йæ бæллицтæ сымах!
(ХАДАЕВА) 3
1 ­ кæсæг:    Ацы  ныхæстæ  комкоммæ  дæр  махмæ  хауынц,  фæсивæдмæ,  йæхи
ирон  чи  хоны,  ирон  зæххыл  чи  цæуы,  йæ  рæсугъд  æрдзæй  йын  йæхи  чи  хъал
кæны, амонд ацы  зæххыл  чи  ссары,  уыдонмæ.
    Сидæм    сымахмæ    нæ   ирон   фæсивæд,     дзурут    иронау,   дзурут     Къостайы
æнæмæлгæ  æвзагыл,  ма  йæ  бауадзæм  сæфын,  знæгты  къæхты  бынмæ. Уыцы
диссаджы   рæсугъд   æвзаг   махмæ   æнусты   сæры   ралæвæрдтой   нæ   фыдæлтæ
скифтæ,     сæрмæттæ     æмæ     алантæ.   Мах     дæр     æй     адæттæм   нæ     сæрты,
фæлтæрæй­фæлтæрмæ.
2 – кæсæг:    Осетинский язык относится к Иранской группе
индоевропейской языковой семьи, является единственным
преемником скифо – сармато- аланского языка, и делает его
уникальным памятником самобытности, истории и культуры
осетинского народа. Большое эмоциональное значение
сегодняшнего праздника трудно переоценить, без языка нет и
нации.
« Читая чудесные строки «Ирон фæндыра», осетины впервые всем
существом осознали, что они – один народ, что у них одна культура,
одна исстрадавшаяся душа, они чаяния и мечты», писал Васо Абаев.
1 ­ кæсæг: Ныр та   бакæсæм  цыбыр  юмористикон  сценкæ  «Ирон чызджытæ ».
Сценкæ«Ирон  лæппутæ»
(Дыууæ  лæппуйы  æрбауайынц. Хъæуы  уазæг  сæм хæстæг  бацыд,  æмæ  сæм  
дзуры)
Уазæг:   ­ Уæ  бон  хорз  чызджытæ!( )
Аланчик : ­  Здрасте!( )
Батик: Привет!(  )
Уазæг:     Иронау  нæ  зонут,  ацы  хорз  чызджытæ?
Аланчик: ­  Æз  зонын.  Скъолайы  дæр  ирон  проходит  кодтон.  Фæлæ  мæнæ  
Батик хорз  нæ  зоны,  уый  половина  осетин  у.
Уазæг:   Ома  куыд половина?
Аланчик: ­  Йæ  мад  уырыссаг  у. 4
Уазæг:   Æмæ  уæд  ды  та  цахæм  осетин дæ? Стæй  дæ  ном  цы  хуыйны?
Аланчик:  Æз  та  целый  осетин дæн.  Стæй  мæ  ном  та  Аланчик.
Батик: Аланчиккæн йæ  родителтæ  осетинтæ  сты  дыууæ  дæр.
Уазæг:  Æмæ  ахуыр  та  кæм  кæнут?
Батик:  Æз  Владикавказский техникумы,  первый  курсы.
Аланчик:  Æз  дæр Батиккы  однокурсник  дæн.
Уазæг:  Æмæ  цæргæ  та  кæм  кæнут?
Аланчик:  Æз  Ардонский  дæн.
Батик:  Æз  та  Владикавказский.
Уазæг:    О, оооо!  Уæдæ  уæ  иу  горæттаг  у,  нæ?
Батик:   О,  о !  Æз  Владикавказаг  горæттаг  дæн.
Уазæг:    Уæдæ  мæм  хъусут,  целая  осетинка  æмæ  половина  осетинка.
Иронау  дæ  ном  хуыйны  Батраз.   Дæуæн  та  Алан.  Стæй  уæ  иу      
Дзæуджыхъæуккаг у,  иннæ  та  Æрыдойнаг.  Стæй  уæ  целый  æмæ  половина 
дæр  ничи  у,  Алан  у  сыгъдæг  ирон,  кæцы  Батиккæй  ницæмæй  хицæн  
кæны.
Батраз  дæр  ирон,  фæлæ  ахæмы  фæхонæм  æрдæг  ирон.
Сымахмæ  та  куыд  фæкаст,  истæмæй  хицæн  кæнынц  кæрæдзийæ  Алан  
æмæ  Батраз?   
Мæнмæ  гæсгæ  дыууæ  дæр  æмхуызон  сты.  Аланчиктæ  æмæ  Батиктæ   
дæр , уымæн  хуыйнынц.
1 ­ кæсæг: Дунейы фарн зæгъæд ,æмæ алы ирон дæр куыд уа цæсгомджын ирон 
фарнæй, алы ирон дæр куыд уа хайджын Къостайы ‘взагæй!
Цард рæсугъд уæд у, æмæ хъæбул куы хъуса алыбон йæ мады фæлмæн хъæлæс,йæ
мадæлон æвзагыл куы зæлой ирон дзырдтæ.
Ирон æвзаг – мæ уды цины цырагъ у,
Ирон æвзаг – цыкурайы фæрдыг. 5
Æвзæгтæ зонын зæрдæтæм фæндаг у,
Æнустæм у æнæцудгæ мæсыг.
Ирон æвзаг,сæууон хуры ыскаст у,
Мæ авдæнмæ йæ зæлтæ хъуыстон æз.
Мæнæн,мæнæн – ныййарæгау зынаргъ у.
Фыдæлты фарн æнусты сæрты хæсс.
Ирон æвзаг – мæ зæрдæйы,мæ туджы,
Ирон æвзаг мæ базырджын кæны.
Куыд фæцуда Иры фарн нæ дуджы,
Цæсты гагуыйау хъахъхъæнинаг ды! (Кабалоева)
2 –кæсæг:  Осетинский язык является хранителем богатейшей
духовной культуры нартского эпоса. Перед современными
осетинами стоит историческая задача сохранения и развития этого
уникального памятника истории и культуры.
­ Нæ  бæрзонд  къæдзæхтæ
Нæ  царддæттæг  зæхх,
Æз  уарзын  мæ  бæстæ
Мæ  райгуырæн  зæхх!!!
Дæу  барын  æз  хæхтыл
Нæ  зæххыл  цæрæг
Дæу  уарзын  а‘бæстыл
Хæрзконд  дæ  бæрæг!!!(Дзанагова Марина)
Под утренним солнцем на древней земле
Алмазом сверкает наш Ир величавый.
Мы пронесем через тысячи лет
Аланскую гордость и славу.(ЛАЗАРОВ)
1 ­ кæсæг:  Ирон æвзагыл цæрæнбонты фыстой æмæ фысдзысты сæ зæрдæйы 
æнкъарæнтæ нæ фысджытææмæ нæ поэттæ. Диссаджы рæсугъд равдыстой сæхи 6
хъуыдытææмææппæт ирон адæмы хъуыдытæ дæр. Абоны царды сагъæссаг у ирон 
æвзаджы фидæн, фæлæ йæ цалынмæ уарзæм, цалынмæ йыл хъуыды кæнын 
фæрæзæм, цалынмæ ирон сывæллон дзура йæ мадæлон æвзагыл, уæдмæ йын тæссаг
нæу фесæфынæй.
Байхъусæм  уæдæ  æмдзæвгæ: 
«Хæхтæ  æмæ  алантæ».
Зон  æй  мæ  Ирыстон 
Æнæ  дæу  сидзæр  дæн,  
Хур  мæ  нæ тавы   дзæбæх.
Цинимæ зæрдæйы 
Урс  цæссыг  фезмæлы  
Афтæ  зынагъ  у  дæ  зæхх.
О,  фæлæ,  иу  сагъæс зилы  мæ  хъуыдыты
Хорз  амонд  кургæйæ  нæу,
Мах  фæстæ  а зæххыл
Чи  цæудзæн,  чи  цæрдзæн
Уый  та  куыд  уарздзæни  дæу?
Сæрыстырæй нæхи ирон куы хонæм
Уæд не ‘взагыл куыд ауыгътам нæ къух?
Æви, мыййаг æй нал хæссæм нæ сæрмæ
Уырыссагау цæмæ дзурæм æдзух?
(КАЧЛАЕВА)
1 ­ кæсæг:   Мах стæм ирæттæ æмæ хъуамæ уарзæм нæ райгуырæн зæхх, 
Ирыстоны  урс  сæр  хæхты  æмæ  цъæх  быдырты,  дидинæгкалæг уыгæрдæнты  
æмææлутоны  ад  чи  кæны, уыцы  хæххон  суадæтты, Ирыстоны  цытджын  æмæ
кадджын  хистæрты.
2 –кæсæг: Осетинский язык является хранителем богатейшей
духовной культуры нартского эпоса. Перед современными
осетинами стоит историческая задача сохранения и развития этого
уникального памятника истории и культуры. Осетинский язык
относится к Иранской группе индоевропейской языковой семьи,
является единственным преемником скифо – сармато- аланского 7
языка, и делает его уникальным памятником самобытности,
истории и культуры осетинского народа. Большое эмоциональное
значение сегодняшнего праздника трудно переоценить, без языка
нет и нации.
1 ­ кæсæг:   Фыдыбæстæ,  ныййарæг  зæхх,  райгуырæн  уæзæг, мад,  фыд, мадæлон 
æвзаг,  мæ  Ирыстон … Цы у æнæ  уыдонæй  адæймаджы цард?
Байхъусæм  уæдæ  æмдзæвгæ: «Мæ Ирыстон».  
(ЗИТА ВАСИЛЬЕВНА)
«Мæ Ирыстон»
Цæй диссаг дæ, мæ Ирыстон,
Куыд адджын у дæ уынд.
Цæй зынаргъ дæ, мæ зæрдæйæн,
Куыд дын æй зæгъон, куыд?..
Куыд дын уарзын, дæ хуры скаст,
Сæууон æртæхты худт.
Дæ аллы хох, дæ аллы дзыхъ,
Мæ цин æмæ мæ уд.
Сабырдзинад дæ зæххыл уæд,
Дидин æфтау фæрнæй.
Мæ Ирыстон, зæххы цъарыл,
Дæуæй зынаргъ дæр нæй!
Цæмæн ма ис сисæн æвзагæй уæлдæр
Ирон æвзаг равзæрдис дисæн
Цæмæ кæнæм не ‘взаг нæхæдæг дæлдæр
Æвзаг куы у удты æвдисæн.
Йæ уарзтæн ивæн нæй лæгæн
Мæ уарзт дæр ивгæ нæу мæнæн
Кæм фæнды дæр цæрон
Уæддæр уыдзынæн æз ирон!
Сты зонды уацхæссæг æппæт дунейы ‘взæгтæ
Нæ дзы ‘взары хæстæг æмæ дарддаг
Фæлæ ныххойы зæрдæйы къæсæртæ
Æрмæстдæр ды, мæ мадæлон æвзаг! 8
Ис æвзагæй нал дзурæм иронау
Ис хъæбулæй не ‘взаг у æвæд
Стыр уырысæн нал хизæм йæ ронæй
Удæй ма куыд уæм ирæттæ уæд?
(ДАТИЕВА)
1 ­ кæсæг: Ирон æвзаг нын баззади Алантæй
Кæнæм йæ кадыл хъуамæ тох
Цæмæй нæ сомбоны кæстæртæй
Ирон дзырд макуы ‘рцæуа рох.
Дунейы тæккæ стырдæр хæрзтæн
У сæ хуыздæр мадæлон æвзаг.
Чи йæм кæсы иунæг боны цæстæй
У гъе уый нæ адæмы ызнаг. (Лазаров)
       1 ­ кæсæг:   Сценкæ «Раст  дзуапп
«Раст  дзуапп»
Ахуыргæнæг:   Симон  «4»  ма   мын  «2»­  ыл  фæдих  кæн.( 
Симон:  ( архайы,  нæ  йын  уайы)  Æмæ  цы  фæдих  кæнон?.( 
Ахуыргæнæг:  Цыппар  фæткъуыйы  фæдих  кæн  дæхи  æмæ  Сосланыл.
Симон:  Æртæ  мæн,  иу  иу  та  Сосланы.
Ахуыргæнæг:  Æмхуызон  сæ  фæдих  кæн.
Симон:  Æмæ  Сослан  мæнæн    æрдæгыл  фæдих  кæнит. Стæй  дыргъæй  
фæткъуыйы  едтæмæ  ницы  уарзын , æмæ  дзы  фылдæр  нæ  раттдзынæн.
Ахуыргæнæг:   Хорз  уæдæ,  кæд  фæткъуы  нæ  дæттыс,  уæд  тачылауитæ  
фæдих  кæн.
Симон:    Уый  уыдзæн  цыппар .
Ахуыргæнæг:Цæмæн  цыппар?
Симон:  Уымæн  æмæ  æз  чылауитæ  нæ  уарзын  æмæ  сæ  иууылдæр  Сосланæн  
дæттын. 9
Ахуыргæнæг:   Æвæццæгæн  æй  нæ  зоныс  æмæ  афтæ  æфсæндтæ  кæныс.
Симон:  Уæдæ  йæ  кæд  ды  зоныс, уæд  ма йæ  зæгъ.
Ахуыргæнæг:   Æз  æй  зонын,  фæлæ  ма  дæ  боныг  радав.(дæтты  йæм  æй)
«4»­ы   « 2»йыл  куы  фæдих  кæнæм,  уæд  дын  йæ  дзуапп  фыссын  дæ  боныджы  
«Дыууæ»!!!  Уый  дын  раст  дзуапп.
Симон:  (Йæ  боныг  райста   æмæ  ацыд).
Кæрон.
1 ­ кæсæг: Мæлæн дын нæй нæ фыдæлты æвзаг
Дæ зæронд мад у ацы зæххы къори.
Æмæ куы сæфа ма зæгъæд ызнаг
Дæуимæ сæфы дунейы истории.
Худинаг уæм нæ кæсы
Æнцад бадын фыддæрагæн
Иу уæ куы нæ тæрсы
Фесæфынæй Иры æвзагæн (Марзоев)
ДЫУУÆ  ИРЫ
Дыууæ  Иры – дыууæ  цæсты  лæгæн,
Ирон  лæгæн  йæ  ныуарджын  къабæзтæ.
Нæу  иу  Ирæн дыууæ  дихы  кæнæн, ­ 
Куыд цæрдзæни нæ байзæттаг,  нæ  хъæстæ?
Дыууæ  Иры – нæ  абон  æмæ  райсом,
Æрбатымбыл  уæм  иу  къухы æнгуылдзтау:
Уæлæмæ  сисæм   нартфыдæлты  ном,
Ирон  цыт  суæд нæ  фыдгултæн  рæхуыстау.
Дыууæ  Ирæн  ис  иу  уды  сæ  тых, 
Сæ гуырдз  дæр иу  у  рухс  царды  цæрынæн.
Дыууæ  Иры   сты  уадындз  æмæ  дзых.
Æнæ  кæрæдзи  зарæгæн  нæй  гуырæн (Саракаева) 10
Дæ мады æвзагыл
Кæд дзурыс, кæд зарыс,
Дæ фыдгул ызнагæн
Йæ сау зæрдæ марыс.
Кæд рохæй ыскуыдта
Дæ мады æвзаг, ­
Йæ къах дыл æркъуырдта
Дæ фыдгул ызнаг! (Маргиева)
1 ­ кæсæг:  Уæдæ  ахуыр  кæм  вæййы  уым  худгæ  дæр  акæнынц.
Бакæсæм  цыбыр  юмористон  сценкæ:« Ирон нæ зони»­мæ.
Сценкæ «Ирон нæ зони».
Зæронд ус(Гагиева Кристина) (йæ къухы лæдзæг, сумкæ,
кæсæнцæстытæ.)
Лæппу:(Плиев Арчил(Телефон наушниктæ)
Зæронд ус: (Рацæуы йæ къухы гæххæтты гæбаз, кæсы йæм æмæ
цыдæр агуры).
Мæ хæдзар!! Кæм æй агурон?? Стæй цы æлхæнын, уый дæр куы
нæ зонын . уæдæ æнæахуырæй взæрдæр исты ис? Цы зæгъон мæ
рæстæгæн скъолайы дуарæй никуы бакастæн, стæй уæд мæ
кæстæр хомæ та чи кастаид. Мæ мад куы нæв бакуыстаид, уæд та
æххормагæй мардаиккам. О.о. !! уæртæ уыцы лæппуйы куы
афæрсин. Хорз лæппу, дæ бон хорз!
Лæппу: (нæ хъусы, йæ хъусты наушниктæ, йæ къухты та телефон,
афтæмæй йæхинымæр кафы йе уæхсджытæй).
Зæронд ус: Дæумæ дзурын лæппу! (æвналы йæм) Нæ мæ хъусыс??
Æви ирон нæ дæ??
Лæппу: (исы йæ наушниктæ) – Что бабуля? Я ирон нæ жонис.
(фæстæмæ сæ бакодта йæ наушниктæ)
Зæронд ус: (гæххæт æм дары) Мæ фырты фырт рынчын у, æмæ
хостæм рацыдтæн горæтмæ. Æркæс ма ацы гæххæтмæ æмæ мын
афтек дæр бацамон.
Лæппу: Бабуля! Я же сказал: Нæ жони ирон. Афтек-мафтек, я не
понимаю(иннæрæдæм азылд æмæ та йæхицæн кафы)
Зæронд ус: Ай цавæр лæппу дæ? Зæронд адæймаг дæ сæрмæ нæ
хæссыс æви? (сæ ныхасмæ лæппуйы мад рацыд)
Мад:(КАЧЛАЕВА) Цы дæ хъæуы мæнæ ус? Кæй агурыс? 11
Зæронд ус: О.о. ! Кæдæй уæдæй ма ирон горæты, ирон ныхас
фехъуыстон.мæнæ ацы лæппу дæ лæппу у?
Мад: Мæн у, мæн, а что из этого?
Зæронд ус: Иу ныхасæн мын дзуапп нæ радта, æвæццæгæн
иронау æцæг не мбары, æви мæ хынджылæг кæны?
Мад: Махæн Вовæчкæ по осетински не понимать кæны. Притом,
хæдзары все дзурæм по русски.
Зæронд ус: Ау!! Æмæ уæм æппындæр худинаг нæ кæсы? Ахæм
хæрзконд ирон лæппу, æмæ иронау дзурын йæ сæрмæ нæ
хæссы. ??
Мад: Æмæ ирон та кæм хъæуы? Где это надо?? Мæнæн Вовчик
Мæскуыйы ахуыр кæндзæн.
Зæронд ус: Мæскуы бæргæ хорз у, фæлæ йæхи æвзаг та?? Йæ
мадæлон æвзаг ма хъуамæ зона??
Мад: Оф! Цы кадджын дæм кæсы ирон æвзаг. Цы нын ныууагътой
нæ предкæтæ?
Зæронд ус: (зæхх æрхоста лæдзæгæй) Цы? Æмæ кадджын
æгъдæуттæ æмæ рæсугъд æвзаг! Кæцыйы хъахъхъæнын нæ
зонынц мæнæ дæу хуызæттæ! Дæ фыртæн дæр ды сæнад кодтай
йæ мадæлон æвзаг! Æмæ чи у дæ фырт, уый бæрæг дзы нал ис.
Мад: ацы хорз ус, цы дæ хъæуы махæй? Нал нæ ныууаддзынæ
абон? Надоела уже. Цы æххуыс дæ хъæуы? Кæннод мне уже домой
пора.
Зæронд ус: Ницы мæ хъæуы дæуæй. Ирон адæмы низтæ бахæр. !!
Мад: Не поняла! Пошли Вовчик! Ацы деревенщинæ нæ цалынмæ
нæ фæнадта, уæдмæ.(ацыдысты).
1 ­ кæсæг: Уæдæ  нæ  изæр  æрхæццæ  ис  кæронмæ!
 «Мæлæн  дын  нæй, мæ  фыдæлты  æвзаг,­
Дæ  зæронд  мад  у  ацы  зæххы  къори,
Æмæ  куы  сæфай  ма  зæгъæд  ызнаг,­
Дæуимæ  сæфы дунейы  истори!»
                                                                                     Хæрзбон!

СЦЕНАРИ

«15 МАЙЫ ИРОН ÆВЗАДЖЫ БÆРÆГБОН».

(Бæрæгбоны райдыдимæ сценæйыл æвдыст цæуы презентаци Ирыстоны тыххæй, ирон фысджытæй æмæ ирон хæхты диссаджы æрдзæй).

Бæрæгбон байгом кæндзæн нæ колледжы сæргълæууæг Моурауты Алан Лазары фырт.

Кафт — «Хонгæ». Æххæст æй кæны ансамбль «Хъазбег».

1 — кæсæг: Слонаты Сослан

2 –кæсæг: Агъынаты Кристинæ.

1 — кæсæг: — Уæ бонтæ хорз зынаргъ æмбæлттæ!

2 –кæсæг: — Тынг æхсызгон нын у абон та ногæй кæй æрбамбырд стæм, æмæ та мæнæ нæ иумыйаг рæсугъд ирон бæрæгбоныл кæй цин кæнæм.

1 — кæсæг: Адæймаг фыццаг йæхи хъуамæ уарза, стæй та искæй. Де ‘взаг ды куыннæ уарзай, уæд æндæр нацийы та кæм хъæуы.

2 –кæсæг: Алы иронæн дæр сæрбæрзондæй йæ бон хъуамæ уа зæгъын: «Æз дæн ирон».

17.14 къорды ахуырдзаутæ Козаты Алан æмæ Гæбæйраты Кавказæн ныхасы бар.

Козаты Алан: 15 — майы æппæт Цæгат æмæ Хуссар Ирыстон фæбæрæг кæнæм иумæ нæ ирон æвзаджы бæрæгбон. Майы мæй у дидин æфтауæн рæстæг, æмæ уадз æмæ нæ ирон адæмы царды бæлæстæ дидин æфтауой, уадзой арф уидæгтæ, цъæх арвы бын.

2006 азæй фæстæмæ, мах стыр цинимæ фембæлæм ацы рæсугъд бæрæгбоныл. Ацы бæрæгбон мах къухты бафтыд Цæгат Кавказы, уæды президент Дзасохты Алыксандры руаджы.

Гæбæйраты Кавказ: Ацы бæрæгбон нын дæтты фадат æмæ стыр уæрæх авналæнтæ, цæмæй нæ гыццыл Ирыстоны алчидæр дзура йæ мадæлон æвзагыл, цæмæй ма бауадзæм цудын не ‘взаг, нæ уарзон Ирыстоны хæхтыл зæла ирон зарæг æмæ фæсивæды цæвджыты æхситт.. Ацы бон æвæццæгæн æнæхъуаджы не ‘рцыд æвзæрст, 1899 азы 15 майы рацыд мыхуыры Хетæгкаты Къостайы чиныг «Ирон фæндыр» дæр.

Козаты Алан: Ацы ныхæстæ комкоммæ дæр махмæ хауынц, фæсивæдмæ, йæхи ирон чи хоны, ирон зæххыл чи цæуы, йæ рæсугъд æрдзæй йын йæхи чи хъал кæны, амонд ацы зæххыл чи ссары, уыдонмæ.

Гæбæйраты Кавказ: Сидæм смахмæ нæ ирон фæсивæд, дзурут иронау, дзурут Къостайы æнæмæлгæ æвзагыл, ма йæ бауадзæм сæфын, знæгты къæхты бынмæ. Уыцы диссаджы рæсугъд æвзаг махмæ æнусты сæры ралæвæрдтой нæ фыдæлтæ скифтæ, сæрмæттæ æмæ алантæ. Мах дæр æй адæттæм нæ сæрты, фæлтæрæй-фæлтæрмæ.

1 — кæсæг: Уæдæ ма бакæсæм цыбыр юмористикон сценкæ «Сона фæйнæгмæ».

2 –кæсæг: Æххæст æй кæнынц 5.14 къорды ахуырдзаутæ Кумситы Маринæ æмæ Баситы Аллæ.

«Сона фæйнæгмæ».

Ахуыргæнæг: Сона фæйнæгмæ ма рацу.

Сона: Цы та кодтон! Фыдæнæн та мæ фæйнæгмæ рахуыдта.(рацыд йæхи æрцæттæ кодта).

Ахуыргæнæг: Фысс. Мæ мады ном Даро. Мæ фыды ном Гæци. Ме ‘фсмæры ном та Хазби.

Ацы ран мын ссар номдартæ, æмæ сæ базон кæцы хауæнты сты.

Сона: (Фæйнæгмæ кæсы æмæ дзуры) « Даро» у номдар. «Д» йæ райдыдта æмæ ис Дæттынон хауæны. «Гæци» у номдар. « Г» йæ райдыдта æмæ ис Гуырынон хауæны. «Хазби» дæр номдар. «Х» й æ райдыдта æмæ уый та ис Хуызæнон хауæны.

Ахуыргæнæг: Тынг хорз. Фæлæ ма мын дæ боныг радав.

Сона: Æмæ мын цы æвæрыс?

Ахуыргæнæг: Кæй зæгъын æй хъæуы «Фондз», фæлæ йæ кæд базонай кæцы хауæны ис, уæд.

Сона: Хауæнтæй «Ф» йæ ничи райдауы, æмæ никæцы хауæнмæ хауы.

Ахуыргæнæг: Æмæ «æвзæр» та кæцы хауæны ис?

Сона: «Æвзæр» ис Æттагбынатон хауæны.

Ахуыргæнæг: Уæдæ уал дын «æвзæр» æвæрын, стæй дарддæр фендзыстæм.

Сона: (сæргуыбырæй араст).

Кæрон.

1 — кæсæг: Дунейы фарн зӕгъӕд , ӕмӕ алы ирон дӕр куыд уа цӕсгомджын ирон фарнӕй, алы ирон дӕр куыд уа хайджын Къостайы ‘взагӕй!

2 –кæсæг: Цард рӕсугъд уӕд у, ӕмӕ хъӕбул куы хъуса алыбон йӕ мады фӕлмӕн хъӕлӕс, йӕ мадӕлон ӕвзагыл куы зӕлой ирон дзырдтӕ.

1 — кæсæг: — Нæ бæрзонд къæдзæхтæ

Нæ царддæттæг зæхх,

Æз уарзын мæ бæстæ

Мæ райгуырæн зæхх!!!

2 –кæсæг: Дæу барын æз хæхтыл

Нæ зæххыл цæрæг

Дæу уарзын а‘бæстыл

Хæрзконд дæ бæрæг!!!

Байхъусæм уæдæ æмдзæвгæ: «Йе ‘взаг кæмæ у нымад». Æххæст æй кæны 13.14 къорды ахуырдзау Бокъойты Фатимæ

Йе ‘взаг кæмæ у нымад.

Амондджын уый у, йæ номæй                         Адæм кæмæн хæрынц ард.                         Чи вæййы райгонд йæ бонæй,                         Царды кæмæн кæнынц кад.

                         Амондджын уый у, тæхуды,                         Йе ‘взаг кæмæ у нымад.                         Чи йыл фæтыхсы йæ удау,                         Чи йыл нывæнды йæ зард.

                         Амондджын уый у, йæ удæй                         Чи ссудзы ихыл дæр арт.                         Уарзон бæстæйæн рæсугъдæй                         Чи ратты тохы йæ цард.

1 — кæсæг: Ныр та бакæсæм цыбыр сценкæмæ : «Мæхи къахæй æрбацыдтæн».

2 –кæсæг: Бацæттæ йæ кодтой 17.14 къорды ахуырдзаутæ.

«Мæхи къахæй æрбацыдтæн»

Адвокат: Ды Темсыр тынг æвзæр ми бакодтай. Ныр дæ мæ бон бахъахъхъæнын нал бауыдзæн. Сбадын дæ кæндзысты ахæстоны.

Темсыр: Сбадын мæ кæнут! Мæхи къахæй уæм куы æрбацыдтæн.

Адвокат: Тыхамæлттæй дæ суæгъд кодтон дыууæ мæйы размæ ахæстонæй æмæ та ногæй фыдбылыз. Газеты редакторы фыднад фæкодтай, стæй сыхæгтæм бабырыдтæ. Бынтон сæфты къахыл слæууыдтæ!

Темсыр: Газеты редакторæн афтæ хъуыд, ацы фыдбылызты мæ уый баппæрста, стæй сыхæгтæм дæр мæхи фæндæй нæ быбырыдтæн.

Адвокат: Куыд ын хъуыд афтæ. Цы дын кодта?

Темсыр: Уый мæ фæнæмын кодта мæ усæн дæр.

Адвокат: Бæстон ма йæ радзур цы дын кодта?

Темсыр: Газеты раст куы ныффыстаид, уæд ахæм нæдтæ дæр нæ баййæфтаин. Газеты ныффыста Темсыр дам 30 мин сомы адавта. Æз та æрмæст 20 мины радавтон. Мæ ус , уый куы бакаст газеты, уæд мæ тугомæнты фæкодта. Ацу æмæ дам иннæ дæс туманы дæр æрбахæсс. Ратардта мæ æмæ та дыккаг хатт давынмæ бацыдтæн фыдбылызы дæр бахаудтæн.

Адвокат: Цавæр фыдбылызы кой ма кæныс?

Темсыр: Нæ сыхаг лæг нуазаг у. Хæрæндоны йæ куы федтон æхсæвыгон, уæд сæм бабырыдтæн, цæмæй ма 10 мин бахæссон мæ усæн. Сыхаг ус афтæ фенхъæлдта йæ лæг æрбацыд расыгæй æмæ мын фæсдуарæй тебæйæ мæ сæрæн ахæм хафт фæкодта æмæ дыууæ мæйы рынчындоны æрхафтон.

Адвокат: Æмæ сыхаг ус æндæрхуызон хъаст куы бахаста дæуыл.

Темсыр: Сылгоймæгты нæ зоныс, йæхицæй æппæлынмæ хъавыд. Темсыр дам мæм талынджы æрбабырыд æмæ дам федта. Уый мæ усы хъустыл æрцыд æмæ мæм цы æнхъæлмæ кæсы, уый зоныс?

Адвокат: Тынг зын сраст гæнæн у дæ хъуыддаг.

Темсыр: Нæ, нæ! Раст кæнын мæ нæ хъæуы! Ахæстоны мын æдасдæр уыдзæн. Мæ ус мæм ахæм æнтхъирæнтæ æрвиты æмæ æз дæр рынчындонæй ахæстонмæ æрбацыдтæн. Ам мын æдас дæр уыдзæн.

Адвокат: Уæдæ дын кæд ахæстоны æдасдæр у, уæд дæ хорзæхæй. Рæстæг дын уыдзæн æмæ иу дæ цардыл ахъуыды кæн.

Кæрон.

1 — кæсæг: Ирон ӕвзагыл цӕрӕнбонты фыстой ӕмӕ фысдзысты сӕ зӕрдӕйы ӕнкъарӕнтӕ нӕ фысджытӕ ӕмӕ нӕ поэттӕ. Диссаджы рӕсугъд равдыстой сӕхи хъуыдытӕ ӕмӕ ӕппӕт ирон адӕмы хъуыдытӕ дӕр.

2 –кæсæг: Абоны царды сагъӕссаг у ирон ӕвзаджы фидӕн, фӕлӕ йӕ цалынмӕ уарзӕм, цалынмӕ йыл хъуыды кӕнын фӕрӕзӕм, цалынмӕ ирон сывӕллон дзура йӕ мадӕлон ӕвзагыл, уӕдмӕ йын тӕссаг нӕу фесӕфынӕй.

Байхъусæм уæдæ æмдзæвгæ: «Хæхтæ æмæ алантæ».

Æххæст æй кæны 22 къорды ахуырдзау Агъынаты Къостя.

«Хæхтæ æмæ алантæ».

1 — кæсæг: Зон æй мæ Ирыстон

Æнæ дæу сидзæр дæн,

Хур мæ нæ тавы дзæбæх.

Цинимæ зæрдæйы

Урс цæссыг фезмæлы

Афтæ зынагъ у дæ зæхх.

2 –кæсæг: О, фæлæ, иу сагъæс зилы мæ хъуыдыты

Хорз амонд кургæйæ нæу,

Мах фæстæ а зæххыл

Чи цæудзæн, чи цæрдзæн

Уый та куыд уарздзæни дæу?

1 — кæсæг:   Сӕрыстырӕй нӕхи ирон куы хонӕм

Уӕд не ‘взагыл куыд ауыгътам нӕ къух?

Ӕви, мыййаг ӕй нал хӕссӕм нӕ сӕрмӕ

Уырыссагау цӕмӕ дзурӕм ӕдзух?

25 къорды ахуырдзаутæ , ирон æвзаг куыд уарзынц, уымæ бакæсæм.

2 –кæсæг: Тæбуафси! Сценкæ «Ирон чызджытæ».

Сценкæ«Ирон чызджытæ».

(Дыууæ чызджы æрбауайынц. Хъæуы уазæг сæм хæстæг бацыд, æмæ сæм дзуры)

Уазæг: — Уæ бон хорз чызджытæ!

Фатик: — Здрасте!

Светик: Привет!

Уазæг: Иронау нæ зонут, ацы хорз чызджытæ?

Фатик: — Æз зонын. Скъолайы дæр ирон проходит кодтон. Фæлæ мæнæ Светик хорз нæ зоны, уый половина осетинка у.

Уазæг: Ома куыд половина?

Фатик: — Йæ мад уырыссаг у.

Уазæг: Æмæ уæд ды та цахæм осетинка дæ? Стæй дæ ном цы хуыйны?

Фатик: Æз та целая осетинка дæн. Стæй мæ ном та Фатик.

Светик: Фатикæн йæ родителтæ осетинтæ сты дыууæ дæр.

Уазæг: Æмæ ахуыр та кæм кæнут?

Светик: Æз Ардонский колледжы, первый курсы.

Фатик: Æз дæр Светикы однокурсница дæн.

Уазæг: Æмæ цæргæ та кæм кæнут?

СЦЕНАРИ

«Мæ уарзон МАДÆЛОН ÆВЗАГ».

(Бæрæгбоны райдианы сценæйыл æвдыст цæуы презентаци Ирыстоны тыххæй, ирон фысджытæй æмæ ирон хæхты диссаджы æрдзæй).

Бæрæгбон байгом кæндзæн Габеты Аллæ.

Кафт — «Хонгæ».

1 — кæсæг: ХЪÆБÆЛОТЫ МИЛЕНÆ/БОКОТЫ

2 –кæсæг: ЛАЗАРТЫ ВИКТОР.

1 — кæсæг: — Уæ бонтæ хорз зынаргъ æмбæлттæ!

— Тынг æхсызгон нын у абон та ногæй кæй æрбамбырд стæм, æмæ та мæнæ нæ иумыйаг рæсугъд ирон бæрæгбоныл кæй цин кæнæм. Адæймаг фыццаг йæхи хъуамæ уарза, стæй та искæй. Де ‘взаг ды куыннæ уарзай, уæд æндæр нацийы та кæм хъæуы.

Алы иронæн дæр сæрбæрзондæй йæ бон хъуамæ уа зæгъын: «Æз дæн ирон».

2 – кæсæг: Язык- это тот родник ,который зачахнет ,иссохнет, если к нему не будут приходить, чтобы напиться его чистой воды. Но и хранить его необходимо от засорения… Осетинский язык богат, красив, сложен. И этот праздник – тот самый повод насладиться звучанием и произношением родной речи. Его задача в умножении любви подрастающего поколения к родному языку, чтобы дети впитывали его с молоком матери, с первыми колыбельными песнями и сказками.

Ирон дæн æз, æз дзурдзынæн иронау!

Зынаргъ мын у мæ мадæлон æвзаг!

Мæйдар æхсæв нын рухс уыдзæнис бонау,-

Ирон æвзаг ирон фарнæй у дзаг.

Фыдæлты фарнæй хайджын дæ, Ирыстон!

Рæвдауы нæ ныййарæгау дæ зæхх.

Хъæбулау дыл мæ зарджытæ фæфыстон,

Хъæбадæйыу дæ тыгъ быдыры цъæх.

1 — кæсæг: 15 — майы æппæт Цæгат æмæ Хуссар Ирыстон фæбæрæг кæнæм иумæ нæ ирон æвзаджы бæрæгбон.Майы мæй у дидин æфтауæн рæстæг, æмæ уадз æмæ нæ ирон адæмы царды бæлæстæ дидин æфтауой, уадзой арф уидæгтæ, цъæх арвы бын.

2006 азæй фæстæмæ мах стыр цинимæ фембæлæм ацы рæсугъд бæрæгбоныл.

2 – кæсæг: Указом президента Республики Северная Осетия- Алания, начиная с 2006 года 15 мая отмечается День осетинского языка и письменности.

1 — кæсæг: Ацы бæрæгбон нын дæтты фадат æмæ стыр уæрæх авналæнтæ, цæмæй нæ гыццыл Ирыстоны алчидæр дзура йæ мадæлон æвзагыл, цæмæй ма бауадзæм цудын не ‘взаг,нæ уарзон Ирыстоны хæхтыл зæла ирон зарæг æмæ фæсивæды цæвджыты æхситт.. Ацы бон æвæццæгæн æнæхъуаджы не ‘рцыд æвзæрст, 1899 азы 15 майы рацыд мыхуыры Хетæгкаты Къостайы чиныг «Ирон фæндыр» дæр.

2 – кæсæг: 15 мая 1899 года во Владикавказе вышел в свет сборник стихов Коста Левановича Хетагурова «Ирон фæндыр» («Осетинская лира»)-первая литературная книга на осетинском языке.

Куыд хъæздыг у ирон æвзаджы суадон!

Нæ байсысдзæн æнустæм дæр йæ цад.

«Ирон фæндыр» — нæ зондамонæг фаззон,

Хæссы сæрибар, амонд æмæ цард.

Нæртон æвзаг – нæ хæхты хуызæн рагон,

Ныййарæг мадау, ды уымæн зынаргъ.

Къостайы фæдзæхст ма рох кæнут абоН,

Æххæст кæнут йæ бæллицтæ сымах!

(ХАДАЕВА)

1 — кæсæг: Ацы ныхæстæ комкоммæ дæр махмæ хауынц, фæсивæдмæ, йæхи ирон чи хоны, ирон зæххыл чи цæуы, йæ рæсугъд æрдзæй йын йæхи чи хъал кæны, амонд ацы зæххыл чи ссары, уыдонмæ.

Сидæм сымахмæ нæ ирон фæсивæд, дзурут иронау, дзурут Къостайы æнæмæлгæ æвзагыл, ма йæ бауадзæм сæфын, знæгты къæхты бынмæ. Уыцы диссаджы рæсугъд æвзаг махмæ æнусты сæры ралæвæрдтой нæ фыдæлтæ скифтæ, сæрмæттæ æмæ алантæ. Мах дæр æй адæттæм нæ сæрты, фæлтæрæй-фæлтæрмæ.

2 – кæсæг: Осетинский язык относится к Иранской группе индоевропейской языковой семьи, является единственным преемником скифо – сармато- аланского языка, и делает его уникальным памятником самобытности, истории и культуры осетинского народа. Большое эмоциональное значение сегодняшнего праздника трудно переоценить, без языка нет и нации.

« Читая чудесные строки «Ирон фæндыра», осетины впервые всем существом осознали, что они – один народ, что у них одна культура, одна исстрадавшаяся душа, они чаяния и мечты», писал Васо Абаев.

1 — кæсæг: Ныр та бакæсæм цыбыр юмористикон сценкæ «Сона фæйнæгмæ».

Æххæст æй кæнынц ………………………………………………………………

«Сона фæйнæгмæ».

Ахуыргæнæг: Сона фæйнæгмæ ма рацу.(АККАЛАЕВ)

Сона: Цыта кодтон! Фыдæнæн та мæ фæйнæгмæ рахуыдта.(рацыд йæхи æрцæттæ кодта).(ЯНА)

Ахуыргæнæг: Фысс. Мæ мады ном Даро. Мæ фыды ном Гæци. Ме ‘фсмæры ном та Хазби.

Ацы ран мын ссар номдартæ, æмæ сæ базон кæцы хауæнты сты.

Сона: (Фæйнæгмæ кæсы æмæ дзуры) « Даро» у номдар. «Д» йæ райдыдта æмæ ис Дæттынон хауæны. «Гæци» у номдар. « Г» йæ райдыдта æмæ ис Гуырынон хауæны. «Хазби» дæр номдар. «Х» й æ райдыдта æмæ уый та ис Хуызæнон хауæны.

Ахуыргæнæг: Тынг хорз. Фæлæ ма мын дæ боныг радав.

Сона: Æмæ мын цы æвæрыс?

Ахуыргæнæг: Кæй зæгъын æй хъæуы «Фондз», фæлæ йæ кæд базонай кæцы хауæны ис, уæд.

Сона: Хауæнтæй «Ф» йæ ничи райдауы, æмæ никæцы хауæнмæ хауы.

Ахуыргæнæг: Æмæ «æвзæр» та кæцы хауæны ис?

Сона: «Æвзæр» ис Æттагбынатон хауæны.

Ахуыргæнæг: Уæдæ уал дын «æвзæр» æвæрын, стæй дарддæр фендзыстæм.

Сона: (сæргуыбырæй араст).

Кæрон.

1 — кæсæг: Дунейы фарн зæгъæд ,æмæ алы ирон дæр куыд уа цæсгомджын ирон фарнæй, алы ирон дæр куыд уа хайджын Къостайы ‘взагæй!

Цард рæсугъд уæд у, æмæ хъæбул куы хъуса алыбон йæ мады фæлмæн хъæлæс,йæ мадæлон æвзагыл куы зæлой ирон дзырдтæ.

2 –кæсæг: Осетинский язык является хранителем богатейшей духовной культуры нартского эпоса. Перед современными осетинами стоит историческая задача сохранения и развития этого уникального памятника истории и культуры.

— Нæ бæрзонд къæдзæхтæ

Нæ царддæттæг зæхх,

Æз уарзын мæ бæстæ

Мæ райгуырæн зæхх!!!

Дæу барын æз хæхтыл

Нæ зæххыл цæрæг

Дæу уарзын а‘бæстыл

Хæрзконд дæ бæрæг!!!(ТАМИЛА)

Под утренним солнцем на древней земле

Алмазом сверкает наш Ир величавый.

Мы пронесем через тысячи лет

Аланскую гордость и славу.(ЛАЗАРОВ)

1 — кæсæг: Ирон æвзагыл цæрæнбонты фыстой æмæ фысдзысты сæ зæрдæйы æнкъарæнтæ нæ фысджытææмæ нæ поэттæ. Диссаджы рæсугъд равдыстой сæхи хъуыдытææмææппæт ирон адæмы хъуыдытæ дæр. Абоны царды сагъæссаг у ирон æвзаджы фидæн, фæлæ йæ цалынмæ уарзæм, цалынмæ йыл хъуыды кæнын фæрæзæм, цалынмæ ирон сывæллон дзура йæ мадæлон æвзагыл, уæдмæ йын тæссаг нæу фесæфынæй.

Байхъусæм уæдæ æмдзæвгæ:

«Хæхтæ æмæ алантæ».

Зон æй мæ Ирыстон

Æнæ дæу сидзæр дæн,

Хур мæ нæ тавы дзæбæх.

Цинимæ зæрдæйы

Урс цæссыг фезмæлы

Афтæ зынагъ у дæ зæхх.

О, фæлæ, иу сагъæс зилы мæ хъуыдыты

Хорз амонд кургæйæ нæу,

Мах фæстæ а зæххыл

Чи цæудзæн, чи цæрдзæн

Уый та куыд уарздзæни дæу?

Сæрыстырæй нæхи ирон куы хонæм

Уæд не ‘взагыл куыд ауыгътам нæ къух?

Æви, мыййаг æй нал хæссæм нæ сæрмæ

Уырыссагау цæмæ дзурæм æдзух?

(КАЧЛАЕВА)

2 –кæсæг: Бакæсæм сценкæмæ «Ирон чызджытæ».

Сценкæ«Ирон чызджытæ».

(Дыууæ чызджы æрбауайынц. Хъæуы уазæг сæм хæстæг бацыд, æмæ сæм дзуры)

Уазæг: — Уæ бон хорз чызджытæ!(КУДУХОВ)

Фатик: — Здрасте!(КАБУЛОВА)

Светик: Привет!(ДАТИЕВА)

Уазæг: Иронау нæ зонут, ацы хорз чызджытæ?

Фатик: — Æз зонын. Скъолайы дæр ирон проходит кодтон. Фæлæ мæнæ Светик хорз нæ зоны, уый половина осетинка у.

Уазæг: Ома куыд половина?

Фатик: — Йæ мад уырыссаг у.

Уазæг: Æмæ уæд ды та цахæм осетинка дæ? Стæй дæ ном цы хуыйны?

Фатик: Æз та целая осетинка дæн. Стæй мæ ном та Фатик.

Светик: Фатикæн йæ родителтæ осетинтæ сты дыууæ дæр.

Уазæг: Æмæ ахуыр та кæм кæнут?

Светик: Æз Владикавказский техникумы, первый курсы.

Фатик: Æз дæр Светикы однокурсница дæн.

Уазæг: Æмæ цæргæ та кæм кæнут?

Фатик: Æз Ардонский дæн.

Светик: Æз та Владикавказский.

Уазæг: О, оооо! Уæдæ уæ иу горæттаг у, нæ?

Светик: О, о ! Æз Владикавказаг горæттаг дæн.

Уазæг: Уæдæ мæм хъусут, целая осетинка æмæ половина осетинка.

Иронау дæ ном хуыйны Светланæ, кæнæ Ацырухс. Дæуæн та Фатимæ. Стæй уæ иу Дзæуджыхъæуккаг у, иннæ та Æрыдойнаг. Стæй уæ целый æмæ половина дæр ничи у, Фатимæ у сыгъдæг ирон, кæцы Светикæй ницæмæй хицæн кæны.

Светланæ дæр ирон, фæлæ ахæмы фæхонæм æрдæг ирон.

Смахмæ та куыд фæкаст, истæмæй хицæн кæнынц кæрæдзийæ Фатимæ æмæ Светланæ?

Мæнмæ гæсгæ дыууæ дæр æмхуызон сты. Светиктæ æмæ Фатиктæ дæр , уымæн хуыйнынц.

КÆРОН.

1 — кæсæг:   Мах стæм ирæттæ æмæ хъуамæ уарзæм нæ райгуырæн зæхх, Ирыстоны урс сæр хæхты æмæ цъæх быдырты, дидинæгкалæг уыгæрдæнты æмææлутоны ад чи кæны, уыцы хæххон суадæтты, Ирыстоны цытджын æмæ кадджын хистæрты.

2 –кæсæг: Осетинский язык является хранителем богатейшей духовной культуры нартского эпоса. Перед современными осетинами стоит историческая задача сохранения и развития этого уникального памятника истории и культуры. Осетинский язык относится к Иранской группе индоевропейской языковой семьи, является единственным преемником скифо – сармато- аланского языка, и делает его уникальным памятником самобытности, истории и культуры осетинского народа. Большое эмоциональное значение сегодняшнего праздника трудно переоценить, без языка нет и нации.

1 — кæсæг:   Фыдыбæстæ, ныййарæг зæхх, райгуырæн уæзæг, мад, фыд, мадæлон æвзаг, мæ Ир…

Выполнила: Шадрина Н. Д.,

учитель начальных классов

МБОУ СОШ № 24 им. Бутаева К.С.,

РСО-Алания, г. Владикавказ

СЦЕНАРИЙ

ВНЕКЛАССНОГО МЕРОПРИЯТИЯ КО ДНЮ ОСЕТИНСКОГО ЯЗЫКА

Цели и задачи:

— показать роль языка в жизни человека и в жизни общества;

— прививать любовь и бережное отношение к родному языку и к языку братских народов;

— развивать стремления быть терпимым в обществе людей;

— воспитывать интернационализм; способствовать развитию устной речи учащихся.

Оборудование: аудиозаписи музыкальных произведений, выставка книг, национальный флаг, рисунки и фотографии города Владикавказа, гор и рек республики.

Ход мероприятия:

— Было это в те далёкие времена, когда вместо Кавказских хребтов, подпирающих снежными вершинами синее небо, кругом расстилалась ровная степь. Жили в тех местах лишь охотники, да пастухи.

— И вот однажды на одной из вершин появился старик-отшельник. Никто не знал, кто он и откуда появился. Отшельник вел смиренный образ жизни. Все дни проводил он в молитвах. Питался дикими плодами да родниковой водой. Вскоре стал отшельник любимцем Бога.

— Дьявол, который знал обо всех грехах людей, возмутился: — Этот старик был разбойником, а теперь все считают его святым! И сам Бог благоволит к нему!

— И стал тогда дьявол ночами мучить и искушать старца. Долго терпел отшельник и, наконец, обратился с мольбой к Богу:

— О, Господи! Нет больше сил терпеть дьявола! Разреши мне наказать его!

— Удивился Бог такой просьбе, но разрешил. Наступила ночь. В полночь сунул дьявол в пещеру голову. Старец схватил дьявола за нос.

(Громкая музыка)

— Взвыл от дикой боли дьявол и забил неистово хвостом по округе. Загремело всё вокруг, закачалась земля, и началось великое землетрясение. Там, где вздымалась земля, образовались высокие горы. В иных местах от ударов хвоста рушились скалы и появлялись мрачные ущелья.

— Так образовались Кавказские горы.

(Старинная танец «Хонга»)

— Каждый народ имеет своё неповторимое прошлое. Осетины один из древнейших народов нашей страны.

— Его долгая, по – своему богатая история, полная труда, борьбы с врагами, дружбы с соседними народами, представляет собой волнующую картину многовековой истории нашей великой Родины.

— Территория Северной Осетии была заселена человеком с глубокой древности, который учёные называют «каменный век» — это 4 век до нашей эры – уже тогда появились иглы, ножи, украшения. Изготовляли их из меди.

— Бронзовый век – 3 тысячелетие до нашей эры. Древние жители Осетии научились получать бронзу – это крепкий сплав меди и олова – из него делали прочные орудия труда.

— Кобанские племена. Жили они в 1 тысячелетии до нашей эры. У селения Кобан археологи нашли могильник с великолепными бронзовыми изделиями – посуду, топоры, кинжалы, бусы, пряжки – которые были украшены изображением животных или орнаментом. Кроме бронзовых вещей уже встречались и железные.

— Кобанцы поклонялись солнцу, верили в загробную жизнь и почитали своих предков. Молились духам домашнего очага, охоты, урожая. Они отражали окружавший их мир в рисунках, в скульптурных изображениях животных, в сценах охоты. У кобанцев была высокая культура – до сих пор сохранились их рисунки, которые используются в орнаментах, в вышивках и резьбе по дереву.

— Скифы появились в начале 7 века до нашей эры. Все скифы были воинами. Основой их войска была лёгкая конница, вооружённая копьём, луком и стрелами.

— Соседями скифов были Сарматы – они вели кочевое скотоводческое хозяйство. Это был воинственный народ, их войско состояло из лёгкой и тяжёлой панцирной конницы. Они завоёвывали соседние земли. А 3 -1 веках до н. э. завоевали Скифию.

— У сарматов женщина была равноправна с мужчиной… сарматские женщины, особенно девушки, участвовали в сражениях наравне с мужчинами (отсюда греческий миф об амазонках, якобы обитавших на Северном Кавказе).

— В 1 веке нашей эры, среди сарматов выделяется сильное сарматское племя – АЛАНЫ – «все они высоки ростом, красивы, у них грозный взгляд» писали о них историки. Потомками алан и являются современные Осетины.

(Танец «Амазонок»)

Вы любите смотреть на горы?

Тогда приветствую я вас!

Чарующие их узоры –

Волшебный эликсир для глаз.

Как притягательно, как близко

Встают хребты передо мной –

Лесистый, Пастбищный, Скалистый,

Водораздельный, Боковой.

Построились хребты Кавказа

Многоступенчатой стеной,

С равнины видно их все сразу,

Как айсберг, взмывший над водой.

Особенно зимою снежной

Сливаются хребтов черты,

Блестят Антарктикой безбрежной

В торжественности красоты.

А летом, помоги мне, Боже,

Восславить эту красоту!

Люблю рассматривать вершины,

Их многогранность, их раскрас.

А лики гордых исполинов,

Мне чудится, глядят на нас.

Я верю, возвратится время,

И тысячи людей опять,

Оставив городское бремя,

Кавказ наш будут посещать.

И души будут очищаться

Под светлой аурой любви,

Налёты чёрствости стираться,

Осетия моя, живи!

(Осетинский вальс)

Есть на земле места красивей, теплее,

Что тут говорить,

Но местом сказочным России

Хочу Осетию назвать.

Высоко в горах в самом сердце Кавказа раскинула свои живописные земли крохотная Осетия.

«Маленькая Швейцария» — так называют Осетию. Край величавых гор и стремительных рек, оплот гостеприимства и древних традиций.

Сама природа создала здесь поистине удивительные по своей красоте и контрасту места. Вечные ледники и покрытые лесами, горные вершины, бурные реки и кристально чистые родники.

— Симд, фæсивæд, симд!

— Танец, который пронёс сквозь века закодированный смысл наших предков. Самый известный, самый сложный в национальной хореографии, гордость Осетии СИМД. Недаром о нём упоминается в гимне Республики: «Здесь прошлое с будущим в СИМДе сошлись» …

— За долгую историю своей жизни «СИМД» постоянно менялся, но одно оставалось неизменным: в танце молились богам, на языке танцев выражали любовь и ненависть, добро и зло, радость и горе…

— Симд нартов – старинный осетинский воинственный танец – молитва. Сначала его исполняли одни мужчины, со временем в нём появились представительницы прекрасного пола. Этот танец и сейчас захватывает дух.

— Помноженный на нечеловеческую мощь и темперамент нартских титанов, СИМД сотрясал землю и горы. И являл собой из ряда выходящее зрелище.Даже боги с небес с изумлением и страхом взирали на богатырский пляс.

— Для нартов СИМД был культовым танцем, через него обращались к высшим силам, настраивались на достойное сражение перед битвой, ну а после – благодарили за победу.

— Местом танца нартов являлось поле «Зилахар» — особое поле, где нарты показывали свое мастерство в верховой езде, владение оружием и искусство танца.

— Однажды танцующим СИМД нартам доложили, что войска Агуров напали на страну нартов. Но они даже не приостановили свой танец, пока не дотанцевали его, — ведь СИМД – танец — молитва.

— Танцующие становились в 2, а то и в 3 яруса… Таким был СИМД нартов – его танцевали только самые сильные…

-Сегодня, как и во времена нартов к его исполнению подходят не менее серьёзно. СИМД несёт в себе не только красоту движений, но и свою, особую философию.

— В далёкие времена зародился Нартский эпос. Нарты – это поэтическое название осетинского народа. В сказаниях изображена жизнь древних осетин.

«Повсюду наивысшей похвалой осетину было сравнение его с Нартом», — отмечал французский ученый Жорж Дюмезиль.

— Быть в юности таким, как нарт Батраз, стальной рыцарь без страха и упрека; сильный, отважный и непобедимый. Батраз всегда помогал нартам, защищал свой народ от врагов.

— Быть в старости как нарт Уырызмаг — мудрый и щедрый патриарх;

— Быть такой женщиной как Шатана, вещая и прозорливая мать народа, чьи руки символ изобилия и хлебосольства.

— Шатана – мудрая женщина, все нарты шли к ней за советом. Она – волшебница, могла превращаться в молодую красавицу или старуху. Понимала язык зверей и птиц, могла вызвать бурю и снег. Шатана вырастила и воспитала Батраза и Сослана. Первая научилась варить осетинское пиво. Вот такие необычные люди были нарты.

О, Нарты, дети древности седой

Своим потомкам мудрость завещали

Неспешной мысли величавый строй

И жизнь достойную без бед и без печали.

Нам хочется, чтоб лучшие черты

Бессмертных предков нами не забылись,

Чтоб в наших детях Нарты воплотились

Носители нетленной красоты!

— Город Владикавказ был основан в 1784 году близ осетинского поселения Дзауджикау или Дзуджыхъу.

— Изначально Владикавказ был крепостью, запирающей вход в Дарьяльское ущелье.

— Императрица Екатерина II назвала новую крепость Владикавказом, что означает «город, владеющий Кавказом».

— Сегодня наш город, является столицей Северной Осетии – Алания и имеет звание – Город Воинской Славы.

— Республика Северная Осетия — Алания.

Как у любого государства у нашей республики есть национальная символика: герб, флаг и гимн.

— На гербе нашей республики изображен снежный барс. Потому что барс очень красивый, сильный, отважный зверь. Он без страха бросается на врага и никогда не отступает, даже если враг сильней. Это означало, что осетинский народ, как барс сильный и смелый в борьбе с врагом, отступление считает ниже своего достоинства.

Белый цвет – символ чистоты, чести, благородства.

Красный – символ воинской доблести и славы.

Желтый цвет – символ изобилия и благодати, солнечного света.

— Северная Осетия – край белоснежных гор — великанов, солнечных долин, бурных рек, ледников и хвойных лесов.

(Звучит «Гимн» республики)

14.04.2022

Оценить

312