Питрау бәйрәме
(Кукмара районы Югары Чура авылы мәктәбе укучылары чыгышы)
Бәйрәм күренешен әзерләделәр: “Тәңкәләр” фольклор ансамбле җитәкчесе, югары квалфикацион категорияле технология укытучысы Азина Галина Павловна;
1 нче квалификацион категорияле татар теле һәм әдәбияты укытучысы Данилова Светлана Григорьевна
И керәшен, карендәшем минем,
Халкымның бер асыл бизәге.
Безнең моңны бер тыңлаганнарның
Гомерлеккә өзелә үзәге.
Керәшен халкының үзенә генә хас булган бәйрәмнәре, гореф-гадәтләре чагылдырылган кичәләре, традицияләре бихисап. Без хәзерге буын аларны югалтмыйча, саклап дәвам итәргә бурычлы. Үзебезнең әби-бабайлардан, әти-әниләрдән өйрәнеп, барлык йолаларны да искә төшереп торырга тиеш. Без бу күркәм традицияләрне хәзерге вакытта бигрәк тә куллана башладык.
Төбәгебезнең иң күркәм бәйрәме – Питрау. Бу бәйрәм үзенә карата бик үзенчәлекле. Питрауны элек – электән ук бәйрәм иткәннәр.Ул 12 июль көнне була. Питрау бәйрәме – христиан календаре буенча изге апостоллар Петр һәм Павел хөрмәтенә багышланган көн. Петр – апостолларның беренчесе. Бик күп еллар христиан динен өйрәтеп йөргән, ике китап язып калдырган, ә апостол Павел бик белемле кеше.
Питрау бәйрәмен һәркем үзенчә билгеләп үтә. Һәр төбәкнең үзенә күрә уеннары бар. Бездә дә Питрау бәйрәме элек-электән Кече Чура авылында үткәрелгән.
Үзәннәрдә билдән чәчкә үлән,
Җир дымлыга шулай үсәме?
Әвәлгедән мактап сөйләнелгән,
Җырга кергән Питрау бәйрәме.
Бу көнгә барлык чәчәкләр дә үсеп чәчәк атып бетәләр. Питрау көнне печәнгә, уракка төшәләр. Халык телендә шундый әйтем йөри. Питрау җитте- җәй бетте диләр, барлык кошлар да бу көннән соң сайраудан туктыйлар.Питрау атнасында кыр чәчәкләре, дару үләннәре җыеп киптерәләр.
Сынамышлар, әйтемнәр:
Питрау үтә-җәй үтә.
Питраудан соң кошлар да сайрамый.
Питраудан соң сандугачның теле бетә, үләннең тәме бетә.
Питрауга чаклы үләннең шифасы чәчәктә, Питраудан соң тамырда.
Булса аяз Питрау көн, булыр яшел печәнең, ә яңгырлы булуы- кырда печән черүе.
Әгәр Питрауга кала бер атна күке кычкырудан туктаса, көз тиз килер, Питрау үткәч тә бер атна кычкырса,озак булыр.
“Әкрен кирәк” көенә зурлар төркеме җырлап чыга
Укучылар чыгышы:
Исәнмесез, газиз авылдашлар
Кардәшләрем минем, исәнмесез!
Халкыбызның җыр-моңнарын сагынып,
Бәйрәм, диеп монда килгәнсездер.
Җыруларның иң моңлысын сайлап,
Иң асылын бүләк итәбез.
Җөрәк түребездә без сезләргә
Хөрмәт итү хисе йөртәбез
Халкыбызның җыры, моңы белән
Бәйрәм сәламнәре илтәбез.
Туганнар да килгән безгә,
Дуслар да килгән безгә,
Дуслар, туганнар килгәч тә,
Тагын кем кирәк безгә.
Бүген бәйрәм- Питрау көне бүген
Керәшеннәрнең матур бәйрәме.
Җыр, биюләр, уен-көлке генә
Күңелле итәр безнең бәйрәмне.
Борынгыдан килгән Питрау бу,
Изгелек бар аның тамырында,
Петр, Павел апостолга бәйле,
Традицион безнең авылда.
Апостоллар мифик булсалар да,
Бәйрәме чын, үзгә, халыкчан.
Питрауда күңел ача халык
Аны көтеп һәркем зарыккан.
Питрауда күңел ача авыл,
Әй, киләләр инде кунаклар.
Гомер буе читтә йөргәннәр дә
Питрау җитсә кайта бу якка.
Яшьләр күңелен Питрау бәйрәмнәре
Кунак кызлар белән бәйли иде
Зәңгәр күкле таңда ул җәйләрнең
Җыелышып барча авылдашлар
Тальян моңын, җырын тыңлый иде.
Питрау бәйрәменә килгән дуслар
Асыл киемнәрен киенеп.
Әйдәгез ,бергәләп җырлыйк әле,
Бәйрәм итиекче сөенеп.
Гомеркәйләр шулай узып бара,
Минут-сәгатьләрен санамый.
Җыелшкан чакта җырлашыйыйк,
Питрау үткәч кош та сайрамый.
“Безнең ил “ җыры башкарыла
Кыз бала:
Җир шары ул, җир шары ул
Җир шары ул түгәрәк
Шул түгәрәк эчләрендә
Җөрсәк иде бергәләп.
-Әйдәгез, дуслар, түгәрәккә басып җырлашыйыйк әле бергәләп.
“Түгәрәк уены” уйнала.
Кыз бала:
— Кызлар, егетләр, Назалы уйныйбызмы?
-Уйныйбыз, уйныйбыз.
“Назалы уены” уйнала
Кыз бала:
-Дуслар, борылдырыш уйныйбыз.
Борылдырыш уйнаганда,
Булмасын ялындырыш.
“Борылдырыш уены”уйнала.
Кыз бала:
-Кызлар, бездә бүген кунак кызы бар, аны җырлатыйк әле.
Питрауга кызлар килгән
Матур кием киенеп,
Бер, ике җыр җырлыйк әле
Сез килгәнгә сөенеп.
“Печән өстендә”җыры башкарыла
Керәшен җыры, керәшен биюе
Алып килә халкым хәтерен.
Оялчан ул, ямьле, ягымлы ул.
Үзе салмак, үзе әкрен.
Биюләр башкарыла
-Өчле биюе
-“Чын-чын әйтәмен” көенә күмәк бию.
-Торба кагып бию.
-Чабата биюе.
Кечкенәләр төркеме чыгышы.
-Әй ,апайлар, абыйлар, безне дә уйнатыгыз әле?
Безнең дә җырлыйсыбыз килә.
Әйдә, дуслар, җырлыйк әле,
Барыбыз бергә чакта.
Озакламый таралырбыз
Төрлебез төрле җакка.
-“Кулъяулык” уены
(Җәза үтиләр: җыр, сынамыш әйтү)
Күмәк бию башкарыла.
“Кыр үрдәге” җыры башкарыла.
“Туганкаем” җыры. (барлык укучылар да кушыла)
Сулар акты.
Питрау кире кайтты
Әмма ерак әле үткәнгә.
Якынаер, авылым исән булсын,
Кирәк бердәм гомер итәргә.
“Әкрен кирәк” көенә зурлар төркеме җырлап чыга
Укучылар чыгышы:
Исәнмесез, газиз авылдашлар
Кардәшләрем минем, исәнмесез!
Халкыбызның җыр-моңнарын сагынып,
Бәйрәм, диеп монда килгәнсездер.
Җыруларның иң моңлысын сайлап,
Иң асылын бүләк итәбез.
Җөрәк түребездә без сезләргә
Хөрмәт итү хисе йөртәбез
Халкыбызның җыры, моңы белән
Бәйрәм сәламнәре илтәбез.
Туганнар да килгән безгә,
Дуслар да килгән безгә,
Дуслар, туганнар килгәч тә,
Тагын кем кирәк безгә.
Бүген бәйрәм- Питрау көне бүген
Керәшеннәрнең матур бәйрәме.
Җыр, биюләр, уен-көлке генә
Күңелле итәр безнең бәйрәмне.
Борынгыдан килгән Питрау бу,
Изгелек бар аның тамырында,
Петр, Павел апостолга бәйле,
Традицион безнең авылда.
Апостоллар мифик булсалар да,
Бәйрәме чын, үзгә, халыкчан.
Питрауда күңел ача халык
Аны көтеп һәркем зарыккан.
Питрауда күңел ача авыл,
Әй, киләләр инде кунаклар.
Гомер буе читтә йөргәннәр дә
Питрау җитсә кайта бу якка.
Яшьләр күңелен Питрау бәйрәмнәре
Кунак кызлар белән бәйли иде
Зәңгәр күкле таңда ул җәйләрнең
Җыелышып барча авылдашлар
Тальян моңын, җырын тыңлый иде.
Питрау бәйрәменә килгән дуслар
Асыл киемнәрен киенеп.
Әйдәгез ,бергәләп җырлыйк әле,
Бәйрәм итиекче сөенеп.
Гомеркәйләр шулай узып бара,
Минут-сәгатьләрен санамый.
Җыелшкан чакта җырлашыйыйк,
Питрау үткәч кош та сайрамый.
“Безнең ил “ җыры башкарыла
Кыз бала:
Җир шары ул, җир шары ул
Җир шары ул түгәрәк
Шул түгәрәк эчләрендә
Җөрсәк иде бергәләп.
-Әйдәгез, дуслар, түгәрәккә басып җырлашыйыйк әле бергәләп.
“Түгәрәк уены” уйнала.
Кыз бала:
— Кызлар, егетләр, Назалы уйныйбызмы?
-Уйныйбыз, уйныйбыз.
“Назалы уены” уйнала
Кыз бала:
-Дуслар, борылдырыш уйныйбыз.
Борылдырыш уйнаганда,
Булмасын ялындырыш.
“Борылдырыш уены”уйнала.
Кыз бала:
-Кызлар, бездә бүген кунак кызы бар, аны җырлатыйк әле.
Питрауга кызлар килгән
Матур кием киенеп,
Бер, ике җыр җырлыйк әле
Сез килгәнгә сөенеп.
“Печән өстендә”җыры башкарыла
Керәшен җыры, керәшен биюе
Алып килә халкым хәтерен.
Оялчан ул, ямьле, ягымлы ул.
Үзе салмак, үзе әкрен.
Биюләр башкарыла
-Өчле биюе
-“Чын-чын әйтәмен” көенә күмәк бию.
-Торба кагып бию.
-Чабата биюе.
Кечкенәләр төркеме чыгышы.
-Әй ,апайлар, абыйлар, безне дә уйнатыгыз әле?
Безнең дә җырлыйсыбыз килә.
Әйдә, дуслар, җырлыйк әле,
Барыбыз бергә чакта.
Озакламый таралырбыз
Төрлебез төрле җакка.
-“Кулъяулык” уены
(Җәза үтиләр: җыр, сынамыш әйтү)
Күмәк бию башкарыла.
“Кыр үрдәге” җыры башкарыла.
“Туганкаем” җыры. (барлык укучылар да кушыла)
12 июль – христианнарда Петр һәм Павел апостолларны искә ала торган көн. Аның асылы бик борынгы заманнарга барып тоташа. Элек ул халыкта Чәчәк бәйрәме дип йөртелгән. Питрау – һәрбер ыру-нәселнең, туган-тумачаның, кода-кодагыйларның очрашу көне.
Бу көнне христианнар Петр һәм Павел апостолларны искә ала. Тик шулай да, бу көнне уздырыла торган бәйрәмнең асылы бик борынгы заманнарга барып тоташа. Элек ул халыкта Чәчәк бәйрәме дип йөртелгән булса, соң Питрау – һәрбер ыру-нәселнең, туган-тумачаның, кода-кодагыйларның очрашу көненә әйләгән дигән фикерләр бар.
Керәшеннәрдәге бәйрәмнәр циклы бик борынгыдан ук уйланылып төзелгән. Керәшен бәйрәмнәре дин белән генә түгел, мәҗүсилектән килгән ышанулар, табигать белән бик нык бәйле. Монда Табигать-анадагы бер үзгәреш тә игътибарсыз калмый. Керәшеннәр православиегә күчкәч, элек цикл белән уздырыла торган бәйрәмнәрен православ календарьга сала. Шулай итеп, Питрау, Торыйсын, Элҗен, Пыкрау көннәре җыен белән берләштереп үткәрелә башлый. Бу бәйрәмнәр элекке җыен вазифаларын да уңышлы итеп үти.
“Күп кенә төбәкләрдә керәшеннәр кунак мәҗлесен һаман да “җыен” диләр. Үткән заманнардагы җыеннарның чагыштырмача тулы йолалары барлык керәшеннәрдә дә яхшы сакланган. Борынгы дәверләрдә керәшен ырулары, туган-тумачалары, фин-угор, төрки халыклар кебек үк берләшеп, авылларда ил булып яшәгән. Ел саен бер тапкыр, гадәттә җәй көннәрендә, җыен уздырганнар. Анда ел дәвамындагы эшләргә бәя бирелгән, киләчәккә планнар корылган. Җыеннарда ыру-кабиләләрдәге уналты яшькә җиткән барлык ир-атлар катнашкан. Билгеләнгән көнне алар, илнең җыен үткәрү табагына җыелып килгәннәр һәм түгәрәк ясап утырышканнар. Илнең иң дәрәҗәле агасы, Тәңрегә теләкләрен әйтеп, җыенны башлап җибәргән. Беренче түгәрәктәге агайлар – абруйлы кешеләр – аякларын бөкләп, иркенләп утырган. Икенчесендә хуҗалыкларын үз көче белән алып барган ирләр утырган, яисә тезләнеп торган. Өченче әйләнәдә күпчелек яшьләр, балалар, ярлылар һәм, еш кына, хатын-кызлар басып торганнар. Мондый өч катлы түгәрәктә ил кешеләрен күрергә һәм ишетергә җайлырак булган. Ил тормышы турында сөйләшү, гадәттә, беренче әйләнәдә утыручылар арасында барган. Икенчедәгеләр тик кайбер вакыт төзәтмәләр һәм өстәмәләр керткән. Өченчедәгеләре шыпырт кына тыңлап торган. Җыеннарда ил тормышына кагылган барлык проблемалар, алдагы планнар турында фикер алышып, карар чыгарганнар. Шуннан җырчы-думбырачылар, гөсләчеләр элекке батырлар, данлыклы ата-бабалар турында үткән тарихка кагылышлы риваятьләр, тарихи җырулар башкарган”, — ди фольклорчы галим Геннадий Макаров.
Аннан соң, алдан ук сөйләшеп куелганча, һәрбер ыру үз туганнарын, үзаралый чиратлап, рәт буенча өйдән өйгә кунак итеп йөрткән. Һәрбер өй хуҗасы ырудашларын хөрмәтләп мул табын әзерләгән, сыра, әчетелгән умарта балы белән сыйлаган. Сый өстәлендә бер генә тустаган кулланганнар. Өй хуҗасы алдан ук һәрбер туганына үзенең мөнәсәбәтен белдергән җыр әзерләгән, тустаганны туганына җырлап биргән, туганы да җыр белән җавап биргән һәм эчеп куйган. Шуннан җыр алышу һәм тустаган күршесенә күчкән. Бу борынгы сый йоласы керәшеннәрдә хәзер дә бар. Керәшен фольклорын өйрәнгән галимә Флёра Баязитова да керәшен мәҗлесләрендә, туйларында иң борынгы һәм сакланып калган иң матур күренеш буларак, кара-каршы җырлау йоласын атады.
Табигать кушканча
Питрау җитте – җәй бетте, ди халык. Чыннан да, 12 июль табигать календаренда җәй кыл урталай бүленгән көнгә туры килә. Бу көнне сандугачлар сайраудан туктый, күке тавышы ишетелми башлый. “Кыр эшләренә күчү алдыннан бер көч җыйнау йоласы итеп уздырылган “Питрау” – мәҗүсилектән калган бәйрәм. Халык Питрау бәйрәмен җәй көненең чиге дип билгеләгән. Аны печән өсте, урак өсте, көз башы дип каршылаган. Йола буенча, Питрау уразасын тәмамлап, авыз ачканнар. Аның өчен Питрау тәкәсе суйганнар, бер-берсенә рәт йөрешкәннәр. Бүгенге көндә күп авылларда борынгылардан калган Питрау бәйрәмнәре кабат яңартылды. Мамадыш районы Җөри авылындагы Питрау исә республикабызда керәшен мәдәнияте фестивале дәрәҗәсендә уздырыла. Монда ел саен меңләгән кеше җыела. Узган елны, фестивальнең 20 еллык юбилеенда, 60 меңнән артык кунак катнашты. Татарстан күләмендә уздырылган керәшен җыенына Башкортстан, Чиләбе, Оренбург, Удмуртия, Самардан кунаклар, фольклор ансамбльләр килә. Бәйрәмнең бер күрке керәшеннәрнең “Бәрмәнчек” дәүләт фольклор ансамбле чыгышы булса, Питрауның аерылгысыз өлеше – “Кряшен чибяре” конкурсы. Элек заманнарда да керәшен җегетләрне кызларны Питрауда күзләгән, Покрауда туй иткән. Күп авылларда Питрау бәйрәмнәренең торгызылуы, борынгы җолаларыбызның җаңаруы керәшеннәр өчен бик мөһим, шул ук вакытта кирәкле күренеш. Әлеге бәйге “Кряшен чибяре” билләр, буйлар үлчи торган бәйге түгел, ул – этник конкурс. Кызларның керәшен халык традицияләрен, йолаларын, мәдәниятен белүе, үзенең дә нинди дә булса сәләтен күрсәтүе – ярышның төп асылы. Быелгы коронавирус белән бәйле ситуация 2020 елның Питрауларына зур үзгәрешләр кертте кертүен. Тик җаңарган җолаларыбыз киләсе елларда тагы да ныгыр дигән өмет белән яшибез”, — ди ТР иҗтимагый керәшен оешмасы Башкарма комитеты җитәкчесе һәм Татарстан халыклары Ассамблеясенең Идарә Советы әгъзасы, Яков Емельянов исемендәге мәдәният үзәге директоры Людмила Белоусова.
“Питрауны Сабан туе дип бутап сөйләүчеләр дә бар. Хәзерге Питрауларда охшаш элементлар бар, ләкин борынгыларның Питрау җыенының асылы тирәндәрәк ята. Питрау ул июль уртасында, печәнгә төшәр алдыннан үткәрелә торган календарь бәйрәме. Шуңа да хәзерге Питрауларның максаты – халыкны керәшеннәрнең борынгы традицияләре белән таныштыру”, — дип ассызыклап үтте Мамадыш районы Башкарма комитетының мәдәният бүлеге җитәкчесе Степан Спиридонов.
Питрауга бәйле ышанулар
Питрау көннәрендә көндезен балалар һәм үсмерләр өйдән өйгә славут – көйгә салынган күмәк такмаклар әйтеп йөргәннәр. Кичен яшьләр иң матур күлмәкләрен киеп, тәңкәле бизәкләрен тагып уен табагына җыелган. Түгәрәк уенны танылган оста җыручылар башлаган. Түгәрәк уенның үзенә хас аерым көе һәм аяк хәрәкәтләре булган. Бу бәйрәмнәрне өйрәнгән белгечләр әйтүенчә, түгәрәк уенннарда җырланылган җырулар үзләре мантрага тиң. Барча халыкның җыелып Тәңредән, Табигать-анадан әйбәт уңыш соравы бит ул, дип яза Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе Геннадий Макаров “Керәшен мәдәнияте” китабында.
Яшьләр төн буе түгәрәк уенда уйнаган, таң атканда “кояш сакларга” барганнар, кояшның төрле төсләргә кереп “уйнаганын” караганнар. Халык ышануы буенча, күктә матур, төрле төстәге каурыйлы Нәҗагай исемле кошлар очып йөри башлаган, диләр. Чынлап та, Питраудан башлап, төнлә кояш нурлары балкып китеп уйный башлаган. Аны халыкта “нәҗагай” яисә “аҗаган”, “аҗдаган” да диләр. Шулай итеп, Питрау көненә күк йөзе үзенең сөенечләрен җибәрә, имеш. Борынгы риваятьләр буенча, төнге кинәт яктырып китүләрне Нәҗагай исемле кошларның төрле төстәге курыйлары яктырып китә, дип белгәннәр һәм ашлыклар өлгерүгә оңгай килә, дип ышанганнар.
Питрау уеныннан кайтканда, кызлар кырдан унике төрле чәчәк җыйганнар һәм ырым буенча, шул чәчәкләрне мендәр астына салып: “Унике кырдан – унике төрле чәчәк, унике җегет! Миңа язганы төшемдә күренсен”, – дип әйткәннәр һәм иртә белән күргән төшләрен юраганнар. Питрау атнасы узгач, кичке түгәрәк уеннар үткәрү дә тыелган. Тик печән чабу вакытында, урак уру вакытында яшьләр эш арасында, эш вакытында махсус йола җырлары башкарган.
Керәшеннәр арасында, изге Петр 12 июльдән соң яфракларга төкергән дигән ышану бар. Алар шуннан соң саргаеп кибә башлый. Шуңа күрә халык Питраудан соң шифалы үлән һәм үсемлекләр сабагын җыюдан туктый һәм үлән тамырлары сихәт җыя башлый. Питрау ул – Җир-ананың табигать баласы өчен сайлаган сихри көчкә ия булган, байлык биргән мул көне. Киләчәк буыннарга Питрау көненең мәгънәсен дә, асылын да тапшыру – барыбызның да борынгылар рухы алдындагы булган иң олы бурычы.
Керәшен дөньясындагы яңалыкларны ВКонтакте, Телеграм-каналда карап барыгыз.
Хәбәрләрегезне 89172509795 номерына «Ватсап» аша языгыз.
Telegram-канале
Подробнее: http://tuganaylar.ru/news/novosti/aybagyru-byt
Telegram-канале
Подробнее: http://tuganaylar.ru/news/novosti/aybagyru-bytсоциаль челтәрләрендәге группалардан укып, белеп барыгыз.
К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза 
Мы работаем над улучшением нашего сервиса
Дин һәм тормыш
Бүген Питрау бәйрәме
Питрау ул – табигатьне олылау. Аңа табыну, биргәннәренә шөкерана итү, матурлыкка, табигатьнең иркенлегенә мәдхия җырлау. Шулай ук халыкның алда торган олы һәм җаваплы эшләре – игеннәрне урып-җыю алдыннан ял итеп алу бәйрәме дә.
Питрау бәйрәме яки Петр һәм Павел көне (рус. Петров день — Петр көне сүзтезмәсеннән) – керәшен татарлары һәм христиан диненә караган бөтен милләтләрнең бәйрәме.
Питрау ул – табигатьне олылау. Аңа табыну, биргәннәренә шөкерана итү, матурлыкка, табигатьнең иркенлегенә мәдхия җырлау. Шулай ук халыкның алда торган олы һәм җаваплы эшләре – игеннәрне урып-җыю алдыннан ял итеп алу бәйрәме дә.
Бу бәйрәм Татарстанның керәшеннәр яшәгән барлык өлкәләрендә дә үткәрелә. Ул һәр елны 12 июль көнне билгеләп үтелә.
Питрау – ул җәйнең нәкъ кыл уртасы. Бу көнне тереклек һәм үсемлекләр дөньясында үзгәреш чоры башлана, нәкъ көн уртасында кошлар сайраудан туктый. Бу көнне җыеп киптерелгән кыр чәчәкләре, барлык авырулардан файдалы диләр. Шуңа күрә иртәнге якта басу- кырлардан, урманнардан җыеп кайтылган кыр чәчәкләре белән өй эчен, капка һәм коймаларны бизәгәннәр. Бу гадәт бүген дә сакланган. Бер- берсенә кунакка йөрешкәннәр.
Яшьләр төнне болында, кырда, урман аланында күңел ачып үткәргәннәр, төрле уеннар уйнаганнар. Бу “Кояш каравыллау “ дип аталган. Җыр-биюләр белән бергә төрле уен, ярыш- бәйгеләр үткәрелә. Гадәттә мәйданда спорт уеннары ( армспорт, гер күтәрү, көрәш), күңелле ярышлар, утын яру һәм кисү, себерке бәйләү, “Питрау такыясы” үрү, “Питрау букеты ” төзү, таяк тартышу, капчык киеп йөгерү, су ташу һ.б. уеннар оештырыла. Иң кульминацион вакыты – “ Питрау чибәре“ сайлау. Питрау учагы да бәйрәмнең бер бизәге булып тора. Аны “ Питрау чибәре“ кабыза. Ә инде учак янында кичке әйлән-бәйлән уены башлана.
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Без социаль челтәрләрдә: ВКонтакте, ВКонтакте, ТикТок, Ютуб, Одноклассники, Телеграм, Твиттер, Яндекс.Дзен
Район тормышына кагылышлы иң мөһим яңалыкларыбызны Балтаси_Хезмэт телеграм каналыбызда да укыгыз.
Оставляйте реакции
К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса
Теги:
Питрау
Яңалыклар
Питрау – бәйрәм генә түгел…
12 июль – Питрау көне. Җәйнең нәкъ кыл уртасы. Питрау үтте – җәй үтте, дип тә әйтәләр. Шулай ук Питраудан соң кошлар сайравыннан туктый, диләр. Сынап караучылар бардыр – бу чыннан да шулай, нәкъ төнге сәгать 12дә кошлар тып-тын кала. Табигатьнең бер могҗизасыдыр бу, мөгаен. Бу көнне тереклек һәм үсемлекләр дөньясында үзгәреш чоры башлана. Питрауда җыеп киптерелгән кыр чәчәкләре барлык авырулардан файдалы, бу көнне әзерләнгән мунча себеркесе аерата шифалы, диләр.
Питрау йолалары
Тукай районында бу бәйрәмне зурлап Мәләкәс авылында үткәрәләр. Борынгыдан ук шулай килгән – әйтик, Тройсын, Спас бәйрәмнәре Борды, Җәйләүләрнеке булса, Питрау мәләкәслеләр бәйрәме саналган.
Бәйрәмнең электән үк килгән үз йолалары бар. Яшьләр, гомумән, кулына чалгы тота алган кешеләр, Питрауга кадәр ике атна алдан ук печән чабарга болынга чыгып китә торган булган. Иртәгә Питрау дигән көнне авылга кайтканнар. Үзләре белән шифалы үләннәр, чәчәкләр җыйганнар. Мәләкәс авылының мәдәният йорты директоры Людмила Адамованың сөйләвенчә, болынчылар төш вакытларына бәйрәм үткәреләсе урынга – авылның үзәгенә (Мәләкәстә хәзер Петр Терентьевлар яшәгән йорт каршына) кайтып төшкәннәр. Сүз уңаеннан, Людмила Николаевна керәшеннәрнең гореф-гадәтләрен саклауга үзеннән бик зур өлеш кертә, Питрау йолаларын да биш бармагы кебек белә. Монда әбисе Ольганың (Үлкә дип йөрткәннәр) да өлеше бик зур икәнлеген әйтеп үтә ул. Үлкә түти әле үләннәр белән оста дәвалаучы да булган – кешеләрне, терлекләрне терелткән. Һәр үләннең атамасын, нинди шифасы барлыгын белгән. Үзе дә 100 яшькә кадәр гомер иткән. Шулай итеп, печәнчеләр кайтуга махсус Питрауга дип иртән генә суелган тәкә ите, коймак пешкән. Тамак ялгаганнан соң, шул урында бәйрәм башланган. Халык бик күп җыела торган булган. Гармунчылар да күп булган. Ничә гармунчы – шулкадәр түгәрәк барлыкка килгән, бәйрәм кунаклары теттереп биегән, күңел ачкан. Тузан күтәрелмәсен өчен җиргә су сипкәләп торганнар хәтта. Сигезле, алтылы уеннар уйнаганнар, Питрау такмакларын җырлаганнар. Авыл гөр килгән, халык таң атканчы күңел ачкан. Егет-кызлар кичке уенда танышканнар. Кызлар бәйрәмгә дип махсус өч күлмәк тектерә торган булганнар – иртән берсен, көндез икенчесен, кичкә өченчесен кигәннәр. Питрауда танышкан парлар көзен Покрау бәйрәменә кавышып та куйганнар.
Традицияләр дәвам итә
Хәзер дә Питрау бәйрәме төп традицияләрне югалтмый. Тик инде ул Терентьевлар йорты янында түгел, авыл стадионында үткәрелә. «Мин үзем мәдәният йортына 1998 елда килдем. Хәтерлим, Сабантуйны уздырганнан соң, дәртләнеп, Питрауга әзерләнергә керештек. Элекке традицияләрне саклыйсы, яңалыклар да кертәсе килде. Ул вакытта «Питрау» фольклор ансамбленең беренче солистлары да исән иде әле. Анастасия Никифорова, Агафья Липатова, Мария Липатовадан сораштык. Анна апа Буханова, Венера апа Вуклова, аллага шөкер, хәзер дә исән-сау, безнең киңәшчеләребез», – дип сөйли Людмила Николаевна.
Хәзер инде ике атнага печәнгә барулар беткән. Шулай да иртәнге якта берничә ат җигеп болыннан үләннәр җыеп кайту йоласы сакланган. «Җиде аттан башлаган идек, узган ел менә өч кенә ат җигә алдык. Авылда атлар бетә бара бит. Валерий Михайлов, Ринат Степанов, Вячеслав Карамзин җиктеләр былтыр. Үзләре үк матур итеп бизәделәр, чиккән сөлгеләр элделәр, кыңгыраулар тактылар, – ди Людмила Николаевна.
Соңгы елларда Мәләкәстә Питрау бәйрәмен Николай атакай ачып җибәрә. Аннары бәйрәм белән авыл җирлеге башлыгы, район җитәкчелеге котлый. Мәләкәснең үзеннән генә түгел, тирә-як авыллардан, шәһәрдән халык агыла. Керәшеннәр генә түгел, руслар да, татарлар да, башка милләт вәкилләре дә күп килә монда. Шунысы да бар: атнаның нинди көне булуга карамастан, Питрауны нәкъ көнендә – 12 июльдә үткәрәләр Мәләкәстә. Кунак булып ел саен Борды авылыннан «Борды» фольклор коллективы, Иске Җирекледән «Җакын туганнар» килә. Әлбәттә инде, Мәләкәснең үз «Питрау» ансамбле…
Хәзерге «Питрау» татар халкының милли бәйрәме Сабантуй элементларын да үз эченә ала – төрле бәйгеләр, спорт ярышлары, хәтта милли көрәшкә кадәр үткәрелә. Питрауның үз уеннары булган «Чыбыркы шартлату»да, «Питрау сандугачы»нда, аркылы пычкы белән утын кисү, аны яру ярышында, «Нечкәбил», «Юанша» бәйгеләрендә, Питрау тәкыясе үрүдә, Питрау букеты җыюда, Питрау себеркесе бәйләүдә кунаклар бик актив катнаша.
Онлайн Питрау
Менә шулай күңелле үтә иде җәйнең матур бәйрәме Мәләкәстә. Ә быел Питрауны да Сабантуй кебек онлайн үткәрергә булганнар. ВКонтакте челтәрендәге «Культурная жизнь Мелекеса» битенә, Инстаграмда «Мелекесский СДК» битләрендә, ватсапта авылдашлар төркемендә узган еллардагы бәйрәмнән фотолар, видеоязмалар куйганнар. Авылда яшәүчеләр арасында матур ихатага, матур йорт алды бакчаларына конкурс игълан иткәннәр. 12 июль көнне җиңүче игълан ителәчәк, аңа бүләк тапшырылачак. Шулай ук мәләкәслеләрнең 2020 елгы «Питрау чибәре» дә бар. Ул мәдәният институтында укучы Валерия Михайлова.
Питрау бәйрәме яки Петр һәм Павел көне ( Петров день – Петр көне сүзтезмәсен-нән) — керәшеннәрнең һәм христиан дине-нә караган бөтен милләтләрнең бәйрәме.
Питрау ул – табигатьне олылау, аңа табыну, шөкерана итү, матурлыкка мәдхия җырлау. Шулай ук игеннәрне урып-җыю алдыннан ял итеп алу да.
/ Фото Лидия Фәртдиновадан алынды.
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Оставляйте реакции
К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса
Общество.
Забытые традиции Петрова дня
Питрау или Петров день — это праздник, в котором переплелись православно-церковные традиции и элементы ранних языческих обрядов кряшен. Первоверховные апостолы Петр и Павел с незапамятных времен пользовались у кряшен особым почитанием, в связи с этим Питрау был широко распространен во многих кряшенских селениях.
Сегодня Питрау по-прежнему является наиболее сильным проявлением этнорелигиозной идентичности кряшенского народа, основанной преимущественно на Православии. В настоящее время Питрау имеет в Татарстане статус республиканского праздника кряшенской культуры и проходит под эгидой Ассамблеи народов Татарстана.
День святых апостолов Петра и Павла считался у кряшен одним из самых важных праздников в году. К нему готовились заранее: соблюдали пост, чистили и убирали избы, готовили кушанья, красили яйца в желтый цвет.
Петров день и предшествовавшая ему ночь были посвящены гулянью. Уже накануне Петрова дня парни и девушки отправлялись на возвышенное место за деревню, чтобы дождаться восхода солнца. Молодые люди всю ночь жгли костры, варили кашу, пели, веселились. Этот обычай назывался ‘караулить солнышко’. Примечательно, что на Питрау солнце на небе играет так же, как и на Троицу и Купалье — сверкает и переливается разными цветами. Этот обычай караулить солнце первоначально был установлен с целью отогнать от села русалок, которые по народным поверьям причиняли вред посевам. Встретив солнышко, молодежь, как правило, еще не расходилась по домам, а продолжала гулять до утра. По всей России на Петров день устраивались качели, которые часто воспринимались в народе как символ праздника.
Во время празднования Петрова дня была заметна очевидная связь с обрядовыми действиями Семика, Троицы, Петровского заговенья, Иванова дня. В глубокой древности это был единый праздник, связанный с летним солнцестоянием. А введение Православной церковью Петровского поста, начинавшегося уже через неделю после Троицы и длившегося вплоть до Петрова дня, разорвало на части некогда единый летний цикл языческих празднеств. У славян Петров день считался календарной границей года, после которой в природе начинались изменения, указывающие на приближение осени.
Согласно поверьям, в Петров день святой Петр ‘оплевал’ листья, поэтому после этого дня уже не ломали ветки на веники. Люди верили, что после Петрова дня начинает холодать, солнце поворачивает к зиме, птицы перестают петь, а трава расти. В Питрау обязательно нужно было окрестить сады, иначе не будет хорошего урожая. Крещение производилось сидром.
На Питрау было принято ходить на кладбище. На могилы предков приносили угощение с нового урожая, собранного на собственном огороде или в лесу, на лугу.
В церковной службе праздника святые апостолы Петр и Павел прославляются как ‘благочестия истинные проповедники’, ‘друзи Христовы’, ‘имущий ключи царствия’. Евангелие утверждает, что Иисус Христос вручил апостолу Петру ключи от Царствия Небесного, чтобы укрепить его в деле духовного покровительства верующим.
Считается вероятным, что святые апостолы Петр и Павел пострадали в один день 29 июня (12 июля) 67 г. в Риме: апостол Петр был распят на кресте головой вниз, а апостолу Павлу распятие было заменено усечением главы мечом, так как он имел римского гражданства.
В России 12 июля считается праздником рыбаков, так как апостол Петр повсюду известен как покровитель рыбного промысла, а среди приречных и приозерных жителей носит даже название ‘рыболова’. Рыбаки ему молятся, служат молебны, а в некоторых местах установили даже обычай ежегодно 12 июля собирать ‘Петру-рыболову на мирскую свечу’, которая ставится в храме перед его образом.
Существовали и приметы на погоду, потому что с Петрова дня начинался покос. Если на Петров день шел дождь, сено будет жестким, плохим. Но зато урожай по этой примете должен был быть обильным. А если в этот день дождь принимался идти несколько раз — урожай обещал быть особенно хорошим. Об этом дне в народе говорили: Петр и Павел день убавил. День убывает, жара прибывает. Как придет Петр, так и будет тепло. Смотрели на поле хлебное в этот день: если хлеба уродились, то ни Петр, ни Павел их не отнимут. Радовались крестьяне: на Петров день — колос, на Ильин — колоб.
К Петрову дню готовились заранее: пекли пироги с ягодами и грибами, жарили рыбу и птицу, варили уху, запасали водку.
Также в этот день было известно простое старинное гадание: во время игры солнца нужно было успеть заплести венок на ветвях березы. Такой венок плели обычно вместе парень и девушка. А на следующий день смотрели: если венок уцелел, осенью можно засылать сватов — семейная жизнь будет прочной и счастливой. А еще известен древний обряд, связанный с Питрау: в ночь на 12 июля искали волшебную траву — цветущий Петров крест (Lathrae squamaria). Это растение представляет собой небольшие кустики высотой 50 — 60 сантиметров и имеет переплетающиеся между собой корни, похожие на наперстные кресты, отсюда и название. Именно этот корень нужно вырыть в полночь, отряхнуть от земли и закатать в воск от свечей, стоявший под образами, а потом носить на нательном кресте. Говорят, такой Петров крест делает все несчастливые семьи счастливыми и оберегает от нечистой силы.
Многие верили, что речное купание в Петров день очищает от прелюбодейства.
В народной традиции Петров день осмыслялся и как последний день девичьих гуляний. После Петрова дня переставали водить хороводы и качаться на качелях. Впереди была пора уборочных работ.
Раньше на Питрау кряшены исполняли специальные календарно-церковные напевы. В советское время, когда православие подверглось гонениям, а сами кряшены были лишены права называться народом, попал под запрет и Питрау. Картину календарных напевов кряшен невозможно представить без огромного песенного периода, длящегося от Семика до Петрова дня — это время весенне-летних хороводов (түгәрәк уен) между севом и уборкой на полях. Календарные пения на Питрау присутствовали практически в каждой деревне. Старинные протяжные хороводные напевы кряшен на самом деле — ритуальные напевы, исполнение которых направлено на будущий урожай, хотя сегодня их магический смысл не осознается исполнителями. Движение хоровода по направлению к полю или к лесу, вождение хороводов возле колосящегося поля являются свидетельством обращения к покровителям полей и урожая.
Сегодня Питрау носит исключительно светский этнокультурный характер, но в то же время стремится сохранить прежнюю привязку к религиозным торжествам и обрядовым элементам.
Следите за самым важным и интересным в Telegram-каналеТатмедиа
Оставляйте реакции
К сожалению, реакцию можно поставить не более одного раза
Мы работаем над улучшением нашего сервиса
Представление дошкольниками татарской культуры и традиций.
Развлечение на тему «Татарское гостеприимство»
Воспитатели:
Игнатова Татьяна Александровна (первая квалификационная категория);
Клишкина Надежда Борисовна (высшая квалификационная категория).
МАДОУ детский сад №186 города Тюмени
Цель: Познакомить детей дошкольного возраста с традициями и культурой татарского народа.
Программные задачи:
Познавательное развитие: Сформировать у детей знания и представления об образе жизни татар, их обычаях, традициях, фольклора и национальных костюмах.
Речевое развитие: Закреплять знание детьми татарских пословиц о гостеприимстве, о пользе чая.
Художественно-эстетическое развитие: Знакомить с татарскими народными танцами; вызывать положительный эмоциональный отклик на красоту татарских народных танцев, музыки, одежды.
Физическое развитие: Знакомить с народными татарскими играми.
Социально-коммуникативное развитие: Вызвать у детей интерес к знакомству с традициями татарского народа. Сформировать у детей умение применять полученные знания, представления о татарском народе в самостоятельной деятельности (продуктивной, игровой).
Оборудование: стол, накрытый скатертью, самовар, посуда, предметы обихода, утварь, помогающие воссоздать интерьер татарской избы; изделия татарской народной кухни (из соленого теста), татарский рушник, чак-чак (по народному татарскому рецепту), полотенце, мыло, ковш с водой, изделия традиционной русской выпечки (из соленого теста (в корзине), отрезы ткани, платочки расписные, шапочка-самовар (атрибут) для ребенка, два подноса, шары из ткани с липкой лентой – 30 штук (для игры).
Место проведения мероприятия: музыкальный зал
Ход мероприятия:
Дети одеты в русские и татарские народные костюмы.
Тихо звучит спокойная татарская мелодия.
Воспитатель в русском костюме:Дорогие ребята, как вам известно, в нашей стране проживает множество различных национальностей. У каждого народа своя культура, свои обычаи, традиции. И это очень хорошо, что мы все такие разные. Насколько интереснее становится наша жизнь, когда мы знакомимся и узнаем так много нового и полезного для себя.
Ребенок: Живут в России разные народы с давних пор.
Одним – тайга по нраву, другим – степной простор.
Ребенок:У каждого народа язык свой и наряд.
Один — черкеску носит, другой надел халат.
Ребенок:Один – рыбак с рожденья, другой – оленевод.
Один кумыс готовит, другой – готовит мёд.
Ребенок: Одним милее осень, другим милей весна.
А Родина Россия у нас у всех – одна.
А что же отличает один народ от другого? (ответы детей) Да, вы правы: язык, одежда, кухня, обычаи, традиции, религия.Сегодня мы представляем вашему вниманию малую часть культуры татарского народа.Обычай встречать и принимать гостей свойственен людям любой национальности. О гостеприимстве татарского народа слагают легенды. Пригласили нас сегодня в гости в татарскую семью –Альфия-апа (бабушка) и ее внучата. Навестим наших друзей? Татарская семья в самом приходе гостя в дом видит доброе предзнаменование, он – почетный, уважаемый, дорогой человек. Татары издавна очень внимательны, заботливы и вежливы по отношению к гостям. Стараются накрыть со вкусом стол, обильно угостить различными блюдами. Гостей было принято не только угощать, но и одаривать подарками. По обычаю и гость отвечал тем же. Давайте мы с вами соберем подарки для Альфии-апы и ее внучат.
Ребенок: Я возьму полотенце вышитое.
Ребенок: Я — мыло душистое.
Ребенок: А я платочек расписной.
Соседка: Ну а я возьму с собой наших пирожков с пылу, с жару.
Подходят к дому, выходит воспитатель и дети в татарской одежде с чак-чаком на рушнике.
Хозяйка: Исәнмесез, Никитична!Исенмесезбалалар! (дети здороваются).
Соседка: Мир вашему дому! (заходят, вручают угощение, жмут руки, моют руки, вытираются о полотенце).
Хозяйка: Гости это хорошо. «Кто гостей не любить звать, тому радости не знать”- в моем селе так говорят. (говорит своим внукам) Если хочешь, чтобы тебя почитали, будь хлебосолен, приветлив,щедр. От этого добра твоего не убудет, а возможно, его станет больше.
Ребенок в татарском костюме: «Если нет угощения, приласкай гостя словом»
Ребенок в татарском костюме: «Негостеприимный человек – неполноценный»
Ребенок в татарском костюме: «Если угощают, пей даже воду», — учат татарские народные пословицы.
Все рассаживаются вокруг стола, девочки с одной стороны, мальчики с другой. Хозяйка разливает чай из самовара в пиалы, подает гостям.
Хозяйка: По древнему татарскому обычаю в честь гостя мы расстилили праздничную скатерть и на стол выставили лучшие угощения сладкий чак-чак, щербет, и, конечно, душистый чай. Приятного вам чаепития!
Ребенок:Ах, какой самовар,
Из него валит пар.
Мы чаек с тобою пьем,
О здоровье речь ведем.
Ребенок: Нужно мяту заварить,
Про болезни все забыть.
Чай у нас всегда в почете,
Лучшего напитка нет.
Потому что чай вы пьете,
Много, много, много лет.
Хозяйка: Дорогие гости, а теперь посмотрим что вы знаете о чае.Я буду говорить пословицы, а вы должны ее продолжить.
— Чай пьешь – здоровье бережешь
— Пей чай — беды не знай.
— С чаю лиха не бывает, а здоровья прибавляет.
— Чай не пьешь – где силу берешь?
— Чай усталость всю снимает, настроение поднимает.
— Чай пить — приятно жить.
В горячий и крепкий чай кроме сахара добавляют молоко или топлёные сливки, или масло. А астраханские татары любят пить чай горячим, добавляя соль, масло и иногда чёрный молотый перец. Вот послушайте, какая история приключилась с мальчиком Маратом.
Шуточная сценка
Входит мальчик Марат в национальном костюме.
Марат.
Исамесез, мои друзья!
К вам пришёл на праздник я.
Зовут меня Марат!
В деревне у Бабая мне каждый очень рад!
Я весёлый, озорной!
И вот история какая приключилась со мной!
Раз купил бабай мой чаю….
Бабай. Должен ты его сварить!
Марат.
Но ведь я совсем не знаю,
Как грузинский чай варить?!
Бабай.
Ты возьми ведро водички,
Всыпь весь чай скорей в горшок…..
Марат.
Я добавил перца, лука
И петрушки корешок
Разлил варево в пиалы…
Хорошенько помешал,
Остудил его немного…
И Бабаю чай подал!
Бабай (подносит к губам, морщится, плюёт)
После чая твоего в животе скрутило всё
Поскорее поспеши!
Доктора мне пригласи….
Марат.
Долго думал, удивлялся
Чем я мог не угодить?!
А потом-то догадался
Чай забыл я … посолить!
Хозяйка:На нашем столе сегодня много угощенья татарской народной кухни: это и белиш, эчпочмак, сумса, перемячи, элеш. А давайте поиграем в народную татарскую игру «Самовар»?
Дети берут по тарелочке с одним из татарских угощений и встают в круг. В середине ребенок (самовар).
Игра «Самовар»
Ход игры: Под любую весёлую татарскую мелодию со словами дети идут по кругу. Как слова заканчиваются, «самовар» подходит к тому ребенку, напротив которого он остановился и отгадывает то блюдо, которое у него в руках.
Все дети спрашивают: «Поскорей отгадай, с чем пью чай?»
Ребёнок – «Самовар» указывает рукой и называет национальный пирог или сладкое блюдо. Если отгадает правильно, дети танцуют в паре, если неверно, то выбирают ведущего. Играют 2 раза.
Слова произносятся сначала на татарском, потом на русском языке.
Там, там, тамчы там,
Тамуынны яратам,
Там, там, тамчы там,
Тамуынны яратам.
Самовардан темле итеп,
Чэй эчэрге яратам.
С самовара льется чай
Самовару не мешай
Ох, с самовара льется чай
Ложку с медом мне подай
Дуем, дуем, чай мы пьем
Потом хором все споем….
Хозяйка: Самое вкусное угощенье на нашем столе – сладкий чак-чак. Хотите мы вам расскажем татарскую сказку про чак-чак? А вы поиграйте снами.(дети встают).
Игра с движеньями.
Жили-были дед да баба
На полянке у реки. (руки на поясе, приседания с поворотом)
И любили дед и баба
С медом вкусный чак-чак. (гладят живот)
Баба тесто замесила
И чак-чак она слепила, (месят тесто руками)
В масло его положила
И вот так оставила.(показывают ладошки)
Вышел он румян, пригож
И на солнышко похож. (гладят щечки)
Он хотел погулять,
От деда с бабой убежать, (бегут на месте)
По дорожке покатился,
Да рассыпался…(разводят руки в стороны)
Ой, ребята, рассыпался чак-чак на маленькие кусочки! Давайте поможем деду и бабе, соберем чак-чак?
Проводится игра: выбирают по 5 человек из зрителей и 5 человек из артистов.Под музыку выкладывают чак-чак из шариков в разных формах: бабочка, цветок, горка и т.п.)
Хозяйка: Для гостей дорогих приготовили мы подарок «Татарский танец» (плясовую)
Исполняется татарский танец.
Хозяйка:
Всем спасибо за внимание
В добрый путь и в добрый час!
Соседка. Ждите теперь в гости нас! Ходите друг к другу в гости, будьте открытыми, приветливыми, дружелюбными. Ведь главное в гостях – не застолье, а радость общения с дорогими людьми, на которых, как известно, и держится мир.
Список литературы:
- От рождения до школы. Основная общеобразовательная программа дошкольного образования/ под ред. Н.Е. Вераксы, Т.С. Комаровой, М.А. Васильевой. М.: МОЗАИКА-СИНТЕЗ, 2014, 304.
-
- Фотографии из архива педагогов: Игнатовой Т. А. и Клишкиной Н.Б.
Приглашаем педагогов дошкольного образования Тюменской области, ЯНАО и ХМАО-Югры опубликовать свой методический материал:
— Педагогический опыт, авторские программы, методические пособия, презентации к занятиям, электронные игры;
— Лично разработанные конспекты и сценарии образовательной деятельности, проекты, мастер – классы (в т. ч. видео), формы работы с семьёй и педагогами.
Почему выгодно публиковаться у нас?
1. «Детские сады Тюменской области» официально зарегистрированное профильное СМИ федерального уровня. ЭЛ № ФС 77 — 43321
2. Деятельность редакции поддерживается Департаментом образования и науки Тюменской области
3. Мы оформляем «Свидетельство о публикации» в СМИ.
4. Документ имеет уникальный номер, вписан в реестр, имеет оригинальную печать редакции интернет-издания и подпись.
5. «Свидетельство о публикации» в СМИ отправляется автору как в бумажном, так и в электронном варианте.
Подробно >>>
Образец «Свидетельства о публикации авторского методического материала в СМИ».pdf
Чем в этом году удивят кряшены на своем народном празднике
14 июля в селе Зюри Мамадышского района Татарстана будут отмечать Питрау — национальный праздник кряшен. Кряшены — народ малочисленный, всего 30 тысяч человек в республике, по данным последней переписи, но гуляют на Питрау с таким размахом, что позавидует казанский Сабантуй. Питрау венчает череду летних праздников народов Поволжья, но имеет свою изюминку — все самое интересное происходит после заката, а второе название Питрау — «Праздник любви». Подробности в материале «Реального времени».
Петр, Павел и любовь
Лето в Татарстане — прекрасная возможность познакомиться с культурой и обычаями народов, населяющих Поволжье. Начинается все с русского Каравона, потом — татарский Сабантуй, удмуртский Гырон быдтон, мордовский Балтай, марийский Семык, чувашский Уяв, и завершает на экваторе лета череду национальных праздников Питрау.
Питрау (6+) — это народный праздник кряшен. Согласно переписи населения 2010 года, кряшен в Татарстане около 30 тысяч человек, но проводится Питрау с таким размахом, что позавидует казанский Сабантуй. Посмотреть на это действо ежегодно приезжают 60 тысяч человек, не только из Татарстана, но и из соседних регионов.
Проводят Питрау в середине июля. Приурочен праздник ко Дню святых апостолов Петра и Павла, или, как его еще называют, Петрову дню. Фото mamadysh-rt.ru
Проводят Питрау в середине июля. Приурочен праздник ко Дню святых апостолов Петра и Павла, или, как его еще называют, Петрову дню (отсюда и название «Питрау»), который православные отмечают 12 июля. Если Питрау выпадает на рабочий день, то его переносят на ближайшую к празднику субботу, ибо гуляют здесь так, что нужен еще как минимум день, чтобы успеть отойти к началу трудовой недели. В отличие от Каравона или Сабантуя, где веселиться начинают с утра, основные торжества на Питрау начинаются во второй половине дня, а заканчиваются глубоко за полночь. Именно поэтому Питрау называют также «ночным Сабантуем» и… «Праздником любви».
Шалаш знакомств и исполнения желаний
При чем здесь любовь? Для тех, у кого разыгралась фантазия и начались поиски ассоциативной связи между словами «ночь» и «любовь», объясним (а может быть, даже кого-то разочаруем), что того, о чем вы сейчас подумали, на Питрау нет.
Издавна в Петров день кряшены искали себе пару, есть даже такая поговорка: «На Питрау день невест выбирают, в Покров (14 октября, — прим. ред.) свадьбы справляют». Показать «товар лицом» можно тут же — молоденькие кряшенки участвуют в конкурсе красоты «Кряшен чибэре — 2018», парни соревнуются в состязаниях, как на Сабантуе.
Говорят, что в Петров день шалаш устанавливает связь с потусторонним миром, все желания доходят до высших сил и исполняются. Фото kazanfirst.ru
Традиции кряшены хранят и совершенствуют. Вот уже 19-й год на Питрау строят шалаш любви из веток и полевых цветов. Заведует им профессиональная сваха Аграфена. Потенциальные женихи и невесты несут в шалаш записки, в которых указывают требования к будущей второй половинке, а в конце праздника сваха называет имена тех, кто больше всего, по ее мнению, подходит друг другу. Пара получает подарки и приглашение вернуться на Питрау в следующем году уже в статусе мужа и жены. Те, в чьи планы не входит связывать себя узами брака, тоже могут посетить шалаш, но с другой целью — загадать желание. Говорят, что в Петров день шалаш (кстати, он по форме напоминает пирамиду) устанавливает связь с потусторонним миром, все желания доходят до высших сил и исполняются.
Дело к ночи, а праздник только начинается
На Питрау кряшены наряжаются в народные костюмы, поют народные песни, но и современное — не чуждо. После того, как отдана дань предкам и соблюдены все традиции, можно возвращаться в XXI век. Дело близится к закату, и на главной сцене начинается концерт и дискотека. В прошлом году для старшего поколения пел ВИА «Синяя птица», молодежь отрывалась на площадке «Питрау-пати» под ритмы клубной музыки и все вместе ждали мегазвезду татарской эстрады Элвина Грея. Он не обманул и приехал, удивившись большому количеству гостей.
С наступлением темноты на поляне разжигают огромный костер «Питрау учагы», а завершает праздник фейерверк. Фото addnt.ru
С наступлением темноты на поляне разжигают огромный костер «Питрау учагы», а завершает праздник фейерверк. Кстати, на Питрау можно не только хорошо отдохнуть, проникнуться духом прошлого и настоящего кряшен, но и заработать. Победительницу конкурса красоты, например, награждают 50 тысячами рублей, а лучший кряшенский батыр уезжает на автомобиле.
XIX Республиканский фестиваль кряшенской культуры Питрау:
Дата: 14 июля 2018 года.
Время: с 17.00 до 03.00
Место: Мамадышский район, село Зюри, поляна Тырлау.
Партнерский материал
Дарья Турцева
Справка
Программа XIX Республиканского фестиваля кряшенской культуры Питрау
- 17.00 — конные скачки;
- 17.00 — национальное подворье (можно ознакомиться с культурой, бытом кряшен, работами мастеров гончарного, кузнечного дела, посмотреть выступление фольклорных коллективов);
- 17.00 — детская площадка «Сказка» (будут аниматоры, аттракционы, народные и спортивные игры);
- 18.00 — торжественное открытие праздника (официальная часть с участием премьер-министра РТ А.В. Песошина, театрализованное представление);
- 19.00 — начало работы всех площадок:
Народные игры на центральной площадке (бой на пеньках, бег с завязанными ногами, бег в ластах, бег с тачками, бой горшков, поиск монет в катыке, борьба ногами, перетягивание вожжей, собирание яиц на траве, перенос гири зубами, ловля кроликов и петухов, лазание по вертикальному шесту, бой на буме, бой горшков, перетягивание каната, шахматы-шашки, гиревой спорт, армспорт).
Игры на воде (бой на буме над водой, ловля рыбы руками, лазание по наклонному шесту над водой).
Национальная борьба (мужчины, юноши до 18 лет, ветераны от 50 лет).
Борьба на поясах (женщины в категориях до 65 кг, свыше 65 кг).
Конкурс «Кряшенская красавица» (девушки соревнуются в исполнении народных песен, танцев, приготовлении национальных блюд).
«Уголок свахи Груни» (можно оставить заявку на поиск второй половинки).
«Кладовая природы» (гостей праздника будут угощать ароматным чаем из целебных трав).
Концертная площадка
Выступают народная артистка России Надежда Кадышева, звезды татарской эстрады и исполнители кряшенских песен: Ришат Тухватуллин, Венера Ганиева, Георгий Ибушев, Раяз Фасыхов, Виталий Агапов, Иркэ, Вадим Захаров, Мингол Галиев Алина Давыдова, Марина Карпова, Ришат Фазлиахметов, Елена Бичарина, Валерий Шрыков, Лариса Басырова, Римма Никитина, Радик Шарибжанов, Рафина Ганиуллина, ансамбль «Бермянчек».
20.00 — молодежная дискотека «Питрау» (Ильназ Сафиуллин, Мунир Рахмаев, Ильназ Гарипов, Вильдан Villi, Альберт Нурминский, Фарид Низамиев), ведущий — Ленар Елмай, диджеи Ильфат Фатхрахманов и Азат Ситдиков, MC Алмаз Галлямов.
- 22.00 — караоке;
- 23.30 — зажжение костра, обрядовые игры на площадке «Кряшен чибяре»;
- 01.00 — праздничный фейерверк.
ОбществоКультура Татарстан
Әниләр көненә багышланган
сценарий.
«Илгә — матурлык, җиргә — батырлыкны
сез бирәсез, газиз әниләр!»
«Солнышко, радость, счастье моё – мая мама!»
Кичә Римма Ибраhимова
башкаруында композитор Р.Абдуллиннын, Т.Миннуллин сузлэренэ язылган жыры
янгырый. «Бишек жыры».
Сәхнәгә
ике алып баручы чыга.
1.А-б. Ана назы — жирдэ ул мэнгелек,
Мэнгелек жыр — бишек жырыгыз.
Без узасы юлда маяк булып
Гомер буе балкып торыгыз.
Тормышларыгыз матур,
йөзләрегез көләч, булсын, сәламәтлек
һәрдаим юлдашыгыз булсын. Кадерле әниләр! Сезне
бәйрәмегез белән тәбрик итәбез. Сезгә озын
гомер, бәхет,сәламәтлек телибез.
2 а.б. На свете добрых слов немало,
Но всех добрее и важней одно:
Из двух слогов простое слово: «мама»
И нету слов дороже, чем оно.
—
Дорогие мамы!
Поздравляем
вас с Днем Матери.
Без
сна ночей прошло немало,
Забот,
тревог не перечесть.
Земной
поклон вам все родные мамы
За
то , что вы на свете есть !
1.а.б. Елмайса
йозеннэн анлыйм
Энкэемнен телэген.
Донья кинлегенэ тинлим
Энкэемнен йорэген,
Энкэй, сина булэк итэм
Ботен донья голлэрен.
Юллар кебек озын булсын,
Энкэем, гомерлэрен.
Ай нурыннан да нурлырак
Энкэемнен йозлэре.
Монлы койдэй кунелемдэ
Энкэемнен сузлэре.
Айдан,
кояштан кадерле — син ул, әнием.
Иң ягымлы ,иң сөйкемле — син ул, әнием
Безнен бугенге бэйрэм кичэбез
кадерлелэребез сезгэ, газиз энилэребезгэ багышлана
2.а.б. Слова «Мама, мать-одни из самых
древних на Земле». Все люди уважают и любят матерей. Словом «Мать» называют и
свою Родину, чтобы подчеркнуть , что она по- матерински относится к своим
детям.
Во многих
странах отмечается «День Матери». Люди поздравляют своих матерей и приезжают к
ним в гости, дарят подарки, устраивают для них праздник. И мы сегодня собрались
здесь чтобы поздравить своих мам.
1 а.б. Мәхәббәте
һичбер киртәләрне белми торган, күкрәк сөте
белән хәят биргән… ананы олылыйк! Дөньяның
бөтен матурлыгы анада. Анадан башка шагыйрь дә, анадан башка батыр
да булмый. Дан аналарга!
Мэрхэмэтле безнен энилэр.
Жиргэ матурлыкны, илгэ батырлыкны
Сез бирэсез, гузэл энилэр.
Сездэ яши сурелмэслек хислэр,
Йөзегездэ шәфкать нурлары.
Сезнен жырлар аша кучә безгә
Туган халкыбызнын моннары
Бүген
әйтеләсе теләкләребез, җырларыбыз,
биюләребез – барысы да чын йөрәктән,
күңелнең иң-иң түреннән —
сезнең өчен. Кабул итеп алыгыз, рәхәтләнеп
тыңлагыз, ял итегез.
Концерт
номеры.________________________________________________________________
Лирик көй
яңгырый. алып баручылар чыга.
1.а.б. Энием! Энкэем! Газиз Анам! Синнэн дэ
якынрак, кадерлерэк кем бар сон доньяда?! Кукрэк сотен имезеп, конен-тонгэ,
тонен-конгэ ялгап, куз карасыдай устерэсен бит син балаларынны.
2.а.б. Мама! Мамочка! Сколько тепла таит это
магическое слово. Материнская любовь греет нас до старости. Мама учит
нас быть мудрыми, дает советы, заботиться о нас, передает свои песни,
оберегает нас.
Младенец
старательно складывает по слогам «Ма-ма » и почувствовав удачу, смеется
счастливый. Мама! Вслушивайтесь, как гордо звучит этот слово! В народе живет много добрых слов о матери.
Например:
При солнышке- тепло , при матери –добро.
1.а.б. Ана өчен баладан газиз
нәрсә булмас.
2.
а.б. Нет лучшего
дружка, чем родная матушка.
1
а.б. Баланың
бармагы авыртыр, ананың йөрәге авыртыр.
2.а.б. Без отца полсироты, а без матери и
вся сирота.
1.а.б. Улы данга чыкса, анасы яшәрер.
1 а.б. Әйе, Ана – бөек исем,
Нәрсә
җитә ана булуга!
Шуңа күрә
Зур горурлык белән
Без сөйлибез АНА турында.
Концерт
номеры.________________________________________________________________
Лирик көй
яңгырый. алып баручылар әкрен генә чыга.
1 А. б. Бар хэстэрем, бар хэсрэтем
Бала очен.
Хормэтем да, хезмэтем дэ
Бала очен.
Укенулэр, утенулэр
Бала очен.
Тынгысыз кон,
йокысыз тон
Бала очен.
2 А.б. Утка, суга укталуым
Бала очен.
Чыгар юлдан тукталуым
Бала очен.
Таннан эувэл кайнар аш та
Бала очен.
Тэгэрэгэн кайнар яшъ тэ
Бала очен.
1 А.б. Иртэн — кичен йорэк хисем
Бала очен.
Барлык эшем, барлык кочем
Бала очен
Янам — тузэм ,кеям — кунэм
Бала очен.
Горур башны тубэн иям
Бала очен.
Тонен якты таннар котэм
Бала очен.
Кунелемдэ жырлар йортэм
Бала очен.
Бала очен…
Концерт
номеры________________________________________________________________
!.А.б. Ана күңеле кебек җылы, нурлы
Күк йөзендә
кояш, йолдыз юк.
Ана сөюе кебек чиксез
тирән
Җир йөзендә
һичбер диңгез юк.
Синең өчен
кайгыртучы әниең булуы нинди зур бәхет ул. Аны ярату гына
җитми, аның кадерләрен белергә,сүзен тыңларга,
яхшы укуың, үзеңне үрнәк тотуың,
әшкә өйрәнеп үсүең белән анны
шатландырырга кирәк.
1А.б. Ак чэчлэрен жем-жем килэ,
Энкэй, ул шатлыктандыр.
Гомереннен бакчасында
Былбыллар озмэсен жыр.
Кадерлелэребез! Бу жырыбыз сезгэ багышлана.
Концерт номеры________________________________________________________________
2
а.б. Люблю тебя
мама, за что не знаю.
Наверно за то , что дышу и мечтаю.
И радуюсь солнцу и светлому дню,
За это тебя, я родная люблю.
За небо, за ветер, за воздух вокруг.
Люблю тебя мама , ты лучший мой друг!
Алексей
Максимович Горький писал: «Без солнца не цветут цветы, без любви нет счастья,
без женщины нет любви, без матери нет ни поэта, ни героя. Вся радость мира- от
матерей!.»
Если вы
хотите сделать маму самым счастливым человеком, поступайте так, чтобы она
радовалась и с гордостью могла сказать : «Знаете, какие у меня хорошие дети!»
1.а.б. Есть мама у жеребенка,
Есть
мама у львенка,
Есть
мама у самого маленького котенка
И
у ребенка есть мама
Любимая,
славная, самая!
«Песня
мамонтенка».__________________________________________________________________
Лирик
җыр яңгырый
1А.б. Аналар ботен йорэк жылыларын биреп
устергэн балалар, усеп буйга житу белэн, очар кошлар кебек, тирэ-якка
таралалар. Нишлисен бит, ананын боеклеге дэ энэ шунда — ул илебез-нен, hэр
почмагында, намус белэн хезмэт итэ алырлык, белемле, тырыш сэлэтле, илhамлы
балаларын устереп Ватаныбыз кулына тапшыра.
2 А.б. Э аннан сон?!
Аннан сон, кош теледэй генэ бер хат котэ, изге хэбэр котэ ана.
Хат ташучы килми микэн, диеп. ,
Борылып карый барган юлыннан.
Конгэ чыкса, кузе тэрэзэдэ,
Иртэ — кичен сунми уты да.
Хатлары юк, узе кайтыр, диеп,
Бик сон гына китэ йокыга.
Ана котэ,
Ана омет итэ…
1 А.Б.Менэ шулай, усеп буйга житкэн, инде узлэре эти hэм эни булган,
туган ояларыннан еракта яшэуче балалар, соекле энилэренэ хат яздылар.
Лирик җыр
яңгырый. Балалар урындыкларга утыралар, дәфтәр, ручка алалар.
1 бала.
«Кил син безгэ, эни, ботенлэйгэ
Бер кайгысыз, рэхэт торырсын,
Оебезнен. курке булырсын».
2 бала.
«Син безгэ кил, эни!
Без доньянын, ожмахында гомер итэбез.
Килэм дисэн, шушы сэгатьтэ ук
Алыр очен кайтып житэбез»
3 бала.
«И шатланыр идек, эни эгэр,
Килер ризалыгын белдерсэн.
Туп-тугэрэк бэхетебез безнен
Тулып ташыр иде, син килсэн».
4 бала.
«Кайчан курешербез, бик сагындык…»
5 бала.
«Кон туды исэ сине котэбез».
6 бала.
«Ник килмисен инде, эни, ник килмисен?»
А. б.: Алты бала шундый хат язды
Озелеп-озелеп, сагынып ананы.
Шушы сузлэр булды ананын
Алты хатка язган жавабы.
(Прожектор Ана образын
яктырта). (кой янгырый)
(Ана балаларына язган хатын укый)
«Бара алмыйм сезгэ,
балаларым.
Сагынсагыз, кайтып курегез,
Кайта алмас жирдэ тугелсез.
Ана кунеле ераклыкны белми,
Тоеп яшим сезнен, хэллэрне,
Кирэклекне сизсэм, узем барырмын мин,
Котеп тормам сезнен хэбэрне.
Китэ алмыйм буген, .
Эгэр китсэм, мэрхум эткэегез кайтып керер сыман,
Мине таба алмый бер ялгызы
Боегып йорер сыман.
Чит нигездэ сагыну авырлыгы
Ныграк сизелер сыман,
Туган нигез белэн бэйлэп торган
Жеплэр озелер сыман.
Яудан каитмый калган зур улым да
Кайтып житэр сыман.
Туган нигез хэтерлэтэ мина,
Сезнен бергэ чакны,
Туган нигез сезнен hэp адымын
истэлеген саклый.
Нигез ташлап киту авыр мина,
Кем белми сон аны, кайсыгыз?!
Сез узегез жыелып кайтыгыз!
Мин сорамыйм сездэн артыгын,
Сез тоярсыз кайту шатлыгын».
А.б. Ана, ана!
Син куш йорэкледер,
Кэусэр сенгэн синен кунелгэ.
Баштан сыйпап бер елмайдын исэ,
Ботен донья ямьгэ кумелэ.
Ана булу-изгелекнен тажы,
Доньяда ин олы дэрэжэ.
Ана хеше hэрбер баласынын
Бэхетенэ ача тэрэзэ.
Ана сина гел яхшылык тели,
Гаеплэрен булса — кичерэ…,
Турылыклы калыйк гомер буе
Ана дигэн куркэм кешегэ.
Әниләр
турында җыр башкарыла.
2 а.б. Мама! Самое понятное слово на земле.
Оно звучит на всех языках мира одинакого нежно. У мамы самые ласковые и нежные
руки, они все умеют. У мамы самое доброе и чуткое сердце. Оно ни к чему не
остается равнодушным. И сколько бы ни было человеку лет 5 или 50, ему всегда
нужна мама…
Руки
мамы качали детей в колыбели, когда они были маленькими. Это мама согревала их
своим дыханием и убаюкивала своей песней.
1.Солнца ярче
для меня- мама!
2. Мир и
счастье для меня-мама!
1.Шум ветвей,
цветы полей-мама!
2.Зов летящих
журавлей- мама!
1. В роднике
чиста вода-мама!
2. В небе яркая
звезда-мама!
1. Пусть звенят
повсюду песни
Про любимых
наших мам.
Мы за все,
за все родные
Говорим
«Спасибо Вам!»
Песня
«Милая мама»_____________________________________________________________
А.б. Татар хатыннары. Безнен,
жан сойгэннэр, аналар…
Аналарны хормэтлэп жирдэ шигырьлэр языла,
аналарны хормэтлэп жирдэ сурэтлэр ясала,
аналарны хормэтлэп жирдэ hэйкэллэр куела,
Э аналар тапкан балаларнын жаннары кыела.
Жирдэ hаман эле тынмаган сугышларда кыела.
Аналарны кадерлилэр, аналарны соялэр,
аналарнын алдында башларны иялэр,
э аналар йокысыз тондэ бишек жырлары жырлыйлар,
сугышларда жаннары кыелган уллары очен елыйлар.
Безнен тобэктэн дэ никадэр
ана Боек Ватан сугышына газиз баласын озатты, шунын күпмесе яу кырында
ятып калды, хэбэрсез югалды. Ачы хэсрэттэн чэчлэренэ чал тошкэн, вакытсыз
картайган энкэйлэрнен дэ инде кубесе вафат, урыннары ожмахтадыр, арсландай
батыр уллар устергэн, фэрештэлэрнен.
Купме солдат, Ватан алдындагы сугышчан антын утэп, Эфган сугышында, Чечня
сугышында hэлак булды.
А.б. Хормэтле энилэр!
Без сезнен алда баш иябез. Мен-мен рэхмэт сезгэ!
Питрау флольклор
ансамбле чыгышы. «Солдат озату» күренеше.
1 А.б. Газиз Энкэй!
Йомшактыр кулларын,
Татлыдыр сузлэрен,,
Жылыдыр карашын,
Тансыктыр табынын.
Сабыйлык языннан
Бугенге конгэчэ
Безлэргэ зур бэйрэм
Тибеше жаныннын!
И, Ходай, кабул ит
Безлэрдэн зур гозер
Энкэйгэ бир саулык!
Энкэйгэ бир Гомер!
2 А.Б. Пусть день твой будет
Солнечным, прекрасным.
И розами твой будет устлан путь.
И каждый вечер – звездным,
Чистым, ясным.
О, мама!
Всегда счастливой будь!
А. б. Газиз Энкэй!
Ин сойкемле сузлэр-синеке!
Йомшак, жылы куллар-синеке!
Ин-ин татлы сузлэр-синеке!
Жан изрэткеч жырлар-синеке!
Синсез донья курмэс идек,
Синсез берни белмэс идек,
Синсез берни кылмас идек,
Синсез кеше булмас идек!
2
А.Б. Пусть этот день станет своеобразным днем благодарения нашим дорогим и
любимым мамочкам, за их неоценимый труд, за их всемогущую любовь.
1.А. Б. Чәчәк букетлары бүләк итсәк,
Чәчәк
букетлары корыр ул.
Йөрәк
җылыбызны бүләк иттек,
Югалтмассыз,
мәңге торыр ул.
Ходай
Сезгэ жан тынычлыгы, тэн сихэтлеге, озын гомер насыйп итсен. Мен-мен рэхмэт
Сезгэ, энкэйлэр!
2
А.Б. На этом наш праздник заканчивается. И мы еще раз поздравляем Вас, милые
мамы! И пусть не покидает вас терпение, которое так необходимо сейчас вам всем.
И пусть все восхищаются вашей красотой. Ведь вы — самое прекрасное, что есть.
Вы – самый красивый, нежный и благоуханный цветок в мире. До свидания!
1.
А.Б. Хушыгыз!
Барлык
катнашучылар сәхнәгә чыга.
«Бәхеттә-шатлыкта»
җыр яңгырый ____________________________________________