Сценарий тил байрами

“Тил-миллатимиз қалби”

мавзусида адабий-маърифий кеча сценарийси

Мактаб зали “Тил байрами”га мос қилиб безатилади. Тил

ҳақида алломалар сўзлари битилган шиорлар осиб қўйилади.

Давлатимиз байроғи, герби саҳнанинг юқори қисмида турибди.

Меҳмонлар тўплангач, Ўзбекистон мадҳияси янграйди.

1-бошловчи: Тилим-тилим она тилим,

Тиллар ичра сара тилим.

Ширин-шакар маьно тилим,

Она тилим — аъло тилим.

2-бошловчи: ўтмиши бор тарихга бой,

Навоийдан олган чирой.

Орзу-ҳавас бунда талай,

Она тилим — аъло тилим.

— Ассалому алайкум, азизлар! Маълумки, бизнинг жонажон

мамлакатимиз ўз мустақиллигига эришгач, тилимизга бўлган

эътибор янада кучайиб, унинг ривож топиши йўлида бир қанча

ишлар амалга ошириб келинмоқда. Бу тилнинг давлат тили

эканлиги ҳақидаги қонун Республикамиз Конституциясида ҳам

тасдиқлаб қўйилган. Асосий Қомусимизнинг 4-моддасида шундай

дейилган: “Ўзбекистан Республикасининг давлат тили ўзбек

тилидир. Ўзбекистон Республикаси ўз ҳудудида истиқомат

қилувчи барча миллат ва элатларнинг тиллари, урф-одатлар ва

анъаналарини ҳурмат қилишни таъминлайди, уларнинг

ривожланиши учун шароит яратади”.

1 -бошловчи:

— Энди эса Эркин Воҳидов қаламига мансуб она тилимизни

мадҳ этувчи “Она тилим ўлмайди” шеърини бошланғич синф

ўқувчиси томонидан тинглаймиз.

Нотиқ деди:

Тақдир шул,

Бу жаҳони ирода

Тиллар йўқолур буткул,

Бир тил қолур дунёда.

“Эй воиз, пастга тушгин,

Бу гап чиқди қаердан?”

Навоий билан Пушкин

116

Туриб келди қабрдан.

Ким дарғазаб,

Ким ҳайрон.

Чиқиб келдилар қатор:

Данте,

Шиллер

Ва Байрон

Фирдавсий,

Балзак,

Тагор.

“Ваъзингни қўй, биродар,

Сен айтганинг бўлмайди”.

Барча деди баробар:

“Она тилим ўлмайди”.

— Эй, бу қандай ақида?

Қўлида табаррук жом.

Форсий тили ҳақида

Рубоий айтди Xайём.

Эҳтиросли, оташ дил

Беранжи сўрди нолон:

— Наҳотки фаранги тил

Йўқолгиси бир замон?!

Неруда, Лорка турди

Сервантеснинг ёнига.

Ким қасд этиб, туғилди

Она тилим жонига?

Фузулий ёнди:- Озар

Тили гулдай cўнмайди.

Барча деди бaробар:

“Она тилим ўлмайди”.

Камалакдек ранбаранг

Бўлсин деб санъат, тиллар

Асрларга қилдинг жанг,

Армон қилдик минг йиллар.

Беқадр бўлса, наҳот

Тиллардаги тароват!

117

Йўқолди бу кун ҳайхот,

Қабрларда ҳаловат

“Фауст” ёнди гуриллаб,

“Хамса” ўтга туташди.

Бу садо жаҳон бўйлаб

Таралди, тоғлар ошди.

Бу садо енгар ҳамон.

1-ўқувчи:

— Ўзбекистан Республикасининг давлат тили тўғрисидаги

қонуни 1989 йил 29 октябрда қабу қилинган. Ўзбекистонимиз

истиқлолга эришгач, тилимизга бўлган эытибор ортиб бормоқда.

2-ўқувчи:

— Тил — миллатнинг асосий белгиларидан бири. Дунёда

халқлар кўп. Аввало бу халқлар ўз тили, миллий урф-одатлари

ва анъаналари, ўзига хос турмуш тарзи билан ажралиб туради.

Бинобарин, халқнинг, миллатнинг ўзлигини намоён қилишида

тилнинг ўрни катта ва беқиёсдир.

“Элимга” қўшиги янграйди.

3-ўқувчи: “Она тилимга” шеъри.

Минг йилдирки булбул каломи

Ўзгармайди, яхлит ҳамиша.

Аммо шўрлик тўтининг ҳоли

Ўзгаларга тақлид ҳамиша.

Она тилим, сен борсан, шаксиз,

Булбул куйин шеърга соламан.

Сен йўқолган куни шубҳасиз,

Мен ҳам тўти бўлиб қоламан.

А.Орипов

1-бошловчи:

— Она тилимиз бор экан, Қошғарийнинг “Девони луғатит

турк”китоби, Аҳмад Яссавий ҳикматлари, Навоий “Хамса”си,

Бобурнинг “Бобурнома”си, Чўлпон ва Абдулла Ориповнинг ўтли

шеъриятидан баҳраманд бўляпмиз.

2-бошловчи:

— Она тили — эзгу фазилатлар, юксак туйғулар манбаи. Чунки

оналаримиз бизга шу тилда алла айтади, инсон учун ҳаётий зарур

118

билим ва тушунчаларни мана шу тил воситасида

онгу шууримизга сингдиради, одобу аҳлоқимиз, феъл-атворимиз

мана шу тилда берилган ўгит ва насиҳатлар асосида шаклланади.

1-бошловчи:

— Шу боис мутафаккир бобомиз тил инсонни ҳайвондан

фарқлаб турадиган неъмат эканлигини таърифлаб, шундай дейди:

Тангрики, инсонни қилиб ганжи рост

Сўз бирла ҳайвондан анга имтиёз.

“Муножот” рақси.

2-бошловчи:

— Навбат тилимиз хақидаги алломаларимиз сўзларига,

марҳамат.

4-ўқувчи:

Тилга ихтиёрсиз — элга эътиборсиз.

Навоий

5-ўқувчи:

Кўнгил маҳзанининг қулфини тил ва ул маҳзаннинг калитин

сўз бил.

Навоий

6-ўқувчи:

— Қачонки бир миллат тилини йўқотса, у муқаддас динини ва

миллатини ҳам йўқотур.

А.Зоҳирий

7- ўқувчи:

— Ўзбек тили ғоят бой, ниҳоятда чиройли, ҳар қандай фикр ва

туйғуни ифода килишга қодир… Тилимизнинг бойлигига дахл

қиладиган, хуш латофатини бузадиган, тилимизни “захрир”

қилишга қаратилган қилиқларга барҳам бериш зарур.

Абдулла Қаҳҳор

1-бошловчи:

Она тилим, жону дилим

Сенла камол топди элим.

Она тилим, жону дилим

Таъзим сенга, бердинг билим.

Она тилим — жону дилим

Сенла мaғpyp ўзбек элим.

119

2-бошловчи:

Она тилини севиш ватанпарварлик белгиси, аждодлар руҳига

ҳурмат рамзи. ўз тилини асраб-авайлаган халқ ўзлигини асраб-

авайлаган бўлади. Тил билиш — маданият белгиси. Халқимиз

таъбири билан айтганда, тил билган эл билади. Она тилини пухта

билиш, у билан ғypyp-ифтихор қилиш миллий маънавият, ўзлик

ифодаси бўлса, бошқа тилларни билишга интилиш маданият

белгиси, қўшимча билим қуролига эга бўлишдир.

Саҳна кўриниши намойиш қилинади: Бунда ҳаваскор

актёрлар: шоҳ, вазирлар ва Алишер Навоий тимсолида иштирок

этади.

Саҳна кўринишининг қисқача мазмуни:

Бир шоҳ вазирларига: “Менга дунёдаги энг ширин ва энг

аччиқ нарсани келтиринг” дейди, вазирлар шоҳга жуда кўп

нарсаларни кўрсатадилар. Шоҳ буларни рад этади. Шунда вазирлар

Навоийнинг ҳузурига борадилар. Бўлган воқеани айтиб берадилар.

Навоий ўйлаб кўриб: “Шоҳингизга тил олиб боринг”,- дейди. Улар

подшоҳга тил олиб боришади. Шоҳ бу жумбоқни Навоий топганини

билиб, уни ҳузурига олиб келишларини буюради. Шоҳ унга

сарполар ҳадя этиб, уни вазир этиб тайинлайди.

1-бошловчи:

Яна қайта туғилгансан,

Бахт-иқболга йўғрилгансан.

Ўлкамизга нур бўлгансан.

Она тилим — аъло тилим.

2-бошловчи:

Қувончимдан сўзим ўйноқ

Қайта кийдинг атлас кўйлак.

Озод юртда ўзинг байроқ,

Она тилим — аъло __________тилим.

1-бошловчи:

Шундай қилиб, мазмунли кечамиз ниҳоясига етди. Биз

мустақиллигимизни, она тилимизни асраб-авайлайлик. Уни

кўкларга кўтарайлик.

2-бошловчи:

Халқим, юртим бошимга хумо,

120

Уни асра, учиб кетмасин.

Қора кучлар бордир доимо.

Тилингни ҳеч ким забт этмасин.

Яна бир боp улуғ байрамингиз муборак бўлсин. Соғ ва омон

бўлинг, азизлар!

TIL – MILLAT KO‘ZGUSI

(21-oktyabr – “Davlat tili haqida”gi Qonun qabul qilingan kun munosabati bilan o‘tkaziladigan tadbir ssenariysi)

“TIL – MILLAT KO‘ZGUSI

(21-oktyabr – “Davlat tili haqida”gi Qonun qabul qilingan kun munosabati bilan o‘tkaziladigan tadbir ssenariysi)

Tadbir o‘tkaziladigan sahnaga bayramona tus beriladi. Til haqidagi hikmatli so‘zlar yozilgan plakatlar osiladi, gullar, milliy bezaklar bilan bezatiladi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I. A. Karimovning o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilganligi to‘g‘risidagi nutq qo‘yilib eshittiriladi. Mumtoz kuy yangraydi. Sahnaga boshlovchilar chiqadi.

1-boshlovchi:

Bobolardan meros qolgan,

Butun olam e’zoz qilgan,

Bu dunyoda yagonamsan

Sen ancha vaqt orzu bo‘lding,

Qaramlikdan juda to‘yding.

Oxir o‘zni tiklab olding,

Hozir juda go‘zaldirsan,

Hamma tildan o‘zing zo‘rsan,

Zulmatdagi nurimdirsan.

Men sen ila o‘zbekdurman,

Sensiz men ham qul bo‘lurman.

Allalar tinglagan tilim,

Assalomu alaykum, qalbi daryo, mehri buloq ustozlar!

2-boshlovchi:

Assalomu alaykum, qadrli ota-onalar, mehmonlar, kechamiz ishtirokchilari!

1-boshlovchi:

Til – millat ko‘zgusi. Prezidentimiz tashabbusi bilan o‘zbek tiliga davlat tili maqomi berilishi istiqlolga erishish yo‘lidagi asosiy qadamlardan biri bo‘lgan edi. Yurtimiz mustaqil bo‘lgach, ona tilimiz o‘z o‘rni va mavqeyiga ega bo‘ldi.

2-boshlovchi:

Bugunga kelib o‘zbek tilimiz xalqaro miqyosda e’tirof etildi. Xalqaro anjumanlarda o‘zbekona kalomning aytilishi, chet eldagi ta’lim dargohlarida o‘zbek tilini o‘rganish markazlarining borligi tilimizning nufuzi oshib borayotganligidan dalolatdir.

So‘zga maktab direktori, kelgan mehmonlar taklif etiladi. So‘ng Avaz O‘tarning “Til” g‘azali asosida mumtoz qo‘shiq yangraydi.

O‘quvchilar tilimiz tarixi haqida ma’lumotlar aytishadi.

1-o‘quvchi: ona tilimiz qadimiy tillardan bo‘lib, dastlabki yozma manbalar VI-VII asrlarga borib taqaladi. O‘zbek tilini rivojlantirishda ulug‘ olimlarimiz Mahmud Koshg‘ariy, Yusuf Xos Hojib, Alisher Navoiy kabi ajdodlarimizning hissasi kattadir.

2-o‘quvchi: Jumladan, Alisher Navoiy “Muhokamat ul-lug‘atayn” asarida lug‘at tili, ya’ni eski o‘zbek tilining leksik boyligi, grammatik qurilishi haqida qimmatli ma’lumotlar beradi.

3-o‘quvchi: Turkiy xalqlar boy milliy madaniyat va adabiyotga ega. Turkiy til jahondagi eng qadimiy adabiy tillardan hisoblanib, unda lug‘at boyligi ham beqiyosdir. Bu tilda har qanday murakkab va nozik tushunchalarni ifodalay olish mumkinligini XV asrdayoq Alisher Navoiy bobomiz o‘z asarlari bilan isbotlab, turkiy dunyoni adabiy til darajasida “yakqalam” qilib, quyidagi misralarni bitgan edi:

Turk nazmida chu men tortib alam,

Davraga bir o‘quvchi chiqib, til haqida rus, ingliz yoki boshqa tillarda topishmoq aytadi. Topishmoq javobini bilgan o‘quvchi esa o‘zbek tilidagi tarjimasini aytadi.

11-o‘quvchi: Пила – сверхуб пила – снизуб

Посередине мясо нежное. (Зубы язык)

12-o‘quvchi: The saw is adove

And the saw is deneath

O‘rtasida go‘sht barra. (Tish, til)

1-boshlovchi: Xorijiy tillarni jadal va samarali o‘rganish bugungi kunning eng dolzarb talabi ekanligi jamiyatimiz tomonidan to‘la anglab yetilgan haqiqatdir.

G‘ayri tilni sa’y qiling bilgali, yoshlar,

Lozim siza har tilni biluv ona tilidek,

Tilimiz sofligi abadiy bo‘lsin!

Omon bo‘lsin el-u yurt, osmon,

Omon bo‘lsin turguncha zamon!

1-boshlovchi: Alla! O‘zbek xalqining qadim-qadimdan e’zozlanib, ardoqlanib kuylanib kelinayotgan, tarjimon talab qilmaydigan, millat, tilidan qat’iy nazar, birdek ezgulikka, yaxshilikka chorlovchi – ma’naviy malham.

2-boshlovchi: Alla sehri – orzu-umidlar, quvonch-u tashvishlar majmuasidir. Prezidentimiz “Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch” kitobida “…jamiki ezgu fazilatlar inson qalbiga, avvalo, ona allasi, ona tilining betakror jozibasi bilan singadi”, — deya ta’kidlagan edilar.

Darhaqiqat, onalarimizning allasi har qanday toshni ham eritishga qodir. Chunki bu – dil nolasi! Chunki bu – tilning beqiyos kuchi!

Orom olgin, alla.

Yurtimizning sher yigiti,

Yorug‘ yulduzi, alla…

Katta bo‘lib Vataningga

Sodiq bo‘lgin-a, alla…

1-boshlovchi: Til – bebaho qudrat. U nafaqat aloqa vositasi, balki go‘zal nutq yaratish san’atidir.

2-boshlovchi: Ommaga qaratilgan har qanday yozma yoki og‘zaki nutq mukammal bo‘lishi uning ta’sirchanligini oshiradi. Ma’lumki, jumla ta’siri, hech shubhasiz, tinish belgilariga ham bog‘liq. Har qanday ohang – nutq libosi. Til esa unig jamoli.

1-boshlovchi: Sahnaga 5-sinf o‘quvchilarni taklif qilamiz.

O‘quvchilar boshlariga tinish belgilaridan toj kiyib kelib, “Fikrlar bekati” mushoirasini boshlashadi.

“Vergul”: Shoshmang, meni demang norasida, o‘rnim tengdosh bo‘laklarning orasida…

“Qo‘shtirnoqlar”: Ko‘chirma gap ketolmaydi bizdan qochib, uni doim olamiz keng quchoq ochib…

“Tire”: Dialogda mening eng ko‘p turar joyim, yana ma’no takrorlansa, men bor doim…

“So‘roq-undov”: Xushsurat, xush odobmiz, go‘yoki bir quyosh-obmiz.

Kerak paytlar birlashib, ham savol, ham javobmiz.

“Nuqta”: Fikrlarning bekati – Nuqtadirman,

Har darak gap oxirida to‘xtaydurman.

Gapim tamom, bundan bo‘lak menga ne bor,

Yozuv harflardir azal.

So‘z tuzadi, ular so‘zga

Ma’no berar qalam-ga!

2-boshlovchi: Keling, endi tilimiz va yozuvmizga oid qarorlarni eslab olamiz.

14-o‘quvchi: 1989-yil 21-oktabr – “Davlat tili haqida”gi Qonun qabul qilindi.

15-o‘quvchi: 1993-yil 2-sentabr – “Lotin yozuviga asoslangan o‘zbek alifbosini joriy etish to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasi Qonuni va Oliy majlisning tegishli qarori qabul qilindi.

16-o‘quvchi: 1995-yil 24-avgust – Vazirlar Mahkamasining “O‘zbek tilining asosiy imlo qoidalarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.

17-o‘quvchi: 1995-yil 21-dekabr – “O‘zbekiston Respublikasining Davlat tili haqida”gi Qonun yangi tahrirda qabul qilindi.

18-o‘quvchi: 1996-yil 10-sentabr – Vazirlar Mahkamasining “Davlat tili haqida”gi Qonunni amalga oshirish “Davlat dasturi to‘g‘risida”gi qarori qabul qilindi.

1-boshlovchi: Ona tilim, o‘zingdirsan elini opichlab,

Shu kunlarga olib kelib, taratgan ziyo.

Ona tilim, o‘zingdirsan yillab asrab,

O‘zbek elin istiqlolga yo‘llagan ziyo.

2-boshlovchi: Tilimiz to‘g‘risidagi ko‘plab she’rlar bitilgan, qo‘shiqlar kuylangan. Keling, ulardan namunalar eshitamiz.

19-o‘quvchi: Bobolardan bizga meros ezgu til,

Avlodlarga xazina-yu bebaho.

Qalbimizga, ruhimizga ko‘zgu til.

Bu dunyoga bag‘ishlaymiz ne daho.

20-o‘quvchi: Yovonlarning cheksizligi,

Ham samimiy, ham hovuri,

Onajonlar allasidan,

Ko‘z yoshidan, oq sutidan,

To‘qaylarning tengsizligi,

Jilg‘alarning sho‘x hovuri,

Yigitlarning yallasidan,

Suluvlarning sukutidan,

Childirmaning darillashi,

Go‘r o‘g‘lining alp siymosi,

Alpomishning da’vosidan,

Dunyo ishi sho‘x mavjlanar ona tilimda,

Har bir so‘zi yuz ma’noli durdona tilimda

Izohli ko‘ngil chog‘i ipak tovlanadir ul.

Burro-yu go‘zal, g‘olib-u mardona tilimda.

Do‘stlarimning davrasida shahd-u shakardir,

Har jilvasi bir gulxan-u gulxona tilimda.

Bor unda Navoiy ruhi, unda Bobur bor,

Har shevasi bir qasr ila koshona tilimda.

Dunyoda bor ilm-u hunar unda jilobaxsh,

Bilki guhari sharifroq yo‘q ondin.

1-boshlovchi:

Ona tilim, buyuklikda eng baland tog‘san,

1. I. A. Karimov. Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch. T.: Ma’naviyat, 2008, 130-131-betlar.

2. Avaz O‘tar “Saylanma”. T.: G‘afur G‘ulom nomidagi Adabiyot va san’at nashriyoti, 1984. 211-bet.

3. O‘zbek xalq maqollari. T.: Sharq, 2003.

Ko`chirma:

Til va adabiyot ta’limi 2015-yil. 9-son 26-27 bet.

Maqsuda Hojmatova, Namangan viloyati Chust tumanidagi

7-sonli ixtisoslashtirilgan davlat umumiy o‘rta ta’lim maktabining oliy toifali ona tili va adabiyoti fani o‘qituvchisi

21-oktyabr O‘zbek tiliga Davlat tili maqomi berilgan sanaga bag‘ishlab tayyorlangan

“Til bilgan — el bilar” mavzusidagi tadbir dasturi.

Sahna bezaklari: Mavzu yozilgan baner, kitoblar vistavkasi hamda gullar bilan bezatilgan. Slaydlar namoyishi boshlanadi.

Davlatimiz madyiyasi yangraydi.

Sahnaga boshlovchilar chiqib keladilar.

1-boshlovchi: Assalom, ey olam, feruza osmon,

Aziz ustozlar-u, aziz mehmonlar.

Kamtarin davrada bugun mehmonsiz,

Sizga ehtirom-la egikdir boshlar.

2-boshlovchi: Assalom azizlar, do‘st-u yoronlar

Ma`rifat ziyosin nurga taratgan,

Oltin boshingizda Humo qush ko‘rdik

Ulug` anjumanda Sizni xush ko‘rdik.

1 -boshlovchi: Zargarimsan, gavharimsan, so`zimsan,

Oq-qorani tanituvchi ko‘zimsan.

Pok tuprog`im, rizq-u ro‘zim, tuzimsan

O‘zbek tilim, ona tilim, o‘z tilim,

O‘zbek elim, ona elim, o‘z elim

2-boshlovchi: Qon qardoshlar davrasida o‘rning bor,

O‘z bayrog`ing, madhiyang bor, tug`ing bor,

Mardliging bor, subuting bor, qadring bor

O‘zbek tilim, ona tilim, o‘z tilim,

“Ona tilim qalbim quyoshi” mavzusidagi adabiy-badiiy kechamizga xush kelibsizlar.

2 -boshlovchi: Bu yil ushbu tarixiy va muborak sanaga 25 yil to‘ladi. Bugungi shodiyona kun bilan tabriklash uchun ilk tabrik so‘zini ________________________________________________ beramiz. Marhamat Uztoz.

Alla aytiladi.

Endigi navbat xorijiy tillarni o‘rganishga da’vat etuvchi qo`shiqqa. Avaz O`tar she`ri . Komiljon Otaniyozov musiqasi. Ijro etadi Hamza Saidov.

1-boshlovchi:Ona tilimizga davlat tili maqomi berilgani ulug` ne`matiir.

Istiqlolimiz til erkinligidan boshlandi. Zero, «Til mustaqilligi-el mustaqilligi»-dir.

Har bir mamlakat qadrini, til qadrini, xalq qadrini uning iste`dodli farzandlari ko`taradi.

2-boshlovchi: Ona tiliga e’tibor va ehtirom bilan qaramoq, uning har bir so‘zi qatlariga yashiringan ma’no jilolari-yu mazmun teranliklarini idrok etib, ulardan huzurlanmoq,

1-boshlovchi: Bu muqaddas xilqatda tin olgan ajdodlar ruhini his qilmoq va bu xilqatni fidoiylik bilan asramoqqa hamisha hozir bo‘lmoq shu Vatan farzandining oliy burchidir.

2-boshlovchi: Navbat Ona tilimizni, mustaqil Vatanimizni madh etuvchi she’rlarga hamda “Chaman ichra” qo‘shig‘iga. Sahnaga “Ona tili va adabiyoti kursi” tinglovchilarini taklif etamiz.

Rasul Hamzatov “Ona tilim” Mirzayeva Gulnora

Oydin Xojiyeva “Ona tilm” Sodiqova Gulrux

Safarova Shaxnoza

Oygul Egamova “Ona tilim” O`z ijodidan

Erkin Vohidov “Ona tilim” Narzullayeva G

Avaz O‘tar “Til”

Har tilni biluv emdi bani odama jondur,

Til vositai robitai olamiyondur.

G`ayri tilini sa`y qiling bilgali, yoshlar,

Kim ilm-u hunarlar bilonki ondin ayondur.

Lozim siza har tilni biluv ona tilidek,

Bilmakka oni g`ayrat eting foida kondur.

Ilm-u fan uyig`a yuboringlar bolangizni,

Onda o`qug`onlar bori yaktoyi zamondur.

Zor o‘lmasun onlar dog`i til bilmay Avazdek,

Bog‘da bulbul sayraydi chaman ichra,

Shom bo`lganga o`xshaydi chaman ichra.

Yuragim jig‘irlaydi chaman ichra,

Yor kelganga o‘xshaydi chaman ichra.

Qizil gulning tagida chaman ichra,

Yor seni ko‘rib qoldim chaman ichra.

Ko‘rmasam bo`lar ekan chaman ichra,

Ishqingda kuyib qoldim chaman ichra.

Boshimdagi ro’molim chaman ichra,

Gul shoxiga ilindi chaman ichra.

Yor sevganim yo‘q erdi chaman ichra,

Yondirdi yuragimni chaman ichra.

Surxoncha raqs.

1-boshlovchi: Olis tarix o`zi shohid, ishoning,

Men o`zbekman, o`zbekona lutfim bor.

Ona tilim, ona yurtim, g`ururim,

Ona tilim muqaddas va beg`ubor.

Shu til bilan kamol topdi Muqimiy,

Shu til bilan Furqat kuyladi yonib.

Shu til bilan Hamza tanildi elga,

Qodiriy tilidan bo`lurmi tonib.

2-boshlovchi: Qodiriy qurbon desa, “O‘tkan kunlar”i yoddir,

Fitrat-u, Cho‘lpon desa, she`r hayqiriq, faryoddir.

G`afur G`ulom, Shayxzoda, Muhammadni eslasam

Qo‘lma-qo‘l bo‘lib ketgan, asarlari hayotdir.

Sahna ko’rinishi: Abdulhamid Cho‘lponning “ Kecha va kunduz” romanidan parcha.

Sahnada ortidan izoh o`qiladi

Qatnashuvchilar: prokuror,zakunchi, mirshab , tilmoch nazorati ostida Zebi kirib keladi.

Aybdorning kimligi surishtirilgach, sud darhol o‘rnidan turib,aybnomani o‘qidi.Undan keyin yana kalta savol-javoblar ketdi:

-Aybnomani eshitdingizmi?

— Ha…

-Mingboshi suvni o‘zi so‘radimi?

-Ha, o‘zi so‘radi..

-Mastmidi?

-K o‘p aroq ichib edi?

-Suvni kim berdi?

-Men berdim.

-Choynakdami?

-Ha…

-Mana bu choynakdami?

-Ha…

-Kimning choynagi bu?

-Meniki.

-Siznikimi?

-Ha, meniki.

-Ichida qanday suv borligini bilarmidingiz?

-Bilardim.

-Qanaqa suvidi?

-Irim suvidi .

-Kimga qilingan irim.

-Menga…

-Nima uchun irim qildirdingiz?

-Farzand bo‘lsin, deb…

Pastda o‘tirganlarning domladan boshqalari, s o‘ngra sud hay`atidan bir-ikki kishi, zakunchi va tilmoch yengilgina kulib q o‘ydilar.

-Nega u suvni mingboshiga berdingiz?

_Juda tashna bo‘lib so‘ragan edi, shundoqqina tokchadan olib uzatdim.

-Choynakda zahar borligini bilarmidingiz?

Zebi kuldi.

• 
  Qiziq ekansan(o‘rusni sizlab bo’lmaydi), men qayerdan bilay?
  
• 
  Demak,eringizni o‘zingiz o‘ldirdingiz?
  

Zebi qattiqroq va ch o‘zibroq javob berdi:

• 
  Y o‘-o‘-q!.. o‘libmanmi o‘z erimni o‘ldirib.
  

Prokuror bilan tarjimon o‘zaro maslahat qilishadi. Tilmoch hukmnomani o‘qib berdi:

“Aybdorning qilgan gunohi og‘ir bo‘lib, hozirgi nozik sharoitlar vaqtida davlat odamiga qasd qilgani uchun falon moddalar bo‘yicha oliy jazoga hukm qilish kerak bo‘lsa-da, bovujud O‘lka harbiy sudining sayyor hay’ati aybdorning madaniyatsiz yerli xalq ayoli ekanini, o‘zining yosh va turmushda tajrabasizligini va hamma gunohlarini nomus bilan iqror qilib bo‘yniga olganini nazarda tutib, bir qator moddalar bo‘yicha shunday hukm qilinadi

_Aybdor Zebinisa Razzoq so‘fi qizi Harbiy sudning hukmi bilan

7 yil Sibir qilindingiz .

Norozi bo‘lib Ariza berishingiz mumkin.”

Qo‘shiq. “Shukr qil”. Ijro etadi musiqa guruhi tinglovchilari.

1-boshlovchi: Navoiy «Muhokamat ul-lug‘atayn» asarida turkiy til forsiy tildan kam emasligini, turkiy tilning ham imkoniyatlari keng ekanligini ta’kidlagan.

Turk nazmida men tortib alam,

Ayladim ul mamlakatni yak qalam, deb yozgan.

2-boshlovchi: Alisher Navoiy sharq adabiyotining yigirma janrida ijod qilgan yagona ijodkor sifatida o‘zbek tilining so‘z fondini boyitgan.

«Ko‘ngul durji ichra guhar so‘z durur

Bashar gulshanida samar so‘z durur».

Jism bo‘stoniga shajar so‘zdurur,

Ruh ashjoriga samar so‘zdurur.

1-boshlovchi: So‘zdurki, nishon berur olikka jondin,

So‘zdurki, berur jong‘a xabar jonondin.

Insonni so‘z ayladi judo hayvondin,

Bilkim guhari sharifroq yo‘q ondin.

deya so‘zga nihoyatda yuksak baho bergan.

Shoir o‘zbek tilidagi so‘zlarni yangi ma’nolarda qo‘llab, shu so‘zlardan yangi so‘zlar yasagan. 26 mingdan ortiq so‘z bilan poetik adabiy tilni boyitib, sof o‘zbekcha 9305 ta so‘zni badiiy qo‘llashga olib kirgan.

Do’stlaringiz bilan baham:

Үш тұғырлы тілдің болашағы жарқын

 Тіл мерекесінің
мақсаты:Сөз өнерін, шешендік пен тапқырлықты дамыту;Қазақ тарихындағы
салт-дәстүрлердегі тіл шұрайын тану, үлгі алу;Елбасымыздың «Үш тұғырлы тіл»
саясатын насихаттау.

Көрнекілігі: тіл мерекесі туралы жазылған қанатты сөздер, слайд 

Қанатты
сөздер:

1.                              
Тіл қасиетті, қасиетті де киелі. Бұл қасиеттер бойға ананың ақ
сүтімен дариды. Тіл өшпейді, қандай қиындықта да өміршең күй кеше береді.

2.                              
Ана тілің – арың бұл!

3.                              
«Анамыздың ақ сүтімен бойымызға дарыған тілімізді ұмыту – бүкіл
ата-бабамызды, тарихымызды ұмыту».

4.                              
Язык – важнейшее средство человеческого общения;

5.                              
Литературный язык, которым мы пользуемся , — это подлинно
драгоценнейшее наследие, полученное нами от предшествующих поколений;

6.                              
Мой верный друг! Мой друг коварный!

Мой царь! Мой раб! Родной
язык!

Мои стихи – как дым
алтарный!

Как вызов яростный мой
крик!

Қатысушылар:  9 сынып оқушылары 

Ведущий:   Құрметті оқушылар!

Бүгінгі “ Үш тұғырлы
тілдің болашағы жарқын” атты интеллектуалды сайысымызға қош келдіңіздер! 

Ана
тілім -ардақтым қасиетім,

Ана
тілім -құдірет бас иетін.

Ана
тілін сақтайық, көтерейік,

Ата-баба аманат өсиетін.  / Смағулова песня/

Ведущий:  

Русский
язык – это не только национальный язык русского народа, это язык межнационального
общения. Язык – это окно в мир. Чем лучше ты владеешь языком, тем больше прав у
тебя называться человеком! 

/Ковалева Алина/

Ведущий:  

Good
day dear guests and pupils

Welcome
to our event. I’m glad to see you at our
competition, which will be help in the form of competition between our
students. I’ m sure you will demonstrate what you know about three languages.

/Кирилова
Дарья/

Ведущий:  

Халықтың тарихта қалуы тіліне байланысты.
Тіл – халықтың жаны,
сәні. Адамды мұратқа жеткізетін ана тілі мен ата дәстүрі.
Ендеше, тілге қандай құрмет көрсетсек те лайық. Тіл мерекесі,
тіл салтанаты, тіл қуанышы құтты болсын! 

Ведущий:   Олай болса ортаға сайыскерлерімізді шақырып,
таныс болайық 

Ведущий:

Our
competition consists of 5 tasks. They
are:

І    — «Аламан бәйге»;

ІІ    — «Жеті жұрттың тілін біл»;

ІІІ   — «Әдебиет әлемінде»;

ІV   — «Ең үздік аудармашы»;

        
V   —    «Менің пікірім»

Ведущий:

Наш
конкурс оценивает уважаемое и неподкупное жюри в следующем составе:

Латыпова
Майра Қазыбайқызы

Айсенова
Жазира Асқарқызы

Турсунова
Айгерим 11 сынып оқушысы

Ведущий:  

  І тур — «Аламан бәйге»

Әр  топқа 2 сұрақ қойылады. Аламан бәйге
сұрақтарының жауаптары 10 ұпаймен бағаланады. Ендеше, іске сәт!

1 «Қазақ
хрестоматиясының» авторы?       (Ы.Алтынсарин)

2  .   Give the
translation of this word «Railway»   (теміржол) 

3 .Кому, чему? Қай падеждің сұрағы?         (Д.п.)

 4. When was born Abai
Kunanbaev?           (1845
ж.) 

5. «Абай жолы»
авторы?               (М.Әуезов)

  6. Части
речи, обозначающая предмет? (Существительное
)

7. Орыс алфавитінде неше
әріп?               (33)

   8. Give the translation of this word
«knowledge»     (Білім)

9. Құрмалас сөйлемнің неше түрі бар?       (3)

 10.  How many seasons in the
year?         (4) 

11 . Орыс тіліндегі
тұрлаусыз мүшелері (Определ.,дополн.,обстоят.)

  12.  Антоним қандай сөздер?   (мағынасы қарама—қарсы)  

13. А.Құнанбаев кімнің мысалдарын аударған?   (И.Крылов)

  14.   Give
the translation of this word « Parents»  (ата—ана) 

15. Слово «белый» по отношению к слову « черный»   (Антоним
)

16.   Give the translation of this word «Friend»     (дос, друг) 

17. Тұрмыс—салт жырлары қандай әдебиетке жатады? (ауыз әдебиеті)

  18. Неопределенная форма глагола            (Инфинитив ) 

19. «Василий Тёркин»
поэмасының авторы?   (А.Т.Твардовский)

   20.  Give the translation of
this word «Passenger» (жолаушы) 

Ведущий:  

ІІ тур — «Жеті жұрттың тілін біл»

(Ғибратты сөздердің түсіп қалған сөздің орысша, ағылшынша нұсқасын табу).

Әр қатысушының өз карточкасы бойынша жауап беруіне 2 минут уақыты бар және оларға 10 ұпайдан қойылады.

§       
Егер тілім … болса құрымақ,

          
Мен дайынмын өлуге бүгін-ақ.      

                                                                                                              
  Ертең,завтра,tomorrow

Берегите наш язык, наш прекрасный … язык!                                       
                                    

                                                                                                  
 Русский,орыс,Russian 

Ақылдың көркі – тіл, тілдің көркі — …    

                                                                    
                                 Сөз,слово, word 

Слово не … – вылетит, не поймаешь»  

                                                                                                        Воробей, торғай, sparrow 

Тәрбие басы — …  

                                                                                                            Тіл, язык, language

Асыл сөзді іздесең,

Абайды  
…   ерінбе.  

                                                          
                                      
            Оқы,читай,read                                                               

Ана тілің – арың бұл,

Ұятың боп тұр … ,

Өзге тілдің бәрін біл,

Өз тіліңді
құрметте.   

                                                                                              
                       Бет,
лицо, face

Туған тіліне жаны ашымаған …   – жәндік.

                                                                                                           Адам,человек, man

Ведущий:  

ІІІ
тур- «Әдебиет әлемінде»

Қазақша,
орысша, ағылшынша ақын-жазушылардың шығармаларынан үзінді оқып, қай шығармадан
алынғанын, авторын табу

Бағалануы
– 10 ұпай.   (Жауабы табылмаған жағдайда, қарсылыстар көмектеседі) 

1.Ал екінші
бақытым – Тілім менің,
Тас жүректі тіліммен тілімдедім.
Кей – кейде дүниеден түңілсем де,
Қасиетті тілімнен түңілмедім. 

М.Мақатаев  «Үш бақытым»

2.  В игре ее конный не словит,

    
В беде – не сробеет,- спасет:

    
Коня на скаку остановит,

    
В горящую избу войдет!

                                                                                                                     Н.А.
Некрасов Поэма «Мороз, Красный нос»

3.    Өнер-білім
бәрі де

Оқуменен табылған.

Кел, балалар,
оқылық,

Оқығанды көңілге

Ықыласпен тоқылық.

Надандықтын
белгісі –

Еш  ақылға
жарымас.   

                                                                                                
Ы.Алтынсарин «Кел, балалар»     

   It’s a famous novel by the American writer, written and published in 1876. This is a book about cheerful boy of twelve years, who lives in a small town in America, Missouri.           

  Марк Твен. Приключение Тома Сойера

Қайрат, ақыл, жүрек үшеуі
өнерлерін айтысып, таласып келіп, ғылымға жүгініпті. Қайрат айтыпты: «Ей,
ғылым, өзің де білесің ғой, дүниеде ешнәрсе менсіз кәмелетке жетпейтұғынын;
әуелі, өзіңді білуге ерінбей-жалықпай үйрену керек, ол – менің ісім. Құдайға
лайықты ғибадат қылып, ерінбей-жалықпай орнына келтірмек те – менің ісім.
Дүниеге лайықты өнер, мал тауып, абұйыр мансапты еңбексіз табуға болады.
Орынсыз, болымсыз нәрсеге үйір қылмай, бойды таза сақтайтұғын, күнәкәрліктен,
көрсеқызар жеңілдіктен, нәфсі шайтанның азғыруынан құтқаратұғын, адасқан жолға
бара жатқан бойды қайта жиғызып алатұғын мен емес пе?  

                                                                                                                  
Абай  17 қара сөзі

6.   «И
хотелось бы думать, что этот русский человек, человек несгибаемой воли;

       выдюжит, и около отцовского плеча
вырастет тот, который, повзрослев, сможет

       всё вытерпеть, всё преодолеть на своём
пути, если к этому позовёт его Родина»

      
                                      М.А.Шолохов  
Рассказ «Судьба человека

»

7.Пай шымылдық,
жасыл құрақ

 Қалың біткен ту
құрақ.

Кейде ақкулар
жасырынад,

 Шымылдыққа
судырап,

 Айна көлді мекен
еткен, Бір-екі ақку бар еді

                                                 
                                               Сәкен  Сейфуллин «Аққудың
айырылуы»

8.. He
is adored by everyone I know: children, adults and even some elderly people.
This orphaned boy has to live with his unpleasant relatives, because he’s lost
his parents. He is studying in the school, where they teach him different
magical tricks.                         

  Joan Rowling “Harry
Potter”

Ведущий:  

ІV
тур- «Ең үздік аудармашы» —
«Лучший переводчик»

(В
течение 2-3 минут каждый участник должен перевести данные пословицы на
казахский
язык)            
Оценка – 10 баллов

1)
Язык мой – враг мой;                                                          /Бар
пәле тілден/

2) Like mother, like daughter
                                             /
анасына қарап  қыз өседі

3)
Не имей 100 рублей, а имей 100 друзей;                 Жүз сомың болғанша – жүз досың олсын.    

4)Лучше достойный
враг ,чем плохой друг,       .  
     Жаман жолдастан жақсы дұшпан артық.

5)
A friend in need is a friend in deed                              друг познается в беде/

6)
Better late than never                                                    ертеден кеш жақсы

7) Ученье – свет, неученье – тьма      
.                   
    Оқыған – күн, оқымаған – түн.

8
There is no royal road to learning                                   Білімге жеңіл жол  жоқ

Ведущий:

В
нашей Республике Казахстан люди говорят более чем на ста языках.

Знание русского и английского языков помогает стать грамотным,
эрудированным специалистом во всех отраслях науки и техники. Сейчас наши
участники покажут своё мастерство владения этими языками

V
тур — Рассказ о своей школе (участник   должен на казахском  или на английском рассказать о своей школе)

Оценка
50 баллов

Ведущий:  

Пока
жюри подводит итоги, подсчитывает баллы, предлагаем викторину

1.Государственные
символы республики Казахстан

2.Қазақ
әліпбиінде неше әріп бар?

3.Национальная
валюта

4.Бір
тәулікте неше сағат бар?

5.Первый
летчик-космонавт Республики Казахстан

6.Күз
айлары…

7.Герой
юмористических рассказов и анекдотов казахского фольклора, народных сказок 

8.Национальное
жилище казахов

9.
Тіл мерекесі қашан?

10.Национальный
напиток

Подведение итогов и
награждение победителей.

Ведущий: 

Туған
тілім тірлігімнің айғағы,

Тілім
барда айтылар сыр ойдағы.

Өссе
тілім, мен де бірге өсемін,

Өлсе
тілім, мен де бірге өлемін. Елбасымыз Қазақстан халқына жолдауында “Үш тұғырлы
тілді білу-баянды болашақтың кепілі” деген болатын , сондықтан ана тіліміздің

абыройын
асырып, мәртебесін үш тілде дамытайық достар.

Үш
тұғырлы тілдің тұғыры берік, іргесі мықты болсын деген тілекпенсайысымызды
аяқтаймыз.

Осымен
конкурсымыз өз мәресіне жетті. Барлығыңызға рахмет.

Қош сау болыңыздар!

До скорых встреч!

Dear
guests and ……our
competition is over. Good bye!

«Үш тұғырлы тілдің болашағы жарқын»

интеллектуальный  конкурс,

посвященный  Дню языков.

                                                                                                                          
          Саттыбаева
Гульбану Сапаргалиевна

учитель казахского языка и литературы

Костанай,2017