Шежіре туралы сценарий

МУНИЦИПАЛЬНОЕ БЮДЖЕТНОЕ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНОЕ УЧРЕЖДЕНИЕ СРЕДНЯЯ ОБЩЕОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ ШКОЛА

Д. РАССВЕТ

АПРЕЛЬ 2008 Г.

1 чтец:  Һаумыһығыҙ, тип сәләмләйем,

              Тыуған ауыл кешеләрен.

              Йылы һүҙем кинәндерһен

              Ололарын, кеселәрен.

              Оло байрам бөгөн беҙҙә,

              Ырыуҙаштар йыйыла

              Ата-бабалар мираҫы —

              Шәжәрә байрамына.

2 ведущий: Хәйерле көн, хөрмәтле ҡунаҡтар, уҡытыусылар, уҡыусылар! Бөгөнгө кисәбеҙгә рәхим итегеҙ!

1 ведущий: Здравствуйте, уважаемые гости и участники праздника родословных “Шежере байрамы”.

Как могучая и бурная река берет силу с маленьких ручейков, так и наша республика  обогащается семьями, родами. Вам хочется, чтобы наша Родина была красивой и счастливой?  Для этого всем нам нужно  узнать традиции своего народа, любить родногй язык, беречь свою землю, родной край. Ведь мы – частичка своей Родины.

2 ведущий: Рассвет ауылының Шәжәрә байрамын тантаналы асыу өсөн һүҙ мәктәп директоры Хөснөтдинова Гәлибә Нурмөхәмәт ҡыҙына бирелә.

2 чтец:  Беҙ исемһеҙ түгел  ерҙә.

              Үткәнде байҡа ғына.

              Тарихҡа сәфәр ҡылайыҡ

              Шәжәрә байрамында.

              Ата-бабаларҙың аманатын

              Күҙ ҡараһы кеүек һаҡлайыҡ.

              Ауылыбыҙҙы төйәк иткәндәрҙең

              Ышанысын беҙ ҙә аҡлайыҡ.

              Беҙ бит Рассветтың балалары,

              Илгә именлектәр теләйек.

 1 ведущий: Откуда наши корни,  кто наши родные, близкие? Откуда я родом?  Кто основал д. Рассвет?  Задумаемся об этом, представим себе историю.

3 чтец: В 1906 году при селе Крыкнарат Белебеевского уезда была организована община монахинь, которая в 1909 году  реорганизовалась в Сергиевский женский монастырь. При монастыре имелась деревянная церковь, одноперстная( то есть, с одним куполом). Игуменья жила в доме, где сейчас проживают Халиуллины. Умерла она здесь же, похоронена не далеко от церкви, которая стояла на том месте, где сейчас дом Салавата Валеева. Монастырь был закрытого типа, посторонних не пускали. Подчинялся Самарской епархии. При монастыре была своя пекарня.

В годы коллективизации монастырь закрыли. С конца 20 — до середины 30-х годов здесь был детский дом. Его тоже вскоре закрыли и организовали колонию общего режима. Сидели здесь за мелкие хищения до трех лет и мужчины и женщины.

При колонии все было свое, закупали только соль и спички. Пекарня, электростанция оставались еще от монастыря. Были свои кирпичный, саманый заводы. Все хозяйственные постройки были из местного самана, а жилые — из местного же кирпича. На горе стояла ветряная деревянная мельница. Кроме нее была еще и каменная. Также были свои маслобойка(делали сливочное масло) и маслодавилка (давили подсолнечное и конопляное масло). Под горой, у родника располагались парники, где выращивали все виды овощей, вплоть до арбузов и дынь. Там же был и большой пруд. От парников до места, где ручей сливается с рекой, простиралась бахча. Имелись свои свинарники, зерносушилки, двухэтажные амбары, оставшиеся еще с монастыря. В колонии имелись ткацкие станки, на которых ткали мешковину. Была своя крупавушка. Имелись овощехранилище, картофелехранилище. В здании бывшей церкви устроили для заключенных клуб. 23 марта 1953 года колонию расформировали и основали  здесь совхоз “Белебеевский”.

Песня “Наш Рассвет”:

1) Есть деревень на свете много,

    Но никаких сомнений нет,

    Лежит среди лесов сосновых

   Село веселое Рассвет.

Припев: Наш Рассвет (2 р.)

                Наполнен радостью и светом,

                Наш Рассвет (2 р.)

                Тебе поем мы песню эту.

2) Ты слыл жемчужиной района,

     Успехами нас радуя,

     Кто здесь ни разу не был,

     Мы приглашаем вас, друзья.

1 ведущий: Каждый народ стремится сохранить любовь к родному краю, к родной культуре, к родной речи. А это начинается с самого малого – с любви к своей семье, к свему жилищу, к свей школе.

2 ведущий: 2008 йыл Башҡортостан Республиҡаһында президент Рахимов бойороғы  буйынса “Ғаиләгә социаль ярҙам йылы” дип иғлан ителде.

4 чтец: В семейном кругу мы с вами растем,

             Основа основ – родительский дом.

             В семейном кругу все корни твои

             И в жизнь ты входишь из семьи.

             В семейном кругу мы жизнь создаем,

             Основа основ – родительский дом.

Песня “Родительский дом”

2 ведущий: Шәжәрә — ул ғайлә ныҡлығы, нәҫелдәр бәйләнеше тантанаһы. Ауыл нигеҙе — өлгөлө тату ғайләләр. Әйҙәгеҙ, уларҙы алҡышлайыҡ!

1 ведущий: Сегодня на нашем празднике мы чествуем два рода – род Сивопляс и род Каримовых – Сайфутдиновых. По-приветствуем их. Мы просим наших героев дня познакомить нас со своей  родословной. Слов предоставляется семье Сивопляс.

 (Выступление семьи Сивопляс)

2 ведущий: Кәримов – Сәйфутдиновтар ырыуҙары үҙенең дуҫлығы, бер-береһенә ихтирамлығы, күплеге менән айырыла. Бөгөнгө байрамда уларҙың ырыуҙарыны кергән 2 ғайлә ҡатнаша. Уларға һүҙ бирәйек.

(Выступление семьи Каримовых-Сайфутдиновых)

Концертный номер.

1 ведущий: Наш праздник продолжается. Какой же праздник без игр и конкурсов? На сцену приглашаются представители старшего поколения.

Конкурс 1.

1 ведущий: А сейчас выход самых младших.

Конкурс 2.

Концертный номер.

1 ведущий: А теперь мы приглашаем по три  представителя сильной половины семей.

Конкурс 3.

2 ведущий: Һәр ғайләнән өҫ ҡатын-ҡыҙҙы саҡырабыҙ.

Конкурс 4.

1 ведущий: В каждой семьи есть свои таланты: кто-то танцует, кто-то поет. И сейчас мы увидим их.

(Семьи представляют подготовленные номера художественной самодеятельности)

Награждение семей.

2 ведущий: Вакыт үтә. Ергә яңыннан яңы быуындар килә. Тормош дауам итә. Итһен! Тик быуындар сылбыры өҙөлмәһен! Ул миннән, Һиннән, беҙҙән тора. “Тереләрҙең ҡәҙерен бел, үлгәндәрҙең ҡәберен бел” тигән боронғолар.

1ведущий: Берегите свои корни, храните традиции, присущие только вашей семье, вашему роду.

Выходят все чтецы + 4 класс

 1 Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

— Әсәй һәм атай кәрәк.

2 — Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

     Яҡты, йылы өй кәрәк.

3. — Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

     Бишек йырҙары кәрәк.

4. Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

Мәңге йәшәр тел кәрәк.

5. — Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

Тыуган-үҫкән ил кәрәк.

6. Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

— Мәңге имен ил кәрәк.

7. Ерҙә беҙғә ни кәрәк?

Быуын ныҡлығы кәрәк.

5 чтец: Ырыу ағасым һин, эй шәжәрәм!

              Һин үҫкәндә донъя йәшәрә.

              Күкрәк киреп олон тарбайтҡанда,

              Күкте терәп ерҙә һин торғанда,

              Йәшәргә лә әле йәшәргә.

1 ведущий: Наш вечер закончен. Большое спасибо всем за ваши улыбки, песни, добрые пожелания. Счастья вам!

Песня “Мы желаем счастья вам”

Сценарий праздника «Шэжэрэ»

«Азаматтық алаң» пікірталас алаңына қатысушылар биылғы жылы наурыз мерекесін 9 күн бойы атап өтуді ұсынған болатын. Ұсыныс қоғамда қолдау тауып, 14 наурыз — Амал мерекесі болса, бүгін, яғни 15 наурыз — Шежіре күні болып белгіленген еді.

Қазақ — ата тек, арабтар шежіре — бұтақ, тармақ деп атайтын бұл ұғым халықтың шығу тегін, ұрпақтың таралуын баяндайтын рухани жүйе. Ру, тайпалардың тарихын ұрпақтан ұрпаққа жеткізген, қалыптасқан ресми Шежіре барлық халықта кездеседі. Шежірені шежіреші қарттар ауызша таратып отырған. Сондықтан оны кейбір ғалымдар далалық ауызша тарихнама (ДАТ) деп те әспеттейді. Кеңес өкіметі заманында Қазақстанда Шежірені зерттеу, оны тарихи дерек ретінде пайдалану идеологиялық саясат әсерінен көп қолға алына қойған жоқ. Дегенмен, Х.Арғынбаев, М.Мұқанов, В.Востров, т.б. этнолог ғалымдар еңбектері тарапынан ішінара көрініс тапты. 

Жалпы Шежірені жинақтаған көнекөз қариялардың көмегімен қазақтың ру-тайпаларының өткені туралы біршама мәліметтер алуға болатындығы 18 ғасырда белгілі болды. 18-19 ғасырларда мұндай Шежірелердің біразын зерттеушілер жазып алып, ғылыми айналымға енгізді. Алынған жинақтар Шежіре деректері орта ғасырлардан бастау алатындығын, тіпті жекелеген нұсқалары Адам атадан басталатындығын айқындады. Кейбір Шежіре нұсқалары ортағасырлық деректемелермен де ұштасып жатты.

Түркі, соның ішінде қазақ ойшылдары топтаған Шежірелердің ең бағалылары — Мұхаммед Хайдар Дулат пен Қыдырғали Жалайыридың еңбектері болып саналады. Сондай-ақ «Көшен-Қарауыл шежіресі» (18 ғасыр), «Жәңгір хан шежіресі»(1835), Уәлиханов жазып алған «Ұлы жүз шежіресі», А.Ниязовтың «Үш жүздің шежіресі», А.Жантөриннің Шежіресі, Потанин жазып алған Мұса Шорманұлы Шежіресі, Ө.Бөжейұлының «Қазақ жұртының шежіресі», Қ.Бірімжанұлының бастауымен жинақталған «Орта жүз және Кіші жүздің шежіресі» (1894), «Насабнама» сынды шығармалардың да құндылығы жоғары. Шежірені топтаудағы дерегі мол еңбектер қатарына Ш.Құдайбердіұлы, Қ.Халиди, Мәшкүр Жүсіп Көпейұлы, Н.Наушабаев, Торғай би жинаған «Үш жүздің шежіресі» (Гродеков жазбасында), Диханбай батырдың «Ұлы жүз шежіресі» (Аристов жазбасында) сынды жұмыстар жатады.

Қазақ Шежіресінде тайпа, ру, аталардың таралуымен қатар, оларға байланысты тарихи оқиғалар, елдің қоныс аударуы, бір ел мен екінші елдің қарым-қатынасы, ол елдерден шыққан шешендер, батырлар жайлы әңгімелер қоса жазылады. 

Қазіргі таңда Шежірені дерек көзі ретінде қарастырып, одан алынған мәліметтерге ғылыми пайымдаулар жасау, тарихи материалдармен байланыстыру біршама жолға қойылып келеді. Қазақ тайпаларының Шежіресі «Өнер» баспасынан бірнеше том болып басылып шықты. «Алаш» ғылыми-зерттеу орталығында (жетекшісі Х.Ғабжәлелов, Т.Омарбеков) Шежіре деректері жинақталып, қазақ ру-тайпаларының нақты тарихы жанжақты баяндалуда.

Шежіренің қазақ қоғамындағы рөлі, одан алынатын құнды мағлұматтар тарихшы мамандар тарапынан зерттелу үстінде. Қазақтың шежірелік мұрасына қатысты пайымдаулардың түйіні мынаған саяды:

Қазақстан тарихын жазу барысында Еуразия көшпелілері туралы, оның ішінде түркі тілдес халықтар жайында жазылған байырғы және ортағасырлық еңбектердің баршасы тілі мен діліне қарамастан қаперде болып, ғылыми сараптан өткен деректер рухани айналымға түсуге тиіс.

Еңбектері шежірелік сипатта жазылған, әсіресе Алтын Орда ұлысынан бергі кезеңді тілге тиек еткен төл авторлардың еңбектері Қазақстан тарихы үшін аса құнды дерек көзі.

Қазақтың фольклорлық мол мұрасындағы (тарихи өлең-жырлар, аңыз-әңгімелер, шежірелік баяндар, мақал-мәтелдер, т.б.) деректерді өмір шындығымен шендестіре отырып, Қазақстан тарихының мазмұнын байытатын қыруар мағлұмат сүзіп алуға болады.

Естеріңізге сала кетейік, Наурыз мерекесін бірнеше күн тойлау дәстүрі түркітектес халықтардың біразына ортақ. Қазақстанда алғаш рет 2013 жылы Шымкентте бастау алған. Ал Амал мерекесін атап өту еліміздің батысында ежелден жалғасып келе жатқан дәстүр.

Қазақ халқы балаға 7-9 жасында әкесінен бастап ағайын-туысын, нағашы жұртын, алыс-жақынды таныстыруға, ататегін, руын, ел-жұртын білдіруге ерекше көңіл бөлінген, «Жеті атасын білу» заң болған. Әкесі, атасы балаға тек жеті атасына дейінгі бабаларының атын жаттатып қана қоймай, олардың қандай адам болғанын, ел-жұрты үшін жасаған ерлігі, өнегелі істері жайында әңгіме еткен. Сол арқылы бала ата дәстүрін жалғастырса екен деген мақсат көздеген. «Жеті атасын білген ұл жеті жұртқа жен айтар» деген аталы сөзді арқау етіп, баласына ата тарихын жастайынан жаттатқан. Ел-жұрт тарихын білу ер-азаматты ерлікке, елдікке, Отан сүюшілікке баулитынын білген.

дереккөз: baq.kz

ГУ «Средняя общеобразовательная школа­гимназия №17»
                            Классный час
             «Туған өлкем ­ тұнған шежіре»

Подготовила: классный 
руководитель 4 класса «А»
Новикова М. Н. Актобе – 2018
Классный час «Туған өлкем ­ тұнған шежіре »
Цель урока:  Воспитание патриотизма. 
Задачи: 
 
  1.   Формирование   у   учащихся   казахстанского   патриотизма,   миролюбия,
национального   согласия,   углубление   и   расширение   знаний   и   представлений
детей о родном городе: какие красивые места в нем есть; 
                         Воспитание чувства любви и гордости за свою малую Родину;
                     2. Развивать творческие способности учащихся, развивать интерес и желание
больше узнать о родном    крае, об истории Казахстана. 
                    3. Воспитывать чувство гордости за свою страну, свой народ, любовь к родному
городу, бережное отношение ко всему, что окружает нас.. 
Оборудование: иллюстрации, фотографии, музыка, видео, слайды. 
                                       Ход урока: 
Учитель:   Қайырлы күн! Добрый день! Сегодняшний классный час «Туған өлкем ­ тұнған
шежіре», посвящен празд.  Наш урок мы начнём с разминки. 
       Учащиеся проводят разминку. 
­Если вы по утрам с радостью идете в школу, помашите правой рукой. 
­Если вы цените в людях честность и порядочность, сделайте шаг вперед. 
­ Если уверены в своих силах, топните ногой. 
­Если вы считаете, что мы должны уважать права людей, независимо от их национальной и
социальной принадлежности, сделайте шаг назад. 
­Если вас волнует судьба нашей страны, хлопните в ладоши. 
­Если вы считаете себя патриотами, поднимите обе руки вверх. 
­Если вы верите в то, что наша страна займет достойное место в мире, протяните обе руки
вперед.                                                                                            
 ­Если вы верите, что будущее страны зависит от вас, возьмитесь за руки. 
         Мне хочется, чтобы на уроке вы были внимательны, находчивы, а главное — чтобы вы
показали, что знаете и как умеете работать. 
 А для того, чтобы узнать, о чем пойдет речь, нужно сначала разгадать кроссворд.
  
 
1) Один из символов Республики Казахстан. Он изображается на печатях, монетах.  (герб)
2)   Птица,   изображенная   на   флаге   Республики   Казахстан.   Символизирует   свободу   и
независимость.  (орел)
3) Средство передвижения кочевников.   (лошадь)
4) Торжественная песня, символ государственного суверенитета. Исполняется в школах на
линейках, на разных собраниях.     (гимн)                                                   
 5) Основа герба, его сердце. Он символизирует очаг, семью.   (шанырак)
 6) Государственный символ, сине­голубое полотнище с золотым солнцем и орлом в центре. 
(флаг)
По вертикали получилось слово «Родина». 
Учитель:  Молодцы, ребята! Вы правильно отгадали о чем сейчас пойдет речь. Давайте тихо,
но   с   вдохновением   произнесём   это   слово.   Что   вы   почувствовали,   проговорив   это   слово?
(теплоту, торжественность, доброту…). Что означает для вас это важное слово? Дети отвечают 
Учитель:   Самое прекрасное на свете — Родина. У каждого человека есть своя Родина. И
каждый любит ее. Любит место, где он родился и живет. Любит свой родной язык, танцы,
книги. Без Родины и без своего народа человек не может жить. 
Ученик 1:  Слышишь песенку ручья? 
Это – Родина твоя. 
Слышишь голос соловья? 
Это – Родина твоя. 
Школа, где твои друзья, ­ 
Это – Родина твоя. 
Руки матери твоей, 
Звон дождей и шум ветвей, 
И в саду смородина – 
Это тоже Родина. 
Ученик 2:  Сүйікті тұған ел 
Шарықтап өсе бер 
Ардақты ұл — қызы 
Аззатық күреске 
Бекініп бұған бел 
Ученик 3:  Бақытты ел — бұл Отан, 
Бәріне мен иемін 
Біздін Отан — ұлы Отан 
Ұлы Отанды суйемін. 
4 ученик: Великую землю, любимую землю, 
Где мы родились и живем, 
Мы родиной светлой, 
Мы родиной милой, 
Мы родиной нашей зовем.
 
Для каждого человека родной край является самым красивым местом на Земле.
­Ребята, в чем вы видите красоту родного края?
Кто из вас родился здесь?
Кто родился в других городах РК?
Кто родился за пределами РК? (ответы детей)
­ Место, где вы родились, это ваша Родина при жизни человек может сменить множество
мест, а Родина у человека одна.
Прослушивание песни « Мой Казахстан» 
Учитель: У каждого из нас есть своя малая Родина – тот уголок, где вы родились, где живут
ваши родители и друзья, где находится ваш родной дом.
Для кого­то малая Родина – родной город. Для кого­то – городская улица или уютный дворик
с качелями.
Городов миллион на Земле,
В каждом городе чей­нибудь дом.
Но дороже мне всех и родней
Город мой, он ведь сердцу милей.
­ Наш город – это маленькая частица нашей Родины.
­ Как называется город, в котором мы живём? (Актобе) В городе красивом мы с тобой живем.
Город расцветает наш и мы с тобой  растем.
О нашем славном городе, мой друг, пиши и пой.
Любим Актобе мы – город твой и мой!  
­ Итак, скажите пожалуйста, что значит для вас – «Мой родной город»?
­ Как можно перевести на казахский язык «Мой город»?
Предполагаемые ответы детей:
          ­ «Мой город» на казахском языке звучит так – «Менің қалам».
          ­ Это город, где мы родились, живем, растем.
          ­ Это город, где у нас много друзей.
          ­ Это НАШ город Актобе!
­ Какие ассоциации у вас возникают со словом Актобе?      Составление кластера.
Город Актобе, город в котором мы живем, частичка нашей Республики Казахстан.  С первых
дней  жизни  вы  многое  узнали     о своей  Родине.   Чтобы  быть  истинным  патриотом  своей
Родины,   нужно   хорошо   знать   историю   края,   в   котором   ты   живешь,   его   богатства,
достопримечательности. : Каждый город, как и человек,  имеет свою историю возникновения
и развития.  У каждого города, большого или маленького, есть свое лицо.
Каждый  город интересен  по  – своему:  какой  –  то  славится  своими  фонтанами,  какой­то
новостройками, а Актобе – своей историей, своими людьми, своей красотой. В 2019 году наш
город будет отмечать своё 150­ летие. У города большая история, если перечислять людей
прославивших  наш город, то надо составить солидный список  фамилий.
­ А вы знаете, что означает в переводе с казахского – Актобе?   ( Ответы  детей).
 Ну, молодцы, ребята. Это  вы знаете. Ну, а  какой наш город? Что в нем такого, что нравится
вам? ( Ответы детей).
­ Сегодня мы с вами поговорим о нашей малой родине – нашем родном,   любимом городе
Актобе (показ слайдов с видами города)
Хорошеешь ты с каждою весною,
Стали шире проспекты, дома
Я любуюсь твоей красотою,
Нет роднее тебя, Актюба.
То, что здесь вы сегодня услышите,
Все как следует знать должны:
Ведь история нашего края­
Часть истории всей страны!  
Просмотр видеоролика об истории Актобе
    Город Актобе был основан 28 мая 1869 году, расположен в северо­западной части 
республики Казахстан,  на левом берегу Илек – левого притока Урала.  Город на северо­
западе граничит с Мартукским районом Актюбинской области, на северо­востоке – с 
Каргалинским районом, на востоке – с Хромтауским районом, на юге и юго­западе – с 
Алгинским районом. Актобе — это один из ведущих экономических и культурных центров Казахстана. 
Экономика региона на первых позициях по машиностроению и сельскому хозяйству. 
Развивается горнодобывающая промышленность, оптово­розничная торговля. Здесь находятся
крупнейшие предприятия по производству чугуна, стали, добыче нефти, меди и газа, 
транспортные, строительные компании.
Город возник на месте крепости Актюбе (Белый Холм).
    О происхождении названия урочища «Ак­Тобе» среди местного населения существует 
следующая легенда:
   «Когда­то в древности жил в степи могучий и удалой богатырь Карасай. Никому не 
удавалось победить его в честной схватке. Тогда враги хитростью заманили его в засаду и 
вероломно убили. Долго никому не разрешали предавать батыра земле. Тайком похоронили 
его простые люди, сложив над могилой огромный белый холм. Полчища многих захватчиков 
проходили через  урочище Ак­Тобе, не раз слышался здесь звон стальных сабель и свист 
каленых стрел. И стоит могила батыра немым свидетелем былых сражений, свято храня 
события давно минувших дней для далеких потомков свободолюбивых степняков…»
Актюбинская область является одним из процветающих регионов Республики Казахстан, 
имеющим огромный экономический, культурный и туристский потенциал. Преимущество 
области в том, что она имеет выгодное географическое положение, находясь на стыке Европы
и Азии. Через эту землю проходили караваны великого Шелкового пути, соединяя города и 
страны. Современную карту области вдоль и поперек пересекают линии автомагистралей, 
самый крупный из которых – глобальный транспортный коридор «Западная Европа – 
Западный Китай». Железнодорожные линии тянутся во всех направлениях, как в 
Европейскую, так и Азиатскую части Евразийского континента. Небо охватывает сеть 
международных воздушных трасс. Практически все авиакомпании мира пользуются услугами 
суперсовременного регионального аэронавигационного диспетчерского центра. Современный 
международный аэропорт «Актобе», способен принимать воздушные суда всех типов.
   Актобе ­  зеленый  современный мегаполис со своими достопримечательностями, 
скульптурами и памятниками, отображающими историю края. Здесь есть старинные и 
современные памятники культуры, музеи, соборы, мечети, храмы.
­ Какие достопримечательности вы знаете?
Викторина «Мой город на белом холме».         
  Правила игры: По одному игроку от каждой команды  поочередно отвечают на вопросы. За
каждый правильный ответ команда получает 5 очков. Если участник не может сам ответить на
свой вопрос, он может обратиться за помощью к команде, но тогда, при правильном ответе,
команда получит 4 очка. Если же команда не дает правильного ответа, то другая команда
может предоставить свой вариант ответа, в этом случае ответившая команда получает 3 очка.
Всего 5 областей знаний:    
1.
2.
3.
4.
5.
«По карте города»
«Наши знаменитости»
«Узнай объект»
«Выбери правильное утверждение»
«Природа родного края»
«По карте города»
В каком году была заложена крепость Ак – тобе.     (28.05.1869 году)
Назовите реки, которые протекают в нашем городе.   (Женешке, Илек, Каргала, Сазда)
Какие музеи в г. Актобе вы знаете?    ( областной историко­ краеведческий музей, 
1.
2.
3.
мемориальный музей  им. А. Молдагуловой)
4.
5.
(Нурдаулет)
Назовите самый современный кинотеатр города?       (Локомотив)
Крупный торговый центр Актобе, расположенный рядом с центральной мечетью. С чем связано название урочища, а позже и крепости Актобе?      (Справа от двух 
Какая дивизия была сформирована в нашем городе в годы ВОВ?     (312 стрелковая       
6.
дивизия)
7.
холмов, на которых возводилась крепость, был большой мусульманский мазар, возведенный из
белого камня).
8.
(промыш.предприятия, заводы, фабрики). Перечислите Актюбинские заводы.   
(«Актюбсельмаш», «Актюбрентген», ферросплавов, АЗХС (Актюб.завод хромовых 
соединений), ЖБИ (железобетонных изделий)).
В 1937 году Актюбинск приобрел статус города благодаря развитию индустрии 
«Наши знаменитости»
Гласит такая легенда о белых холмах: « Когда­то в  древности жил в степи могучий и 
1.
удалой батыр…. Никому не удавалось победить его  в честной схватке. Тогда враги 
хитростью заманили его в засаду и вероломно убили. Долго никому не разрешали предавать 
батыра земле. Тайком похоронили его простые люди, сложив над могилой огромный белый 
холм.
     Назовите имя батыра погребенного под белым холмом?          (Карасай)                                  
2.
3.
4.
(Тахауи Ахтанова)
6.
памятник стоит на главной улице Актобе.        (Абылхаир хан).
7.
 ( Есет­батыра, Жанкожа­батыра, Карасай­батыра, Бактыбай­батыра, Санкибай­батыра).
Какой проспект назван в честь героини казахского народа?  ( пр.Алии Молдагуловой)
Кто из актюбинцев летал в космос?                (Ю.Лончаков, В.Пацаев)
Имя какого известного казахского писателя носит областной драматический театр?      
Хан Младшего жуза, полководец, инициатор вхождения казахов в состав России. Его 
Имена каких батыров увековечены в улицах нашего города?   
«Узнай объект»
Команды отправляются в «выставочную галерею» города, где их вниманию представлены 
фотографии с различными объектами г. Актобе. Задача команд перечислить на листах 
названия объектов. За каждый правильно названный объект команда получает по 1 очку, 
соответственно команда  правильно назвавшая  больше объектов, получает большее 
количество очков. 
 
« Выбери правильное утверждение»
1.
Актобе – это 
а) областной центр  +
б) государство
в) столица
Актюбинская область на севере граничит с 
2.
а) Узбекистаном
б) Россией  +
в) Астаной
Укажи (стрелкой) современные  улицы
3.
Ленинский проспект *                    Есет батыра  /
Кирова   /                                          Жанкожа батыра  +
Фрунзе  +                                          Абылхаир­хана *
                                   
4.
а) казахи +
б) русские
в) украинцы 
Являются коренным населением г. Актобе Как называется детский кукольный театр нашего города?
5.
а)  « Алакай» +
б)  « Балдырган»
в)  « Колокольчик»
6. Актюбинское высшее военное авиационное училище носит имя Героя Советского Союза 
летчика…
а) Токтара Аубакирова
б) Талгата Бигельдинова   +
в) Виктора Пацаева
7. Инициатором открытия первой школы в г. Актобе был известный писатель­просветитель…
а) Ибрай Алтынсарин   +
б) Абай Кунанбаев
в) Джамбул Джабаев
8. В честь 312­ой стрелковой дивизии и 101­й национальной бригады в г. Актобе  
установили…
а) мемориальную доску
б) вечный огонь
в) символ «Пушка»   +
«Природа родного края»
Территория г. Актобе богата полезными ископаемыми. Перечислите их.
Эта птица – крупный хищник, из­за своей малочисленности занесена в Красную книгу. 
1.
Является символом Казахстана.     (Беркут)
2.
                  (Уголь, гипс, цементная известь, кирпичная глина, очень много различных 
материалов, нужных для дорожного строительства)
Какая река города является левым притоком реки Урал?     (Илек)                                   
3.
4.
Это животное, современник уже давно вымерших мамонтов, является уникальным и 
ценным достоянием Республики Казахстан. Находится под охраной государства и внесено в 
международную Красную книгу.
(Антилопа сайга)
5.
промысловых, т.е. животных, являющихся объектом охоты или ловли. Назовите промысловых
животных Актюбинской области.
(Сайга, лось, заяц, волк, лиса и т.д.)
6.
областного центра.       (Актюбинское, Каргалинское, Саздинское)
7.
повсеместно на реках города.    (Утки, гуси, лысухи)
Среди большого разнообразия животных Казахстана есть достаточно много и 
Назовите основные водохранилища, расположенные  в бассейне реки Илек возле 
Назовите наиболее  многочисленные виды водоплавающих птиц, обитающих 
­ Что является символом  нашего  города?    (тюльпан)
           Мой город на белом холме очень нравится мне :
           Степи – своей широтой, реки – своей глубиной.
           Птицы здесь звонко поют, тюльпаны ярко цветут!
           Самый красивый город в стране – город мой – АКТОБЕ!           
И подводя итог  всему  сказанному на нашем уроке, я предлагаю собрать «Букет красивых
слов» о нашем городе.
Первый цветок вставляет в вазу ведущий.
­ Вот  какой  красивый букет мы  собрали, какими  красивыми  словами мы можем описать 
наш город. Люблю свой город я прекрасный,
                Но чем же нравится он мне?
                Большой он, чистый, светлый, ясный.
                Здесь реет знамя в вышине!
                Фонтаны бьют ключом, вокруг скамейки.
                Здесь можно посидеть в тиши,
                А можно посмотреть, как весело играют
                                                                       малыши.
                Ну, что сказать, люблю я город свой!
                Пусть миллионы, миллиарды мне дают,
                Не променяю город наш – живу я тут!
Прослушивание песни « Мой город на белом холме»

1.Қазақстандық патриотизм және азаматтық тәрбие, құқықтық тәрбие

Күні: 2.11.2015ж.

Тәрбие сағатының тақырыбы: Туған жер – тұнған шежіре

Мақсаты:

—  Оқушылардың туған елін, жерін, Отанын сүюге, туған жеріне  деген  сүйіспеншілігін  арттыру;

— Жас  ұрпақтың  бойында  еліне,  Отанына,  жеріне, ұлтына  деген  патриоттық  сезім  қалыптастыру.

—  ұлттық   салт – дәстүрді, еліміздің    мақтаныштарының үлгі — өнегелерін  құрметтей  білуге  тәрбиелеу.

Түрі:  сайыс сабақ.

Көрнекілігі:  слайд,

1. Шаңырағың  шайқалмасын – туған ел!  (Қазақстанға  қазақ  еліне   байланысты  сұрақтар  қойылады)

1. Ұлт рухы – ұлыларымен мықты! (Аттары  аңызға  айналған , қазақ  елінің   мақтаныштары   туралы   сұрақтар).

1. Салт-  дәстүрім – салтанатым !(Салт-дәстүрге  байланысты  сұрақтар).

1. «Мақал – сөз атасы»(қатысушыларға  сұрақ  қойылады, қатысушы  мақалмен жауап беру керек)

Кітапханашы:Қазақ  халқының  ұғымында  туған жерден  қасиетті  ешнәрсе  жоқ.  Туған жердің  тұнық  суын  ішіп, жұпар  ауасын  жұтқан  әр бір  адамның  туған  топырағына деген  сезімі  ерекше болса керекті.  Қазақ халқы  ел  болып  бірігуі ,   ұлт  болып  ұйысу  жолында   талай   белестерден   өтті.

Қазақ  халқы   қаншама  миллион  адамынан ,   ата- бабамыз   ат  үстінде   жүріп   қасық  қаны  қалғанша   қорғап   алып    берген   кең— байтақ   жеріміздің   үштен    бірінен,   зиялы  азаматтарынан  айырылып,  жер  қойнауындағы   байлығы   таланып ,   ғажайып  төл  тума  мәдениеті  көмескіленіп,  тілі   мен  діні   тоқырап ,   есепсіз  мехнат-азаптарды   бастан   өткеріп – қазіргі  күні   тәуелсіздікке   қол  жеткізді. Сол  тарих  қойнауында  жатқан  сырлары  мол тылсым күштер – біздің  баға  жетпес байлығымыз.

І бөлім:

Шаңырағың шайқалмасын – туған ел!

1 сұрақ.  Қазақстан   азаматтарының   құқықтың  қағидаларын    тұжырымдайтын  мемлекеттік  заң   қалай  аталады? (конституция)

2 сұрақ.  Мемлекеттің  ең   жоғарғы   лауазымды  тұлғасы (Президент)

3 сұрақ. Ұлттық  валюта  куні?  (1995 15 қараша)

4 сұрақ.  Белгілі  бір  нәрсені   суреттермен ,  таңбалармен   сипаттап   көрсетуден   туатын  шартты  белгі?    (рәміз)

5 сұрақ.  Қазақстандағы  ең  биік  шың ?   (Хантәңірі  6646 метр)

6 сұрақ.  Қазақстанның   астанасы  Орынбордан Қызылордаға   қай  жылы , қай  айда   көшірілді? (1925 , наурыз)

7 сұрақ.  Қазақстан  БҰҰ— на  қашан   қабылданды? (2  наурыз  , 1992 ж)

8 сұрақ. Әнұранның   сөзін  жазғандар?( Ж. Нәжімеденов, Н. Назарбаев)

9 сұрақ.  Жайықтың  екі   жағасын   бойлай  орналасқан   байырғы қалалардың   бірі?  (Атырау )

10 сұрақ.   Атырау   қаласы   қандай   табиғи   байлығымен  атақты?  (мұнай ,  газ, балық )

11 сұрақ.   1991  ж  қазанның  2  сі  күні   ғарышқа  тұңғыш  ұшқан  ғарышкер?  (Т. Әубәкіров )

12 сұрақ.  «Ұйқыдағы  ару»  атанған  өлке ,  еліміздің   мұнайы  мен  газын  беріп  отырған    қазына  түбегі ?  (Маңғыстау  облысы)

13 сұрақ.  Ақтөбе облысының орталығы:  (Ақтөбе  қаласы)

14  сұрақ.  Қазақстан  неше  мемлекетпен  шектеледі? (5 мем – т. Ресей, Қырғызстан, Қытай, Өзбекстан, Түркменстан)

ІІ  бөлім: 

Ұлт  рухы – ұлыларымен мықты!

1. Рейхстагқа   ту   тікке  Қазақстанның  халық  қаҺарманы ? (Р. Қошқарбаев)

2.  1912-1957  ж ж өмір  сүрген  Қазақтың   бұлбұл  әншісі? (К. Бәйсейітова)

3. Мен  жастарға   сенемін  өлеңінің  авторы ? (М. Жұмабаев)

4. Қазақтыңң  кәсіби   ұлттық  негізін   салушы ,  қазақ  биінің  падишасы?  (Ш.  Жиенқұлова)

5. Желтоқсан  көтерілісің   құрбаны , халық  қаҺарманы? (Қ. Рысқұлбеков)

6. Әні тірі ағаның жаны тірі, аралап  жүр  қазақтың  кең  даласын, 40 жыл  бойы  қазақтың  даласы  мен  баласын  ән  әуенімен  әлдилеген ұлы  компазитор?    (Ш. Қалдаяқов )

7. Ұлт  жанашыры ?   (М. Шаханов)

8. Ғибратты  ғұмыр  кешкен ,  ел  арасында   әулие  атанған,  2  ғасырға  жуық   халқын  рухымен   қолдап  , қорғап  келе жатқан   кемеңгер  тұлға ?  (Бекет  Мырзағұлұлы)

9. Атақты  қазақ  суретшісі, қылқалам  шебері? (Ә. Қастеев)

10. Жеті жарғы  заңын  кім шығарды? (Тәуке хан)

ІІІ бөлім:  Салт – дәстүрім – салтанатым!

Кітапханашы

Салт — кәсіпке, cенімге, тіршілікке байланысты әдет-ғұрып, дәстүр. Ол ұрпақтан-ұpпаққа ауыcып отырады. Уақыт өткeн сайын салтқа өзгеріс еніп, өзгеріп, қоғамға байланысты бейімделіп келеді.

Дәстүр — ұрпақтaн-ұpпаққa ауысатын, тарихи қалыптасқан ноpмaлаp мен үрдістeр.. Дәстүр мәдениетпен тығыз байланысты, cондықтaн мәдeниеті дамыған ел дәстүргe де бай. Ата-ананы құрметтеy, үлкенді сыйлаy, адалдық, әділеттілік, мейірімділік сезімдepі озық дәcтүрлeрге жатады.

Туғаннан соң адам боп,

 Білімсізден жаман жоқ.

 Ел дәстүрін білмесең,

 Жұрт айтады надан деп.

 Ата-бабаң ардақты,

 Жамандыққа бармапты.

 Ардақ тұтып үлкенді,

 Ата жолын жалғапты.

Бауырласқан тәніміз,

Бұзылмаған салтымыз,

Кең даланың ежелгі

Қазақ деген халқымыз.

Өзге ұлттай біздің де

Бар дәстүр мен салтымыз

1. -Біз атадан балаға мирас болып келе жатқан қандай әдет-ғұрып салт-дәстүрін білеміз?

(Балаға ат қою, Атқа мінгізу, Тоқым қағу, Сүйінші, Сәлемдеме, Көрімдік, Базарлық, Жеті ата, Шашу, Ерулік, Енші, Аманат.)

1. Сүйінші дегеніміз не ? (- қуанышты хабар әкелушігe берілетін сыйлық. Дүниeге жас нәресте келгeнде, келін түcкенде, алыcтан сағынған адам келгeнде, жоғары атақ беpілгенде, үлкен сыйлық алғанда қуaнышты хабарлаушы адам сүйінші cұрайды, осы кездe бағалы зат немесе ақша берілуі керeк.)

2. Айттыру  дегеніміз не? (- қызға құда түсер алдындағы салт. Жігіттің әкeсі кісі жіберіп, қыздың басының бос екенін, әке-шeшесінің айттыруға қарсы емес екендігін білeді. Содaн кейін қызды рeсми түрде айттырaды. Ескі салт бойынша қызға жігіттің, жігітке қыздың eсімін aтатады. Той қамы, бaсқа да әртүрлі жол-жоралғы осы жолы кеcілeді.)

3. «Азан   шақыру»  -дегеніміз  не? (Бала  дүниеге  келгеннен  киін   атасы  мен  әжесі   немесе   ауыл  ақсақалы   балаға  ат қояды.Кейде   баланың   атын  азан  шақырып молда  қоятын  болған. Ат  қоюшы   адам   баласынң  құлағына «сенің  атың …..» (баланың   аты  айтылады) – деп  3  рет  қайталайды)

4.  Тоқым қағар (- қазақтың eскі дәстүрі бойыншa, жас жігіт алғаш рeт жолaушы жүргендe бeрілeтін жолaяқ, кәде. Алыc жoлға кеткен жігіт амaн-есен кeлсін, тoқымы жерде қалмaсын деген жақсы тілек білдіруге бaйланыcты бергeн. Тоқым қағуға арнайы қой немеcе қозы сойылады, болмасa қазы-қарта асылады.)

5. Бала шыр етіп дүниеге келгеннен бастап, үлкен азамат болып, қартайғанға дейінгі халқымыздың дәстүрлі той мерекелерін кім атайды?

(Бесікке салу, Қырқынан шығару, Тұсау кесу, Сүндет той, Мүшел той,)

IV  бөлім:

«Мақал – сөз атасы»

«Мақал – сөз атасы»   (Бұл сайыстың  шарты  жүргізуші  қойған  сұраққа  қатысушы  мақалмен  жауап беруі керек.

Мысалы:  С: Жыланды  інінен  қалай  шығарады?

Ж: Жылы, жылы сөйлесең,

Жылан інінен шығады )

1. Қар жана ма?  (Қалауын тапса, қар жанар)

2. Тастың жеңілі болама? (Керек тастың ауырлығы жоқ)

3. Аппақ қарға  бола ма? (Қарға баласын  аппағым дер)

4. Қой мен қасқыр ойлана ма? (Қойдың ойлағаны  амандық,  Қасқырдың ойлағаны арамдық)

5. Жігітті  шал деген жөн бе? (Жаман жігіт жасында шал болар)

6. Адамның қай мүшесі қорқақ, Қай мүшесі батыр? (Көз қорқақ, қол батыр)

7. Етікті  қонышынан басып киюге болама? (Қолыңнан келсе қонышынан бас)

8. Тауық түс көре ме? (Тауықтың түсіне  тары кірер)

9. Оттан ыстық  не бар? (Отан – оттан да ыстық)

10. Отқа  түсіп  күймеуге бола ма? (Отан үшін отқа түс — күймейсің)

11. Шошқаның  үргенін көрдің бе? (Ит жок жерде шошқа үреді)

12. Білгенің қанша, білмегенің қанша? (Білгенің бір тоғыз, Білмегенің тоқсан тоғыз)

Кітапханашы:  Болсын  елім  тыныштықтың  тұрағы,

«Жас ұландар»  болсын мәңгі  қырағы.

Сендерсіңдер  жаңа ғасыр жастары,

Болашақтың  мәңгі  өмір шырағы – дей келе әділ қазылар алқасынан  топтардың  қорытынды  бағасын  сұраймыз!

(Әділ қазылар  алқасы сайыс қорытындысын  жариялап, алға  шыққан  топ  мүшелерін  марапаттады.)

2.Ұлттық тәрбие