Ту?ан жерге та?зым сценарий

                               Ту?ан елім, ту?ан жерім-алтын бесігім

 «Жалпа? ж?рты?ды, иісі алашы?ды     

                           ??рметтеу алдымен ?зі? т?р?ан 

                          ?лкені? тарихын, таби?атын танудан, 

                          адамдарын арда?таудан басталады»

Н.?. Назарбаев.

          Мені? кіндік ?аным там?ан жерім Екібаст?з ?аласы. Біра? та мен Екібаст?з ?аласында ту?анымен, мені? балашы? ша?ым Баянауыл жерінде ?тіп жатыр. Баянауыл елінде атам мен ?жем, ?кем мен анам ту?ан. Ата-?жем ж?не ?ке-шешем бас?ан топыра?та, ш?лі ?анып су ішкен б?ла?тан менде н?р алып ?сіп келемін.

        Ту?ан жер – адам ?мірінде киелі орын болып саналады екен. Міне, сонды?тан да тіпті балалы? ша?тан бастап-а? адамда Отан?а, ту?ан елге,ту?ан жерге деген махаббат сезімі оянады.              

         ?аза? хал?ыны? болаша?ын болжа?ан, дала данасы Асан ?ай?ы бабамыз Баян тауын к?ргенде “Ат ерін алмайтын жер екен. Бір т?ней кетемін деген адам, бір ж?ма то?тап ?алады” деген екен.

         Баянауыл елі туралы тарихи деректерге с?йенетін болсам, Баянауыл  тарихы бастау ал?анына екі ?асырдан асып кетті.

         1730 жылы Баянаула тауларында жо??ар бас?ыншыларына ?арсы ?лкен ?лт азатты? к?теріліс бастал?ан. ?аза?ты? ?лы ?олбасшысы  Б?генбай  мен  Олжабай батырлар баста?ан ?ол, Баянаула тауларында бекініс ??р?ан. Олар осы жерде Халден – Серенні? алды??ы ?олына ?лкен тойтарыс берген. Содан “?алма??ыр?ан” тауында жауын жойып, же?іске жетіп, ?алын ?олымен т?стікке барып, ?абанбай ?олына ?осыл?ан.

         1734 жылы Абылайды? ?атысуымен Сабындык?л жа?асында ?ш ж?зді? т?бе билері мен батырлары жиналып, ?аза? еліні? сырт?ы бейбітшілік саясатын дамыту?а ?атысты ?зекті м?селелер т??ірегінде жиын ?ткізді, со?ы ?лкен той?а ?ласты.

         1752 жылы 17 ?азанда ру басылар мен батырларды? Баянауылда бас ?осып, жаса?ан ??пия байламдары Ресей мен ?ытай императорларын да ойландырды. Олар ?аза?тарды? кімге ?осылатынын біле алмай дал болды. Екі арыстан бірін-бірі алыстан а?дып, арада?ы елді ?зіне б?рып ?кетуді? ?рт?рлі саясатын ж?ргізе бастады.

        Баянаул ??іріндегі осы д?рбеленнен кейін 1800-ші жылы, бейбіт кезе?і сия?ты к?рінді. Ел ру-румен ата-?оныс мекен жайына орналасты.

       1826 жыл Ресейді? Сібірлік ?кімдері осы жылды? он т?ртінші а?панында Шо? биге “Т?рт?лы ода?ына” арнап (Шо? биді? хандар?а билік бермеуі ?шін он екі руды? басын ?осып ??р?ан ода?ы) дербес округ ашуды ?сынады.

Сол жылы Баянауыл ?аза? станциясы ретінде Сабындык?л жа?асында,  А?беттеу етегінде пайда болды.

       1833 жылы наурыз айында Сібір комитетіні? Омбы облысында екі округ ??ру ж?ніндегі ережесіне с?йкес Баянауыл ке?-байта? сырт?ы округті? орталы?ына айналды. Оны? аума?ына ?азіргі облысымызды? — Баянауыл,  Екібаст?з, Май , Краснокутск, А?су ж?не Ертіс аудандарыны? жерлері кіреді.

      1833 жылы тамыз айыны? 22 к?ні Баянауыл сырт?ы округі “Сібір ?ыр?ыздары” облысыны? ??рамына кірді.

      1868 жылы Баянауыл округі далалы? облыстар ережесіне с?йкес таратылып, жа?адан ??рыл?ан Павлодар уезіні? ??рамына енді. Баянауыл селосы казак станциясына айналды. Оны? басына атаман т?рды.

      Баянауыл ?аза? еліні? е? танымал жері. Б?л елде ?аза?ты? ма?дайына біткен талай тау т?л?алы, дана, дара адамдар д?ниеге келген. К?мекейі б?лкілдеп жыр т?ккен, ?ш хан?а а?ылшы бол?ан Б??ар жырау ?ал?аман?лы. Кеме?гер ?улие, дала философы, а?ын, М?ш??р Ж?сіп К?пей?лы, Абылайды? жау ж?рек батыры Олжабай мен Жасыбай батыр. ?аза?ты? ал?аш?ы ?ылым саласыны? ?алымы ??А т???ыш президенті ?аныш С?тбаев. Химия саласына елеулі е?бек сі?ірген химик ?алым ?бікен Бект?ров. Энергетика саласында елеулі е?бек ат?ар?ан халы? ?а?арманы Шапы? Шокин. ?аза?ты? археолог ?алымы ?лкей Мар??лан Ха?ан?лы. Кино саласын к?шбасшысы Ш?кен Айманов. ?аза? операсын? негізін салушыларды? бір К?укен Кенжетаев (Ш?кен Аймановты? ту?ан інісі). ?аза? драма театрыны? негізін ?алаушы Ж?мат Шанин. Сал сері дала композиторы Жаяу М?са Байжан?лы. Баянауылдан талай ?алымдарды? шы?уына ?лкен е?бек сі?ірген ел жанашыры, а?а с?лтан М?са Шорман?лы (Баянауылды?тарды? білім алуына жан- жа?ты м?мкіндік жаса?ан). Алаш ?оз?алысыны? ?н?ранын жаз?ан а?ын С?лтанмахм?т Торай?ыров. Белгілі жазушы педагог Ж?сіпбек Аймауытов. С?лтанмахм?тты таныт?ан жазушы Дихан ?білов. Алтын адамды тап?ан археолог ?алым Кемал А?ышев. Жазушы д?рігер Жаяу М?саны зерттеген Зейтін А?ышев. Сталиндік репрессия?а ?шыра?ан, ?аза?тан шы??ан т???ыш тарих ?ылымдарыны? докторы Ерм??ан Бекмаханов. ?ара?андыны? политехникалы? университетін ?за? жыл бас?ар?ан геолог ?алым ?бікен Са?ынды?ов. Жазушы ?алм??ан Исабаев Баянаула жерінен шы?ып ел ?шін ?лкен е?бектерін сі?ірген. Аталарымыз, а?аларымыз ту?ан жерге, ту?ан елге ?здеріні? бар ?мірлерін ?ия білді.

         Баянауыл елін жан-жа?ты дамыту  ?шін ?зіні? ?ома?ты ?лесін ?ос?ан ж?не де ?лі де ?ажырлы ты? е?бектерін халы??а ?сынып ж?рген а?аларымыз бен апаларымыз Ж?рсін Б?тенов, З?рубай Бекіш?лы, Зекебай Солтанбаев, ?алия ?уб?кірова, Меруерт Т?сіпбаева, Жанарг?л ?адырова, Ж?мкен Сейітов, «Беу жігіттер» ансамблі, Жамбы Ибат?ызы. «Ту?ан жерім – алтын бесігім»- деп ту?ан елді к?ркейтуде аянбай тер т?ккен елімізді? перзенттеріні? е?бегіне с?йеніп, ?зі? де соларды? ?атарында бол?ы? келеді. ?лі де мен естімеген, білмейтін есімдер бар.Осы жерде т?р?анды?тан ?рбір азамат ?зіні? елі, жері туралы толы? ма?л?мат алуы тиіс.

           ?азіргі кезде Баянауыл ауданыны? ?кімі Н?рлан М??атай?лы К?лжан мен ауылды? округ ?кімдері  Республикалы? «Ту?ан жерге та?зым!» акциясыны? т?жырымдамасын ?зірлеп жасады.

Ма?саты: ?рпа?ты? саба?тасты?ы-?з ту?ан жеріні? та?дырына деген орта?тасты? сезімін ояту.Ту?ан жерге деген с?йіспеншілікке т?рбиелеу.

Басты ой— ?ала,аудандарда?ы ата?ты адамдар ар?ылы ту?ан жерге риясыз демеушілік к?мек к?рсетуді ра?ымды д?ст?р ретінде бекіту.

Міндеттер:

• жалпы адами ??ндылы? негізінде  ?о?амда?ы д?ст?рді ?алыптастыру;
• демеушілік ж?не ?ам?орлы? институтын ?алыптастыру, ?о?амда?ы ?леуметтік серіктестік ?арым-?атынасты ??ру;
• мекемедегі елді мекендерді ж?не территорияны абаттандыру бойынша ?о?амды? бастаманы дамыту.

1.Дайынды? кезе? к?лемінде келесі міндеттерді шешу керек:

1) Ауыл ?кімдерін, мемлекеттік органдарды? басшыларын ?атыстыра отырып акцияны? ?ткізілуі ж?не дайынды? ж?мыстары бойынша ж?мыс комиссиясын ??ру м?селесі негізінде  ?йымдастырыл?ан ке?ес ?ткізу.

2)?ала,ауданда?ы ата?ты адамдарды? тізімдерін, м?ліметтер базасын ??ру.

Мектептер мен жо?ары о?у орындарында «Т?лектер клубын» м?мкіндігіне ?арай ?йымдастыру. Тізімді ??растыр?ан кезде т?р?ылы?ты жердегі барлы? санатта?ы к?сіпкерлерді, банкирлерді, ?ылым, м?дениет ж?не ?нер, спорт ?ызметкерлерін енгізуді ?арастыру тиіс.

Акция к?лемінде ?сынамыз:

1) демеушілік к?мек к?рсетуді мекемедегі ?леуметтік орталар ар?ылы ?йымдастыру;

-ж?ндеу ?йымдастыру (мектеп, ауылды? кітапханасына, аурухана,балаба?ша, балалар ?йі, ?арттар ?йі, м?дениет ?йі);

-материалды?-техникалы? ?амсыздандыру к?рсету (кітаптар алу, ойындар ала?ы, (?йлер, ?ткеншек, т?бешік), музыкалы?  аспаптар, жи?аздар, компьютерлер, ж?не бас?а техникалар); 

-білім беру мекемелеріне тама?ты ?йымдастыру ?шін ауылшаруашылы? ?німдермен ?амтамасыз ету;

2) ?айырымдылы? концерттер ?ткізу;

3) демалыс парк орындарын, балалар ?шін ойын ала?дарын (ойын ?алашы?ын) ??ру.

         Осы Республикалы? «Ту?ан жерге та?зым!» акциясы жоспарлан?ан жоспар?а сай ?ткізілсе ж?не де Баянауыл ауданынан шы??ан ата?ты а?а-апаларымыз акция?а белсене ?атысса, бізді? ту?ан жеріміз азда болса к?ркейіп ?алары аны?.

Просмотр содержимого документа

«»Ту?ан елім, ту?ан жерім-алтын бесігім» 7-сынып о?ушысы Т?рсын Жал?асты? шы?армасы »

Тақырыбы: «Туған елге тағзым»

Сабақтың мақсаты: 1.Оқушылардың атамекенін, Отанын, туған халқын

сүюге, адамгершілігін қалыптастыру, сананы сауатты

болуға тәрбиелеу.

1.    Туған жерге деген ыстық ықыластарын

қалыптастырып, елін жерін құрметтей алатын білімді

азамат болуға  тәрбиелеу.

Сабақтың көрнекілігі: Слайд «Туған елге тағзым»

Ассоцияцияға арналған көрнекіліктер:

Кіріспе :        Мұғалім

«Туған ел»  ұғымы адам жанына жылылық ұялататын  өте ыстық  ұғым. Қай кезеңде болмасын алыста жүрсе елін , туған жерін  сағын баған жан болмаған. Туған елге деген сүйіспеншілігін музыканттар көркем музыкамен, суретшілер әсем бояумен , ал ақындар еліне , жеріне, атамекеніне  деген сүйіспеншілігін, махаббатын жыр жолдарымен , өлеңмен өрнектеген.

Слайд: «Туған жерге тағзым»

Біздің Отанымыз- егеменді, тәуелсіз қазақ мемлекеті.Осынау қасиетті мекенде, асқақтаған өлкеде , кеңшілігі керемет дархан далада, егіні теңіздей толқыған, төрт түлігі мыңғырған, өндірісі өркендеген  мекенде өмір сүруші әрбір адам өз Отанын жанындай сүйіп , оның көкбайрағын көкке көтеріп, еңселі елтаңбасын айқындатып,әнұранын асқақтата шырқауды мақтаныш тұтады.

Бақтыгүл:      Менің елім – Қазақстан жүрегім

Тек өзіңсің Отан ана тірегім

Аман болсын, Отан ана, тірегім

Тәңірден осы менің тілерім

Гүлнұр:         Мен қазақпын, ұланымын елімнің

Мен қазақпын, тірегімін жерімнің

Ұланымын туын көкке көтерген

Қиындығын қазағымның әрқашан

Қайыспайтын қара нардай көтерген.

Самал:         Сен неткен Отан Анам ғажап едің

Әспеттеп көркем тілмен жазар едім

Болашақ ұрпағының бақыты үшін

Жайнай бер, Ұлы Отан қазақ елім,

Нұрберген:  Кең көз жетпейтін жерім менің

Таулы орман, жасыл жайлау, көлім менің

Бүгінде бар әлемге даңқың жетті

Тәуелсіз Қазақстан елім менің

Ақниет:       Біз Қазақстан елінің ұрпағымыз. Осында туып, осында өсіп білім алып келеміз. «Отан» деген ұғымды біз де ерекше түсініп, ерекше мән береміз. Сондықтан, біздің туған елге деген, Отанға деген, кіндік кескен жерімізге деген сүйіспеншілігіміз зор.

БИ «Балалық шақ»

Нұржамал:  Шықшы тауға қарашы , кең далаға

Мәз боласың ұқсайсың жас балаға

Ол шетімен бұл шетіне жүгірсең

Шаршайсың ба, құмарың бір қана ма?

Айбол:        Уа, дариға, алтын бесік туған жер

Қадіріңді кетсем білмей кеше гөр

Жата алмас ем топырағында тебіренбей ,

Ақын болмай, тасың болсам мен егер.

Бекзат:       Неткен байтақ, неткен ұлы жер едің

Нендей күйге жүрегімді бөледің!

Сенде тудым, сенде өстім, сенде өлсем

Арманым жоқ бұл дүниеде дер едім.

Зейнеп:     Қызығыңды көріп, еркін келемін

Сен де аямай бердің маған барыңды

Мен де аямай барымды саған беремін

Болдым ғашық, туған дала мен саған

Жақын жүрсем арманым сен аңсаған

Мен төріңде рахаттанып

Алтын діңгек — өзім туған босағам.

Мадина:    Туған жер – киелі орын . Отан- ошақ басынан басталады. Туған жер-туған көше, туған қала, кент. Менің ауылым  кішкентай болса да мен үшін аса қымбат. Ол- Мұнайшы кенті. Дәл осы жерде мен дүниеге келдім. Тәй-тәй бастым, тілім шықты, балабақшаға бардым. 1 сыныпты  да осында бастадым. Қазір 3-сыныпта жақсы оқып жатырмын. Балалық шағым көңілді, шаттықта, уайымсыз өтіп жатыр.

Көрініс «Біздің балалық шағымыз»

Ұлболсын:  Менің елім – Қазақстан Отаным

Жырлар жазып, өзіңді әнге қосамын

Мәңгілікке қымбатсың  туған ел

Арта берсін абыройың атағың

Дана:          Жаса елім, жаса достық, бірлікпен

Көштен қалма, қалма және тірліктен

Елім менің – Қазақстан Отаным,

Алға өрле үшінші мың жылдықта.

Ассоцияция «ОТАН»

        ӘН;          «Отан»

Лашын:    Мен қазақпын ұланымын елімнің,

Мен қазақпын тірегімін елімнің.

Ұланымын туын көкке көтерген,

Қиындығын қазағымның әрқашан.

Абылай:   Міне ,осындай егеменді еліміз,

Кең жазира ұлан – байтақ жеріміз.

Туған елің туған жерің сүйетін

Біз қазақтың ұланымыз, ерміз.

Ақжүніс:   Қазақстан туған өлкем,

Жер көппе сендей көркем.

Көрсін деп күллі әлемге,

Жалауыңды желге желбіретем.

Наурыз:    Аялап ару ананы,

Өсірген еркін баланы.

Бесігің болып тербеткен,

Отаным – Қазақстаным !

Дәулет:      Толтырған күнге даланы,

Жайнатқан ауыл даланы.

Ардақтап ата-мекенім,

Отаным – Қазақстаным.

Мадина:      Әнұраны елімнің

Шақырады бірлікке

Егеменді халқымның

Болашағы бірлікте.

Зейнеп:      Қазақ жері Қазақстан

Мөлдіреген ашық аспан

Алыс кетсе сағынамын

Менің Отаным Қазақстаным.

Ән: « Қазақтай ел қайда»

Бағилаш:     Біз өз анамыз, туған жеріміз -Отанымызды осылайша жырлаймыз. Біздің ойымызша адам баласына «Отан», «туған жер» деген ұғым ана құрсағынан басталатын сияқты. Біз есейген сайын туған ел туралы түсінігіміз молая береді. Ал ер жеткенде өмірді, дүниені жан-жақты түсініп білген кезде «туған ел» деген ұғым бұрынғыдан да мәнді, мағыналы болып, сезімімізді байыта түсетініне нық сенімдеміз.

Сызбамен жұмыс:» ТУҒАН ЖЕР»

Тақырыбы «Туған жерге тағзым,мектебіме тағзым»

Армысыздар құрметті қонақтар , ұстаздар және оқушылар.

Елбасымыз өзінің «Рухани жаңғыру, болашаққа бағдар» мақаласында: «Еліміз жаңа тарихи кезеңге аяқ басты. Мен жыл басындағы халыққа Жолдауымда Қазақстанның үшінші жаңғыруы басталғанын жарияладым. Осылайша, біз қайта түлеудің айрықша маңыз­ды екі процесі – саяси реформа мен эко­номи­калық жаңғыруды қолға алдық. Біздің мақсатымыз айқын, бағытымыз белгілі, ол – әлемдегі ең дамыған 30 елдің қатарына қосылу. Аталған екі жаңғыру процесінің де нақты мақ­сат-міндеттері, басымдықтары мен оған жет­кізетін жолдары бар. Мен көздеген жұмыс­тары­мыздың бәрі дер уақытында және барынша тиімді жүзеге асарына сенімдімін. Бірақ, ойлағанымыз орындалу үшін мұның өзі жеткіліксіз. Мақсатқа жету үшін біздің санамыз ісімізден озып жүруі, яғни одан бұрын жаңғырып оты­руы тиіс. Бұл саяси және экономикалық жаң­ғыру­ларды толықтырып қана қоймай, олардың өзегіне айналады. Рухани жаңғыру тек бүгін басталатын жұмыс емес. Біз Тәуелсіздік кезеңінде бұл бағытта бірнеше ауқымды іс атқардық. 2004 жылы «Мәдени мұра» бағдарламасы аясында Қазақстан аумағындағы тарихи-мәдени ескерткіштер мен нысандарды жаңғырттық», деген еді . Осы негізде бүгінгі біздің «Туған жерге тағзым, мектебіме тағзым» акциясы аясында ұйымдастырылып отырған кездесу кешімізге қош келдіңіздер!

1-жүргізуші

Нұрлы үмітін арқалаған арқаға

Жан сәулесін тарататын баршаға

Шын пейілмен құрметімізді көрсетіп

Қонақтарды қарсы алайық қарсы ала

2-жүргізуші

Тірлік осы атады жаңа таңдар

Жаңа таңдар алмасқан алақандар

Өмір деген биікке дара самғап

Азамат боп оралған аға –апалар

Олай болса барша қонақтар мен көрермен қауымның құрметіне әсем әнді тарту етеміз қабыл алыңыздар.

Ән «Сыр елім менің »

Орындайтын Ерназаров Азамат

1-жіргізуші

Ұрпағың мақтануға болса лайық

Біз бүгін мақтанайық жар салайық

2-жүргізуші

Қуаныш бүгін мереке

Шуағын шашып тұр әлем

Мектепке келген сағынып

Біздерден сізге мың сәлем

2-жүргізуші

Береке мен бірліктің басын құрап

Жүрген жандар жайқалған жасыл құрақ

Бітіргелі мектепті көп жыл өтті

Сағынысып кездесу асыл –мұрат

1-жүргізуші бүгін біздің ортамызда мектебімізді әр жылда бітірген мектеп түлектері келіп отыр. Құрметті қонақтарымызбен таныс болыңыздар.

Кезседу кешімізді ашып беру үшін мектеп директоры С. Әбуұлына сөз беріледі.

Бүгінгі іс-шарамыз еркін форматта өткізілмек. Оқушылар ойларыңда жүрген сүрақтарың болса, ағаларыңа дайындалып отырсаңыздар болады.

Сонымен алғашқы сөзді осы мектепте талай шәкірт тәрбиелеген ұстаз Құрманай апай сізге қойғым келіп отыр, жалпы мектебіміздің тарихы жөнінде , еңбек еткен ұстаздар жөнінде өз естеліктеріңізбен бөліссеңіз. Ол кезде қазіргідей ақпарат қолжетімді емес, құрал –жабдықтар, көрнекіліктерді әрбір ұстаз өзі дайындайды. Бірақ , талай елге танымал азаматтар сол кезде тәрбиеленді.

Ақыл –білім көп бердің

Анамдайсың мектебім

Сенде өсіп көктедім

Сенсің өмір мектебім –дей келе келесі сөзді Бақыт ағайға ұсына отырып, өзіңіздің алдыңыздан өткен шәкірттеріңіздің бірі Аман ағай туралы естеліктеріңізбен бөліссеңіз.

-Төрайым апай , Ботагөз апай жалпы еңбек еткен жылдарыңызда қандай қиыншылықтар мен есте қалатындай қуанышты сіттерді атап өте аласыздар? Қиындық тудырған шәкіттеріңіз болды ма? Ерекше есте қалған.?

Келесі кезекте Балхаева Заринаның орындауындағы «Қос бәйтерегім» әнін қабыл алыңыздар.

2-жүргізуші

Балапандай бауыр басқан ұяда,

Бірге өскен мектебін жан қия ма?

Жолдама алып, болашаққа өзіңнен

Білім іздеп самғап ед сан қияға

Келесі сөз кезегін мектебіміздің түлегі, Аман ағай сіздің пікіріңізді білсек Сіз Латын қарпіне көшу қаншалықты маңызды , қоғамға, елімізге қаншалықты пайдалы деп ойлайсыз.

Қабыл етіп қонақтардың тілегін

Тілегіңді тұмар етіп жүремін

Кейінгі жақсы ісін үлгі етер,

Өздеріңдей болса деймін түлегім,

Келесі кезекті Журналист , жас та болса, қоғамнан орнын таба білген шәкірт Асқарға бергім келіп отыр. Асқар айтшы жалпы қазіргі жастарға көңілің тола ма? Ақпарат қазіргі кезде қол жетімді интернет болса болды кез-келген мәліметті тауып алуға болады, бірақ әннің де естісі бар, есері бар демекші , ақпараттың да оны тарататын порталдар мен сайттардың да жұмысы бақыланып жатқан жоқ. Жастар неше түрлі ақпараттардың шырмауында адасып қалмай ма? Жастарға қандай кеңес берер едің?

Келесі кезекті тағы да бір әсем әуенге бергім келіп отыр.

Ән : «Қазақстаным»

Орындайтын Әбдірәшім Қаламқас

Сенен Басқа алтын ұя таппадым

Өзіңде өтті балғын бала шақтарым

Сағынышпен келіп тұрмыз біз бүгін

Бетке алған соң балалықтың бақтарын- бүгінгі кездесу кешімізді аяқтаймыз. Алтын уақыттарыңызды бөліп келгендеріңізге мың алғыс, дендеріңізге саулық, отбасыларыңызға береке , еңбектеріңіздің жемісін көрулеріңізге тілектеспіз.

Ту?ан жерге та?зым перевод

Мы не чувствовали свои года,
Не могли насладиться любовью,
Вместе не сдерживали чувства,
Мы пьянели от ласок,
Мы все испытали,
Мы вместе, мы вместе, мы вместе.

То меня бросало в жар,
То охватывал холод,
Я порывалась к тебе,
И только к тебе я тянусь и сегодня.
Ты точно как солнце,
Своей улыбкой и смехом
Озаряешь небосвод моей жизни.

Упкен – кочкан кеннер
Жилге очкан дилер,
Очмаган шул эле, очмаган,
Хислер хаман татлы,
Язлар хаман якты,
Без соешкен язга охшаган.

Кушымта:
Хаман да шул юк бит,
Йолдызлар янгыры,
Утмеген, утмеген мехеббет давылы
Хаман да исерте язларнын ислере,
Яктырта кунелне йолдызлы кичлере.

Кукте кошлар юлы,
Йереклерге моны,
Ул моннарны онытып буламы?
Кара офыкларга, зенгер болытларга
Шуннан уте сою юллары,

Кушымта:
Хаман да шул юк бит,
Йолдызлар янгыры,
Утмеген, утмеген мехеббет давылы
Хаман да исерте язларнын ислере,
Яктырта кунелне йолдызлы кичлере.

Упкен – кочкан кеннер,
Жилге очкан дилер,
Очмаган шул эле, очмаган,
Эгер очкан булса,
Язмыш кушкан булса,
Кайтартырбыз анны кошлардан.

Кушымта:
Хаман да шул юк бит,
Йолдызлар янгыры,
Утмеген, утмеген мехеббет давылы
Хаман да исерте язларнын ислере,
Яктырта кунелне йолдызлы кичлере.

Припев:
Ведь всё ещё по прежнему,
Звездный дождь,
Не прошла, не прошла любовная буря
Всё ещё одурманивает аромат весны,
Светят душу звездные вечера.

На небе пути птиц,
В сердцах мелодии,
Разве эти мелодии можно забыть?
Посмотри на горизонт, на синее небо
Оттуда проходят пути любви.

Припев:
Ведь всё ещё по прежнему,
Звездный дождь,
Не прошла, не прошла любовная буря
Всё ещё одурманивает аромат весны,
Светят душу звездные вечера.

Припев:
Ведь всё ещё по прежнему,
Звездный дождь,
Не прошла, не прошла любовная буря
Всё ещё одурманивает аромат весны,
Светят душу звездные вечера.

Источник

«ҚҰДАЙ-АУ, ҚАЙДА СОЛ ЖЫЛДАР…»(АҢЫЗҒА АЙНАЛҒАН МАХАББАТ ЖЫРЛАРЫ)

Есіңде бар ма жас күнің,

Есіңде бар ма жас күнің,

Көкірегің толық, басың бос,

Қайғысыз, ойсыз, мас күнің –

Кімді көрсең, бәрі дос.

Махаббат, қызық, мал мен бақ

Көрінуші еді досқа ортақ.

Үміт жақын, көңіл ақ,

Болар ма сондай қызық шақ?

Құдай-ау, қайда сол жылдар,

Махаббат, қызық мол жылдар?

Ақырын, ақырын шегініп,

Алыстап кетті-ау құрғырлар!

Махаббат кетті, дос кетті –

Жете алмайсың, тоқтайсың.

Көзіме жас бер, жылайын,

Шыдам бер, сабыр қылайын.

Жаралы болған жүрекке

Дауа бер, жамап сынайын.

Сүй, жан сәулем, тағы да сүй, тағы да!
Жылы, тәтті у тарады қаныма.
Бұл ләззаттың бір минутын бермеймін,
Патша тағы, бүкіл дүние малына.

Құшақтатып нәзік талдай беліңнен,
Сүйгіз, сәулем, тәтті балдай тіліңнен.
Бой шымырлап, талықсиды жүрегім,
Балқып денем, барам еріп деміңнен.

Кір қойныма, қыпша белің бұралып,
Тарқат шашың, жатсын жібек оралып.
Жаным!Жаным! Тезірек тисін төске төс,
Көз жұмулы, жиі ыстық дем алып.

Шашың — қара, денең ақ бұлт, жүзің – Ай,
Тісің – меруерт, көзің, сәулем, құралай.
Ләззат, рақат, бақыт – бәрі қойныңда,
Сұрамаймын енді ұжмақ – жақсы жай!

Сүй, жан сәулем, тағы да сүй, тағы да!
Жылы, тәтті у тарады қаныма.
Жасағаннан бір-ақ нәрсе тілеймін,
Өтпесе түн, атпаса екен таңы да.

Шыбық шаншып кетіп ем.

Алдағы өмір бағына

Соны белгі етіп ем.

Келдім қайтып майданнан,

Таптым іздеп сені алғаш.

Сол шыбықтан жайқалған

Өсіпті бір алма ағаш.

Тұр жайқалып бағыңда,

Өзің де бұл шағыңда

Кем емессің дәл сонан.

Неткен жақсы жер еді

Жас шыбығым жайқалған!

Бір сөз айтқым келеді,

Тіл жетпейді, айта алман.

Құс боп ұшып жоғалсам, не етер едің?
— Сені іздеумен мәңгілік өтер едім.
— Отқа түсіп өртенсем, не етер едің?
— Күл боп бірге соңыңнан кетер едім.
— Бұлдырасам сағымдай не етер едің?
— Жел боп қуып, ақыры жетер едім.
— Қайғы әкелсем басыңа не етер едің?
— Қойшы, сәулем, бәрін де көтеремін.

Мен қайтсем екен?
Мынау денем өртеніп, барады ысып.
Кетсем бе әлде сандалып арақ ішіп.
Менен гөрі бақытты-ау әркімдердің
итаяғын жалаған қара күшік.
Сенсіз өмір өмір ме? Қүрысын бәрі!
Өлген артық мұнан да дала құшып.
Әлде сенің ызаңнан
қыз біткеннің барлығын қорласам ба?
Шашсам ба екен өмірді оңға-солға?
Бақ құсымды басқадан іздесем бе,
бағыма сен бұлбұл боп қонбасаң да.
Біреулерге бір күндіқ бақыт болып,
біреулерге қайғы боп орнасам ба?
Мынау қырсық дүние басар ма екен
қисық кеткен аяғын оңға сонда.
Быт-шыт болды-ау
сонау менің ләззатты ай, күндерім.
Қайтсем енді басылар қайғым менің?
Астан-кестен етейін дауыл күндей
бұл тірліктің топас бір жай дүрмегін.
Болмаса, бір таңданар іс қылайық
сонда анау жігіттен айныр ма едің?
Сонда маған о баста өліп-өшкен
оралар ма көңілің?
Әй, білмедім…

Өтті ғой, сәулем, ай талай,

Көрмедім қанша өзіңді.

Қайталай берем, қайталай,

Сүйемін деген сөзіңді.

Қайтейін жаным аңсады,

Сабыр да керек десек те.

Сағынған көздің моншағы

Шашылып жатыр төсекте…

Жұмып кейде жанарымды нұр сіңген
Сырласқанда арман атты тылсыммен
Ту сыртымнан улп еткенде самал жел
Елеңдеймін сен шығар деп күрсінген
Ғашық жанның басындағы хал бөлек
Ғашық жанды әлдейлейтін ән керек
Жаңбыр жауса тырсылынан оянам
Іздеп келіп есік қаққан сен бе деп
Қашан болсын қайғы көрмей жүр аман
Мен тағдырдан басқа тілек сұраман
Күн астында сыңғырласа күміс су
Сенің күлкің естілгендей қуанам
Өмір деген өте шығар өткінші
Аз ғұмырда көп жымиып, көп күлші
Маған ұқсап аспандағы Ай мен Күн
Көздеріңе ғашық болып өтсінші.

Мынау Әлем – Муза еді. Ән еді.

Шәмші менен Мұқағали – дәлелі.

Махаббатпен жүрегіңе нұр құйған

Әсем Әйел — Әлемнен де әдемі.

Сәл тінте қарап мені екі көзі

Таксидің ішінде бір ару отыр

Бөлек жамалы, Бөлек мінезі.

– Атың кім? – деп ем, – Лариса, – деді,

Бетімді шарпып жалынша лебі.

Тұңғиық жанар тереңге қарай

Батыра берді ағынша мені.

Түріктің қызы – туған ай дерсің,

Жүрегің болса – туламай көрсін.

Қап-қара шашты, Аппақ иықты

Жолыққан ақын жырламай көрсін!

Ұмытар лезде азабыңды ішкі

Сұлулық, сенің ғажабың күшті.

Аққу мойынға жараса қалған

Тарыдай меңге назарым түсті.

Бұрқанса сезім кімді бұзбайды,

Жұтамыз ба екен енді біз қайғы:

Түнгі сұлуға тебіреніп айттым

Хафиздың жырын меңді қыз жайлы:

«Мейірбанды түркі аруы

Сүйсе мендей бейшараны

– Бір меңі үшін қияр едім

Самарқан мен Бұқараны».

Білетін жырым осы бар менің,

Дәулетім болса тосылар ма едім,

Хафиз сыйлаған екі шаһарға

Алматыны да қосып ал дедім.

Еліккен ұлдың кесір мінезін

Көрікті қалам, кешіргін өзің!

Қолымда болса қиятын едім

Ертіс пен Сырды, Есілдің өзін!

– Алмаймын! – деді – сыйларың қымбат,

Одан да Хафиз жырларын тыңдат.

Жомарт ақынның дидарын көріп,

Дауысын естіп тұрғаным қымбат.

Кезімде жырды кенет аңсаған –

Өзім-ақ әлі телефон соғам.

Әзірге хош бол, атымтай ақын,

Тыныққан бүгін жөн екен саған.

Бетімді шарпып жалынша лебі.

Елеңдеп әлі күтумен жүрмін

Телефон шалар деп сағынса мені.

Түседі жиі есіме тегі,

Тағдырым қандай шешім етеді.

Хафиздың жырын іздеген шақта

Звондай салса несі кетеді…

Алматы кеші, маусымның басы,

Азаннан бері аңырай құйған

Жылауық бұлттың таусылды жасы.

Жанымды тербеп жігіттік әні

Тереңдеріме үміт тұнады.

Күміс күн соңғы сәулесін шашып

Ылдиға қарай ымырт құлады.

Жол тосқан сол кеш

Тәтті бір сәттің сырын білелік.

Ақ көйлек киген ақмаңдай ару

қол шатырыма тығылды келіп.

Жастықтың бұл кеш жырлы мекені,

Масаты кілем — қырдың етегі.

Ақ тәнін бүгін ақ жауын жуған

Каракөз қалқа дір-дір етеді.

Тартқанын қайдам қайда көңілдің,

Жұмбақ та жұмақ жайға көмілдім.

Бұйрығы бұл қыз маңдайға жазған —

Сыйлығы жұлдыз айман — өмірдің.

Бойына гүлдің нұр сіңген екен.

Жөн сұрап едім… Шығыс шынары

Әлия есімі — Күршімнен екен.

Қабақта қос ай қағыса калған

Асып-тасқандай ағыс арнадан.

Ақ көйлегіңнен айналдым қалқа

Әппақ тәніңе жабыса қалған.

Шайқалмай жүрген тұнығың бардай,

Нұр үнің қаңдай, қылығың балдай.

Бұраң беліңе созыла жылжып

Өрілген өрім бұрымың қандай.

Анарың алма, гүл ерін…

Сезім шарабын жүр едім ішпей,

Шелектеп кұйған мынау нөсердің

Толастамауын тіледім іштей.

Бастап тұр сезім кұмай-күнәға,

Жыр отын жағып жылытып алам,

Шығыстан келген шырайлы бала.

Мәуелі кештің әні бақ шығар,

Ұғады бізді жаны жақсылар.

Аспанның асты тұрағым еді

Қолшатыр — бұл да шаңырақ шығар.

Айдыннан сол ма көшкенің күз кеп,

Аққу ең, жеткен дос көңіл іздеп.

Қараңғы түнде ғайып боп кеттің

Жол тосқан бірге серігім менің,

Елестей ерке елігім дедім.

Әлия қыздай жалт бересің бе

Сағыныш болып сері күндерім.

…Жүрекке бүгін ән ұялай ма,

Сырымды жырым жариялай ма?

Ақ жауын жауған Алматы түні

Күршімнің қызы Әлия қайда?!

…Бассам ба екен… «Жариям-айға».

Ақын үшін өлең өзің, ән өзің,

Ақын үшін сұлулықтың пәні өзің.

Әсем екен үстіңдегі көйлегің,

Көйлегіңнен әсемдеусің және өзің.

Орны бейне от тигендей күлбіреп,

Оңғақ сезім тыймасаңыз – бүлдіред.

Үстіңдегі гүлдей көркем көйлекпен

Өзің де бір тұрдың гүлдей үлбіреп.

Жарқылдатып сезімдердің шақпағын,

Жан дүниемде астаң-кестең жатты ағын.

Мен сенің өзіңді емес, көйлегіңді мақтадым:

– Көйлегінің әсемін-ай, – дедім мен,

Басқалардың бәсеңін-ай, – дедім мен.

Шет жұрттікі болар, бәлкім,

Біздікі тікпеуші еді, бәсе, бұлай, – дедім мен.

Источник

БАСШЫ ҚАНДАЙ БОЛУ КЕРЕК?

Әль-Фараби даналығында кемеңгер басшы сыртқы тұлғасы арқылы ерекше көрінуі керек: «Мінсіз мүсінді, иман жүзді болуға тиіс», яғни, бойшаң, жүзінен нұр төгіліп тұратын иманшуақты адам. Бұл бірінші қасиет.

Екінші қасиет: Өзіне айтылған сөздің бәрін терең түсінетін және істің жай-жағдайына сәйкес жан-жақты тез ұғып алатын аса зерек болуы керек. Алдына келген адамның сөзін мұқият тыңдап, сол бойынша кеңесіп, мәселені шешуге бейім болуы керек.

Үшінші қасиет: Ол өзі жүрген, көрген, естіген нәрселердің бәрін зердесіне ұзақ сақтайтын, бұлардан еш нәрсені ұмытпайтын адам болсын. Өзі араласқан оқиғалар мен жағдайларды есте сақтау қабілеті жоғары болуы тиіс.

Төртінші қасиет: Бірінші басшы терең ой иесі және жадында сақталғандардың бәрін айдан анық етіп айтып бере алатын шебер әрі шешен болуы шарт. Естігені мен көргендерін бейнелі тілмен шебер әңгімелей отырып, орынды әзілдей білетін болуы керек.

Бесінші қасиет: Ғылым-білім мен өнерге жаны құштар, әр күн сайын оқып үйренуден шаршап-шалдықпайтын адам болуы тиіс. Ғылым мен өнерді терең түсініп, оны пайдалана біліп, өзі басқарып отырған салаға енгізе отырып, жақсы нәтижеге жеткізе білуі керек.

Алтыншы қасиет: Тағамға, ішімдікке, сайран-сұқпат құруға келгенде қанағатшыл болуы керек. Тағамды талғап ішіп, ішімдік атаулыдан бойын аулақ ұстап, темекі, насыбай сияқты жағымсыз әрекеттерден қашық болғаны жөн. Бос әңгімеден аулақ, салиқалы ой беретін әңгіме-сұқпаттан қашпағаны жөн.

Жетінші қасиет: Жаратылысынан сауыққұмарлықтан аулақ болу. Қолы боста таза ауада серуендеп, табиғат аясында өткізуді бұлжымас әдетке айналдыру тиіс.

Сегізінші қасиет: Шындықты сүйіп, жалғандыққа қарсы тұра білуі жөн. Шындық үшін күресуде өз әліңді біліп, болмасқа ұмтылмай, жалғандықты қолдамай, бұл бағытта абаймен қимылдай білуі керек.

Тоғызыншы қасиет: Жаны асқақ және ар-намысын аса ардақтайтын адам болуы керек. Биікте жүрсе де, тағдыр жолымен төмендесе де ар-намысына кір шалдырмай, өзін әрқашан асқақ ұстап, қарапайымдылығы мен кісілігін жоғалтпауы керек.

Оныншы қасиет: Оның жаны жаратылысынан пасық істердің бәрінен жоғары, игі істерге ынтазар болуға тиіс. Пысықсыған пысықтардан өзгеше жақсы істердің ұйытқысы, жасампаздыққа жолбасшы бола білуі тиіс.

Он бірінші қасиет: Әділетсіздік пен озбырлықты жек көретін адам болсын. Бұл жөнінде өзі басшылық жасайтын орында қиянатқа бармай, жақын-жуыққа бұрмай барлығына тең қарап отыруы қажет.

Он екінші қасиет: Өзі қажет тапқан істі жүзеге асыруға келгенде шебер шешім қабылдап, бұл шақта қорқыныш пен жасқану дегенді білмейтін, бірбеткей батыл ержүрек болуы міндет. Өз идеясын жүзеге асыруға келгенде батыл, өз әрекетіне сенімді, жалтақтамай шешім қабылдай білуі қажет.

Источник

Сүйем сені, туған
елім! 

Төменгі сынып
оқушыларына арналған саяхат — ойын

Дайындық кезеңі: Шараны өткізбес
бұрын төменгі сынып оқушылары үшін кітапханада хабарландыру ілінеді. Оқырмандар
арасында туған ел, жер, Отан, туралы оқыған кітаптары бойынша сурет салу сайысы
жарияланады. Шара өткізілетін күні осы сайыстың қорытындысы шығарылады.

  
Безендірілуі : Қазақстанның жалауы, елтаңбасы,
қазақ халқының ұлттық оюымен өрнектелген Отан, туған ел жайлы мақал-мәтелдер,
даналық сөздер жазылып ілінеді.

   Осы
тақырыпта кітап көрмесі ұйымдастырылады.

   Үлкен
плакатқа 6 дөңгелектен құралған үлкен шеңбер  сызылады, әр дөңгелектің
ішінде әр бекет (станция) аты жазылады: Тарих, Салт-дәстүр, Тау мен
дала, Табиғат, Ән мен күй, Әдебиет

         Қабырғаға
ілінетін даналық сөздер:  «Туған жерің-түп қазығың…», «Жаңа
астана-жаңа мемлекет», «Сүй еліңді үйіңдей, сүй үйіңді еліңдей» (Қ.Аманжолов),
«Екі Отан жоқ, жалғыз Отан-мекенің!» (М.Мақатаев) т.б.

        
Керекті құралдар: Үлкен сандық және 1ден 6 санына дейін нөмірленген кішкене
сандықшалар, бекеттің аттары, командаларға арналған сұрақтар салынған конверт,
тақтайша, көрермендерге арналған тапсырмалар, қалам, қағаз.

    
Ойынға 2 топ қатысады, әр топта 4-6 адамнан болуы керек.

Жүргізуші
:        

Туған жердің қандай
жақсы күзі де,

Туған жердің қандай
жақсы қысы да!

Туған жердің қандай
жақсы көктемі!

Туған жердің қандай
жақсы жазы да!

Жақсы екен туған жердің
күні де,

Жақсы екен туған жердің
түні де!

Жақсы екен туған жердің
суы да,

Еш жаманын таба алмайсың
осында!

                                                                      Хабдулмажит
Арман.

     
Сәлеметсіңдерме, балалар! Ертең — еліміздің Республика күні. Мен барлықтарыңды
мейрамдарыңмен құттықтаймын және шын жүрегімнен сіздерге шуақты күн, ашық
аспан, бейбітшілікпен пен амандық, ырыс тілеймін!

   
Қазақстан біздің сүйікті – Отанымыз. Көрсең көз тоймас асқар шыңды таулары,
айдын шалқар көлдері, жайыла аққан өзендері, ормандары бар.

   Осының бәрі
Алтай менен Атырау, Ақжайық пен Алатаудың аясында құлаш жайып, жайнай түрленіп
жасанып-жасарып жатыр.

   «Отан
отбасынан басталады» — деп халқымыз айтқандай, Отан кең мағыналы, қасиетті
ұғым. Әрбір адамның отбасы, тұрған мекені, өскен ортасы, аймағы, мемлекеті –
оның жарық дүниедегі жансаясы, өмір өрісі, оттай жандырған Отаны.

       
Отанымызды сүйіп, аялау үшін еліміз, туған жеріміз оның тарихын, өткені мен
бүгіні жайлы жақсы білуіміз қажет.

    Бүгін
Республика күніне орай,  бүгін «Сүйем сені, туған елім!» 
атты саяхат-ойынын өткіземіз.

    Мына көрсетілген
бекеттердің көмегімен біз елімізге сапар шегіп, Отанымыздың тарихы, өнері,
салт-дәстүрі,табиғаты жайлы қосымша мағлұматтар аламыз. Ол үшін бізге 2 топ
көмекке келеді.

(Бекеттердің аты
жазылған дөңгелектердің оң және сол жағындағы екі команда мүшелерін
таныстырады.)

   Енді екі
топ кезекпен бекеттердің рет саны көрсетілген сандықшаларды алып, 
тапсырмаларды  орындайсыңдар.

Бекеттің нөмірін бір топ
алады. Сол нөмір бойынша бекеттің сұрақтарын жүргізуші қояды. Көп ұпай жинаған
команда жеңеді. Сұрақтар қойылып болғаннан кейін команда мүшелері тапсырмаларды
орындайды. Тапсырмалардың мәтінін әрбір топ  конвертпен алады. Осы
тапсырма көрермандер үшін көрнекті жерге тақтайшаға жазылып қойылады.  Екі
топ шамамен 3 бекеттің сұрағына жауап береді. Топтар жауап бере алмаған
жағдайда, көрермендер көмекке келеді.

            Бірінші  
«Тарих» бекеті

1. Қазақтың
   әйгілі үш биі? (Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би)
2. Қазақ
   халқының атақты үш батыры (Бөгенбай, Қабанбай, Наурызбай.)
3. Қазақстанның
   елордасы? (Астана)
4. Алтын
   адам табылған жер? (Есік қорғаны)
5. Қазақстанның
   ең алғашқы астанасы ? (Орынбор)

(Көрермендер үшін бұл
сұрақтар тақтайшаға жазылып қойылады )

    
Тапсырма

    Қазақ
батырлары туралы көркем әдеби шығармаларды атау. Олардан  үзінді, өлең
айтып беру. («Райымбек батыр» (Райымбек батыр туралы, «Дарабоз» (Қабанбай батыр
туралы) т.б., (Эпикалық жырлар: «Алпамыс батыр», «Қобыланды батыр», «Қамбар
батыр» т. б. 

      
Жүргізуші: Екі топ тапсырмаға дайындала берсін. Мен сендерге ертеде өз жерін қорғап
қалған хан туралы аңыз айтып берейін. Ерте, ерте ертеде біздің елді бір ақ
көңіл,  ақылды хан басқарыпты. Көрші қытай елімен тату тұрыпты. Сол
себепті ол кедергі көрмей, еліне сыйлы болыпты. Күндердің күнінде көрші елден
атой салып елші келіпті. «Уа, алдияр, мынау елдің хабары. Мұны естіп денем
мұздап барады. Көршіңіз «Егер тату болам десе менімен, ең жүйрігін берсін!» —
деп  талап қойып отыр дейді. Өз елінің тыныштығын, тірлігін, екі елдің
бірлігін қалаған хан, көп жүйріктің ішінен ойланбастан дүлдүлін  таңдап
береді. Бірақ, ханның бұл шешіміне билер ренжиді. «Жоқ, жоқ ештеңеге
ренжімеңдер. Ел бірлігі жолында, бір жүйрікті қидым. Байлықтан опа таппаймыз.
Еліміз тыныш болса, бір жүйріктің орнына, жүз жүйрік келеді»- деген екен ақылды
хан. Арада біраз уақыт өткен соң көрші елден елші тағы келеді. «Уа, алдияр
көршіңіз менімен тату болам десе, сүйген жарын берсін»- дейді. Бұл хабарға хан
өте қиналады. Өзінің туған әйелін қимай хан көп ойланады. Өз елінің тыныштығын
ойлаған хан ақыры адал жарын көрші ханға сыйлапты… Ханның бұл шешіміне ел
ішіндегі билер тағы наразы болады. Бірақ хан «айтқан сөздеріңе әрине, таласым
жоқ. Егер тыныш болса елмен елдің арасы, адал, сұлу жар табылар шамасы» деген
екен. Уақыт зымырап өтіп жатады. Бір күні көрші елден суық хабар тағы келіп
жетеді. «Уа, алдияр,  көрші хан, егер тыныштығын қаласа, қасиетті
туып-өскен жерінің бір бөлігін кесіп берсін» дейді. Мұндай сұмдықты естімеген
хан ашуға мінеді. Бұл қорлыққа шыдаған хан ойланбастан шешім айтады. «Халқым
менің! Қасиетті туған жердің топырағын, алтын кенін қорғау үшін көрші елге
соғыс ашамын. Жиналыңдар бәрің де!» деп жарлық береді. Бұл жарлықты естіген
билер «Ұлы әміршім, көрші хан жүйрігің мен жарыңды сұрағанда, ойланбастан беріп
едің. Асылыңды үн-түнсіз бергенде, шағын жеріңді қорғағаның қалай» дейді. «Менің
жүйрігім мен жарымды көршіге үн-түнсіз бергенім, олар менің өз меншіктерім. Ал
қасиетті жер- сонау ерте заманнан ата-бабаларымыздың кіндік қамы тамған,
олардың найзаның ұшымен, білектің күшімен қорғаған халықтың жері. Туған жеріміз
менің меншігім емес, ол келешек ұрпақтікі, елімдікі.  Қасиетті даламның
бір бөлігін басқа елге бергенше, жерімді қорғап өлгенім артық» деген екен.
Қасиетті ханның осы салмақты сөзі сол сәтте ел үшін аралап кетіпті. Міне содан
бері біздің жеріміз атадан балаға мұра болып бізге жеткен екен. Міне, аңыз
осылай аяқталады. Балалар, елін, жерін сүйген біздің ата-бабаларымыз жерімізді
ұрпағы үшін елін-жерін осылай қорғаған. Сенде, көк теңбілді байрағымызды жоғары
ұста! Еліңді, жеріңді әрқашан сыйла, қорға демекпін. 

      
Екінші  «Тау мен дала» бекеті

     
1.Зайсан көлі Қазақстанның қай облысында орналасқан?
(Шығыс          

        
Қазақстан облысы)

2.   
Қазақтар қандай дала өсімдігін отанның символы деп есептейді? (Жусан)

3.Біздің еліміздің
жерінде кездеспейтін аңдар мен жануарларды атаңдар (Піл, арыстан, мүйізтұмсық,
қолтырауын, керік т.б.)

  4.Жетісудың жеті
өзенін атаңдар (Іле, Қаратал, Биен, Ақсу, Лепсі,

    
Басқан, Сарқант)

5. Қазақстанның ең биік
нүктесі  ата? (Хантәңірі шыңы)

(Көрермендер үшін бұл
сұрақтар тақтайшаға жазылып қойылады)

      
Тапсырма: Қазақстанның көркем табиғатына, әсем жерлеріне байланысты ән немесе өлең
орындап беру.

     Үшінші
« Әдебиет» бекеті

1. Қазақ
   халқының ұлы ақындарын ата (Абай Құнанбаев, Жамбыл, М.Жұмабаев, М.Мақатаев
   т.б.)
2. Қазақ
   халқының ертегілерін атаңдар (Ер- Төстік, Алтын сақа, Асанқайғы,Тазша
   бала, Керқұла атты Кендебай, Жыл басы т.б.)
3. Отан,
   туған жерге байланысты мақал-мәтелдерді жалғастырып айтыңдар:

           
Отансыз …адам – ормансыз бұлбұл

           
Отан …оттан да ыстық

           
Ел іші –…. алтын бесік

          
Отан – ….елдің анасы, ел –ердің анасы

      
Туған жерге…туың тік

           
Туған жердей …жер болмас, туған елдей ел болмас.

1. Жұмбақтарды
   шешу:

Аузы төбесінде,

Тұтқасы денесінде

                
(Құман)

Иінінде құлағы,

Ішінде бұлағы,

Көмейіне от салсаң,

Ызыңдап тұрады.

                  
(Самауыр)

Мал төлдеп,

Әр ауыл

Пісіреді ақ бауыр

                
(Уыз)

Басы құдық,

Сабы сырық.

                  
(Ожау)

Ыдыс –аяқ бөлмесі,

Тазалықтың көрмесі.

                   
(Әбдіра)

(Көрермендер үшін бұл
сұрақтар тақтайшаға жазылып қойылады )

    Тапсырма

    
Сендердің алдарыңда қазақ ертегілерінің аттары және сол ертегілерде кездесетін
заттардың аттары берілген. Осы заттар қай ертегіде кездеседі?

• қазы
  (Алдар көсе мен Шығайбай)
• домбыра
  (Ақсақ құлан)
• сақа
  (алтын сақа)

   
Төртінші  «Ән-күй» бекеті

1.     Қазақтың
   атақты композиторларын атаңдар? (Н.Тілендиев, 

        
Ш.Қалдаяқов, Ә.Бейсеуов…)

1.     Қазақ
   халқының атақты күйшілері (Құрманғазы, Тәттімбет, 

        
Ықылас, Дина).

1.     Қандай
   қазақ халық әндерін білесіңдер? (Елім-ай, Әй-әй, бөпем, 

        
Бір бала, Бесік жыры….)

1.       Қазіргі 
   кезде халық әндерін қай әртістер орындайды?

       
(Б.Төлегенова, ….)

5. Қазақ халқының халық
әніне, күйлеріне байланысты қандай аңыздарды білесіңдер?

Тапсырма

Сендердің алдарыңда
қазақ халық әндерінің сөздері берілген. Сөздерден  ән шумақтарын құраңдар.

• Қаратаудың
  басынан көш келеді,

Көшкен сайын бір тайлақ
бос келеді,

Елім-ай, Елім-ай

Кейін қалған елімді

Көрер ме екем!

Ән
салшы-ай       ,

бір бала-ай.

Қос етек, бұраң бел,

Қуалай соғар қоңыр жел.

   
Бесінші «Салт-дәстүр» бекеті

 1.Қазақ елінде
ертеден келе жатқан қандай мейрамдар бар? (Ораза 

      
айт, Рамазан айт, Наурыз )

1. Қазақ
   халқының қандай ұлттық тағамдарын білесіңдер (бесбармақ, қазы-қарта,
   жал-жая, қымыз….)
2. Қазақ
   қыздары ертеде қандай аяқ-киім киген? (саптама, кебіс, киіз етік)
3. Қазақ
   халқының ұлттық киімдерін атаңдар (Айыр қалпақ, сәукеле, шапан, тымақ,
   ішік, кимешек, камзол, мәсі, бөрік т.б.)

1. Қазақ
   халқының ұлттық сувенирі саналатын зат? (түйе, киіз үй….)

(Көрермендер үшін бұл
сұрақтар тақтайшаға жазылып қойылады )

       
Тапсырма:

   
Сендердің алдарыңда Қазақстанда аталып өтетін қадірлі де сыйлы мейрамдардың аты
мен оларға байланысты мағыналы сөздер  (бөлек карточкада) берілген. Әрбір
мейрамның жанына өзіне қатысты мағыналы сөздерді қойыңдар.

• Ораза
  тұту (Рамазан айы)
• Намаз
  оқу( Ислам  дінінің бес тірегінің бірі)
• Ораза
  айт(жеті шелпек пісіріп, дастархан жайылу)

           Алтыншы
«География» бекеті

1. Қазақстанның
   көршілерін атаңдар? (Ресей, Қытай, Қырғызстан…)

1. Қазақстандағы
   өзендердің аттарын атаңдар (Ертіс, Есіл, Іле…..)

3. Қазақ елінің ХХ
ғасырдағы ең бірінші астанасы? (Орынбор (1920-1925)

4.Қазақстанда неше облыс
бар? (14)

5. Қазақстанад қандай
теңі-көлдер бар? (Каспий, Зайсан, ….)

Тапсырма

Әріптердің орнын
ауыстыру арқылы Қазақстан қалаларының атын табыңдар

  МАТЫАЛ (Алматы)

1. АНАТСА 
   (Астана)
2. ЫДНАҒАРАҚ
   (Қарағанды)
3. ЕКТНМЫШ 
   (Шымкент)
4. НЕСӨМЕК 
   (Өскемен)

Қазақстанның тауларына
байланысты қандай аңыздарды білесіңдер?

(Көрермендер үшін бұл
сұрақтар тақтайшаға жазылып қойылады )

    Жүргізуші:

Тілдесіп көкпен
тауларың,

Жайқалды жасыл орманың.

Алатау, Қаратауларым,

Елдікті бізге мұра етіп,

Ерліктің күйін толғадың.

Салтанат пенен сән
құрған,

Елім бар бүгін
жаңғырған.

Бақытым-атамекенім,

Тұлпарлар тұяқ шалдырып,

Сұңқарлар қанат
талдырған.

Қазақты әлем таныды

Сәлемін жолдап сан
қырдан.

Берекелі елмін, құтты
елмін,

Атты азат таңым-күткен
күн.

Қазақстаным мекені-

Ынтымақ пенен достықтың,

Кеңдік пен
кемелдіктердің.

Даламды бабам мұра
еткен,

Жайқалтар соны түлек
мен.

Қалалар жайып қанатын,

Ауылымды арай, нұр
өпкен.

Қазақстанымды қасиетті

Сүйемін алау жүрекпен!

             
(Б.Үсенбаев. «Республикам менің»)

    
Ал енді  осымен  біздің саяхат – ойынымыз аяқталады. (жеңген
команданың мүшелерін ортаға шығарып марапаттайды).

    
Мен енді сендерді таза ауа жұтып, кішкене сергітпек оймен, далаға шақырамын.
Біз бүгін қазақ халқының  балаларға арналған ұмыт болып бара жатқан
ұлттық  ойындарын еске түсіреміз.

     
(Ойын түрлері: «Соқыр теке», «Ақ серек, көк серек», «Бес тас», «Ұшты
-ұшты», т.б.)

Қосымша ойын түрлері:

Тақия тастамақ

   Ойынға бірнеше бала қатысады.
Балалар шеңбер жасап отырады. Жүргізуші шеңбердің сыртын айнала жүгіріп жүріп,
біреуінің артына білдіртпей тақияны тастап кетеді. Егер біреу сезіп қойса,
жүргізушіні қуып жетуі керек. Ал, жүргізуші қуған баланың орнына тұра қалуға
тырысады.

   Жүргізушіге
жете алмаған бала айыбын төлейді, өнер көрсетеді.

Аттамақ

        
Бұл ойында үш жіпті керіп ұстап тұру қажет. Біріншісі – төмен, оны аттап өту
керек, екіншісі – биік, оны еңкейіп, ал енді үшіншісінен тағы да аттап өту
керек. Әуелі бір ойыншыны алып келіп осы жіптерден өткізіп, содан соң көзін
байлап бір айналдырып қоя беру керек. Ойын басқарушының белгісімен жіпті керіп
ұстап тұрғандар жіпті жинап алады, ал ойыншы өзінше әрекеттеніп аттап жүреді.

Ұнады ма? Онда достарыңмен бөліс!