Туган тел б?йр?мен? сценарий

Татарстан Республикасы  Әлмәт шәһәре 15 нче урта белем бирү мәктәбе

“ Туган  тел” бәйрәме

                                                       Бәйрәмне алып барды татар теле              

                                                       һәм әдәбият укытучысы                  

                                                       Тюрикова Гөлназ Разиф  кызы

                                        Февраль 2015 ел      

— 1 –

                               Туган  телемдә сөйләшәм.

 Максат: Укучыларда туган телне ярату, белю һәм туган телдә  

                сөйләшү теләге тәрбияләү. Сәнгатьле сөйләм  телен

                үстерү.

 Ярдәмлек: Магнитофон язмасында   Рәсәй һәм Татарстан гимны,

                    Г. Тукайның “ Туган тел.” җыры, “ Мин яратам сине

                    Татарстан.” җыры.Тактада Татарстан картасы  һәм

                    Туган тел көненә багышланган газета,Казанның

                    тарихи урыннары рәсемнәре.Сыйныф төсле шарлар

                    белән бизәлгән.

    Алып баручы. Хәерле көн, кадерле милләттәшләр – хөрмәтле кунаклар, укучылар,  туган телебез сагында торучы фидакарь укытучыларыбыз. Бәйрәмебезне туган тел хакында сөйләп башлыйк әле. Туган тел!

Барыбыз өчен дә газиз,кадерле бу сүз.” И туган тел, и матур тел –

әткәм — әнкәмнең теле!” – дип әйткән безнең  бөек шагыйребез Тукай. Әйе, телебез ачылгач та: “Әти”, дибез, “әни”, дибез… Бу

урында, әйдәгез, милләтебезнең тагын бер бөек шагыйре Зөлфәтнең

бик тә тирән мәгънәле, бик тә хикмәтле шигырен искә төшереп үтик әле…

1нче укучы.      Тел ачылгач, үз телеңдә әйтә алсаң “Әни!” дип,

                          Тел ачылгач, үз телеңдә әйтә алсаң”Әти!” дип –

                      Күзләреңә яшьләр  тыгылмас,

                      Туган телең әле бу булмас.

Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң “Әни!” дип,

Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң”Әти!” дип –

Күзләреңә яшьләр тыгылыр,

Туган телең әнә шул булыр!

Алып баручы.  Бүген 21 нче февраль – туган тел көне. Күбегез

өчен туган тел – рус теле. Без сезнең белән татар телен өйрәнәбез,

чөнки Татарстанда яшибез. Татарстанда ике дәүләт теле бар: татар

теле һәм рус теле.

                              Сегодня 21 февраля – день родного языка. Для

многих из вас родной язык – русский. Мы с вами изучаем татарский язык, потому что живём в республике Татарстан. Татарский язык наравне с русским языком является государственным языком нашей республики.

Магнитофон язмасында Татарстан һәм Рәсәй гимны яңгырый.

Алып баручы. Бүген – 21 нче февраль. Һәр милләт, һәр халык өчен бәйрәм көн — Халыкара туган тел көне. Бу хәл Пакистанда   1952 нче елның 21 нче февралендә була. Бангл теленә дәүләт статусы бирүне таләп итеп чыгыш ясаган биш студент үтерелә. Шушы вакыйгадан соң 47 ел үткәч, 1999 нчы елда, 21 нче февраль Бангладеш тәкъдиме белән, ЮНЕСКО тарафыннан Халыкара туган тел көне дип игълан ителә.

        Бүген дөнья халыклары 6 мең телдә сөйләшә. Шуның яртысы диярлек юкка чыгу куркынычы астында тора. Гомумән, соңгы өч гасыр аралыгында күп телләрнең акрынлап бетә баруы күзәтелә.

 Ә хәзер сүзне 5 нче  А сыйныфына  бирәбез.

Татар шагыйре Әхмәт Ерикей язган:

3 нче укучы.     “Заман миңа “ югарыга мен” дип,

                         Ике канат биреп үстерде.

                         Канатымның берсе – татар теле,

                         Икенчесе – бөек рус теле…”( Татар шагыйре Әхмәт Ерикәй )

4нче укучы.      “Мне два крыла вручила не природа,

                        На них парю я каждый час и миг.

                        Одно – язык татарского народа,

                        Второе – русский пламенный язык.”

Алып баручы. Ә хәзер Шәйхи Маннур шигырьләренә тукталыйк, сүз 4 нче А сыйныфы укучыларына бирелә.

5 нче  укучы.   “Татарча да яхшы бел,

                       Урысча да яхшы бел.

                       Икесе дә безнең өчен

                       Иң кирәкле, затлы тел.

6 нчы укучы..     Татарчасы – туган тел,

                        Безгә газиз булган тел.

                        Атаң – анаң, әби – бабаң

                        Сине сөя торган тел.

7 нче укучы..     Бу телдә рух байлыгың

                        Һәм йөрәк кайнарлыгың,

                        Җырлаган бу телдә безгә

                        Сөекле Тукай моңын.”

8 нче укучы.       Тел кешене дус итә,

                         Бер – беренә беркетә.

                         Бел, балам, син рус телен

                         Һәм онытма үз телең!

Ә хәзер безгә Валиуллина Рината татар халык биюен башкарып китә.

Алып баручы. Туган тел – иң матур, иң якын, иң  газиз тел ул.

Бу телдә безнең әти — әниләребез , әби – бабаларыбыз сөйләшә.

Әниләребез, әбиләребез безгә бишектә чакта  ук туган телдә

җырлар җырлаганнар,әкиятләр сөйләгәннәр.

Бөек татар шагыйре Г. Тукайның “Туган тел “ шигырен барыбыз да

бик яхшы беләбез.

Все мы знаем великого татарского поэта Г.Тукая. И его замечатель-

ное стихотворение «Родной язык»

( Балалар магнитофон язмасында Г.Тукайның “Туган тел”шигырен

тыңлыйлар )

    9 нчы укучы.

ТУГАН ТЕЛ.

И туган тел, и матур тел,                      Аннары төннәр буе

Әткәм-әнкәмнең теле!        Әбкәм хикәят сөйләгән.

Дөньяда күп нәрсә белдем        И туган тел! Һәрвакытта

Син туган тел аркылы.        Ярдәмең берлән синең,

Иң элек бу тел белән        Кечкенәдән аңлашылган

Әнкәм бишектә көйләгән,         Шатлыгым, кайгым минем

                                                                                Габдулла Тукай.

Алып баручы:Туган тел-беренче тапкыр әти, әни дигән тел. Безнең мәктәптә җиде төрле   милләт балалары белем ала. Аларның һәрберсенең туган теле бар.  Һәрберсенең әнисе сөйгән чакта үз телендә такмаклап сөя, үз телендә җырлый, әкиятләр  сөйли. Ата – ана теле барлык милләт кешеләре өчен дә җанга бик якын тел. Хәзер сүзне  6 нчы В сыйныфы укучысы Егорова Таняга бирәбез.

10 нче укучы. Энҗе Мөэминова “Үз телендә сөйләшә.”

                                Әнисе дә сөйләшә,

                                Әтисе дә сөйләшә,

                                Шулай булгач, нигә әле

                                Айдарга сөйләшмәскә?!-

                                Теле бар бит аның да!

                                Кара — каршы сөйләшергә

                                Әбисе бар янында.

                                Айдар шулай матур итеп,

                                Үз телендә сөйләшә.

    Алып баручы. 

Һәр милләт кешесе дөньяны беренче тапкыр  туган теле аркылы аңлый башлый, беренче тапкыр “дустым “сүзен дә, дөньядагы иң матур, иң изге сүзләрне күп вакыт үз телендә ишетә, шул телдә әйтә. Барлык милләт кешесе гомере буена шушы телдә сөйләшә, шушы телдә шатлана, куана. Бүген без аларның  үз телләрендә никадәр матур итеп сөйләгәннәрен, никадәр матур итеп җырлаганнарын,биегәннәрен тыңларбыз. Ә хәзер әзербәйжан телендә җыр һәм бию карап китик.3 нче в сыйныфы укучылары чыгыш ясый.

Әйткәнебезчә, мәктәбебездә төрле милләт балалары белем ала. Сезнең хозурыгызга шуларның тагын берсен тәкъдим итәбез. Каршы алыгыз: украин малае Давыдов Данил украин телендә шигырьсөйли.

Сүзне 7 нче А сыйныфы укучысы Газизуллина Регинага бирәбез.

12 нче укучы. “ Туган тел.” Р.Миңнуллин.

                     «И туган тел» —

                     Иң әйбәт шигырь!

                     «Туган тел»-

                     Иң әйбәт җыр!

                     «Туган тел» —

                     Иң әйбәт китап!

                     «Туган тел» —

                     Иң әйбәт тел!

                     Туган тел әйбәт булганга,

                     Шигыре дә,

                     Китабы да,

                     Җыры да –

                     Иң әйбәттер.

Хәзер сүзне Ахметзянова Дианага бирәбез. Җыр.

    Алып баручы.  Халык иҗаты аша телебезнең байлыгын,     матурлыгын күрәбез,туган телебезне яратабыз, зурлыйбыз, аңа сокланып карыйбыз.

Через народное творчество  мы видим богатство, красоту языка,

любим родной язык,смотрим на него с восхищением.

 Хәзер сүзне Нуретдинов Ильшат һәм Ахмадеева Камиллага бирәбез.

13 нчы укучы. “ Туган телем.” Э. Мөэминова.

                      Дөньяда иң – иң матур ил —  

                      Ул минем туган илем.

                      Дөньяда иң – иң матур тел –

                      Ул минем туган телем.

                      Иң изге хисләремне  мин

                      Туган телдә аңлатам.

                      Шуңа күрә туган телне

                      Хөрмәтлим мин, яратам.

 14 нче укучы.  Әй, матур да соң

                         Кама, Агыйдел,

                         Идел буйларың

                         Татарстаным.

                         Туган илем Болгар Ватаны

                         Казан аның мәркәз каласы.

                         Урык, мари, удмурт, татармы

                        Барыбыз җир – ана баласы

.

Алып баручы.   Телләр белү милләт ара  дуслык урнаштыруга да зур йогынты ясый. Шуңа күрә балаларга дустыңның телен дә,аларның мәдәниятен дә үз туган телеңне, мәдәниятеңне  яраткан кебек якын итәргә,хөрмәтли белергә кирәк. Хәзер башкорт телендә безгә Сальманов Алмаз шигырь сөйләп китә.

Алып баручы.     Хәзерге заманда халыкларга  үзара аралашып яши бирәләр. Шуңа күрә икетеллелек,күптеллелек тә үсте, алга китте.Бүгенге көндә безнең тормышта татар- рус икетеллелеге алга киң таралды.                        

Алып баручы.      Татар һәм рус телләре мәкальләргә дә бик бай.

Татарский и русский языки также очень богаты пословицами.

Без дә мәкальләр өйрәндек.

             “Иң татлы тел – туган тел.

              Анам сөйләп торган тел.”

                                                    “Теле татлының дусты күп була.”

                                          (Чөнки ягымлы сөйләшкән кешене

                                          бар да ярата,аның дуслары да күп була.)

Пословицы – крылатая мудрость народа. Они учат, каким должен быть человек в труде, в любви и дружбе, в отношениях с другими людьми.

Закончи пословицу:

1)Не спеши языком, торопись делом.

2)Сделай дело – гуляй смело.

3)Ученье – свет, неученье- тьма

4)Куй железо, пока горячо

5)С кем поведёшься – от того и наберёшься.

6)Делу время, потехе – час.

7)Труд человека кормит, а лень портит.

8)Кто много говорит, тот мало делает.

9)Повторенье – мать ученья.

10)Тот никогда не ошибается, кто ничего не делает.

Алып баручы.Балалар, һәрбер кеше үзенең туган ягын, туган җирен,туган өен ярата. Ә хәзер республикабызда туып, яшәп килгән шагыйрьләребезнең туган ягы турында язылган Резеда Вәлиеваның шигырен  укып китәм..

                  Иң матур җир.

Кояш, кояш, син биектә

Бар дөньяны күрәсең.

Әйтче,кояш, иң матур җир кайда?

Син бит инде беләсең.

• Әйе,- ди кояш, беләм,
• Мин әйтәм, тыңлап кара,

Иң матур җир, туган җир ул,

Онытма моны,бала.

                   (Резеда Вәлиева.)

Хәзер безгә 3 нче Б сыйныфы укучысы  Габсалямова Амалия “Туган як” җырын башкарып китә.

Ә хәзер бергәлеп “Мин яратам сине, Татарстан” җырын җырлыйбыз.

Җыр “Мин яратам сине, Татарстан”.

Алып баручы.  Кадерле балалар! Шуның белән кичәбез  тәмам.

                         Сезнең һәммәгезгә дә   актив катнашканыгыз өчен

рәхмәт.Исән булыгыз, туган телегезне, туган җирегезне хөрмәт итегез, онытмагыз, Татарстаныбызның лаеклы уллары һәм кызлары

булып үсегез.

                       Сценарий

      «Халыкара туган тел көне»  

                        Татар теле һәм әдәбияты укытучысы            

                                             Тумакова Илһамия Абзалтдин кызы                  

                                                            әзерләде  

                                                 2016 ел                              

                    Сценарий: “Халыкара туган тел көне”

Максат: Туган як, татар теле, татар халкының көнкүреше турында белемнәрен ныгыту; милләтебез, туган телебез – татар теле белән горурлану хисләре, әдәплелек тәрбияләү.

Алдан әзерлек: балалар белән туган як, туган тел турында әңгәмә үткәрү; шигырьләр, милли уеннар өйрәнү, халкыбызның элекке яшәеше турында сөйләшү, Г.Тукай, аның иҗаты турында белемнәрен ныгыту, читек бизәү.

         1 алып баручы: Хәерле көн, дуслар, балалар, кунаклар!

И, туган тел, и, матур тел,

Әткәм-әнкәмнең теле.

Дөньяда күп нәрсә белдем

Син туган тел аркылы.

Туган тел! Һәркем өчен дә газиз сүз бу. Чөнки иң кадерле, берни белән дә алыштырып булмый торган “әти”, “әни”, “әби”, “бабай” сүзләрен туган телдә әйтәбез. Безнең туган телебез-татар теле зур тарихлы, бай, җырлы-моңлы тел.

2 алып баручы: Добрый день, друзья, дети, гости!

О язык мой, мы навечно

Неразлучные друзья

С детства стало мне понятно

Радость и печаль моя.

Дети, не зря мы сегодняшний праздник начали со стихотворения Габдуллы Тукая “Родная речь”. Ведь мы отмечаем праздник “День родного языка”. У человека в семье близкие и родные люди-это его родители. Значит и язык, на котором они говорят, называется родным.

Каждый народ-это своя неповторимая культура, история, образ жизни, традиции, и, конечно же, язык. Язык нам дорог как родная мать, наши предки назвали его родной язык. Ведь только тот человек способен учить другие языки, кто знает в совершенстве свой родной язык, читает и интересуется культурой своего народа, любит и гордится своим родным языком.

1алып баручы: Әйе, балалар, без бүген бик зур бәйрәмгә, халыкара туган тел көненә җыелдык. Безнең туган телебез – татар теле. Без туган телебезне зурлап татар телендә шигырьләр сөйләрбез, җырлар җырларбыз, татар халык уеннары уйнарбыз.

2 алып баручы: Сегодня мы собрались, чтобы отметить “Международный день родного языка”. Этот день был утвержден на Генеральной конференции ЮНЕСКО  и установлен День празднования 21 февраля. На земном шаре существует около шести тысяч языков. Среди них татарский язык и русский  язык считаются одним из богатых и красивых языков. И наш город и наш детский сад иногонационален. Наш детский сад посещают дети разных национальностей: татары, русские, башкиры, чуваши, ураинцы, марийцы, турки и другие национальности. В нашем детском саду дети учатся говорить на двух государственных языках. И знание мастерства своеого языка покажут они сегодня.

1 бала:  Халкым теле миңа – хаклык теле.

Аннан башка минем телем юк.

Илен сөймәс кенә телен сөймәс,

Иле юкның гына теле юк.

 2 бала:  Язык ты русский изучи, друг юный мой!

Тебе и мне он близок и родной.

В нем столько музыки и столько красоты!

Всем сердцем, всей душой его полюбишь ты!

Мы братским языком его зовем-

Так много теплоты сердечной в нем!

3 бала: Дөньяда иң-иң матур ил

Ул минем Туган илем.

Дөньяда иң-иң матур тел

Ул минем туган телем.

“Балам!” –диеп, туган телдә

Эндәшә миңа әткәм.

“Әнием!” – диеп, әниемә

Мин туган телдә әйтәм.

4 бала: Мне, нерусскому, близок и дорог.

Замечательный русский язык.

Я постиг его строй в разговорах

И к нему, как к родному, привык.

Мне открыла сокровища мира,

Все, что буду я вечно беречь,

Вдохновенная русская лира,

Многозвучная русская речь.

1 алып баручы: Әйе, “әни, диеп безнең телебез ачылган

“Әни”, диеп яшибез җирдә.

Бишек җырлары җырлаган

Әниебез бит безгә.

“Бишек җыры” җырлана.

 5 бала: Туган телемдә сөйләшеп

Яшим мин Туган илдә.

“Туган ил” дигән сүзне

Әйтәм мин туган телдә.

Иң изге хисләремне мин

Туган телдә аңлатам.

Шуңа күрә туган телне

Хөрмәтлим мин, яратам. 

6 бала: Уму и сердцу язык твой проводник,

Без него ты попадешь в тупик.

Язык твой – жизнь твоя, твои мечты,

Ты без него уже не ты.

Стук в дверь, заходит «НЕЗНАЙКА».

Незнайка: Здравствуйте, ребята, что это за праздник?

Ребенок: Международный день родного языка.

Незнайка: А что это за день? Я не знаю никакие языки.

1 алып баручы: Не расстраивайся, Незнайка. Дети тебя сейчас научат, они знаю много языков. Дети, скажите, как по-татарски «Доброе утро?»

Дети: Хәерле иртә!

2 алып баручы: Как по-английски “Доброе утро?”

Дети: Good mooning!

1 алып баручы: Как по- немецки “Доброе утро?”

Дети: Гутен морген!

2 алып баручы: Как по-чувашски “Доброе утро?”

Дети: Ыра Ир пулдар!

Незнайка: Какие вы оказывается умные, знаете много языков. И я хочу остаться у вас. Можно?

 Язнаю татарскую песню “Мин яратам сине Татарстан” . Давайте вместе споем.

1алып баручы: Татарский язык и русский язык, язык Тукая, язык Пушкина-это языки братья. Мы умеем петь, играть, общаться на этих языках. И у нас у всех есть родная страна.

2алып баручы: Туган җирем-Идел буе,

Һәр телнең бар туган иле.

Туган җирем кебек назлы,

Җырдай моңлы татар теле.

7бала: Татар теле минем туган телем

Сөйләшүе рәхәт ул телдә.

Шул тел белән көйлим…

Шул тел белән сөйлим

Милләттәшем булган һәркемгә.

Татар теле минем туган телем,

Бәхетем ул, сүнмәс шатлыгым.

Шул тел белән уйлыйм,

Шул тел белән җырлыйм

Тоям аның һәрчак сафлыгын.

Татар теле минем туган телем

Саклый аны батыр милләтем.

Әби-бабай теле, атам-анам теле,

Күңелем тулы аңа хөрмәтем.

8бала: Мы в любимом Татарстане

Дружно, весело живем.

По-татарски и по-русски

Мы танцуем и поем.

Веселиться вместе с нами

Всех друзей к себе зовем.

Русский народный танец

1 алып баручы: Халкыбыз элек–электән тапкыр, зирәк булган. Тел турында мәкальләр, әйтемнәр, табышмаклар, мәзәкләр уйлап чыгарган.

2 алып баручы: Телебез турында бик күп мәкальләр бар. Хәзер сезнең белән бер уен уйнап алабыз.    

Уен “Мәкальләр чылбыры”

Балалар, кулга кул тотынышып, түгәрәккә басалар. Бер-берсенә туп биреп, мәкаль әйтешәләр. Бер бала мәкальне башлый, икенчесе дәвам итә.

1. Иң татлы тел –   (туган тел, анам сөйләп торган тел.)
2. Язык-(душа народа.)
3. Сөйдергән дә тел,   (биздергән дә тел.)
4. Язык (до Киева доведет.)
5. Теле барның  (юлы бар.)
6. Не спеши языком, (торопись делом.)
7. Телләр белгән —   ( илләр белгән.)
8. Слово не воробей, (вылетит не поймаешь.)
9. Кем эшләми,  (шул ашамый)
10. Язык – (ключ к знанию.)
11.  Бәхетле баланың (теле татлы.)

1алып баручы: Балалар, бу мәкальләрдәге хикмәтле сүзләр безнең йөрәгебездә саклансын!

9 бала: Татарча да яхшы бел,

Русча да яхшы бел.

Икесе дә безнең өчен

Иң кадерле тел.

10бала: И родной тел, и красивый,

Мамам-папамның теле.

Мог я узнать күп нәрсәне

Син родной тел аркылы.

Бу языкта коляскада

Мамам сказку көйләгән

А затем төннәр буе

Бабуля рассказ сөйләгән.

А потом, ни сәбәптәндер,

Өйрәткәннәр рус язык.

Якобы, тик шушы телдә

Алам духовный азык.

Татар халык уены “Түбәтәй”

(Түбәтәй тукталган кеше табышмакка җавап таба)

Табышмаклар :

1. Сөяге юк, теше юк, Сөйләмәгән сүзе юк. (Тел)
2. Всегда во рту, а не проглотишь. (Язык.)
3. Ул өстенә җәй дә, кыш та энәле күлмәк кия. Шулай да аны әнкәсе, йомшагым диеп сөя (Керпе)
4. Мокрый теленок, за оградой лежит. (Язык.)
5. Бик күп телләрне белсә дә, сөйләшми бер телдә дә.

Өйрәним, дисәң, өйрәтә, карышмый беркемгә дә. (Китап.)

1. Русской речи государь, по прозванию… (словарь.)
2. Теле юк, үзе аңлата. (Китап.)

11 бала: Туган ил ул-алтын арышлар,

Туган ил ул-зифа камышлар.

Туган ил ул-иркен болыннар,

Болыннарда нәни колыннар.

12 бала: Пусть мир торжествует на свете!

И дружат народы Земли!

Пусть радуются все дети,

Пусть в счастье живут они!

13 бала: Туган тел – иң татлы тел,

Туган тел – иң тәмле тел.

Тәмле дип, телең йотма,

Туган телне онытма!

2алып баручы:  Әйе, балалар, үз туган телеңне онытырга ярамый.

14 бала: Әле укый белмәсәк тә,

“Туган тел”не җырлыйбыз.

Бу-Тукай абый бүләге,

Иң гүзәл бу җыр, дибез.

1алып баручы: наш сегодняшний праздник начали со стихотворения Габдуллы Тукая, заканчивать его хотим тоже с его же словами и песней написанной на его слова.

“… С народом россии мы песню певали,

Есть общее в нашем быту и морали…

Вовеки нельзя нашу дружбу разбить

Нанизаны мы на единую нить”.

2алып баручы: Без-татарлар!

Шушы исем белән

Җирдә яшәү –үзе бер бәхет.

Без татарлар!

Яшибез без җирдә

Бар халыклар белән гөрләшеп.

Без татарлар!

Татар исемен без

Горур йөртә торган бер халык.

Без татарлар!

Шулай диеп белә

Безне бөтен дөнья, бар халык.

Җыр “Туган тел”

Ләйсән Салихҗан кызы Мөбәрәкова

Кукмара районы Олыяз авылы балалар бакчасы тәрбиячесе

Туган тел бәйрәме

         Зурлар һәм мәктәпкә әзерлек төркемендә әти-әниләр белән берлектә уздырылган бәйрәм чарасы.

Максат:

1.  Г.Тукай әкиятләре, шигырьләре аша балаларда матур әдәбият белән кызыксыну, аларны укырга теләк тәрбияләү.

2. Матур әдәбият әсәрләре кулланып,сүз байлыкларын арттыру, фикер йөртү сәләтен, игътибарлылык, хәтердә калу күнекмәләрен үстерү.

3. Балаларда туган телнең матурлыгын һәм аһәңен тоя белергә өйрәтү.

Сценарийны түбәндәрәк укыгыз:

Зал бәйрәмчә бизәлә: стенада мәкальләр язылган плакатлар: «Туган телем − анам теле», «Теле барның − иле бар»; Г.Тукай портреты, шарлар.

Салмак кына «Туган тел» көе яӊгырый.

А.б. Нинди таныш моӊлы көй бу?

Тукай җыры − «Туган тел».

Истән бер дә чыкмый торган

Халык көе – «Туган тел»

           1 бала:

«Туган тел» — иӊ әйбәт шигырь.

«Туган тел» — иӊ әйбәт китап.

«Туган тел» — иӊ әйбәт җыр.

Туган тел-иӊ әйбәт тел.

Туган тел әйбәт булганга.

Шигыре дә, китабы да,

Җыры да иӊ әйбәттер! («Туган тел», Р.Миӊнуллин)

2 бала:

Туган телем!

Иӊ кадерле булып

Күӊелемдә урын алгансыӊ.

Бала чактан минем йөрәгемә

Изге сүзләреӊне салгансыӊ.

3 бала:

Туган телем!

Синдәй изге сүзне

Кабатлыйм мин күӊелем булганчы

Чәчәк итеп кадап чыгар идем

Җир өсләре ямьгә тулганчы.

4 бала:

Нинди ямьле көн бүген!

Йөгереп урамга чыктым.

Туган тел бәйрәменә

Бакчабызга ашыктым.

5 бала:

Бакчабызда бүген бәйрәм,

Бәйрәмнеӊ дә ниндие?!

Барыбыз да көтеп алган

Безнеӊ туган тел көне.

6 бала:

Күч безнеӊ күӊелгә

Җыр яме, җыр яме!

Рәхим ит, түрдән уз,

Туган тел бәйрәме.

         «Бәйрәм бүген» җыры (Г.Тукай сүзләре, Җ.Фәйзи музыкасы)

А.б: Дөньяда милләтләр күп. Һәр милләтнеӊ үз теле, моӊы бар. Шул телләр арасында татар теле дә күренекле урын алып тора. Халкыбызныӊ бөек шагыйре Габдулла Тукай да:

И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнеӊ теле!

Дөньяда күп нәрсә белдем син туган тел аркылы, — дип үзенеӊ туган телгә булган мәхәббәтен әнә шулай матур итеп әйтеп биргән. Бөек әдип Габдулла Тукай туган телне ярата белеп яраткан. Туган телне халыкчан итеп,  туган тел, матур тел, әткәм-әнкәмнеӊ теле дип атаган.

Күӊелемә тәүфыйк орлыкларын

Салган әнкәм туган телемдә.

Сабый чакта «әттә», «әннә»не дә

Әйткәнмен мин Тукай телендә.

Тукай балаларны бик яраткан һәм алар өчен бик күп шигырьләр, әкиятләр язган. Тукайныӊ балалар өчен язылган шигырьләрен бала чакта сезнеӊ әби-бабайларыгыз да укыган, әти-әниләрегез дә яттан өйрәнгән. Без дә бүгенге бәйрәм кичәбезне Тукайныӊ иҗаты белән бәйләп алып барырбыз.

Кичәбездә безгә ярдәмгә әти-әниләребез дә килер, аларны да белем буенча көч сынашырга чакырабыз. 

Хәзер, дуслар, көч сынашыйк.

Кыюлар алга чыксын.

Һәрбер гаилә бәйгедә

Зирәклеген, тапкырлыгын,

Булганлыгын күрсәтсен.

1 нче бирем. «Өй эше»

Әлбәттә, һәр гаиләдә Г.Тукайныӊ яратып укыла торган әсәрләре бар. Һәр гаилә Г.Тукайныӊ балалар өчен язылган бер шигырен яклый.

Викторина—уенда катнашучылар шагыйрьнеӊ берәр шигырен яклый: шигырьгә карата иллюстрацияләр, инсценировка, кул эшләре һ.б.

2 нче конкурс. «Әкиятләр дөньясында»

А.б. Ә хәзер сезнеӊ Г.Тукай әкиятләрен ничек белүегезне тикшереп карыйбыз.

Сораулар:

— «Шүрәле» әкиятендәге егет кайсы авылда яши:

а) Кырлай   б) Олыяз   в) Балыклы

— «Шүрәле» әкиятендәге йорт кошларыныӊ кайсысы әтәчләрдән дә яхшырак җырлый белә:

 а) каз   б) үрдәк   в) тавыклар

— Су анасыныӊ тарагы нинди металлдан:

а) көмеш     б) бакыр    в) алтын

— Юл өстендә Кәҗә белән Сарык нәрсә табалар:

а) алтын    б) акча   в) бүре башы

— Кәҗә капчыкта ничә бүре башы бар дип әйтә: 

а) 12     б) 5    в) 10

— Малайны куганда Су анасы нәрсәләрдән курыкты:

а) казлардан   б) этләрдән    в) кешеләрдән

— «Шүрәле» әкиятендәге егетнеӊ исеме ничек:

а) Былтыр   б) Быел   в) Киләсе ел

— Кәҗә белән Сарык нәрсә пешерәләр: 

а) аш     б) ботка   в) бәлеш

А.б:

Ә хәзер, балалар, сезне зал уртасына чакырабыз. Сез хәзер табышмакларга җавап табарга һәм бу персонажныӊ Г.Тукайныӊ кайсы әсәреннән булуын әйтерсез.

1. Мыегы бар, сакалы юк,

Туны бар, чапаны юк;

Файдасы өйдә булгач,

Яланга сәфәре юк. (Песи. Г.Тукайныӊ «Безнеӊ гаилә» шигыре)

2. Сакаллы килеш туа, берәү дә гаҗәпләнми   (Кәҗә. «Гали белән кәҗә», «Кәҗә белән сарык»)

3. Чуар, йомшак күлмәге,

Тотсаӊ уӊа бизәге.

Тоттырмый, китә очып,

Я кала җирдә посып. (Күбәләк. «Бала белән күбәләк»)

4. Кешенеӊ якын дусты,

Йортныӊ тугры сакчысы.

Аннан гел игелек көт

Ә исеме ничек?  (Эт. «Кызыклы шәкерт»)

5. Кулы юк, балчык ташый,

Балтасы юк, өй ясый. (Карлыгач. «Карлыгач» шигыре)

4 нче бәйге «Кышкы кичтә» (әниләр өчен)

Элек заманнарда кышкы озын кичләрдә әбиләр, әниләр балаларга берсеннән-берсе матур, кызыклы әкиятләр сөйләгәннәр. Әйдәгез әле, безнеӊ әниләр дә Г.Тукай әкиятләрен беләләрме икән? Мин әкиятнеӊ бер юлын әйтәм, ә сез икенче юлын дәвам итәрсез:

1. Бервакыт китәм дигәндә, төште күзем басмага;

(Карасам: бер куркыныч хатын утырган басмада.)

1. Су анасыннан котылгачтын, тынычлангач әни

(И орышты, и орышты, и орышты соӊ мине.)

1. Кәҗә әйтә: «Микикики! Микикики!»

(Капчыктагы Бүре башы бит  уники.)

1. Нәкъ Казан артында бардыр бер авыл «Кырлай» диләр;

(Җырлаганда көй өчен, тавыклары җырлай, диләр.)

1. Анда бик салкын вә бик эссе түгел, урта һава;

(Җил дә вакытында исеп, яӊгыр да вакытында ява.)

5 нче бәйге: «Мин башлыйм,син тәмамла».

1. Гали белән  …………..кәҗә.
2. Туган  ………….тел.
3. Эш беткәч, …………… уйнарга ярый.
4. Бала белән ………….. күбәләк.

6 нчы бәйге. «Серле сандык»

А.б:Предметларга карап шигырьне яки әкиятне белергә.

Балта рәсеме    («Шүрәле» әкияте.)

Капчык             («Кәҗә белән сарык».)

Алма                 («Эш беткәч, уйнарга ярый»)

Эт оясы             («Кызыклы шәкерт»)

Кәтүк җебе, яки йомгак      («Шаян песи»)

А.б.  Барыгызга да афәрин диясе генә килә. Менә никадәр мирасны иӊләдек бүген. Боларныӊ барысы да Тукай теле, татар теле, анам теле аша күӊелебезгә сеӊгән.

7 бала:

Әткәӊ-әнкәӊ телен белсәӊ

Адашмассыӊ кайда да…

Туган телемдә эндәшәм

Кояшка да, айга да.

8 бала:

Игелекле булып үсим

Газиз туган телемә.

Туган тел бер генә була,

Әнкәй кебек бер генә.

9 бала:

Матур сүзне матур сүзгә

Сөйләдек бәйләп кенә.

Әйләнсен һәрбер көнебез

Туган тел бәйрәменә.

Җыр «Туган телдә җырыбыз» (Ф.Әмәк сүзләре, Л.Батыр-Болгари музыкасы)

10 бала:

Дөньяда иӊ-иӊ матур ил,

Ул — минем Туган илем.

Дөньяда иӊ-иӊ матур тел,

Ул-минем туган телем.

«Балам!» — диеп, туган телдә

Эндәшә миӊа әткәм.

«Әнием» дип, әниемә

Мин туган телдә әйтәм.

11 бала:

Туган телемдә сөйләшеп,

Яшим мин Туган илдә.

«Туган ил» дигән сүзне

Әйтәм мин туган телдә.

Иӊ изге хисләремне мин,

Туган телдә аӊлатам.

Шуӊа күрә туган телне

Хөрмәтлим мин, яратам.(«Туган телем» Э.Мөэминова)

Балалар ярымтүгәрәк булып басалар. «Туган тел» (татар халык көе, Г.Тукай сүзләре) җыры белән бәйрәм кичәсе тәмамлана.

12. 2 нче алып баручы

Уму и сердцу язык твой проводник,

Без него попадёшь ты в тупик.

Язык твой – жизнь твоя, твои мечты,

Ты без него уже не ты.

1 нче алып баручы

И минем җандай кадерлем,

И җылы, татар телем!

Кайгылар теле түгел син,

Шатлыгым теле бүген.

Тик синең ярдәм белән мин,

Тик синең сүзләр белән

Уйларын йөрәккәемнең

Дөньяга әйтә беләм.

Без төрле, ләкин бергә!

1. “Я,ты, он, она” җыры яңгырый ( Катнашучылар музыка астында сәхнәгә чыгалар , фотога төшәләр)

2. Семенов Матвей 3а “Мин кояшны яратам”

3. 1нче алып баручы

И, туган тел, и, матур тел

Әткәм-әнкәмнең теле

Дөньяда күп нәрсә белдем

Син туган тел аркылы

2нче алып баручы

Родной язык — святой язык,

Отца и матери язык,
Как ты прекрасен! Целый мир

в твоем богатстве я постиг!

Алып баручылар тамашачылар белән төрле телләрдә исәнләшәләр: Исәнмесез! Здравствуйте! Привіт! Guten Tag! Гамарджоба! Hello! Прывітанне! Аван! Шумбрат!

Концерт номеры:1. 1нче б сыйныфы укучысы Фазерахманова Илмира башкаруында керәшен халык җыры.

3.1нче алып баручы. Сегодня – Международный день родного языка. Он был провозглашён генеральной конференцией ЮНЕСКО в ноябре 1999 года и впервые праздновался 21 февраля 2000 года в штаб- квартире организации в Париже.

2нче алып баручы. История праздника имеет трагическое начало. Дата

21 февраля выбрана потому, что именно в этот день в 1952 году были убиты

5 студентов, которые принимали участие в демонстрации за предоставление

родному им бенгальскому языку государственного статуса в Пакистане, часть которого позже стала независимым государством Бангладеш.

1нче алып баручы. Дөньяда 7000 гә якын тел бар. Шуларның 83е киң таралган. Ә 383 тел бөтенләй юкка чыгарга мөмкин.

Концерт номеры — 2.

5а сыйныфы укучысы Итурралдэ Антуанет башкаруында испан телендә шигырь (эчтәлеген алып баручы сөйли)

4. 2нче алып баручы. В конституции РФ 1993 года в статье № 16 чётко сформулирован закон о равенсте языков. Позже был принят Федеральный закон «О языках народов РФ”

Город Набережные Челны — многонациональный по своему составу, здесь проживают люди 62 национальностей.

Сама история становления города Набержные Челны стала примером дружбы и мирного сосуществования представителей многих национальностей.

1нче алып баручы.

И в нашей школе обучаются представители 15 национальностей. В школе всего 1328 детей, из них 521 русских, 404 татар, 20 таджиков, 9 чувашей, 8 украинцев , 7 азербайджан,5 удмуртов, 4(четверо) армян ,по3 даргинца ,башкира и езида, 2 казаха, 4 марийца, мордвы и по 1 представителю турецкой, узбекской, белорусской, мордовской национальностей.

Концерт номеры 3. Стихотворение великого поэта – героя татарского народа Мусы Джалиля на татарском языке читает ученица 8В класса Сабирова Азалия, участница городского конкурса чтецов

5.1нче алып баручы.

Тел –тарихи күренеш. Ул кешеләрнең хезмәт процессында үзара фикер алышу ихтыяҗы нәтиҗәсендә туган. ЮНЕСКО билгеләве буенча, шулар арасына кергән 14 телдә, ягъни гарәп, рус, татар, немец, итальян, испан, португал,бенгал, кытай,япон, урду, һинд, телләрендә дөнья халкының 70%ы сөйләшә.

2 нче алып баручы.

Василь Быков в своей статье «Язык – душа народа» писал, что язык – самое ценное богатство народа. Есть национальный язык, следовательно, есть и национальность. Это не только средство общения, но и выражение характера народа, его самобытности, своеобразный генофонд национальной культуры.

Концерт номеры 4.Ученица 8А класса Мандзюк Вероника исполняет песню на своём родном украинском языке.

7. 2 нче алып баручы.

— Азалия, а ты знаешь пословицы на родном языке?

— Әйе, Әдилә, беләм. Ә син?

— Я тоже знаю. А давай посоревнуемся, кто больше?

• Азалия, какая ты умница так много пословиц знаешь. Молодец!

• Син дә афәрин,Әдилә. Ә сез, балалар туган телегездә мәкальләр беләсезме соң?

• А вы, друзья знаете ли пословицы на своём родном языке?

(Залдагы балалар мәкальләр әйтә)

8. 2 нче алып баручы

— Вы тоже молодцы, ребята

1нче алып баручы

Һәр халык өчен туган тел – иң кадерле, иң куәтле, иң моңлы, иң назлы тел. Казахлар өчен – казах теле, белоруслар өчен – белорус теле, марилар өчен – мари теле, башкортлар өчен – башкорт теле…

2 нче алып баручы

Для каждого народа родной язык – самый дорогой, самый сильный, самый могучий и красивый. Для казах – казахский язык, для татар – татарский, для русских – русский, для башкир – башкирский. А теперь учащиеся 3,5,6,7 классов расскажут вам стихи на своих родных языках.

Концерт номерлары 5.

— Ученица 3Е класса, Абушова Ханума, читает стих на азербайджанском языке.

— — Ученица 3Е класса, Эргашзода Агзамджон, читает стих на таджикском языке.

— Ученик 5А класса, Алихан Муллагасаноглу, читает стих на тюрецком языке.

-Ученица 6В класса, Петросян Вика, читает стих на армянском языке.

-Ученица 6А класса, Бондаренко Диана, читает стих на польском языке.

— Ученица 7Б класса, Павлова Дарья, читает стих на белорусском языке.

— Ученица7А класса, Исанова Полина, читает стих на марийском языке.

— Ученица 7Б класса, Алиева Гульбахар, читает стих на даргинском языке.?

9. 1нче алып баручы

Төрле милләт кешеләре элек-электән җыр-моңга, шигырьгә генә түгел, биюләргә дә бик оста булган. 
Биюченең итәкләре 
Бии, бии кыскара 
Биючегә сүз әйтмәгез 
Бии-бии остара.

Концерт номеры 6 .

Башкирский народный танец «Аккош» исполняет ученица 5А класса Султанова Эвилина

1 нче алып баручы: :

Туган оясыннан аерылган кош

Канатына мәңге ял тапмый,

Туган телен яратмаган кеше,

Башкаларның телен яратмый.

Перед вами выступает Ученица 9Б класса Исакова Катя (сыграет на флейте татарскую мелодию “Кечкенә вальс”)????

Концерт номеры 7.

А теперь перед вами выступает ученицы 8В класса-победители городского конкурса “Диалог”, занявшее 3место (слайд)

9. 2 нче алып баручыУчителя татарского языка Сарварова Лейла Радифовна и Салимгараева Римма Фирдависовна со своими учениками приняли участие на городском конкурсе газет посвященный международному дню родных языков(слайд)

10. 1 нче алып баручы: Газетаның исеме “Бердәмлек” — “Единство”,ул төрле телләрдә нәшрият ителгән һәм лаеклы рәвештә лауреат булган. Афәрин аларга! (Кул чабарга)

2 нче алып баручы

Дружба народов не просто слова,

Дружба народов навеки жива.

Дружба народов счастливые дети,

Колос на ниве и сила в расцвете.

Примером такой дружбы является многонациональная команда ребят 8Д класса , которая второй год активно участвует в городском проекте «Экватор мира» , а сегодня их объединила тюбетейка — национальный головной убор восточных народов

1, 2 нче алып баручы бергә

Не дай повесить родному языку ярлык.

Наследие твоё – твоя земля и твой язык

И искажать его невеждам не давай,

Об этом ты, дружок, не забывай.

Концерт номеры 8 .

1 нче алып баручы. Ә хәзер сезнең алдыгызда 8В сыйныфы укучысы Миршарипов Рубин патриотик рухта язылган шигырь сөйли.

Шәмсия Җиһангирова «Сиңа дәшәм татар баласы»

10. 1 нче алып баручы

—Дуслар, бу күркәм бәйрәмебезне татар халкының бөек шагыйре Г. Тукай сүзләренә язылган “Туган тел” җыры белән тәмамларбыз. Бу җырны басып

җырлыйбыз.

( Хором стоя поём песню “Туган тел”)

Тема: “Туган телем-ирк? г?лем”. 
 

Максат: Туган як, татар теле, татар халкыны? к?нк?реше турында белемн?рен ныгыту; милл?тебез, туган телебез – татар теле бел?н горурлану хисл?ре, ?д?плелек т?рбиял??.

Алдан ?зерлек: балалар бел?н туган як, туган тел турында ??г?м? ?тк?р?; шигырьл?р, и?аты турында белемн?рен ныгыту.

1 укучы Нинди ямьле к?н б?ген!

Й?гереп урамга чыктым.

Туган тел б?йр?мен?

М?кт?пем?  ашыктым.        

2 укучы  М?кт?пемд?  б?ген б?йр?м,

Б?йр?мне? д? ниндие?!

Барыбыз да к?теп алган

Безне? Туган тел к?не

1. укучы. Б?ген республикабызда гына т?гел, б?тен татар д?ньясында Туган тел к?нен билгел?п ?т?л?р. Безне? м?кт?пт?  т?рле милл?т баласы белем ала. Аларны? ??рберсене? туган теле ?зен? газиз.21 февраль — Халыкара Туган тел к?не буларак билгел?п ?тел?

 ??р кешене? беренче к?нн?н ?к туплый башлаган х?зин?се — туган тел. ??р милл?т кешесе ?чен и? матур, и? кадерле тел — ?зене? туган теле.   Билгеле булганча, безне? татар телебез ЮНЕСКО тарафыннан б?тен д?нья халыкара аралашу теле дип саналган 14 телне? берсе. Татар теленд? арлашабыз ик?н, дим?к, татар милл?те яши, ?с?. Милл?тебезне? югалмавы, телебезне? ?с?е безне? кулда.

5 укучы Добрый день,  учителя и ученики! Сегодняшний вечер посвящается дню родного языка. 21 февраля – Международный день родного языка. Для некоторых из нас родной язык – русский. Мы изучаем татарский язык, потому что живём в республике Татарстан. Татарский язык наравне с русским языком является государственным языком нашей республики.

  6 укучы. Туган оясыннан аерылган кош

  Канатына м??ге ял тапмый.

  Туган телен яратмаган кеше,

  Башкаларны? телен яратмый.

6 укучы  Д?ньяда и?-и? матур ил

Ул минем Туган илем.

Д?ньяда и?-и? матур тел

Ул минем туган телем.

“Балам!” –диеп, туган телд?

Энд?ш? ми?а ?тк?м.

“?нием!” – диеп, ?нием?

Мин туган телд? ?йт?м.

7.укучы. Туган телемд? с?йл?шеп

Яшим мин Туган илд?.

“Туган ил” диг?н с?зне

?йт?м мин туган телд?.

8 укучы. Бала тугач та, беренче ана телен ишет?. Шу?а к?р? халкыбыз туган тел турында «И? татлы тел — туган тел, анам с?йл?п торган тел», дип ?йтк?нн?рдер д?. Ана теле аша ?зл?штереллг?н белем h?м к?некм?л?р х?терд? гомер буе саклана. Ана с?зе й?р?кк? ?теп кер?.

И? изге хисл?ремне мин

Туган телд? а?латам.

Шу?а к?р? туган телне

Х?рм?тлим мин, яратам. 

9 укучы Мин с?йлим анам теленд?, 
Яшим атам ?иренд?. 
Бу б?хет ми?а бирелг?н 
Туган йорт бишегенд?. 
Т??ге кабат аяк басып, 
Сукмактан киттем й?реп 
?йттем анам теле бел?н: 
-Мин ?ирд? кеше!-диеп. 
 

(“Туган телем” Э.М?эминова

10 укучы. Татар теле – минем туган телем,

С?йл?ш?е р?х?т ул телд?,

Шул тел бел?н к?йлим,

Шул тел бел?н с?йлим

Милл?тт?шем булган ??ркемг?

  11 укучы. Татар ?ыры,татар биюе

    Алып кил? халкым х?тере

    Я оялчан, инсаф, ягымлы ул-

   ?зе салмак, ?зе ?керен.

12 укучы. Татар милл?тен б?еклекк? к?т?рг?н шагыйрьл?ребезне атап ?ттек. Габдулла Тукай халкыбызны? б?ек шагыйре. Ул зурлар ?чен д?, кечкен?л?р ?чен д? бик к?п шигырьл?р язган. Балалар аны? шигырьл?рен бик яратып укыйлар, к?йг? салып ?ырлыйлар.       

      Татарча да яхшы бел,

       Русча да яхшы бел,

       Инглизч? д?  яхшы бел.

       ?чесе д? безне? ?чен

       Бик кир?кле затлы тел

       Татарчасы — туган тел,

       Безг? газиз булган тел.

       Ата – ана, ?би — баба

       Сине с?я торган тел.

13 нче укучы. 
Туган тел-и? татлы тел, 
Туган тел – и? т?мле тел. 
Т?мле дип теле? йотма- 
Туган телне онытма. 
Халкым бер тумыш к?нд? д? 
Тукаен онытмады. 
Без-“Туган тел”д?н туганнар, 
Без Тукай оныклары. 

14  нчы укучы. 
К?зл?ремне ачты минем 
Ирк?л?де туган телем. 
?з телем яктыртты юлны 
?з телем бирде белем. 
?з теле?не с?йм?г?нд? 
Ярты ул алган белем. 
Канатсыз коштай буласы?, 
Белм?с?? ана телен. 
 

     “И туган тел” ?ыры

Просмотр содержимого документа

«Внеклассное мероприятие «Туган телем-ирк? г?лем» »

Дөньяда иң — иң матур тел

Ул минем туган телем.

( 21 февраль — Халыкара Туган тел көненә сценарий)

2 алып баручы (алда а.б.). Бүгенге бәйрәмебезне татар милләтенең
бөек комрозиторларыннан берсе Салих Сәйдәшевның музыкасыннан
башларга булдык.(Музыка яңгырый)

1 а.б. Дөньяда иң — иң матур ил

Ул — минем туган илем.

Дөньяда иң — иң матур тел

Ул — минем туган телем.

2 а.б. — Балам! — диеп туган телдә

Эндәшә миңа әнкәм.

— Әнкәем! — дип, әниемә

Мин туган телдә әйтәм.

1 а.б. Хәерле көн, хөрмәтле укучылар hәм килгән кунаклар! Без
Туган телгә багышланган әдәби кичәгә җыелдык. Барлык илләрдә дә

21 февраль — туган тел көне буларак билгеләп үтелә. Каян килеп
чыккан соң бу бәйрәм?

1999 елның ноябрендә ЮНЕСКО туган телгә игътибар бирү турында
мәсьәлә күтәреп чыга. Шуннан соң дөньяда, телләрнең әһәмиятен
күрсәтү һәм ана теленә сак караш тәрбияләү максатыннан, 21 февраль
— бөтендөнья туган тел көне буларак билгеләп үтелә башлый.

Ана телебезгә булган мөнәсәбәтебезне, олы ихтирам хисебезне җыр
— биюләр, шигырьләр аша белдерәбез. Туган телне ничек яратуыбызны
да дәлилләрбез.

2 а.б. Кичәбезне сиңа багышлыйбыз, бөек Татар теле, Анам теле!
Кемнәр генә сиңа сокланмаган hәм мактау җырлары җырламаган?! Кемнәр
генә синең ярдәмеңдә дөньяны танып белмәгән hәм үзенең уй-хисләрен
башкаларга сөйләмәгән.

1 а.б. Бала тугач та, беренче ана телен ишетә. Шуңа күрә
халкыбыз туган тел турында «Иң татлы тел — туган тел, анам сөйләп
торган тел», дип әйткәннәрдер

дә. Ана теле аша үзләштерелгән белем hәм күнекмәләр хәтердә
гомер буе саклана. Ана сүзе йөрәккә үтеп керә.

2 а.б. Чөнки кечкенәдән өйрәнелгән ана теле кеше йөрәген
шигърият белән генә сугарып калмый, аның күңелендә милли горурлык
хисләре дә уята, рухи ләззәт алу мөмкинлеге дә бирә.

«Туган телем» җыры Салихова Айгөл

1 а.б. Татар җыры,татар биюе

Алып килә халкым хәтерем

Я оялчан, инсаф, ягымлы ул-

Үзе салмак, үзе әкерен.

2 а.б.Иң җылы хисләр, иң матур сүзләр шушы татар җыры аша
күңелебезгә тизрәк үтеп керә.Менә безнең аксакалларыбыз,
галимнәребез, язучыларыбыз татар теленең бөеклеге турында нинди
матур сүзләр әйтеп калдырганнар.

(..)

1 а.б. Татар милләтен бөеклеккә күтәргән шагыйрьләребезне атап
үттек. Габдулла Тукай халкыбызның бөек шагыйре. Ул зурлар өчен дә,
кечкенәләр өчен дә бик күп шигырьләр язган. Балалар аның
шигырьләрен бик яратып укыйлар, көйгә салып җырлыйлар. Әйдәгез Г.
Тукай турында видеосюжет карап үтик.

Г.Тукай турында видеосюжет карау

(Музыка яңгырый , ике укучы керә «Бала белән күбәләк»җыры
башкарыла.)

2 а.б. Тел милләтсез яши алмый. Безнең милләтебез элек-электән
күмәк уеннар, ярышларда катнашырга яраткан.

1а.б. Татарстаныбыз үзенең милли бәйрәме Сабан туе белән дөнья
күләмендә дан казанган. Без — татар милләтенең киләчәге — шундый
дәүләттә яшәвебез белән горурланабыз. Киләсе җырыбыз да
Татарстаныбызга багышлана.

«Мин яратам сине Татарстан» җыры башкарыла.

1. Туган тел-иң татлы тел,

Туган тел-иң тәмле тел.

Тәмле диеп, телең йотма-

Туган телне онытма!

2) Туган телемдә сөйләшеп

Яшим мин туган илдә.

«Туган ил»дигән сүзне дә

Әйтәм мин туган тел

3) Иң изге хисләремне мин

Туган телдә аңлатам.

Шуңа күрә туган телне

Хөрмәтлим мин, яратам.

Г.Тукайның «Кәҗә белән сарык»әкияте сәхнәләштерелә.

4) Халкым теле-хаклык теле,

Аннан башка минем илем юк;

Илен сөймәс кенә телен сөймәс,

Иле юкның гына теле юк.

5) Күзләремне ачты минем,

Иркәләде үз телем.

Үз телем яктыртты юлны,

Үз телем бирде белем.

6) Игелекле булып үсим

Газиз туган телемә.

Туган тел бер генә була,

Әнкәй кебек-бер генә.

7) Әткәң-әнкәң телен белсәң,

Адашмассың кайда да.

Туган телемдә эндәшәм

Кояшка да, айга да.

Туган телемдә аңлашам

Үткән, бүгенем белән.

Әлифбамны, дога итеп

Укыймын күңелемнән.

«Әй ,Әлифбам !» җырын Гөлназ Хасаншина башкара.

Татар халкы элек-электән җырга, моңга гына
түгел, биюләргә дә бик оста халык була.

Биюченең итәкләре

Бии, бии кыскара

Биючегә сүз әйтмәгез

Бии-бии остара. (татар халык биюе)

А.б. «Бауның озыны, сүзнең кыскасы яхшы», дигән безнең халык.
Татар халкында телебез турында бик күп мәкальләр бар. Әйдәгез әле,
укучылар, бер уен уйныйбыз. Мин сезгә мәкальләрнең башын әйтәм, ә
сез ахырын әйтеп бетерергә тиеш буласыз.

* Иң татлы тел — (туган тел),

Анам сөйләп торган тел.

* Туган телем — иркә гөлем

(Киңдер сиңа күңел түрем).

* Сөйдергән дә тел, (биздергән дә тел).

* Телең озын булса, (гомерең кыска булыр).

* Туган телем — (туган анам).

* Теле барның (юлы бар).

* Телләр белгән — ( илләр гизгән).

* Аз сөйлә — (күп тыңла).

* Телгә игътибарсыз — (илгә игътибарсыз).

6. Безнең туган телебез — татар теле зур тарихлы, бай, җырлы,
моңлы тарих.

И минем җандай кадерлем,

И җылы, тере телем!

Кайгылар теле түгел син,

Шатлыгым теле бүген.

Тик синең ярдәм белән мин,

Тик синең сүзләр белән

Уйларын йөрәккәемнең

Дөньяга әйтә беләм.

7. Туган телем -татар теле,

Телләрнең иң гүзәле.

Туган телем — иркә гөлем.

Милләтнең син бизәге.

Туган тел ул — ана теле,

Яшәеш башлангычы.

Аны саклау һәм яклау

Һәрбер кеше бурычы.

Туган телендә ачылсын

Һәрбер баланың теле.

Җир йөзен ныграк яктыртсын

Язгы кояш бәйләме. (Эльза Мәхмүтова «Ана телем»)

. Кадерле укучылар!

Безнең телебез — матур, күркәм тел. Әгәр милләтнең теле
кулланылмый башласа, ул юкка чыга. Моның өчен сугыш та, кан кою да
кирәкми. Телен бетердең исә, үз халкыңның әдәбияты да, мәдәнияте дә
бетә. Безнең бурыч — халкыбызда милли аң, милли горурлык уяту,
телебезне саклап калу. Тел өчен көрәш — милләт өчен көрәш ул.

16. Әдәби кичәне мондый юллар белән тәмамлыйсы килә:

Тел ачылгач әйтә алсаң: «Әни!» дип,

Тел ачылгач әйтә алсаң: «Әти!» дип,

Күзләреңә яшьләр тыгылмас,

Туган телең әле бу булмас.

Соң минутта әйтә алсаң: «Әни!» — дип,

Соң минутта әйтә алсаң: «Әти!» — дип,

Күзләреңә яшьләр тыгылыр,

Туган телең әнә шул булыр.

Кичә Г.Тукайның «Туган тел» җырын күмәк җырлау белән тәмамлана.

Арча муниципаль районы Сикертән балалар бакчасы

Туган телем – иркә гөлем

(Халыкара Туган тел көненә багышланган кичә)

                                                                                      Тәрбияче: Солтанова Г.С.

Балалар өчен бәйрәм кичәсе

Максат: Туган як, татар теле, татар халкының көнкүреше турында белемнәрен ныгыту; милләтебез, туган телебез – татар теле белән горурлану хисләре, әдәплелек тәрбияләү.

Алдан әзерлек: балалар белән туган як, туган тел турында әңгәмә үткәрү; шигырьләр, милли уеннар өйрәнү, халкыбызның элекке яшәеше турында сөйләшү, Г.Тукай, аның иҗаты турында белемнәрен ныгыту, читек бизәү.

Алып баручы: Исәнмесез, балалар!

Балалар: Исәнмесез!

Алып баручы: Хәлләрегез ничек?

Балалар: Кояшлы көн кебек

Татар телен – Тукай телен

Өйрәнергә дип килдек.

1Б Нинди ямьле көн бүген!

Йөгереп урамга чыктым.

Туган тел бәйрәменә

Бакчабызга ашыктым.

2б Бакчабызда бүген бәйрәм,

Бәйрәмнең дә ниндие?!

Барыбыз да көтеп алган

Безнең Туган тел көне!

Алып баручы: Әйе, балалар, без бүген бик зур бәйрәмгә, халыкара туган тел көненә җыелдык. Безнең туган телебез – татар теле. Без туган телебезне зурлап татар телендә шигырьләр сөйләрбез, җырлар җырларбыз, татар халык уеннары уйнарбыз.

Туган оясыннан аерылган кош

Канатына мәңге ял тапмый.

Туган телен яратмаган кеше,

Башкаларның телен яратмый.

Алып баручы Балалар, 2000 нче елда Берләшкән Милләтләр Оешмасы, ЮНЕСКО инициативасын хуплап, күптеллелекне яклау йөзеннән 21 нче февральне “Халыкара туган тел көне” итеп үткәрү турында карар кабул итте.

Халкым теле миңа – хаклык теле.

Аннан башка минем телем юк.

Илен сөймәс кенә телен сөймәс,

Иле юкның гына теле юк.

3б Дөньяда иң-иң матур ил

Ул минем Туган илем.

Дөньяда иң-иң матур тел

Ул минем туган телем.

“Балам!” –диеп, туган телдә

Эндәшә миңа әткәм.

“Әнием!” – диеп, әниемә

Мин туган телдә әйтәм.

4б Туган телемдә сөйләшеп

Яшим мин Туган илдә.

“Туган ил” дигән сүзне

Әйтәм мин туган телдә.

Иң изге хисләремне мин

Туган телдә аңлатам.

Шуңа күрә туган телне

Хөрмәтлим мин, яратам. (“Туган телем” Э.Мөэминова)

5б Татар теле – минем туган телем,

Сөйләшүе рәхәт ул телдә,

Шул тел белән көйлим,

Шул тел белән сөйлим

Милләттәшем булган һәркемгә.

6б Дөньялар киң, анда илләр күп

Туган илем минем бер генә.

Туган илемдә дә телләр бик күп,

Туган телем минем бер генә. (“Татар теле” Н.Мадьяров)

А.б Безнең Татарстанда күп милләтләр яши. Һәр милләтнең үз туган теле бар. Чуашларның – чуаш теле, башкортларның – башкорт теле, русларның –рус теле. Ә татарларның – татар теле.

7б Мы в любимом Татарстане

Дружно, весело живем.

По – татарски и по – русски

Мы танцуем и поем.

Веселиться вместе с нами

Всех друзей к себе зовём.

Бию “ Каз канаты”

8б Бакчага килгәч (Б.Рәхмәт)

Салкын кыш булса да, тышта кар яуса да,

Без өйдә ятмыйбыз, барабыз бакчага.

Безне бик яраталар бакчада апалар:

Килгәч тә елмаеп, кулларын киң җәеп,

Кочаклап алалар – әниләр күк алар.

 а.б. Халкыбыз элек–электән тапкыр, зирәк булган. Тел турында мәкальләр, әйтемнәр, табышмаклар, мәзәкләр уйлап чыгарган. Телебез турында бик күп мәкальләр бар. Хәзер сезнең белән бер уен уйнап алабыз.    

Уен “Мәкальләр чылбыры”

Балалар, кулга кул тотынышып, түгәрәккә басалар. Бер-берсенә туп биреп, мәкаль әйтешәләр. Бер бала мәкальне башлый, икенчесе дәвам итә.

1.     Иң татлы тел –   (туган тел, анам сөйләп торган тел.)
2.     Сөйдергән дә тел,   (биздергән дә тел.)
3.     Теле барның  (юлы бар.)
4.     Телләр белгән –   ( илләр белгән.)
5.     Аз сөйлә –  (күп эшлә.)
6.     Акылы кысканың  (теле озын.)
7.     Сүзнең кыскасы,   (бауның озыны яхшы.)
8.     Туган илем – (туган анам.)
9.     Аз сөйлә,    ( күп бел.)
10.  Тоз ашның тәмен китерсә,   ( мәкаль сүз ямен китерә.)
11.  Кем эшләми,  (шул ашамый)
12.  Тирләп эшләсәң, (тәмләп ашарсың)
13.  Эш беткәч,   (уйнарга ярый)
14.  Калган эшкә ( кар ява)
15.  Аз сөйлә,   (күп тыңла)
16.  Кунак булсаң,  (тыйнак бул)

А.б Балалар, бу мәкальләрдәге хикмәтле сүзләр безнең йөрәгебездә саклансын!

11 б. Бакчабыз (Ә.Кари)

Кояш чыккач, нурга чумгач урам, кырлар, яланнар,

Сөенеп бакчага киләбез: без бәхетле балалар.

Кичкә кадәр бу бакчада, эштә булгач әниләр,

Әниләр күк безне монда сөеп тәрбиялиләр.

Бакчабызда гөлләр үсә шау чәчәккә күмелеп,

Шул бакчада гөлләр кебек без үсәбез гөр килеп.

Ал бизәкле, гөл бизәкле, матур безнең бакчабыз,

Уйнап-көлеп, җырлап-биеп, анда күңел ачабыз.

12 б Бакчабызда бер бала бар… (Л.Лерон)

Бакчабызда бер бала бар, шундый да ипле инде:

Кайчак, әбием әйткәндәй, бигрәк тәртипле инде!

Малайлар һәм кызлар белән бик әдәпле сөйләшә.

Үзендә булган тәм-томны барсына да өләшә.

Көчсезләрне кыерсытмый, рәнҗетми ул кызларны…

Ялгыш кына орынса да: «Гафу ит!» – ди, кызарып.

Уйнаганда ул һәммәсен көлдерә, шаккатыра.

Тәрбияче апабыз да гел аны мактап тора.

Ул баланың кем икәнен син белмисең, мин беләм:

Мактануны белми торган

Ул малай үзем булам!

Татар халык уены “Түбәтәй”

(Түбәтәй тукталган кеше табышмакка җавап таба)

Табышмаклар :

1. Кешенең дусты, йортның сакчысы (Эт)

2. Үлән ашый, май ташый (Сыер)

3. Алгы тәпие кыска, чабарга ул бик оста. Соры тунын сала да, ак тунын кия кышка (Куян)

4. Канаты бар, оча алмый, коры җирдә яши алмый (Балык)

5. Башы тарак, койрыгы урак, кычкыртып быргысын уята барысын (Әтәч)

6. Ул өстенә җәй дә, кыш та энәле күлмәк кия. Шулай да аны әнкәсе, йомшагым диеп сөя (Керпе)

7. Көлтә-көлтә койрыгым, селки-селки барамын, кетәклеккә кереп мин тавык-чеби аламын (Төлке)

13б Татарчасы – туган тел,

Безгә газиз булган тел.

Атаң – анаң, әби –бабаң

Сине сөя торган тел.

14 б Татарча да яхшы бел,

Русча да яхшы бел.

Икесе дә безнең өчен

Иң кадерле тел.

15б Туган тел – иң татлы тел,

Туган тел – иң тәмле тел.

Тәмле дип, телең йотма,

Туган телне онытма!

А.Б Әйе, балалар, үз туган телеңне онытырга ярамый. Ә хәзер барыбыз бергә “Туган тел” җырын җырлыйбыз.

Җыр “Туган тел”