Татарстан Республикасы Түбән Кама муниципль районы
“3 нче санлы гомуми үстерелешле балалар бакчасы”
муниципаль бюджет мәктәпкәчә белем учреждениесе
ЗУРЛАР ТӨРКЕМЕНДӘ ТУГАН ТЕЛ КӨНЕНӘ БАГЫШЛАНГАН БӘЙРӘМ
“ТУГАН ТЕЛЕМ – ИРКӘ ГӨЛЕМ”
Әзерләде: татар һәм рус телләре тәрбиячесе
Ч.Р. Идрисова
Түбән Кама, 2018
СӘХНӘ АРТЫНДА АЛЫП БАРУЧЫЛАР ЭКРАННАН ШИГЫРЬЛӘР УКЫЙЛАР
Тел дигән дәрья бар,
Дәрья төбендә мәрҗән бар.
Белгәннәр чумып алыр,
Белмәгән карап калыр.
Нәкый Исәнбәт
И нет у нас иного достоянья!
Умейте же беречь
Хоть в меру сил, в дни злобы и страданья,
Наш дар бесмертный – речь.
И.А.Бунин
Татар теле – туган тел,
Безнең газиз булган тел
Әти-әни, әби-бабай
Безне сөя торган тел.
Шәйхи Маннур
1алып баручы:
Хәерле көн димен барчагызга,
Кояшлы көн телим гөлләргә,
Сөйкемлелек телим яшь кызларга
Ә батырлык сезгә — егетләргә!
2 алып баручы:
Хәерле көн, кадерле милләттәшләр – хөрмәтле кунаклар, укучылар, туган телебез сагында торучы фидакарь укытучыларыбыз!
1 алып баручы:
Исәнмесез, дуслар! Бүгенге бәйрәмебезне башлыйбыз!
2 алып баручы:
Әйе, “И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле…”- дигән бөек Тукаебыз, һәм ул мең тапкыр хаклы. Ни өчен?
1алып баручы:
Чөнки кечкенәдән өйрәтелгән туган тел халык йөрәген шигърият белән генә сугарып калмый, аның күңелендә милли горурлык хисләре дә уята, ата-бабаларыбыз теленнән рухи ләззәт алу мөмкинлеге бирә.
21 нче февраль — Һәр милләт, һәр халык өчен бәйрәм көн — Халыкара туган тел көне. Дөньяда 7000 гә якын тел бар. Шуларның 83е киң таралган. Ә 383 тел бөтенләй юкка чыгарга мөмкин.
1 бала:
Арттырмый да, киметми дә шуны бел-
Татар теле – энҗе, мәрҗән тулы тел.
Моңлы тел ул, нурлы тел ул – Туган тел-
Баш очында кояшбулып тора гел.
2 бала:
Есть у каждого язык,
Что родной навеки,
Без родного языка
Нет и человека!
1 алып баручы:
Һәркем өчен дөньядагы барлык телләр арасында иң кадерлесе- тәүге кабат сөйләшә башлаган ана теле.Халыкара туган тел көнендә барлык телләр дә тигез диптаныла, чөнки аларның һәркайсы кеше язмышы өчен җавап бирә, һәркайсы табигый мирас булып тора һәм без аны, һичшиксез, сакларга тиешбез.
Һәр халыкның туган теле – аның мәдәнияте, тарихи көзгесе. Шуңа да телебез сафлыгы, матурлыгы, аһәңлелеге өчен барыбызга да армый-талмый көрәшергә, эшләргә кирәк.
2 алып баручы:
Говоря каждый на своем родном языке, гражданин мира привносит в него что –то свое, собственное, но всегда нужное и полезное.
4 бала: Күзләремне ачты минем,
Иркәләде үз телем.
Үз телем яктыртты юлны,
Үз телем бирде белем.
ТАТАР ХАЛЫК БИЮЕ
5 бала:
Халкым теле миңа- хаклык теле,
Аннан башка минем телем юк,
Илен сөймәс кенә телен сөймәс,
Иле юкның гына теле юк.
2 алып баручы:
У каждого из народов нашего края есть свои замечательные танцы, они связаны с его культурой и бытом, Танцы- воплощение души народа, его национальных традиций.
РУС ХАЛЫК БИЮЕ
1 алып баручы:
Җир шарын уртага алыйк та
Җыр барлыйк, шатланыйк, әйдәле,
Гөр килсен, шатлансын бар дөнья
Бүген бит бәйрәм.
2 алып баручы:
Дружба народов не просто слова,
Дружба народов навеки жива.
Дружба народов счастливые дети,
Колос на ниве и сила в расцвете.
А если взять творцов искусства,
Известных нам, как Пушкин ,Тукай?
Их лирику переполняют чувства,
И воспевает каждый свой язык и край!
1 алып баручы:
Әйе, бөек рус шагыйре Пушкин кебек үк татар халкының сөекле шагыйре Тукай да татар теленең сафлыгына, гүзәллегенә дан җырлаган, тел язмышы, халык язмышы өчен борчылган. Авыр чакларда, сорауларга җавап таба алмый борчылганда, без әле дә Тукайга мөрәҗәгать итәбез.
”ИҢ МАТУР ҖЫР”
6 бала Бу дөньяның төсен, ямен, зәүкын
Кем аркылы ,ничек белдем мин?
Бишектә үк мине өйрәтүчем,
Туган телем — бәгърем,син ул,син!
1 алып баручы:
Туган җирем – Идел буе,
Һәркемнең бар туган иле
Туган җирем кебек назлы,
Җырдай моңлы татар теле.
2 алып баручы:
В международный день родного языка
На языке родном тебе мы пожелаем:
Люби язык, храни на день и на века!
Не забывай мелодию родного языка.
1 алып баручы:Тел ачылгач туган телдә әйтә алсаң: “Әни!” дип,
2 алып баручы: Тел ачылгач үз телеңдә әйтә алсаң:”Әти!”-дип,
1 алып баручы:Күзләреңә яшьләр тыгылмас,
Туган телең әле бу булмас”
2 алып баручы: Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң: “Әни!”-дип,
1 алып баручы: Соң минутта әйтә алсаң: “Әти!”- дип,
1 алып баручы: Күзләреңә яшьләр тыгылыр
Бергә: Туган телең әнә шул булыр.
“И ТУГАН ТЕЛ, МАТУР ТЕЛ!” җырын бергә башкаралар.
Казанская школа № 172 для детей с
ОВЗ
Тифлопедагог, педагог-библиотекарь Низамиева С.Р.
СЦЕНАРИЙ
школьного внеклассного мероприятия,
посвященного Дню родного языка
« Родной язык — душа народа »
« Туган телем – иркэ голем »
Цель: Познакомить детей с «Международным
днем родного языка». Вызвать интерес учащихся к изучению и сохранению родного
языка.
Задачи: развивать толерантность к людям
разных национальностей; дать понятие, что такое родной язык и почему его
называют родным; способствовать развитию устной речи учащихся, воспитать
уважение к культуре и традициям своего народа и народов, проживающих в Татарстане.
Оборудование: мультимедийное оборудование,
музыкальное сопровождение.
2017 год
—
Исәнмесез, кадерле
кунаклар! Исәнмесез, балалар!
Бәйрәмебезне туган
тел хакында сөйләп башлыйк әле. Туган тел!
Барыбыз өчен дә
газиз,кадерле бу сүз.” И туган тел, и матур тел –
әткәм — әнкәмнең
теле!” – дип әйткән безнең бөек шагыйребез Тукай. Әйе, телебез ачылгач та:
“Әти”, дибез, “әни”, дибез.
— Добрый день,
ребята.
Сегодняшняя наша
встреча посвящена родному языку.
По решению
Организации Объединенных наций с 2000 года отмечается Международный день
родного языка. Цель этой акции — это сохранение богатства родного языка.
С первых дней своей
жизни человек слышит речь близких ему людей — мамы, папы, бабушки. Еще не зная
слов, ребенок по звукам голосов узнает близких и дорогих ему людей. Спустя год
или чуть больше, он сам слово за словом начинает повторять то, что говорят
вокруг него люди. Так постепенно малыш начинает овладевать речью.
— Эйдәгез, милләтебезнең бөек шагыйре Зөлфәтнең
бик тә тирән
мәгънәле, бик тә хикмәтле шигырен искә төшереп үтик әле…
1 ученик Золфэт “Туган тел”
Тел ачылгач, үз телеңдә
әйтә алсаң “Әни!” дип,
Тел ачылгач, үз телеңдә әйтә алсаң”Әти!” дип
–
Күзләреңә яшьләр тыгылмас,
Туган телең әле бу булмас.
Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң “Әни!” дип,
Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң”Әти!” дип –
Күзләреңә яшьләр тыгылыр,
Туган телең әнә шул булыр!
2 ученик
Константин
Бальмонт
Язык,
великолепный наш язык.
Речное и степное в нём раздолье,
В нём клёкоты орла и волчий рык,
Напев, и звон, и ладан богомолья.
В нём
воркованье голубя весной,
Взлёт жаворонка к солнцу — выше, выше.
Берёзовая роща. Свет сквозной.
Небесный дождь, просыпанный по крыше…
—
21 нче февраль
– туган тел көне. Күбегез
өчен туган тел – рус
теле. Без сезнең белән татар телен өйрәнәбез,
чөнки Татарстанда
яшибез. Татарстанда ике дәүләт теле бар: татар
теле һәм рус теле.
—
21 февраля – день родного языка. Для некоторых из вас
родной язык – русский, а для некоторых – татарский. Мы с вами изучаем и
русский, и татарский язык, потому что живём в республике Татарстан. Татарский
язык наравне с русским языком является государственным языком нашей республики.
Магнитофон язмасында
Татарстан һәм Рәсәй гимны яңгырый.
—
Татар шагыйре Әхмәт Ерикей
язган:
3 ученик
“Заман миңа “ югарыга
мен” дип,
Ике канат биреп үстерде.
Канатымның берсе – татар теле,
Икенчесе – бөек рус теле…”
“Мне
два крыла вручила не природа,
На них парю я каждый час и миг.
Одно – язык татарского народа,
Второе – русский пламенный язык.”
—
Ә икенче шагыйрь Шәйхи
Маннур мондый сузләр
язган:
4 ученик
“Татарча да яхшы бел,
Урысча да яхшы бел.
Икесе дә безнең өчен
Иң кирәкле, затлы тел.
Татарчасы
– туган тел,
Безгә газиз булган тел.
Атаң – анаң, әби – бабаң
Сине сөя торган тел.
Бу телдә рух байлыгың
Һәм йөрәк кайнарлыгың,
Җырлаган бу телдә безгә
Сөекле Тукай моңын.”
Тел
кешене дус итә,
Бер – беренә беркетә.
Бел, балам, син рус телен
Һәм онытма үз телең!
5 ученик
О мой родной святой язык! Тебя я знаю наизусть!
К тебе с рождения привык — хоть в сердце радость или грусть,
На нем я с другом говорю, на нем отпор я дам врагу…
Как хлеб святой, его люблю и, как умею, берегу.
Швецова Елена
—
Туган тел – иң матур, иң
якын, иң газиз тел ул.
Бу телдә безнең әти — әниләребез , әби – бабаларыбыз сөйләшә.
Әниләребез, әбиләребез безгә бишектә чакта ук туган телдә
җырлар җырлаганнар,әкиятләр сөйләгәннәр.
—
Бөек татар шагыйре Г.
Тукайның “Туган тел “ шигырен барыбыз да
бик яхшы беләбез.
—
Все мы знаем великого
татарского поэта Г.Тукая. И его замечательное стихотворение «Родной язык»
6 ученик
ТУГАН ТЕЛ.
И туган тел, и матур
тел, Аннары төннәр буе
Әткәм-әнкәмнең теле! Әбкәм
хикәят сөйләгән.
Дөньяда
күп нәрсә белдем И туган тел! Һәрвакытта
Син туган тел аркылы. Ярдәмең
берлән синең,
Иң элек бу тел белән Кечкенәдән
аңлашылган
Әнкәм бишектә
көйләгән, Шатлыгым, кайгым минем
Габдулла Тукай.
7 ученик
Родной язык.
Родной язык — святой язык, отца и матери
язык,
Как ты прекрасен! Целый мир в твоем богатстве я постиг!
Качая — колыбель, тебя мне в песне открывала мать,
А сказки бабушки потом я научился понимать.
Родной язык, родной язык, с тобою смело шел я вдаль,
ты радость возвышал мою, ты просветлял мою печаль.
Родной язык, с тобой вдвоем я в первый раз молил творца:
— О боже, мать мою
прости, прости меня, прости отца.
—
Могуч и прекрасен родной язык. Давайте послушаем, что писали
о нем выдающиеся русские писатели. «Русский язык – настоящий, сильный,
где нужно –строгий, серьезный, где нужно – страстный, где нужно – бойкий и
живой» — так писал о нем Лев Николаевич Толстой.
А Константин
Паустовский писал: «Истинная любовь к своей стране немыслима без любви к
своему языку».
8 ученик
Швецова Елена
Русский язык
Начать бы нам
издалека
Про смысл родного
языка.
Ведь русский – наш
родной язык –
Меняться издавна
привык.
За чистый образ языка
Борьба бывала
нелегка:
Порой менялся смысл в
словах.
Слова влияли на дела,
А дел великих вечный
крик
Слова питали, как
родник.
9 ученик
Роберт Миннуллин
“
Туган тел.”
«И
туган тел» —
Иң әйбәт шигырь!
«Туган
тел»-
Иң әйбәт җыр!
«Туган
тел» —
Иң әйбәт китап!
«Туган
тел» —
Иң әйбәт тел!
Туган тел әйбәт булганга,
Шигыре дә,
Китабы да,
Җыры да –
Иң
әйбәттер.
—
Халык иҗаты аша
телебезнең байлыгын, матурлыгын күрәбез, туган телебезне яратабыз,
зурлыйбыз, аңа сокланып карыйбыз.
—
Через народное творчество
мы видим богатство, красоту языка, любим родной язык, смотрим на него с восхищением.
—
Телләр белү милләт ара
дуслык урнаштыруга да зур йогынты ясый. Шуңа күрә балаларга дустыңның телен
дә,аларның мәдәниятен дә үз туган телеңне, мәдәниятеңне яраткан кебек якын
итәргә,хөрмәтли белергә кирәк.
—
Татарстан является одной
из самых многонациональных территорий России — представители свыше 115
национальностей проживают на территории республики: татары, русские, чуваши,
удмурты, украинцы, мордва, марийцы, башкиры и многие другие.
Родная речь сегодня, как никогда, нуждается в
сохранении и всестороннем изучении.
Необходимо собирать и беречь веками накопленные
сокровища национальной вежливости. Это нужно для того, чтобы помнить и понимать
речевую культуру наших предков, чтобы не утратить, может быть, самое главное —
доброе слово.
—
Хәзерге заманда
халыкларга үзара аралашып яшәү
хас.Шуңа күрә икетеллелек, күптеллелек тә
үсте,
алга китте.Хәзерге көндә безнең тормышта
татар –
— рус икетеллелеге киң
таралды.
10 ученик
Туган телем күп еллардан бирле
Чәчәк ата йөрәк түрендә.
“Әнкәй” дигән иң беренче сүзне
Мин әйткәнмен татар телендә.
Газиз
телем гасыр дингезләрен
Кикә
— кичә килгән ерактан.
Шушы телдә,бәхет теләп илгә,
Җырларымны миргә яңгыратам.
Туган
оясыннан аерылган кош
Канатына мәңге ял тапмый.
Туган телен яратмаган кеше
Башкаларның телен яратмый.
11 ученик
Бер песи ялгыз яшәгән,
Үзе генә уйнаган.
Бер үзе генә ашаган
Һәм кояшта йоклаган.
Один котёнок в доме жил,
Ни с кем котенок не дружил.
Один из миски кашу ел,
Один на солнышке сидел.
Бар
иде бер әбәкәйнең
Ике
бик шаян казы,
Берсе соры, берсе ак тыр,
Ике бик шаян казы.
Жили у бабуси
Два весёлых гуся,
Один серый, другой белый,
Два весёлых гуся.
—
Татар һәм рус телләре
мәкальләргә дә бик бай.
—
Татарский и русский языки также очень богаты
пословицами.
Без дә мәкальләр өйрәндек.
“Иң
татлы тел – туган тел.
Анам
сөйләп торган тел.”
“Теле татлының дусты күп була.”
(Чөнки
ягымлы сөйләшкән кешене
бар да ярата,аның дуслары да күп була.)
— Пословицы – крылатая мудрость народа. Они учат, каким должен быть
человек в труде, в любви и дружбе, в отношениях с другими людьми.
-Ребята, давайте поиграем в игру «Закончи пословицу» :
1)Не спеши языком, торопись
делом.
2)Сделай дело – гуляй
смело.
3)Ученье – свет, неученье-
тьма
4)Куй железо, пока
горячо
5)С кем поведёшься – от
того и наберёшься.
6)Делу время, потехе
– час.
7)Труд человека
кормит, а лень портит.
8)Кто много говорит, тот
мало делает.
9)Повторенье – мать
ученья.
10)Тот никогда не
ошибается, кто ничего не делает.
-А знаете ли вы
пословицы про доброе слово, про родную речь?
Хороша веревка
длинная, а речь короткая.
Хорошую речь
приятно слушать.
Хорошая речь слаще
меда.
Умей сказать, умей
и смолчать.
Хлеб-соль кушай, а
умные речи слушай.
Доброе слово и
кошке приятно.
Доброе слово
человеку, что дождь в засуху.
Правдивое слово — как
лекарство: горько, зато излечивает.
Доброе слово дом
построит, а злое разрушит.
Пулей попадешь в
одного, а метким словом — в тысячу.
— Ребята,
отгадайте загадки.
Загадки
Я один
говорил,
Это был монолог.
Собеседник
вступил,
Стала речь —…
(диалог)
Тридцать три
подружки
Школьницы-девчушки.
Друг за другом
встанут,
Все слова
составят. (Буквы)
Если слог мы
выделяем
При его прочтении,
Палочкой
обозначаем
Сверху…
(ударение)
Слова одной и той
же части речи.
Но разное значение
у них.
Скажу я
«трусость»,
Ты ответишь —
«храбрость»,
Скажу я «грусть»,
А ты в ответ мне —
«радость». (Антонимы)
Говорит она беззвучно,
А понятно и
нескучно.
Ты беседуй чаще с
ней —
Станешь вчетверо
умней.
Книга
На снежном
склоне
Чёрные кони.
Стоят в ряд,
С нами говорят.
(Буквы.)
Русской речи государь
По прозванию …
(Словарь.)
Всему название дано —
И зверю, и предмету,
Вещей вокруг полным-полно,
А безымянных — нет!
И всё, что может видеть глаз, —
Над нами и под нами, —
И всё, что в памяти у нас, —
Означено…
(Словами.)
1 ученик
Туган җирем – Идел буе.
Һәр телнең бар туган иле.
Туган җирем кебек назлы
Җырдай моңлы татар теле.
2 ученик
Желаем всем в любой стране
Не забывать о языке:
Чем чище станем говорить,
Тем легче будет в мире жить.
—
Кадерле балалар! Шуның
белән кичәбез тәмам.
Сезнең һәммәгезгә дә актив катнашканыгыз
өчен
рәхмәт.Исән булыгыз, туган телегезне, туган җирегезне хөрмәт итегез,
онытмагыз, Татарстаныбызның лаеклы уллары һәм кызлары
булып үсегез.
— На этом наша встреча завершена. Мы благодарим всех наших гостей и
добрых друзей! До новых встреч!
Казан шәһәре Идел буе районының ”Катнаш төрдәге 160 нчы номерлы балалар бакчасы“ муниципаль автономияле мәктәпкәчә белем учреждениясе
“Туган тел” көненә
багышланган кичә
Төзеде:
Татар теле тәрбиячесе
Гатауллина Ләйсән
Таһир кызы.
Максат:
-туган телебезгә карата әти-әниләрдә,балаларда кызыксыну һәм мәхәббәт тәрбияләү;
-татар халык әкиятләрен белү күнекмәләрен тикшерү;
-бәйләнешле сөйләм телен үстерү.
Җиһазлау:аудиоязмалар,ноутбук,мольберт,төрле рәсем слайдлары,түбәтәй,проектор.
Туган тел көненә багышланган кичә.
Балалар музыка астында залга керәләр
Бакчабызда бүген бәйрәм
Бәйрәмнең дә ниндие.
Барыбызда көтеп алган,
Безнең туган тел көне!
Исәнмесез,кадерле әти-әниләр.Хәерле кич!Бүген бездә бәйрәм.Туган тел көне.Без туган телебезне зурлап татар телендә җырлар җырларбыз,татар халык уеннары уйнарбыз.
1бала Дөньяда иң-иң матур ил,
Ул минем туган илем.
Дөньяда иң-иң матур тел,
Ул минем туган телем.
2бала. Туган телемдә сөйләшеп
Яшим мин туган илдә.
“Туган ил”дигән сүзне дә
Әйтәм мин туган телдә.
Ә хәзер,”Әссәләмәгәләйкүм” җырын җырлап алырбыз.
(балалар урыннарына утыралар.)
Зурлар төркеме балалары һәм әти-әниләр катнашындагы ярышыбызны башлыйбыз.Әти-әниләрне 2 төркемгә бүлдек.Алар арасыннан тапкырларын,зирәкләрен сайлап алдык.Беренче командабыз Кояш,2 командабыз Йолдыз.
Ә хәзер командалар бер-берсен сәламләп китсеннәр әле.
1ком.Йолдыз командасына бездән сәлам.
Безнең девиз:Эзләргә,табарга,бирешмәскә!
2 ком.Кояш командасына бездән сәлам.
Безнең девиз:Без акыллы,без зирәк,безгә белем бик кирәк!
Шулай итеп,1турны башлап җибәрәбез.Беренче турда экранда Казанның истәлекле урыннары
буенча рәсемнәр күрсәтелә. Дөрес итеп,уйлап җавап бирергә кирәк.(Кремль,Сөембикә манарасы, Милли музей ,М.Җәлил исемендәге опера һәм балет театры,Сәйдәшев исемендәге концерт залы, Г.Тукай музее,Кол Шәриф мәчете,Камал театры,М.Җәлил һәйкәле,Казан дәүләт университеты.)
Ә хәзер музыкаль тукталыш.Балалар белән “Түбәтәй” уенын уйнап алырбыз.(Марат шигырь,Гульназ Нурисл.жырлый,Севда бии,Табышмак,Радмир әтәч булып кычкыра.)Рәхмәт,балалар.
2 турга кучәбез.
Командаларга “Туган җирем Татарстан “буенча сораулар бирелер.Уйлап җавап бирәбез.(Слайд юк)
1.Татарларның милли бәйрәме (Сабантуй)
2.Шүрәле әкиятенең авторы кем?(Г.Тукай)
3.Татар халкының милли ашларын беләсезме?(чәк-чәк,өчпочмак,бәлеш,пәрәмәч,бавырсак)
4.Татар халкының милли киемнәрен санап чыгыгыз.(читек,камзул,калфак,түбәтәй,алъяпкыч)
5.Татарстанның беренче президенты кем?(М.Шәймиев)
6.Татарча балалар өчен нинди тапшырулар беләсез?(Күчтәнәч,Тамчы –шоу)
7.Татарча балалар өчен нинди газета-журналлар беләсез?(Сабантуй,Салават купере,Ялкын)
8.Республикабызның төп табигый байлыгы(нефть)
9.Татарстанда ничә зур елга бар?(4 зур елга бар)
(В Татарстане сколько самых крупных рек?)
10.Нинди елгалар?(Идел,Кама,Нократ,Агыйдел)
(Волга,Кама,Вятка,Белая)
Бераз ял итеп алабыз.Балалар башкаруында парлы бию карап үтәрбез.
3 турга күчәбез.Экранда бирелгән мәкальләрне дәвам итәргә.
1.Җиде кат үлчә (бер кат кис)
2.Егет кешегә җитмеш төрле( һөнәр дә аз.)
3.Аш белән атканга (таш белән атма.)
4.Аерылганны аю ашар(бүленгәнне бүре ашар)
5.Алма агачыннан (ерак төшми)
6.Теле барның(иле бар)
Музыкаль тукталыш.”Күрсәт әле үскәнем”җырын тыңлап үтәрбез.
4 тур.Түбәтәй,алъяпкыч ,читек үрнәкләрен бизәү.(балалар,әти-әниләр)
5 турга да якынлаштык.Экранда күрсәтелгән татар әкиятләренең исемнәрен белергә кирәк.Беренче слайдта нинди әкият рәсеме сурәтләнгән.
(Су анасы,Шурәле,Өч кыз,Кәҗә белән сарык,Куян кызы,Сертотмас үрдәк,Чукмар белән Тукмар,Койрыклар.)
Балалар белән “Чума үрдәк ,чума каз “уенын уйнау
6 турда Татар халкының бизәнү әйберләрен атау. Экранга карап ашыкмыйча җавап бирергә кирәк.(чулпылар,алкалар,беләзекләр,калфаклар,
түбәтәйләр)
7 турда Сүзләрнең антонимнарын табарга.(матур,чиста,ак,сәламәт,якты,салкын)
Кичәбезне Г.Тукайның “Туган тел”җыры белән тәмамлыйбыз. Барыгызга да зур рәхмәт. Киләсе очрашуларга кадәр .
21 нче февраль – Халыкара Туган тел көне
1 нче алып баручы. Туган оясыннан аерылган кош
Канатына мәңге ял тапмый.
Туган телен яратмаган кеше,
Башкаларның телен яратмый.
2 а.б. Халкым теле миңа – хаклык теле.
Аннан башка минем телем юк.
Илен сөймәс кенә телен сөймәс,
Иле юкның гына теле юк.
1 а. б.: Хәерле көн, хөрмәтле укучылар, кадерле кунаклар! Исәнмесез. Без зур бәйрәмгә җыелдык.
Бүген – Туган тел көне. Бу бәйрәм тарихы белән таныштыру өчен сүзне китапханәчебез __________________ бирәбез.
21 нче февраль — Халыкара Туган тел көне. Бу көнне билгеләп үтү инициативасы белән Бангладеш Республикасы чыга. Анда 1957 нче елның 21нче февралендә, туган телдә белем алу хокукын даулап, биш студент һәлак була. Бу көн 2000 нче елдан башлап ЮНЕСКО карары нигезендә билгеләп үтелә башлады. Хәзер мин сезне ЮНЕСКО Генераль директоры Коитиро Мацуураның “Ана теле бер булыр” дигән мөрәҗәгате белән таныштырып үтәргә телим.
Ана теле бер булыр
Көндәлек тормышта без еш кына үзебез сөйләшә торган телне яки телләрне табигый бер нәрсә итеп кабул итәбез. Гаять зур әһәмияткә ия телебез тормыш-көнкүрешебезнең аерылгысыз бер өлеше булып тора. Фикерләү, тәртип һәм үзебезнең тормышыбызның рәвешенә, ысулына әйләнә. Шуңа күрә дә без аның төп функциясен — нәкъ менә аралашу һәм аңлашу функциясен онытып җибәрәбез. Туган тел беренче мәртәбә әйләнә- тирә мохитен танып-белергә һәм киңрәк планда дуслар, мәктәп белән аралашуда ярдәм итә торган тел ул. Бу тел — сабыйлык, изге гаилә тәҗрибәсе, башлангыч социаль мөнәсәбәтләр теле.
Дөньяда 6000 нән артык телдә сөйләшәләр. Аларның һәрберсе авазлар, мәгънәләр һәм грамматик кагыйдәләрнең катлаулы системасыннан тора.
Халыкара туган тел көнендә барлык телләр дә тигез дәрәҗәдә итеп таныла, чөнки һәр тел кеше халәтенә бердәнбер җавап һәм без сакларга тиеш тере мирас булып тора.
Коитиро Мацуура- ЮНЕСКО Генераль директоры.
Шулай итеп, 2000 нче елда Берләшкән Милләтләр Оешмасы, ЮНЕСКО инициативасын хуплап, күптеллелекне яклау йөзеннән 21 нче февральне “Халыкара туган тел көне” итеп үткәрү турында карар кабул итте.
Аңла, балам…
Илләр, телләр, диннәр алмашына –
Ниләр көтә адәм баласын?
Аңла, балам, сине үзең итеп
Туган телең саклап каласын.
Куштым сиңа сайлап матур исем –
Җисемеңә туры килсен ул.
Милләтеңнең бер мирасы итеп,
Әткәң — әнкәң биргән исем ул.
Вакыт белән бергә үзгәрә бел
Телләр өйрән, балам, дөнья күр.
Йөз чөермә ләкин үз телеңнән:
Бу – Ватанны сату белән бер.
Син тугач та, ана сөте белән
Иренеңә тамган туган тел.
Туган телең җуйсаң, әнкәеңне
Онытуың булыр, балам, бел!
(С. Әхмәтҗанова.)
2 нче а.б. Без-татарлар, туган телебез- татар теле
Татар теле… Тугач та иң газиз кешеңнән ишетә башлаган, күп гасырлык тарихы булган, Каюм Насыйрилар, Тукайлар нигез салган, 7 миллион халык сөйләшкән, дөньядагы иң дәрәҗәле 14 телисәбенә кергән, чит илләрдә дә өйрәнелә торган, бүгенге көндә җитлеккән, камилләшкән, теләсә нинди катлаулы фәнне өйрәтергә мөмкинлеге булган. Моабитның таш диварлары эчендә дә тынмыйча, аның калын стеналарын тишеп чыгып, бөтен дөньяга яңгыраган, утларга- суларга салсалар да, чукындырсалар да, ассалар- киссәләр дә исән калган, иң-иң авыр кимсетүчеләргә дә түзгән, сынмаган- сыгылмаган, баш имәгән горур татар теле! Бүгенге кичәбезне сиңа багышлыйбыз.
1 нче а.б. Кемнәр генә сиңа сокланмаган һәм мактау җырламаган?! Кемнәр генә синең ярдәмеңдә дөньяны танып белмәгән һәм үзенең уй – хисләрен башкаларга сөйләмәгән?!
2 нче а.б. И минем җандай кадерлем,
И җылы, тере телем!
Кайгылар теле түгел син,
Шатлыгым теле бүген.
***
Тик синең ярдәм белән мин,
Тик синең сүзләр белән
Уйларын йөрәккәемнең
Дөньяга әйтә беләм.
1 нче а.б. Туган тел төшенчәсенә зур мәгънә салынган. Ул- Ватан, туган җир, ата-ана сүзләре белән белән бер үк дәрәҗәдә торучы бөек, изге һәм кадерле сүз. Ул телне шуңа күрә туган тел дип атыйлар да. Ул телгә баланы аның иң газиз, иң якын кешесе- анасы өйрәтә, шул телдә ана бишек җырларын җырлый, иркәли, юата. Шуңа күрә аны халык теле дип атый.
Без татарлар
Без– татарлар!
Татар исемен без
Горур йөртә торган бер халык.
Без– татарлар!
Шулай диеп белә
Безне бөтен дөнья илләре.
Без– татарлар!
Батыр халык дигән
Зур даныбыз әле сүнмәде.
Без– татарлар!
Шушы исем белән
Җирдә яшәү үзе бер бәхет.
Без– татарлар!
Яшибез без җирдә
Бар халыклар белән гөрләшеп.
***
Без– татарлар:
Болгар татарлары,
Себер татарлары,
Нугай татарлары,
Типтәр татарлары,
Нократ татарлары,
Керәшен татарлары…
Тагын бик күп, бик күп татарлар.
Төрле-төрле исем йөртсәк тә без,
Төрле-төрле җирдә яшәсәк тә.
Тик бер генә туган телебез,
Тик бер генә туган илебез.
Җыр: “Иң матур тел, туган тел”
2 нче а. б. Туган тел. Һәркем өчен дә газиз сүз бу. Чөнки иң кадерле, бернәрсә белән дә алыштырылмый торган “әни”, “әти”, “әби”, “бабай” сүзләрен башлап туган телдә әйтәбез. Туган-үскән ил-җирнең якынлыгын, Ватанның газизлеген без әүвәл туган тел ярдәмендә тойганбыз. Милләтебезнең сәнгать ияләренең матур-матур шигырьләрекн ятлап әле дә куанабыз, рухланабыз.
1 нче а.б. Ассалар да, киссәләр дә,
Үлмәдең син, калдың тере,
Чукындырылган чагында да
Чукынмадың татар теле.
***
2 нче а.б. Яндың да син, туңдың да син,
Нишләтмәде язмыш сине,
Дөньяда күп нәрсә күрдең,
Әй, мөкатдәс Тукай теле.
***
1 нче а.б. Төрмәләргә дә яптылар
Җәлил белән белән бергә сине.
Төрмәдәләрдә дә килмешәк
Булмадың син, татар теле!
***
2 нче а.б. Зинданнарны ярып чыктың,
Ялкынланып чыкты кире,
Хәтта фашист тегермәне
Тарта алмады анда сине,
Әй, син, батыр татар теле!
***
1 нче а.б. Кабатланмас үткәннәрнең–
Гасырларның яман чире.
Кабатлар сине гасырлар,
Татар теле, дуслык теле.
1 нче укучы.
Үз телемдә шигырь укыйм,
Үз телемдә сөйли алам.
Туган җирем, туган илем,
Мин бит синнән илһам алам.
2 нче укучы.
Әткәм-әнкәм туып үскән,
Әби-бабай гомер кичкән.
Туган илем– татар җире,
Синнән матур ил бар микән?
3 нче укучы.
Мәчетләрнең очларында
Янып торган ярым айга
Карап, дога пышылдыймын:
“Иман китер имансызга”
4 нче укучы.
Үз телемдә шигыйрь укыйм,
Үз телемдә сөйли алам.
Туган җирем– Татарстан,
Мин дә синең газиз балаң.
5 нче укучы.
Һәркемгә дә иң газиз тел– ана теле,
Анда гына сабый чакның раушан гөле–
Кышкы кичтә әбиләрнең әкиятләре,
Әниләрнең бәллүр җыры, бәллүр көе.
Җыр: И туган телем”
6 нчы укучы.
Ана телем, сине өзелеп яратканга,
Очам дисәк, безгә булдың канатлар да;
Дошман белән көрәшкәндә– үткен кылыч,
Балдай таталы– дуслар белән сайрашканда.
7 нче укучы.
Күңелләрдән күңелләргә юл саласың,
Сусаганда эссе чүлдә су табасың;
Алышларда арысланга тиңдәш итеп,
Тоткынлыкта тимер булып таш ярасың.
8 нче укучы.
Җырларның да иң яктысы синдә генә.
Уйларың да иң яктысы синдә генә.
Туган илнең, туган телнең матурлыгы
Якты илһам бирми икән кемгә генә!
9 нчы укучы.
Кайчагында адашкандай булам да мин,
Уңны-сулны шәйләмичә егылам, димен,
Туган телем балкыта да барыр юлны,
Күз алдында ярылып ята кыйблам минем.
10 нчы укучы.
Туган җирең Идел буе,
Һәр телнең бар туган иле.
Туган җирең кебек назлы,
Җырдай моңлы татар теле.
2 нче а.б.
Ак алъяпкыч бәйләсәләр,
Өзелеп тора кызлар биле.
Кызлар кебек шат чырайлы,
Ачык йөзле татар теле.
Татар халык биюе.
1 нче а.б. И туган тел, и матур тел,
Әткәм- әнкәмнең теле-,
Дигән бөек Тукаебыз һәм ул мең тапкыр хаклы. Ни өчен? Чөнки кечкенәдән өйрәнелгән туган тел халык йөрәген шигърият белән сугарылып кына калмый, аның күңелендә милли горурлык хисләре дә уята, ата– бабаларыбыз теленнән рухи ләззәт алу мөмкинлеген бирә.
2 нче а.б. Тел– гомерлек юлдашыбыз. Әйе, кешенең бөтен тормышы тел белән бәйле. Туганнан алып соңгы сулышына кадәр тел һәм сүз– кешенең аерылгысыз юлдашы.
1нче а.б. Хәзерге вакытта җир шарында 5500 тел бар дип исәпләнелә. ЮНЕСКО билгеләве буенча, шулар арасына кергән 14 телдә (гарәп, рус, немец, инглиз, француз, итальян, испан, португал, кытай, япон, татар, урду, бенгал, һинд) дөнья халкының 70 проценты сөйләшә.
2 нче а.б.Әгәр тарихка мөрәҗагать итсәк, шундый кызыклы гына фактларга тап булабыз. 16-17 гасыларда татар теле Россиядә рус теле белән беррәттән халыкара әһәмияткә ия булган.
1нче а.б. Татар теле үзенең үсеш дәверендә төрле кыенлыкларны, киртәләрне үтте. Халык күпме изелсә дә, ана телен саклап калды. Ә милләтнең саклануы турыдан –туры телгә бәйле. Чөнки гыйлем алу, аңны үстерү, дөньяны танып белү һәм аралашу туган тел аша тормышка ашырыла. Тел бетсә, милләт бетә, халык бетә.
2 нче а.б. Борынгы татар халык җырлары үзләренең моңлы яңгырашы белән безнең күңелләребезне айкап, тирән уйларга, кичерешләргә сала. Шушы моң халыкның хәтер кылларына кагыла да үткәннәрне бүгенге көн белән тоташтыра. (Татар халык җыры башкарыла).
1 нче а.б. –Сезгә тел турында бер риваять сөйләргә рөхсәт итегез.
…Эзоп, имештер, философ Ксанфның колы булган. Бервакыт Ксанф кунаклар чакырырга уйлаган һәм Эзопка табынга иң яхшы нәрсә пешереп китерергә боерган. Эзоп ит базарына барып тел сатып алган һәм аннан өч төрле ризык хәзерләгән. Ксанф, бу хәлгә гаҗәпләнеп, Эзоптан сораган:
–Ни өчен син һаман тел генә китерәсең?- дигән.
–Син миңа иң яхшы нәрсә алырга куштың,– дигән Эзоп җавап итеп.-
Ә дөньяда телдән дә яхшырак нәрсә бар ?! Тел ярдәмендә шәһәрләр төзелә, халыкларның культурасы үсә. Тел ярдәмендә кешеләр бер-берсе белән аңлашалар, шатлык- сөенечләрен уртаклашалар, сөю-мәхәббәт хисләрен белдерәләр. Менә шуңа күрә дә дөньяда телдән дә яхшы бер нәрсә дә юк!
2нче а.б. Ә телне кем боза соң? Шул турыда уйланып карыйк әле. (Бер укучы Вил Казыйханованың “И родной тел” дигән шигырен укый.)
И родной тел, и красивый,
Мамам, папамның теле.
Мог я узнать күп нәрсәне
Син родной тел аркылы
***
Бу язакта коляскада
Мамам сказка көйләгән.
А затем төннәр буена
Бабуля рассказ сөйләгән.
***
А потом ни сәбәптәндер,
Өйрәткәннәр рус язык.
Якобы тик шушы телдә
Алам духовный азык.
***
Почему ңе нас детсадта
Сиңа өйрәтмәделәр?
В школе, когда обучали,
Синдә сөйләтмәделәр.
***
Говорят, син Мамай теле,
Кирәк түгелсең нигде.
Без тебя и хлеблар үсә,
Нефть табыла везде.
***
Вузга поступать иткәндә
Говорят, син кирәкми.
Дальше-больше жить иткәндә
Нужен ли ты, вряд ли.
***
И родной тел, и матур тел,
Папам, мамамның теле.
Только я их обвиняю
Өйрәтмәгәнгә сине.
***
И родной тел, аңлаталар,
Можно жить и быть синсез.
Мама, папа и бабуля
Оставили меня телсез.
Җыр: “Туган тел”
2нче а.б. И укучым! Бер хаҗәтсез кайчак
телне шундый бозып сөйлисең!
Ил колагын хурлап, халкыңның
рухын рәнҗетмәмен димисең!
Мескенләнмә, бакый гомер килгән
тел байлыгын итмә кадерсез.
Бер уйласаң, илаһи бит, изге –
кеше әйткән аваз, һәрбер сүз!
Иренмә син туган телнең
асыл байлыкларын ачарга.
Без ваемсыз булсак, чит-ят сүзләр
хәзинәңне әзер басарга!
Күп телләрне белү – яхшы шөгыль,
туган телең үги калмаса.
Җаның салып әйткән сүзен
синең аша балаң аңласа.
Киләчәкнең башы – бүгенгедә.
Нинди шатлык картлык көнеңдә —
оныкларың сиңа рәхмәт әйтсә
матур итеп туган телеңдә!
Әби. Балалар шушы зур йортта яшибез дигәннәр иде, аларга кай ишектән керәсе икән соң? (Узып барган хатынны туктата) Скажи, дочка, где тут четвертый подлец?
Хатын. Ой, бабушка, тут подлецов много.
Әби. Әйдә, әйдә пайдум дамуй, дамуй пайдум!
Хатын. Нәрсә, әби, әллә этегез дә русча гына сөйләшәме?
Әби. Әйе. Әйе.
Хатын. Әй, әбиләр, әбиләр! Авылдан калага киләсез дә, гел бөтенләй ят мохиткә эләгәсез. Оныкларыгыз белән генә түгел, хәтта этләре белән дә русчалатып сөйләшә башлыйсыз!
Әби. Гафу ит инде, кызым, болай булгач, оныгымны гына түгул, маэмаебызны да татарчага өйрәтәчәкмен!
2нче а.б. Татарча да яхшы бел,
Русча да яхшы бел.
Икесе дә безнең өчен
Иң кирәкле, затлы тел.
***
1нче а.б. Тел кешене дус итә
Бер-беренә беркетә.
Бел, балам, син рус телен
Һәм онытма үз телең!
2нче а.б. Әйдәгез әле, балалар, авылдашыбыз Шәүкәт абыебыз Галиевның җәнлекләрнең дә үз ана телләрендә сөйләшүләре турындагы “Рус казлары га-га-га” исемле шигырен искә төшерик әле.
Русларда да бар казлар,
Татарда да бар казлар.
Рус казлары: га-га-га, ди,
Татар казы: кыйгак, ди.
***
Русларда да үрдәк бар,
Татарда да үрдәк бар.
Русныкылар: кря- кря, ди,
Татарныкы: бак-бак, ди.
***
Русларда да бар әтәч,
Татарда да бар әтәч.
Русларныкы: кукареку!
Татарныкы: кикрикүк!
***
Руслардада бар маэмай,
Татарда бар маэмай,
Рустагысы: гав-гав, ди,
Татарныкы: гау-гау, ди.
***
Гав, гавларга юлыксам мин,
Русча гына эндәшәм.
Һау, һауларны күргән чакта,
Гел татарча сөйләшәм.
1 нче а.б. Соңгы вакытта милли телләргә, шул исәптән татар теленә дә игътибар арту, аңа йөз белән борылу-бик күпләрне куандырырлык вакыйга. Татар теленең дәүләт теле булуына да ирештек. (“Озак дәшми торганнан соң…” Ш. Маннапов шигыре)
2нче а.б. Ниһаять, чыдам төкәнде,
Ачарга булдык телне!
Бу ни гаҗәп,
Без күбебез
Дәшмичә йөри-йөри,
Анабыз өйрәткән телне
Онытканбыз түгелме?
Онытканбыз түгел соң
Халкыбыз гадәтләрен:
Ана сөте белән кергән
Монең мәрхәмәтләрен?
Упкынга терәлгәч кенә
Сискәнеп уяндык без.
Ярый әле соң булса да,
Уянып, уйландык без…
Туган тел искә төшерде
Шәҗәрәбезнең анык:
Без бит хәтта үлгәндә дә,
Газраилне күргәндә дә
Дәшми калмаган халык!
1нче а.б. Составында йөз меңләгән сүзләре булган телебезгә әкренләп югалу, бетү, өй теленә генә әверелеп калу куркынычы яный башлады. Бу хәл милли горурлыгы булган бер генә кешене дә битараф калдырырга тиеш түгел.
Соңгы вакытта милли телләргә, шул исәптән татар теленә дә игьтибар арту, ана йөз белән борылу-бик күпләрне куандырырлык выкыйга. Республикадан читтә яшәүче кардәшләребезнең активлашуы, хәтта Америкада, Австралиядә, Финләндиядә гомер итүче милләттәшләребезнең туган телдә аралашуга, татар халкының гореф-гадәтен, сәнгатен, җырларын күңелгәсеңдерергә ашкынып, сагынып, күрешергә килүләре бик үрнәк алырдай, гыйбрәтле мисал.
Халидә исемле бер турист ханым Япониядә татарча укырга мөмкинлек булмагач, “балаларыбызны туган телсез калдырсак, алар безне кичермәсләр”,- дип, Американың Сан-Франциско шәһәренә күчеп китүләре турында әйтә.
Америкадан килгән кунакларның гомуми фикере: “Кеше үзенең туган телен- ана телен белмәсә, яхшы түгел”. Аларның балалары үз телләрен дә сөйләшәләр икән.
Безнең татар яшьләре арасында ана телен белмәгәннәре биниһая күп. Бәлки, үз телебезне белмәгәнгә чит телләрне тиз өйрәнә алмыйбыздыр? Бу җәһәттән Каюм Насыйри йөз тапкыр хаклы: “Кеше… үзенең телен кагыйдәсез дә белер һәи һич тә ялгыш әйтмәс һәм хата сөйләмәс. Ләкин башка телне телгә төшенә алмас, тик бик озак вакытлардан соң гына аңа күнегә алыр”.
2нче а.б. Туган тел акыл үсешенең нигезе һәм белем хәзинәсе ул. Туган телне үзләштергәндә бала сүзләренә генә түгел, ә хисапсыз күп төшенчәләрне, күп фикерләрне, тойгыларны, телнең логикасын, филологиясен дә үзләштерә. Менә шундый ул халык педагогы- бөек туган тел!
Һәр халыкның туган теле- аның мәдәнияте, тарихы көзгесе. Шуңа да телебез сафлыгы, матурлыгы, әһәңлелеге өчен барыбызга да армый-талмый көрәшергә кирәк.
Югары культуралы булуга туган телеңне яхшы белү дә керә. Үз халкына ана телендә хезмәт күрсәтә алырлык хәзерлеге булмаган кешене, ул нинди генә дәрәҗәле эштә эшләмәсен, һич тә югары культуралы кеше дип әйтеп булмый.
Дөньяда иң-иң матур ил-
Ул минем туган илем.
Дөньяда иң-иң матур ил-
Ул минем туган илем.
***
“Балам”,-диеп туган телдә
Эндәшә миңа әткәм
“Әнкәем”,-дип әниемә
Мин туган телдә дәшәм.
***
Туган телемдә сөйләшеп
Яшим мин туган илдә.
“Туган ил” дигән сүзне дә
Әйтәм мин туган телдә.
***
Иң изге хисләремне мин
Туган телдә аңлатам.
Шуңа күрә туган телне
Хөрмәтлим мин, яратам
***
Халкым теле- халык теле,
Аннан башка минем илем юк;
Илен сөймәс кенә телен сөймәс,
Иле юкның гына теле юк.
***
Мин сөйлим анам телендә,
Яшим атам җирендә.
Бу бәхет миңа бирелгән
Туган йорт бишегендә.
***
Тәүге кабат аяк басып
Сукмактан киттем йөреп.
Әйттем анам теле белән:
-Мин җирдә кеше!- диеп.
***
Туган тел- иң татлы тел,
Туган тел- иң тәмле тел.
Тәмле дип, телең йотма–
Туган телне онытма!
***
Халкым бер тумыш көндә дә
Тукаен онытмады.
Без– “Туган тел” дән туганнар.
Без– Тукай оныклары.
***
Күзләремне ачты минем,
Иркәләде үз телем.
Үз телем яктыртты юлны,
Үз телем бирде белем.
***
Үз телеңне сөймәгәндә
Ярты ул алган белем.
Канатсыз кошкай буласың,
Белмәсәң ана телен.
***
Сандугач язын сагынып
Кайтса да туган илен,
Үз көен онытса әгәр,
Аны назламас идем.
***
Әткәң- әнкәң телен белсәң,
Адашмассың кайда да…
Туган телемдә эндәшәм
Кояшка да, айга да.
***
Туган телемдә аңлашам
Үткән, бүгенем белән.
…Әлифбамны дога итеп
Укыймын күңелемнән.
***
Игелекле булып үсим
Газиз туган телемә,
Туган тел бер генә була-
Әнкәй кебек бер генә.
Җыр:
Асыл сүзләреңне, туган телем,
Биреп торчы миңа азга гына,
Бөтенләйгә түгел- вакытлыча,
Тик җитәрлек гомер азагыма.
***
Синнән алган һәрбер сүземне мин
Күз карасы төсле саклар идем,
Ул сүзләрнең затлыларын сайлап,
Дога итеп кенә ятлар идем.
***
Ул сүзләрн җырга әйләндергәч,
Мин кайтарып сиңа бирәчәкмен.
Исраф булмас ул сүзләрең миндә,
Җыры булыр алар киләчәкнең.
***
Әйтә алмыйм әле: ул җырлардан
Аз булса да дөнья үзгәрерме?
Тик югалтмам, туган телем, синнән
Алып торган асыл сүзләремне.
***
Туган тел ул әһәңле дә, йомшак та ул,
Татлы да ул, гүяки бер ширбәт сыман.
Туган телем белем биргән чишмә дә ул,
Ныклап авыз итсәң әгәр шул саф судан.
***
Якты, нәфис сүзләрең күп, беләмен мин,
Шул сүзләрең белән данлыйм туган илне.
Синең белән сөям, җырлыйм, көләмен мин,
Синең белән котлыйм шат яңа көнне мин.
***
Кем яратмый икән үз милләтен,
Һәркемгә дә газиз үз теле.
Үз телендә сөйләшергә теләү
Милләтчелек түгел, билгеле,
***
Җитәр инде бик күп өнсез яттык
Өмет баглап кулай форсатка,
Бердәм булып яклыйк азатлыкны
Ирешер өчен изге максатка.
1 нче а.б. Дәүләте булган халыкның гына киләчәге бар. Татарны яклаучы дәүләт Татарстан булырга тиеш. Төп максат- Татарстан чәчәк атсын, ныгысын, мөстәкыйль булсын. Шундый дәүләт барлыкка килсә генә дөньяның теләсә кайсыягында яшәүче татарларга җиңеллек булыр. Безгә төп йортыбызның хуҗалары булырга, үзебез эшләп тапкан байлыклардан үзебез файдалырга, бер йордыкка тупланып яшәргә кирәк.
Аяз булсын күгебез,
Якты кояш көлсен гел.
Туган илем, туган җирем,
Тыныч, имин булсын гел.
2нче а.б. Безнең бурыч- халкыбызда милли аң, милли горурлык уяту, телебезне саклап калу. Тел өчен көрәш- милләт өчен көрәш ул.
Үз телеңне сөймәгәндә,
Ярты ул алган белем
Канатсыз коштай буласың,
Белмәсәң ана телен.
***
Әни кебек газиз күреп
“Туган тел” дип җан атып
Яшик әле дөньясында
Татар телен яратып.
***
И телем синдә нәфислек
Чишмәсе кибәрмени?
Гасырлар сиңа тимәде,
Дәверләр тиярмени?
1 нче а.б. Бергәләп җырлыйк “Туган тел” җырын,
Кечкенә чакта җырлаган кебек,
Сөенеп җырлыйк, туган тел җырын,
Онытканнарның бәгырен телик!
(“Туган тел” җыры башкарыла. Г.Тукай сүзләре, халык көе)
ТР Биектау муниципаль районы Х.Вахит исемендәге
Мәмдәл урта гомуми белем бирү мәктәбе
Туган телем –
иркә гөлем
(Татар теле атналыгында башлангыч сыйныф укучылары белән үткәрелгән ачык чара – КВН)
I кв. категорияле укытучы:
Гарипова Л.И.
Туган тел – иң татлы тел,
Туган тел – иң тәмле тел.
Тәмле тел дип, телең йотма,
Туган телеңне онытма!
Максат: укучыларда туган телгә карата ихтирам, мәхәббәт, горурлану уяту.
Бурычлар: мөстәкыйль рәвештә логик фикерләргә өйрәтү; катнашучыларны уенны уздыру турындагы катгый күрсәтмәләр шартларында эш итәргә өйрәтү.
— Кадерле укучылар! Татар халкында “Теле барның – иле бар!” дигән мәкаль бар. Телебез, мәдәниятебез , гореф-гадәтләребез саклансын өчен безгә үзебезнең тарихыбызны белергә, хөрмәт итәргә кирәк. Бәйгебез зирәк укучыларыбызны билгеләргә ярдәм итәр. Уңышлар телим!
Исәнмесез, газиз кунаклар!
Бәйгегә сез рәхим итегез!
Татар телебез – тере тарих,
Тарих түрләренә үтегез!
— Бүгенге бәйгедә ике команда катнаша. Ә хәзер командалар бер-берсен сәламләп китсеннәр әле.
“Сөембикә оныклары” командасы:
Уңышлар, сәлам юллыйбыз
“Тукай варисларына!”
Ышанабыз, бирешмичә,
Җиңү яулауларына.
“Тукай варислары” командасы:
“Сөембикә оныклары”
Сезгә иң изге теләк:
“Тукай варислары” кала
Кыюлык, җиңү теләп.
Укытучы: Бәйгене башлыйбыз.
Разминка.
“Сөембикә оныклары”
1.Татарларның милли бәйрәме? (Сабантуй)
2. Сан да, хәреф тә. (0)
3. Үлән ашый, май ташый. (Сыер)
4. Хәрефләрнең рәт белән тезелүе. (Алфавит)
5. Кышын да, җәен дә бер төстә. (Чыршы)
6. М.Җәлилненең туган елы. (15 февраль, 1906)
7. М.Җәлилнең әтисе кем исемле? (Мостафа)
8. Әкиятләр, гадәттә, ничек башлана? (Борын-борын …)
9. Республика флагында нинди төсләр бар? (Яшел, ак, кызыл)
10. “Шүрәле”нең авторы кем? (Г.Тукай)
11. Атнада ничә көн бар? (7)
12. Сыер, сарык, кәҗә – болар нәрсәләр? (Йорт хайваннары)
13. Россиянең президенты кем? (Путин)
“Тукай варислары”
Татарларның милли ризыгы? (Чәк-чәк)Республикабызның башкаласы. (Казан)Республика гербында нинди җәнлек сурәтләнгән? (Барс)Тәрәзәсе юк, ишеге юк, эче тулы халык. (Кыяр)Ашны нәрсә белән ашыйлар? (Кашык)Г.Тукай кайчан туган? (26 апрель, 1886)Г.Тукай нинди авылда туган? (Кушлавыч)Атнаның беренче көне. (Дүшәмбе)“Су анасы”ның авторы? (Г.Тукай)Татарстанның президенты кем? (Р.Миннеханов)Төлке, аю, бүре – болар нәрсәләр? (Кыргый хайваннар)Син яшәгән район. (Биектау)“Шүрәле” әкиятендә сурәтләнгән авылның исеме? (Кырлай)
1нче бирем. “Яңа сүз яса”
Бирелгән сүзләрдән яңа сүзләр ясыйбыз.
Сөембикә оныклары Тукай варислары
? аш шар?
? иләк кура?
?порт кар?
?ата бала?
?кран куя?
?ал сары?
2 нче бирем. “Табышмаклар”
Сөембикә оныклары :
Ишектән керә — Түргә менеп утыра.
Ул нәрсә? ( суык)
Тукай варислары:
Чакырдылар, дәштеләр, Барган идем – качтылар.
Ул нәрсә? (яңгыр)
2) Киеме аның — ак тун
Бөркәнә яшел шәлен.
Үзе бөдрә булса да,
Бөдрә чәче юк аның. (каен)
2) Утсыз да ул яндыра,
Корт чаккан эз калдыра
Үсә койма буенда
Гел чагудыр уенда. (кычыткан)
3нче бирем. “Сүз өстә”
Ике командага да ике җөмлә кисәгеннән генә торган җөмлә бирелгән. Сез бу җөмләләргә сүз өстәргә тиеш.
1)Су сибә. 1) Җиләк җыя.
2) — — — . 2) — — —.
3) — — — — . 3) — — — —.
4) — — — — —. 4) — — — — —.
4 нче бирем. “Метаграмма уены” (Метаграмма-табышмакның бер төре. Табышмак итеп бирелгән сүз, бер хәрефен үзгәртү белән, башка сүзгә әйләнә).
Сөембикә оныклары:
«С» белән мин түктерәмен күз яшен
«Т» белән булам синең чын кардәшең. ( суган, туган)
Тукай варислары:
Уртада “Т” — гаиләбездә төп эшчебез,
“Н” белән – иң яраткан кешебез,
“Б” белән ул – әти — әни анасы,
Калды сиңа тик шуларны табасы. ( әти, әни, әби )
Сөембикә оныклары :
«Т» хәрефеннән башланса –ул зур савыт,
«Ч» ны куйсаң , балык була .
«К» килеш – бакчада үсә ,
«С» белән үсемлекнең җир өстендәге өлешенә әйләнә.
( Табак, чабак, кабак, сабак)
Тукай варислары:
“С” белән ул — бер баткак җир,
Кошка әйләнә “К” белән,
«Т” белән — әкият герое,
“Б” белән — чокыр була. ( Саз, каз, Таз, баз)
5 нче бирем. “Шарада” уены
Сөембикә оныклары :
Бер иҗеге — торгын су, Икенчесе — бер чәчәк. Икесен бергә кушсалар, Аны һәркем киячәк. ( күл – мәк)
Тукай варислары :
Суга салып чистартырга куша берсе, Яз башындагы ай булыр икенчесе, Бу икене әгәр бергә кушып куйсаң, Килеп чыгар гаҗәеп бер күркәм кеше. ( ю – март)
Бер кисәге тамырларда агып йөри,
Икенчесе җир өстендә чабып йөри.
Әгәр алар үз итсәләр берсен — берсе
Аның белән кошлар күктә оча. ( кан – ат)
6 нчы бирем. “Нинди сүзләр?”
Ромашка чәчәгендәге хәрефләрдә нинди сүзләр яшеренгән?
( Тукай, Җәлил)
7 нче бирем. “Криптограмма “
(Ике командага да бирелә, кем тизрәк чишә)
3 7 15 2 5 738 1 17 —
3 7 22 17 77 5 1 22,
3 7 15 7 16 73 25 15 5 1 17 —
16 7 18 17 77 5 1 22.
( Беләге юан – берне егар,
Белеме булган – меңне егар)
8 нче бирем. “Нинди сүз?”
Әлеге бирем игътибарлылыкны сорый. Җавапны дөрес итеп язып бирергә кирәк. Бу нинди сүз? ( РӘХМӘТ)
Афәрин, укучылар!!!
Жюри нәтиҗә ясый, урыннар билгели.
Кадерле кунаклар, үзебезнең бәйгене минем түбәндәге сүзләр белән тәмамлыйсым килә:
Һәркемнең бар мәңгелектәнДөньяда бар булган көне.Кайсы чорда кайчан икәнТуган телнең туган көне.Илнең теле ачылган көн,Җанга моңнар тулган көне.Илаһи вә илһамлыдырТуган телнең туган көне.Өнсезлек, уңайсызлыкныГамәленнән куган көне,Гамәлле дә, шигъри дә улТуган телнең туган көне.
Автор: Шайхутдинова Лилия Хуснулловна
Должность: учитель татарского языка и литературы
Учебное заведение: МБОУ «Русско-Ошняковская ООШ»
Населённый пункт: Рыбно-Слободский район село Русский Ошняк
Наименование материала: Сценарий праздника родного языка
Тема: Туган телем-иркә гөлем.
Раздел: среднее образование
Туган тел көне.
Максатлар. 1. Татар телендә аралашырга теләк уяту;
2. Туган телебезнең аһәңлелеген ,матурлыгын тоярга өйрәтү.;
3. Татар теленә мәхәббәт ,бу телдә сөйләшә белүебез белән
горурлык хисе тәрбияләү.
1 нче алып баручы. И родной тел, и красивый,
Мамам, папамның теле.
Мог я узнать күп нәрсәне
Син родной тел аркылы.
Бу языкта коляскада
Мамам сказку көйләгән.
А затем төннәр буена
Бабуля рассказ сөйләгән.
А потом ни сәбәптәндер
Өйрәткәннәр рус язык.
Якобы тик шушы телдә
Алам духовный азык.
Почему же нас детсадта
Сиңа өйрәтмәделәр?
В школе ,когда обучали,
Синдә сөйләтмәделәр?
Говорят ,син Мамай теле,
Кирәк түгелсең нигде.
Без тебя и хлеблар үсә,
Нефть табыла везде.
Вузга поступать иткәндә
Говорят,син кирәкми.
Дальше –больше жить иткәндә
Нужен ли ты ,вряд ли.
И родной тел, и матур тел,
Мамам ,папамның теле.
Только я их обвиняю
Өйрәтмәгәнгә сине.
Алып баручы: —Шигырь сезгә ошадымы?Кайсы ягы белән? Шигырьнең
килешмәгән җирләре бармы?
—Үзегез өчен нинди нәтиҗә ясадыгыз?
-Бик күп рус сүзләре кыстырып сөйлибез икән.
-Бу нилектән килә?
-Тел ярлылыгыннан.Туган телгә игтибар булмаудан, аны кимсетеп
караудан.
“Әссәламегаләйкем” җыры яңгырый (Г. Садә сүз., Р.Ахиярова көе).
1 нче алып баручы.Р.Вәлиеваның “Иң матур җир”шигырен укый.
2 нче алып баручы. Дөньяда иң – иң матур ил –
Ул минем туган илем.
Дөньяда иң – иң матур тел –
Ул минем туган телем.
3 нче алып баручы. Әни кебек газиз күреп,
“Туган тел” дип җан атып
Яшик әле дөньясында
Туган телне яратып.
1 нче укучы.
— Туган тел!Һәркем өчен газиз сүз бу.Чөнки тел-тормыш чыганагы,белем
чишмәсе.Туган тел ул зур бер кибет кебек:анда һәркем үзенә ни дә булса
таба.Ә берничә кибеттә йөрсәң, тагын да күбрәк табасың.
Тел кешеләргә бер-берсен аңларга,бер-берсенең теләк-максатларын, уй-
фикерләрен белергә ярдәм итә.
Безнең өчен шундый тел-татар теле.
Без – татарлар!
Татар исемен без
Горур йөртә торган бер халык.
Без – татарлар!
Шулай диеп белә
Безне бөтен дөнья илләре.
1 нче бәйге.Хәзер шушы фикерне исбатлар өчен, без бәйге үткәрәбез.
“Туган тел”дигәч сез нәрсә турында уйлыйсыз? (Укучылар әлеге
сорауга җавап язалар ,аннан соң укып күрсәтәләр)(Токин мэт).
Туган телем минем,синең аша,
Мин өйрәндем илне сөяргә.
Тугач та мин беренче сүз итеп,
Сине телгә адым сөйләргә.
Гомрем буе бары бер сүз итеп,
Сине искә алам үз телем.
Син мәңгегә минем күңелемдә,
Туган телем минем газизем.
2 нче бәйге.
Си-финк-уандэ.(Күренекле татар милләте вәкилләре
төшерелгән рәсем күрсәтелә) Бу рәсемгә карагач, сездә нинди фикерләр
туды?(Укучылар үз фикерләрен җиткерә).
Туган тел ул. Бар тарихың
Чагыла торган тел ул.
Бүгенгең һәм киләчәгең
Сагында торган тел ул
Туган тел ул. Ялгыз түгел,
Күп телләргә туган тел.
Туган түгел телләргә дә
Сүзләр бирә торган тел.
Туган тел ул. Бездән соң да
Яшәр өчен туган тел.
Бүгенгедән киләчәккә
Дәшәр өчен туган тел.
3 нче бәйге.Мәкаль әйтеш.
4нче бәйге.Табышмаклар.
5нче бәйге.”Аерма бармы?”
Ошый-охшый
Мәхәббәт-мәһабәт
Энә-инә
Эре-ире
Бәрәннәр-бәрәнләр
Әзерли-хәзерли
Байрак-баерак
Алма-алма
Басма-басма
Кап-каб
6нчы бәйге. Ничә мәгънә табасыз?
Кат, баса, тулды, баш.
Микс фриз груп.
1.Татар телендә ничә килеш бар?
2.”Пар” сүзе ничәне белдерә?
3.Мәктәптә иң яхшы билге.
4.Ике икең ничә була?
5.Безнең мәктәптә ничә математика укытучысы бар?
7нче бәйге.Тәрҗемәчеләр( Бирелгән сүзләрнең тәрҗемәләрен язарга).
Кулчатыр
Мәхкәмә
җәмгыять
Санак
Дарелфөнүн
Инкыйлаб
Җөмһүрият
Мәмләкәт
Мөгаллим
И телем,сансыз гасырны
Исән-сау кичкән телем!
Сыкраулар теле түгел син,
Күкрәүләр теле бүген.
И безнең батыр телебез,
И безнең гәүһәр мирас!
Күпләрне күргән башыңны
Инде син күтәр бераз.
Син-минем тере тарихым,
Син-минем киләчәгем,
Тик синдә, газиз туган тел,
Бәхеткә җитәчәгем.
И телем, синдә нәфислек
Чишмәсе кибәрмени?
Гасырлар сиңа тимәде,
Дәверләр тиярмени?
4 нче укучы.
Һәр галимнең, һәр шагырьнең сүзе
Җитсен иде һәрбер күнелгә.
Җилләр,сулар тавышы шикелле үк,
Үзләренең асыл телендә.
Бу дөньяның төсен,ямен,зәүкын
Кем аркылы, ничек белдем мин?
Бишектә үк мине өйрәтүчем,
Туган телем-бәгърем,син ул,син!
Рәхмәт сиңа,рәхмәт,тәрбиячем,
Һәр нәрсәнең асыл мәгънәсен
Син аңлаттың миңа,туган телем,
Син өйрәттең миңа Һәммәсен.
5 нче укучы.
Әткәң-әнкәң телен белсәң,
Адашмассың кайда да…
Туган телемдә эндәшәм
Кояшка да, айга да.
Туган телемдә аңлашам
Үткән, бүгенгем белән.
Үз телемдә шигырь укыйм,
Үз телемдә сөйли алам.
Туган җирем – Татарстан,
Мин дә синең балаң.
“Мин яратам сине Татарстан” җыры яңгырый.
1 нче алып баручы. И родной тел, и красивый,
Мамам, папамның теле.
Мог я узнать күп нәрсәне
Син родной тел аркылы.
Бу языкта коляскада
Мамам сказку көйләгән.
А затем төннәр буена
Бабуля рассказ сөйләгән.
А потом ни сәбәптәндер
Өйрәткәннәр рус язык.
Якобы тик шушы телдә
Алам духовный азык.
Почему же нас детсадта
Сиңа өйрәтмәделәр?
В школе ,когда обучали,
Синдә сөйләтмәделәр?
Говорят ,син Мамай теле,
Кирәк түгелсең нигде.
Без тебя и хлеблар үсә,
Нефть табыла везде.
Вузга поступать иткәндә
Говорят,син кирәкми.
Дальше –больше жить иткәндә
Нужен ли ты ,вряд ли.
И родной тел, и матур тел,
Мамам ,папамның теле.
Только я их обвиняю
Өйрәтмәгәнгә сине.
2 нче алып баручы. Дөньяда иң – иң матур ил –
Ул минем туган илем.
Дөньяда иң – иң матур тел –
Ул минем туган телем.
3 нче алып баручы. Әни кебек газиз күреп,
“Туган тел” дип җан атып
Яшик әле дөньясында
Туган телне яратып.
Без – татарлар!
Татар исемен без
Горур йөртә торган бер халык.
Без – татарлар!
Шулай диеп белә
Безне бөтен дөнья илләре.
Туган телем минем,синең аша,
Мин өйрәндем илне сөяргә.
Тугач та мин беренче сүз итеп,
Сине телгә адым сөйләргә.
Гомрем буе бары бер сүз итеп,
Сине искә алам үз телем.
Син мәңгегә минем күңелемдә,
Туган телем минем газизем.
Туган тел ул. Бар тарихың
Чагыла торган тел ул.
Бүгенгең һәм киләчәгең
Сагында торган тел ул
Туган тел ул. Ялгыз түгел,
Күп телләргә туган тел.
Туган түгел телләргә дә
Сүзләр бирә торган тел.
Туган тел ул. Бездән соң да
Яшәр өчен туган тел.
Бүгенгедән киләчәккә
Дәшәр өчен туган тел.
5нче бәйге.”Аерма бармы?”
Ошый-охшый
Мәхәббәт-мәһабәт
Энә-инә
Эре-ире
Бәрәннәр-бәрәнләр
Әзерли-хәзерли
Байрак-баерак
Алма-алма
Басма-басма
Кап-каб
6нчы бәйге. Ничә мәгънә табасыз?
Кат, баса, тулды, баш.
Микс фриз груп.
1.Татар телендә ничә килеш бар?
2.”Пар” сүзе ничәне белдерә?
3.Мәктәптә иң яхшы билге.
4.Ике икең ничә була?
5.Безнең мәктәптә ничә математика укытучысы бар?
7нче бәйге.Тәрҗемәчеләр.
Кулчатыр
укытучы, зонт, институт,общество, суд, компьютер,
Мәхкәмә
революция, республика, ил,
җәмгыять
Санак
Дарелфөнүн
Инкыйлаб
Җөмһүрият
Мәмләкәт
Мөгаллим
И телем,сансыз гасырны
Исән-сау кичкән телем!
Сыкраулар теле түгел син,
Күкрәүләр теле бүген.
И безнең батыр телебез,
И безнең гәүһәр мирас!
Күпләрне күргән башыңны
Инде син күтәр бераз.
Син-минем тере тарихым,
Син-минем киләчәгем,
Тик синдә, газиз туган тел,
Бәхеткә җитәчәгем.
И телем, синдә нәфислек
Чишмәсе кибәрмени?
Гасырлар сиңа тимәде,
Дәверләр тиярмени?
4 нче укучы.
Һәр галимнең, һәр шагыйрьнең сүзе
Җитсен иде һәрбер күнелгә.
Җилләр,сулар тавышы шикелле үк,
Үзләренең асыл телендә.
Бу дөньяның төсен,ямен,зәүкын
Кем аркылы, ничек белдем мин?
Бишектә үк мине өйрәтүчем,
Туган телем-бәгърем,син ул,син!
Рәхмәт сиңа,рәхмәт,тәрбиячем,
Һәр нәрсәнең асыл мәгънәсен
Син аңлаттың миңа,туган телем,
Син өйрәттең миңа Һәммәсен.
5 нче укучы.
Әткәң-әнкәң телен белсәң,
Адашмассың кайда да…
Туган телемдә эндәшәм
Кояшка да, айга да.
Туган телемдә аңлашам
Үткән, бүгенгем белән.
Үз телемдә шигырь укыйм,
Үз телемдә сөйли алам.
Туган җирем – Татарстан,
Мин дә синең балаң.
“Мин яратам сине Татарстан” җыры яңгырый.
Рус Әшнәге төп гомуми белем бирү мәктәбе
I категорияле
татар теле һәм әдәбияты укытучысы Шәйхетдинова Л.Х.
2015-2016 уку елы.
Туган тел бәйрәме
Автор: Камалиева Гулия Вазыгуллаевна
Должность: учитель татарского языка
Учебное заведение: МБОУ «Федоровская СОШ имени Е.Г.Тутаева Кайбицкого муниципального района РТ»
Населённый пункт: с.Федоровское, Кайбицкий район
Наименование материала: Внеклассное мероприятие
Тема: «Туган телем — иркә гөлем» (день родного языка)
Раздел: полное образование
21 нче февраль – Халыкара туган тел көне
(“Әллүки” яңгырый.)
1 укукучы:Тел дигән дәрья бар,
Дәрья төбендә мәрҗән бар.
Белгәннәр чумып алыр,
Белмәгән карап калыр.
Нәкый Исәнбәт
2 укучы:И нет у нас иного достоянья!
Умейте же беречь
Хоть в меру сил, в дни злобы и страданья,
Наш дар бесмертный – речь.
И.А.Бунин
3 укучы:Татар теле – туган тел,
Безнең газиз булган тел
Әти-әни, әби-бабай
Безне сөя торган тел.
Шәйхи Маннур
1 ведущий
:
Хәерле көн димен барчагызга,
Кояшлы көн телим гөлләргә,
Сөйкемлелек телим яшь кызларга
Ә батырлык сезгә – егетләргә.
( “Әссәламәгаләйкем” җыры)
2
ведущий:
Добрый
день,
дорогие
друзья!
Сегодня
мы
собрались
не
случайно. По решению ЮНЕСКО именно 21 февраля — Международный день
родного
языка
.
Сегодня
большой
праздник.
И
в
этом
зале
собрались
представители разных национальностей, чтобы воспеть свой родной язык –
великий, необъятный, «живой, как жизнь».
1 ведущий:
21 февраль – Халыкара туган тел көне. Дөньяда 7000 гә якын тел
бар. Шуларның 83е киң таралган. Ә 383 тел бөтенләй юкка чыгарга мөмкин.
Мәсәлән Силец Дини телендә 1 кеше, Африка урманнарында яшәүче ючи
кабиләсе телендә 5 кеше генә сөйләшә.
2 ведущий
: Один из постулатов древности гласит: «Врата мудрости никогда
не бывают закрытыми». Изучая родной язык, (а у нас в республике, это
государственные языки –русский, татарский, а для других национальностей
– это чувашский, марийский, мордовский и другие языки), вам, возможно,
удастся чуть пошире распахнуть эту таинственную дверь мудрости.
(уен: Тел турында мәкальләр) җиңүче билгеләнә.
Укучылар:
Дөньяда иң-иң матур ил
Ул – минем туган илем.
Дөньяда иң-иң матур тел
Ул – минем туган телем.
1 ведущий
Татар теле – ЮНЕСКО тарафыннан бөтендөнья халыкара
аралашу теле дип саналган 14 телнең берсе. (Балалар туган тел турында
шигырьләр сөйлиләр)
1) Туган тел-иң татлы тел,
Туган тел-иң тәмле тел.
Тәмле диеп, телең йотма-
Туган телне онытма!
2) Туган телемдә сөйләшеп
Яшим мин туган илдә.
“Туган ил”дигән сүзне дә
Әйтәм мин туган тел
3) Иң изге хисләремне мин
Туган телдә аңлатам.
Шуңа күрә туган телне
Хөрмәтлим мин, яратам.
4) Халкым теле-хаклык теле,
Аннан башка минем илем юк;
Илен сөймәс кенә телен сөймәс,
Иле юкның гына теле юк.
5) Күзләремне ачты минем,
Иркәләде үз телем.
Үз телем яктыртты юлны,
Үз телем бирде белем.
6) Игелекле булып үсим
Газиз туган телемә.
Туган тел бер генә була,
Әнкәй кебек-бер генә.
7) Әткәң-әнкәң телен белсәң,
Адашмассың кайда да.
Туган телемдә эндәшәм
Кояшка да, айга да.
Туган телемдә аңлашам
Үткән, бүгенем белән.
Әлифбамны, дога итеп
Укыймын күңелемнән.
9) Халкым бер тумыш көнендә дә
Тукаен онытмады.
Без-“Туган тел”дән туганнар
Без- Тукай оныклары.
2
ведущий:
Великий
татарский
поэт
Габдулла
Тукай
понимал,
как
необходимо для татарского народа приобщение к русской мировой культуре,
сближение его с другими народами и их языками.
(“И Туган тел, и матур тел” җыры)
1 ведущий
Татар халкы элек-электән җырга, моңга гына түгел, биюләргә дә
бик оста халык була.
Бие әле,бие әле,
Биегәнне күрсеннәр.
Баскан җирдә ут чыгара.
Безнең яшьләр дисеннәр
. (Татар халык биюе)
2
ведущий
Родные
языки
множества
наций,
проживающих
у
нас
в
Татарстане «Нанизаны словно на нитку одну». Их цель одна – передать
мудрость, накопленную веками – своим потомкам. Наш родной язык как
хлебосольный
хозяин
радушно
распахивает
двери
перед
языками
других
национальностей,
обогащаясь
в
свою
очередь
словами
и
выражениями.
Ничто на свете не связано с человеком так прочно как язык. Нет на свете
лучше средства общения. Чем лучше ты владеешь родным языком, а также
другими языками, тем больше у тебя права называться человеком.
1 укучы:Энҗе Мөэминова
Туган телем
Дөньяда иң-иң матур ил,
Ул – минем туган илем.
Дөньяда иң-иң матур тел,
Ул – минем туган телем.
«Балам!» — диеп туган телдә
Эндәшә миңа әткәм.
«Әнием!» — дип, әнкәемә
Мин туган телдә әйтәм.
Туган телемдә сөйләшеп,
Яшим мин туган илдә.
“Туган ил” сүзне дә
Әйтәм мин туган телдә.
Иң изге хисләремне мин
Туган илдә.аңлатам.
Шуңа күрә туган телне
Хөрмәтлим мин, яратам.
2 укучы:СТИХ на русском языке
Родной язык. Он впитан с молоком.
Звучит как музыка, нам сердце услаждая
В международный день родного языка
На языке родном тебе мы пожелаем:
Люби язык, храни на день и на века!
Не забывай мелодию родного языка.
3 укучы:
Үз ана телем- минем өчен матур, иң тәмле тел,
Үз телем – үз әйберем булган өчен ярата күңел.
Шул ана теле белән мин максатымны аңлатам,
Шул ана теле белән “бала” диләр ата-анам.
1 ведущий
Туган җирем – Идел буе,
Һәркемнең бар туган иле
Туган җирем кебек назлы,
Җырдай моңлы татар теле.
(“Мин яратам, сине,Татарстан” җыры)
1
ведущий
Һәр халыкның туган теле – аның мәдәнияте, тарихи көзгесе.
Шуңа да телебез сафлыгы, матурлыгы, аһәңлелеге өчен барыбызга да армый-
талмый көрәшергә, эшләргә кирәк.
2
ведущий
Говоря
каждый
на
своем
родном
языке,
гражданин
мира
привносит в него что – то свое, собственное, но всегда нужное и полезное.
1 ведущий
Потрогать, увидеть язык нельзя. Но однако, он все-таки есть!
Исчезнет он- и мы попросту перестанем понимать друг друга. Язык- это
слово, а слова, положенные на музыку становятся песней.
2 ведущий
У каждого
из народов нашего края есть свои замечательные
танцы, они связаны с его культурой и бытом, Танцы- воплощение души
народа, его национальных традиций.
(Рус халык биюе)
1 ведущий
: Һәрберебез төрле, төрле милләттән булуга карамастан,барыбыз
да ямьле, гүзәл Татарстан җирендә яшибез. Татарстаныбыз көннән көн үсә,
яңара.Барлык милләтләр дә үзара тату яшиләр.Барыбыз да исәнлек саулык,
бәхеттә, шатлыкта, татулыкта яшәргә насыйп булсын.
( “Туган тел” җыры бергәләп башкарыла)
А.С.Пушкин исемендәге 9 нчы лицей
“Туган телем – иркә гөлем ” дип аталган
Халыкара туган тел көненә багышланган шигъри-музыкаль кичә
Башкарды:татар теле һәм әдәбияты укытучысы
Гильфанова Алсу Камиловна
ЯшелҮзән -2014
Халыкара туган телләр көне
Максат.
1)Укучыларда туган телебезгә карата мәхәббәт тәрбияләү.
2)Туган телнең сафлыгын,матурлыгын, дөнья телләре арасында тоткан урынын ачыклау.
Маша: Әйдә барыйк инде, аю?
Аю:кая барабыз соң?
Маша: Телләр көненә барабыз
Аю:Әй, бармыйм,ла.
Маша: ну,барыйк,дим әй.
Аю:Маша,нәрсә,соң ул телләр көне.
Маша:шуны белмисеңме?
Аю:юк белмим,нәрсә соң ул тел?
Маша: и аюю, менә бит ул тел (телен күрсәтә). Балалар ә сез телнең нәрсә икәнен беләсезме?
(балалар җавап бирәләр)
Алып баручы: Маша һәм аю менә безнең кичәбезне карап китегез әле. (Маша белән аю утыралар).
Балалар телләр турында мәкальләр сөйлиләр.
1.Анам биргән туган тел,
Атам биргән корал тел.
2.Иң татлы тел — туган тел,
Анаң сөйләп торган тел.
3.Тел — ананың баласына иң кадерле бүләге.
4.Тел күңелнең көзгесе.
5.Телләр белгән — илләр белгән.
6.Туган илем — иркә гөлем,
Киңдер сиңа күңел түрем.
7. Туган телем — үз телем,
Туган илем — үз көнем.
Хөрмәтле укытучылар,укучылар без сезнең белән бүген Халыкара туган телләр көненә җыелдык.
21 нче февральдә кешелек дөньясы ЮНЕСКО инициативасы белән Халыкара телләр көнен билгеләп үтә. Дөньяда 7000 гә якын тел бар. Шуларның 83е киң таралган. Ә 383 тел бөтенләй юкка чыгарга мөмкин. Шуңа да туган телебезне саклау бүген безнең алда торган иң зур бурычларның берсе. Чөнки телебез бетсә,татар дигән милләт тә бетәчәк. Туган телебезне, милләтебезне саклау -безнең бурычыбыз. Туган телгә бер генә көн түгел, бөтен гомер бирелергә тиеш. Безнең тел үле тел түгел ул.Ул-яшәү теле.Без шул телдә уйларга,аңларга,аралашырга тиешбез.
Туган тел –ул безнең балачагыбыз,гаиләбез,җәмгыятьтәге беренче аралашу телебез.Шуңа да саклыйк,хөрмәт итик ,чит сүзләр белән буямыйк аны.Сүзең алтын сүзле тел.
Син – татар баласы диеп,
Сайрап торган изге тел!
Татарның бар – татар теле,
Урысның бар – рус теле,
Һәркайсының үз анасы,
Һәркайсының үз теле.
Без, татар халкы өчен, нинди зур бәхет – үзебезнең газиз туган телебез бәйрәмен елына ике тапкыр билгеләп үтәбез. Берсе аның мәшһүр Тукаебызның туган көнендә булса, икенчесе февраль аенда – ЮНЕСКО тарафыннан игълан ителгән халыкара Туган тел көнендә.
…Туган телемдә аңлашам
Үткән, бүгенгем белән.
“Әлифба”мны дога итеп,
Укыймын күңелемнән.
1 нче укучы.
И туган тел!
Сине Әнкә итеп
Йөрәгендә саклый бу халык.
Таралган ул…
Әгәр син булмасаң,
Бетәр иде күптән югалып.
Югалмадың,
Югалтмадың безне-
Халык исән калган син барга.
Бу дөньяга күзебезне ачтың,
Хакыбыз юк кабат йомарга. (Р.Әхмәтҗанов)
(М.Гафури).
4 нче укучы.
И минем җандай кадерлем,
И җылы, тере телем!
Кайгылар теле түгел син,
Шатлыгым теле бүген.
(Х.Туфан).
Нинди таныш моңлы көй бу?
Тукай җыры – «Туган тел”.
Истән бер дә чыкмый торган
Халык көе – «Туган тел”.
“Туган тел “җыры башкарыла.
Туган җирең Идел буе,
Һәр телнең бар туган иле.
Туган җирең кебек назлы,
Җырдай моңлы татар теле.
Халык кебек уңган да син,
Хезмәттә син көне-төне.
Ир-егетләрдәй дәртле,
Гайрәтле син,татар теле!
(Н.Нәҗми). Дөньяда иң-иң матур ил-
Ул минем туган ил.
Дөньяда иң-иң матур тел-
Ул минем туган телем.
2 нче укучы.
“Балам”,- диеп, туган телдә
Эндәшә миңа әткәм.
“Әнкәм”,- диеп, әниемә
Мин туган телдә дәшәм.
Күкрәк сөтедәй саф ана телен
Әйләндермә мама теленә.
Ни урысча, ни татарча белмәс
Имгәтелгән буын тилерә.
Җыр “Кояшлы ил ”
3 нче укучы.
Туган телдә сөйләшеп
Яшим мин туган илдә.
Туган ил дигән сүзне дә
Әйтәм мин туган телдә.
4 нче укучы.
Иң изге хисләремне мин
Туган телдә аңлатам.
Шуңа күрә туган телне
Хөрмәтлим мин,яратам.
6 нчы укучы .
“Туган тел”
Тел ачылгач , үз телеңдә әйтә алсаң”әни”дип,
Тел ачылгач , үз телеңдә әйтә алсаң “әти” дип.
Күзләреңә яшьләр тыгылмас,
Туган телең әле бу булмас.
Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң “Әни” дип,
Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң “Әти” дип.
Күзләреңә яшьләр тыгылыр
Туган телең әнә шул булыр.
9 нчы укучы.
Туган тел ул
Ничә гасыр
Бездән элек туган тел.
Безгә кирәк булачагын
Алдан белеп туган тел.
Туган тел ул.
Тумышыннан
Безгә кирәк булган тел.
Ызгыш-низаг өчен түгел,
Иҗат өчен туган тел.
Туган тел ул .
Бездән соң да
Яшәр өчен туган тел.
Бүгенгедән киләчәккә
Дәшәр өчен туган тел.(З.Насыйбуллин).
Алып баручы.Безнең татар халкы элек-электән күмәк уеннар, ярышларда катнашырга яраткан.Әйдәгез, без дә сезнең белән уйнап алыйк.
“Ак калач”,”Кәрия-Зәкәрия” уеннарын уйнала.
1 нче укучы.
Без — татарлар!
Татар исемен без
Горур йөртә торган бер халык.
Без — татарлар!
Шулай диеп белә
Безне бөтен дөнья,бар халык.
Без- татарлар!
Шушы исем белән
Җирде яшәү үзе бер бәхет.
Без — татарлар!
Яшибез без җирдә
Бар халыклар белән гөрләшеп.
4 нче укучы.
. Бабаларым мулла булган
Әбиләрем – абыстай.
Коръәннәре кулында булган
Алларында – алтын ай.
Әнием дә татар кызы.
Әтием – татар улы.
Шулай булгач,үземдә дә
Минем татарлык тулы.
Татарлыгым – горурлыгым,
Йолдызның иң ачыгы,
Көннең иң нурлы кояшы,
Иртәнең иң саф чыгы…
Татарлыгыңнан кимсенмә,
Бүтәннәрне кимсетмә!
Татар булып калсаң гына
Газиз милләтең бетмәс!
10 нчы укучы.
Ул булганда адашмабыз,
Юлым туры, нурлы көнем.
Күз карасы кебек саклыйм
Анам телен,татар телен! (И.Гыйләҗев)
Җыр«Мин яратам сине Татарстан”.
Адрес публикации: https://www.prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/32432-tugan-telemirk-glem
Казанская школа № 172 для детей с ОВЗ
Тифлопедагог, педагог-библиотекарь Низамиева С.Р.
СЦЕНАРИЙ
школьного внеклассного мероприятия, посвященного Дню родного языка
« Родной язык — душа народа »
« Туган телем – иркэ голем »
Цель: Познакомить детей с «Международным днем родного языка». Вызвать интерес учащихся к изучению и сохранению родного языка.
Задачи: развивать толерантность к людям разных национальностей; дать понятие, что такое родной язык и почему его называют родным; способствовать развитию устной речи учащихся, воспитать уважение к культуре и традициям своего народа и народов, проживающих в Татарстане.
Оборудование: мультимедийное оборудование, музыкальное сопровождение.
2017 год
Исәнмесез, кадерле кунаклар! Исәнмесез, балалар!
Бәйрәмебезне туган тел хакында сөйләп башлыйк әле. Туган тел!
Барыбыз өчен дә газиз,кадерле бу сүз.” И туган тел, и матур тел –
әткәм — әнкәмнең теле!” – дип әйткән безнең бөек шагыйребез Тукай. Әйе, телебез ачылгач та: “Әти”, дибез, “әни”, дибез.
— Добрый день, ребята.
Сегодняшняя наша встреча посвящена родному языку.
По решению Организации Объединенных наций с 2000 года отмечается Международный день родного языка. Цель этой акции — это сохранение богатства родного языка.
С первых дней своей жизни человек слышит речь близких ему людей — мамы, папы, бабушки. Еще не зная слов, ребенок по звукам голосов узнает близких и дорогих ему людей. Спустя год или чуть больше, он сам слово за словом начинает повторять то, что говорят вокруг него люди. Так постепенно малыш начинает овладевать речью.
— Эйдәгез, милләтебезнең бөек шагыйре Зөлфәтнең
бик тә тирән мәгънәле, бик тә хикмәтле шигырен искә төшереп үтик әле…
1 ученик Золфэт “Туган тел”
Тел ачылгач, үз телеңдә әйтә алсаң “Әни!” дип,
Тел ачылгач, үз телеңдә әйтә алсаң”Әти!” дип –
Күзләреңә яшьләр тыгылмас,
Туган телең әле бу булмас.
Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң “Әни!” дип,
Соң минутта үз телеңдә әйтә алсаң”Әти!” дип –
Күзләреңә яшьләр тыгылыр,
Туган телең әнә шул булыр!
2 ученик
Константин Бальмонт
Язык,великолепный наш язык.Речное и степное в нём раздолье,В нём клёкоты орла и волчий рык,Напев, и звон, и ладан богомолья.
В нёмворкованье голубя весной,Взлёт жаворонка к солнцу — выше, выше.Берёзовая роща. Свет сквозной.Небесный дождь, просыпанный по крыше…
21 нче февраль – туган тел көне. Күбегез
өчен туган тел – рус теле. Без сезнең белән татар телен өйрәнәбез,
чөнки Татарстанда яшибез. Татарстанда ике дәүләт теле бар: татар
теле һәм рус теле.
21 февраля – день родного языка. Для некоторых из вас родной язык – русский, а для некоторых – татарский. Мы с вами изучаем и русский, и татарский язык, потому что живём в республике Татарстан. Татарский язык наравне с русским языком является государственным языком нашей республики.
Магнитофон язмасында Татарстан һәм Рәсәй гимны яңгырый.
Татар шагыйре Әхмәт Ерикей язган:
3 ученик
“Заман миңа “ югарыга мен” дип,
Ике канат биреп үстерде.
Канатымның берсе – татар теле,
Икенчесе – бөек рус теле…”
“Мне два крыла вручила не природа,
На них парю я каждый час и миг.
Одно – язык татарского народа,
Второе – русский пламенный язык.”Ә икенче шагыйрь Шәйхи Маннур мондый сузләр
язган:
4 ученик
“Татарча да яхшы бел,
Урысча да яхшы бел.
Икесе дә безнең өчен
Иң кирәкле, затлы тел.
Татарчасы – туган тел,
Безгә газиз булган тел.
Атаң – анаң, әби – бабаң
Сине сөя торган тел.
Бу телдә рух байлыгың
Һәм йөрәк кайнарлыгың,
Җырлаган бу телдә безгә
Сөекле Тукай моңын.”
Тел кешене дус итә,
Бер – беренә беркетә.
Бел, балам, син рус телен
Һәм онытма үз телең!
5 ученик
О мой родной святой язык! Тебя я знаю наизусть!К тебе с рождения привык — хоть в сердце радость или грусть,На нем я с другом говорю, на нем отпор я дам врагу…Как хлеб святой, его люблю и, как умею, берегу. Швецова Елена
Туган тел – иң матур, иң якын, иң газиз тел ул.
Бу телдә безнең әти — әниләребез , әби – бабаларыбыз сөйләшә.
Әниләребез, әбиләребез безгә бишектә чакта ук туган телдә
җырлар җырлаганнар,әкиятләр сөйләгәннәр.
Бөек татар шагыйре Г. Тукайның “Туган тел “ шигырен барыбыз да
бик яхшы беләбез.
Все мы знаем великого татарского поэта Г.Тукая. И его замечательное стихотворение «Родной язык»
6 ученик
ТУГАН ТЕЛ.
И туган тел, и матур тел, Аннары төннәр буе
Әткәм-әнкәмнең теле!Әбкәм хикәят сөйләгән.
Дөньяда күп нәрсә белдемИ туган тел! Һәрвакытта
Син туган тел аркылы.Ярдәмең берлән синең,
Иң элек бу тел беләнКечкенәдән аңлашылган
Әнкәм бишектә көйләгән, Шатлыгым, кайгым минем
Габдулла Тукай.
7 ученик
Родной язык.
Родной язык — святой язык, отца и матери язык,Как ты прекрасен! Целый мир в твоем богатстве я постиг!Качая — колыбель, тебя мне в песне открывала мать,А сказки бабушки потом я научился понимать.Родной язык, родной язык, с тобою смело шел я вдаль,ты радость возвышал мою, ты просветлял мою печаль.Родной язык, с тобой вдвоем я в первый раз молил творца:
— О боже, мать мою прости, прости меня, прости отца.
Могуч и прекрасен родной язык. Давайте послушаем, что писали о нем выдающиеся русские писатели. «Русский язык – настоящий, сильный, где нужно –строгий, серьезный, где нужно – страстный, где нужно – бойкий и живой» — так писал о нем Лев Николаевич Толстой.
А Константин Паустовский писал: «Истинная любовь к своей стране немыслима без любви к своему языку».
8 ученик
Швецова Елена
Русский язык
Начать бы нам издалека
Про смысл родного языка.
Ведь русский – наш родной язык –
Меняться издавна привык.
За чистый образ языка
Борьба бывала нелегка:
Порой менялся смысл в словах.
Слова влияли на дела,
А дел великих вечный крик
Слова питали, как родник.
9 ученик
Роберт Миннуллин “ Туган тел.”
«И туган тел» —
Иң әйбәт шигырь!
«Туган тел»-
Иң әйбәт җыр!
«Туган тел» —
Иң әйбәт китап!
«Туган тел» —
Иң әйбәт тел!
Туган тел әйбәт булганга,
Шигыре дә,
Китабы да,
Җыры да –
Иң әйбәттер.
Халык иҗаты аша телебезнең байлыгын, матурлыгын күрәбез, туган телебезне яратабыз, зурлыйбыз, аңа сокланып карыйбыз.
Через народное творчество мы видим богатство, красоту языка, любим родной язык, смотрим на него с восхищением.
Телләр белү милләт ара дуслык урнаштыруга да зур йогынты ясый. Шуңа күрә балаларга дустыңның телен дә,аларның мәдәниятен дә үз туган телеңне, мәдәниятеңне яраткан кебек якын итәргә,хөрмәтли белергә кирәк.
Татарстан является одной из самых многонациональных территорий России — представители свыше 115 национальностей проживают на территории республики: татары, русские, чуваши, удмурты, украинцы, мордва, марийцы, башкиры и многие другие.
Родная речь сегодня, как никогда, нуждается в сохранении и всестороннем изучении.
Необходимо собирать и беречь веками накопленные сокровища национальной вежливости. Это нужно для того, чтобы помнить и понимать речевую культуру наших предков, чтобы не утратить, может быть, самое главное — доброе слово.
Хәзерге заманда халыкларга үзара аралашып яшәү
хас.Шуңа күрә икетеллелек, күптеллелек тә үсте,
алга китте.Хәзерге көндә безнең тормышта татар –
— рус икетеллелеге киң таралды.
10 ученик
Туган телем күп еллардан бирле
Чәчәк ата йөрәк түрендә.
“Әнкәй” дигән иң беренче сүзне
Мин әйткәнмен татар телендә.
Газиз телем гасыр дингезләрен
Кикә — кичә килгән ерактан.
Шушы телдә,бәхет теләп илгә,
Җырларымны миргә яңгыратам.
Туган оясыннан аерылган кош
Канатына мәңге ял тапмый.
Туган телен яратмаган кеше
Башкаларның телен яратмый.
11 ученик
Бер песи ялгыз яшәгән,
Үзе генә уйнаган.
Бер үзе генә ашаган
Һәм кояшта йоклаган.
Один котёнок в доме жил,
Ни с кем котенок не дружил.
Один из миски кашу ел,
Один на солнышке сидел.
Бар иде бер әбәкәйнең
Ике бик шаян казы,
Берсе соры, берсе ак тыр,
Ике бик шаян казы.
Жили у бабуси
Два весёлых гуся,
Один серый, другой белый,
Два весёлых гуся.
Татар һәм рус телләре мәкальләргә дә бик бай.
Татарский и русский языки также очень богаты пословицами.
Без дә мәкальләр өйрәндек.
“Иң татлы тел – туган тел.
Анам сөйләп торган тел.”
“Теле татлының дусты күп була.”
(Чөнки ягымлы сөйләшкән кешене
бар да ярата,аның дуслары да күп була.)
— Пословицы – крылатая мудрость народа. Они учат, каким должен быть человек в труде, в любви и дружбе, в отношениях с другими людьми.
-Ребята, давайте поиграем в игру «Закончи пословицу» :1)Не спеши языком, торопись делом.
2)Сделай дело – гуляй смело.
3)Ученье – свет, неученье- тьма
4)Куй железо, пока горячо
5)С кем поведёшься – от того и наберёшься.
6)Делу время, потехе – час.
7)Труд человека кормит, а лень портит.
8)Кто много говорит, тот мало делает.
9)Повторенье – мать ученья.
10)Тот никогда не ошибается, кто ничего не делает.
-А знаете ли вы пословицы про доброе слово, про родную речь?
Хороша веревка длинная, а речь короткая.
Хорошую речь приятно слушать.
Хорошая речь слаще меда.
Умей сказать, умей и смолчать.
Хлеб-соль кушай, а умные речи слушай.
Доброе слово и кошке приятно.
Доброе слово человеку, что дождь в засуху.
Правдивое слово — как лекарство: горько, зато излечивает.
Доброе слово дом построит, а злое разрушит.
Пулей попадешь в одного, а метким словом — в тысячу.
— Ребята, отгадайте загадки.
Загадки
Я один говорил,
Это был монолог.
Собеседник вступил,
Стала речь —… (диалог)
Тридцать три подружки
Школьницы-девчушки.
Друг за другом встанут,
Все слова составят. (Буквы)
Если слог мы выделяем
При его прочтении,
Палочкой обозначаем
Сверху… (ударение)
Слова одной и той же части речи.
Но разное значение у них.
Скажу я «трусость»,
Ты ответишь — «храбрость»,
Скажу я «грусть»,
А ты в ответ мне — «радость». (Антонимы)
Говорит она беззвучно,
А понятно и нескучно.
Ты беседуй чаще с ней —
Станешь вчетверо умней.
Книга
На снежном склоне Чёрные кони. Стоят в ряд, С нами говорят. (Буквы.)Русской речи государьПо прозванию …(Словарь.)Всему название дано -И зверю, и предмету,Вещей вокруг полным-полно,А безымянных — нет!И всё, что может видеть глаз, -Над нами и под нами, -И всё, что в памяти у нас, -Означено…(Словами.)
1 ученик
Туган җирем – Идел буе.
Һәр телнең бар туган иле.
Туган җирем кебек назлы
Җырдай моңлы татар теле.
2 ученик
Желаем всем в любой стране
Не забывать о языке:
Чем чище станем говорить,
Тем легче будет в мире жить.
Кадерле балалар! Шуның белән кичәбез тәмам.
Сезнең һәммәгезгә дә актив катнашканыгыз өчен
рәхмәт.Исән булыгыз, туган телегезне, туган җирегезне хөрмәт итегез, онытмагыз, Татарстаныбызның лаеклы уллары һәм кызлары
булып үсегез.
— На этом наша встреча завершена. Мы благодарим всех наших гостей и добрых друзей! До новых встреч!
Тема: Туган телем – иркә гөлем
Укытучы. Хәерле көн, кадерле балалар, хөрмәтле кунаклар! Без бүген туган җиребезгә, туган телебезгә багышланган кичәгә җыелдык. Һәр кешенең иле бер генә булган кебек, туган теле дә бер генә.
Туган тел… Һәркем өчен дә газиз сүз бу. Чөнки иң кадерле, бер нәрсә белән дә алыштырылмый торган “әни”, “әти”, “әби”, “бабай” сүзләрен башлап туган телдә әйтәбез.
Беренче укучы. Кешенең бөтен тормышы тел белән бәйле. Туганнан алып, соңгы сулышына кадәр, тел һәм сүз – кешенең аерылгысыз юлдашы. Безнең туган телебез – татар теле, зур тарихлы, бай, җырлы, моңлы тел ул.
Икенче укучы. Г. Гыйльманов, “Мин татар малае”
Чатнатып сөйләшәм
Үз ана телемдә.
Оялмыйм, курыкмыйм,
Мин бит үз илемдә!
Башымда – чигүле,
Каюлы түбәтәй.
Догалар укырга
Өйрәтә дәү әтәй
Тәүфыйклы булырга
Кирәген беләм мин.
Чын татар малае
Йөрәгем белән мин.
Өченче укучы. Рафис Корбанов, “Туган ил”
“Әткәм”, “әнкәм” сүзе белән
Ачылган телем минем.
Син бирдең миңа ышаныч
Кичкәндә белем илен.
Ата-бабамнар үткәнен
Белдем мин синең аша.
Башка телләрең эченә
Кердем мин синең аша.