Тукай безнен кунеллэрдэ сценарий

“Г.Тукай- безнен күңелләрдә»

                                                          Зурлар төркеме өчен сценарий

Чури-Бураш «Алтын-Балык» балалар бакчасы тәрбиячесе Баһаутдинова Гөлия Рашат кызы

Максат: мәктәпкәчә яшьтәге балаларда Габдулла Тукайның әсәрләренә, татар теленә, туган теленә, мәдәниятенә, сәнгатенә, гореф-гадәтенә мәхәббәт тәрбияләү.

Алып баручы: Язның иң матур бер көнендә, карлар эреп, бозлар агып киткәч, агач һәм куакларда хуш исле бөреләр уянган чакта яраткан шагыйребез Габдулла Тукай туган. Һәр елны бакчабызда сөекле шагыйребез иҗатына багышлап әдәби кичәләр уздырыла.  

     Г. Тукай дөньяда бары тик 27 ел гына яшәгән, бары 8 ел гына иҗат иткән. Шулай булса да, ул гаять зур, бәя биреп бетерә алмаслык рухи байлык калдырган. Аның тормышы һәм иҗаты – халкыбыз тарихында иң якты, иң изге сәхифәләрнең берсе.

     Г. Тукай безгә бик зур байлык – шигырьләр, җырлар, әкиятләр, хикәяләр язып калдырган. Аның балачагы бик авыр булган, ул кечкенәдән ятим калып, төрле гаиләләрдә тәрбияләнеп үскән. Ул яшәгән урыннарны гына күздән кичерсәң дә, дистәгә якынлаша: Кушлавыч, Өчиле, Сосна, Кырлай, Җаек…

Азилә.    Тукай туган ямьле яз аенда

                Кырлай дигән татар авылында.

                Моңлы җыры, үткен сүзе белән

                Ул дөньяга шуннан танылган.

Марьям.  Туган телен җырга салган Тукай

                 Телебезне бик тә яраткан.

                “Шүрәле”не, “Су анасы”н укып,

                  Күпме бала күңелен яңарткан.

Рәзил.   Телсез идек -Тукай безне телле итте,

               Җырсыз идек – Тукай безне җырлы итте.

“Бәйрәм бүген” җыры

1. Бар күңеллелек бөтен дөньяда,

    Бар бер ямь бүген!

    Нәрсәдән бу? Мин беләм:

    Бәйрәм бүген, бәйрәм бүген.

2. Яр башында тыңладым мин

    Бер суның дулкыннарын.

    Сөйләшәләр үзара:

    Бәйрәм бүген, бәйрәм бүген.

3. Арттыра, күрдем, кояш, гадәттәгедән балкуын

Ул киенгәндер дидем: бәйрәм бүген, бәйрәм бүген.

Язилә.    Әйләнәдә гөлләр,

                Тормыш якты!

                Бәйрәм хисе бүген күңелдә!

               Туган көнең белән! – диләр,

               Горурланып һәркем бу көндә.

Эльгина.   Җаны барның җирдә җыры булыр,

                   Бәйрәмнәре булыр мәңгегә.

                  Без бәхетле, без шагыйрьле халык,

                  Без Тукайлы халык мәңгегә.

Җыр “Тукай абый” З.Туфайлова

Әле укый белмәсәк тә,

“Туган телне” җырлыйбыз

Бу – Тукай абый бүләге,

Иң гүзәл җыр дибез.

И туган тел, и матур тел!

Әкиятләр сөйләп, тыңлап,

Телләребез ачыла.

“Су анасы”, “Шүрәлеләр” –

Безнең дуслар барсы да.

И туган тел, и матур тел!

Алып баручы. Әйе, сөекле Тукаебызны без беркайчан да истән чыгармыйбыз. Аны яратабыз, зурлыйбыз. Шигырьләрен, әкиятләрен укып яшәргә өйрәнәбез.

“Күбәләкләр” биюе

 “Бала белән күбәләк” шигыре

Әйт әле, Күбәләк,

Сөйләшик бергәләп:

Бу кадәр куп очып

Армыйсың син ничек?

Ничек соң тормышың?

Ничек көн күрмешең?

Сөйләп бирче тезеп,

Табаламсың ризык?

Мин торам кырларда,

Болында, урманда;

Уйныймын, очамын

Якты көн булганда.

Иркәли һәм сөя

Кояшның яктысы;

Аш буладыр миңа

Чәчәкләр хуш исе.

Тик гомрем бик кыска:

Бары бер көн генә,—

Бул яхшы, рәнҗетмә

Һәм тимә син миңа!

Алып баручы. Менә, балалар, күбәләкләрне рәнҗетергә ярамый, аларның гомерләре бик кыска бит.

(Ф. Яруллинның “Шүрәле” музыкасы астында залга Шүрәле керә.)

Шүрәле: Исәнмесез, балалар. Сез мине таныдыгызмы?

Балалар: Әйе, син бит Шүрәле.

Шүрәле: Казан артындагы бер урманнан

Тукай мине табып танытты.

Бүген мине күпме кеше белә,

Күпме бала мине яратты.

Былтыр кысып китте бармагымны

Тик аңарга үпкәм юк күптән.

Үзем зарар салмак идем аңа,

Начар гамәл кылмам мин бүтән.

Балалар, минем уйныйсым килә, әйдәгез кети-кети уйныйбыз.

Алып баручы: Тукта әле, Шүрәле, бәйрәм вакытында нинди кети-кети уйнау ул. Балаларны тыңлап кара әле син, безнең балалар синең турында җыр беләләр.

Шүрәле: Кызык!!!!!!! Кая тыңлап карыйм.

“Шүрәле” җыры.

Безнең Тукай бәйрәменә

Килгән икән Шүрәле.

Бәйрәмне безнең бозмакчы

Кыланышын күр әле.

Кушымта

Шүрәле, Шүрәле,

Шүрәлене күр әле.

Кети, кети уйныйк диеп

Торган була бит әле. (2 тапкыр)

Олы бәйрәм хөрмәтенә

Усаллыкны киметкән.

Гафу итәрбез, Шүрәле,

Дуслар белән биесәң.

Кушымта шул ук.

Әкияттән чыктыңмы син?

Урманнан киләсеңме?

Әгәр булсаң чын шүрәле

Кытыклап кара безне.

Кушымта шул ук.

Шүрәле: Ай-яй бигрәк матур җырлыйлар. Карагыз әле, анда тагын кемдер килә, Былтыр булмасын тагы, мин качыйм.

Алып баручы. Курыкма, Шүрәле дус, Акбай ул, ул да бәйрәм икәнен ишетеп, шуңа килеп җиткәндер.

(Мәтәлчек атып Акбай керә, аның артыннан малай)

Г.Тукай “Кызыклы шәкерт” шигыре.

Малай. Әйдәле, Акбай! Өйрән син, арт аягың берлә тор;
Аума, аума!  Туп-туры тор, төз утыр, яхшы утыр!

Маэмай. Ник газаплыйсың болай син, мин әле бик кечкенә;
Мин туганга тик ике айлап булыр йә өч кенә.
Юк, кирәкми, мин өйрәнмим, минем уйныйсым килә;
Шул болыннарда ятасым, шунда ауныйсым килә.

Малай. Ах, җүләр маэмай! Тырыш яшьләй, зурайгач җайсыз ул:
Картаеп каткач буыннар — эш белү уңгайсыз ул!

Алып баручы: Балалар, һәр нәрсәнең үз вакыты бар. Әйтәләр бит, “Калган эшкә кар ява”, – дип. Кечкенәдән өйрәнергә кирәк һәр эшкә, аннан соң булырга мөмкин. Ә безнең балалар һәр эшне вакытында башкара.

“Татар халык биюе”

Алып баручы: Ә менә хәзер, Шүрәле, безгә уйнасак та була. Әйдә, Шүрәле, “Кети-кети” уенын уйнамыйбыз, ә безнең яраткан “Ачык авыз” уенын уйныйбыз.

Шүрәле: Әйдәгез, әйдә, мин дә бу уенны беләм! Бергәләп уйныйк!

Уен “Ачык авыз”

Балалар аллы-артлы парлашып түгәрәк ясап басалар. Бер кеше парсыз кала. Ул уртада басып тора. Гармунчы бию көе уйный башлый. Шул вакытта эчке якта торган укучылар түгәрәк ясап җитәкләшәләр һәм бию көенә әйләнәләр. Шулай бераз әйләнгәннән соң, көй кинәт кенә туктала һәм эчке яктагылар тышкы якта басып калган кешеләр белән парланалар. Бер кеше тагын парсыз кала. Шул кешегә җәза бирелә.

Әмир.   Шүрәлеләр яшәгәнгә

              Ышанмый кемнәр генә.

              Су анасы әкият сөйли

             Серле җәй төннәрендә.

Алып баручы: Әле генә искә төшерә идек, әллә ишетте дә инде, дуслар. Нишлибез, әнә Су анасы үзе дә килә анда.

Су анасы керә. (Як-ягына карана, нидер эзли)

Шүрәле: Әй, син, Су анасы! Ни эшлисен? Ни эзлисең анда? Кил бирегә. Утырыйк, сөйләшик бераз.

Су анасы: Юк, юк. Вакытым юк синең белән утырырга. Чәчләремне тарарга тарагымны эзлисем бар.

Шүрәле: Мин монда килгәндә бер тарак таптым. Синеке түгелме ул? (Күрсәтә)

Су анасы: Минем тарак, минем алтын тарак. Рәхмәт, Шүрәле. Ярар, киттем әле мин.

Шүрәле: Кая ашыгасын син, Су анасы?

Су анасы: Бәйрәмгә барасым бар.

Шүрәле: Ник монда да бәйрәм бит.

Су анасы: Ә ник алайса мин дөрес килдеммени? Тукай бәйрәменә эләктемме?

Алып баручы: Дөрес килдең, Су анасы, бик дөрес.

Су анасы: Рәхәтләнеп шигырьләр тыңлар идем мин алайса.

Алып баручы: Безнең балалар күп шигырләр беләләр, тыңлап кара.

Су анасы: Бик шатланып. Әйдә, Шүрәле, икәү бергә тыңлыйбыз.

(Су анасы белән Шүрәле балаларның шигырьләрен тыңларга утырылар)

Азилә.   Әле укый белмәсәк тә

            “Туган телне” җырлыйбыз.

             Бу Тукай абый бүләге –

             Иң гүзәл бер җыр дибез.

Алып баручы. Балалар, мин сезгә әйтеп киткән идем бит, Г.Тукайга бик күп авылларда яшәргә туры килгән дип. Дөрестән дә, ул авылларның барысын да яраткан. Мөгаен, шуңа күрә дә “Безнең авыл” дигән бик матур җыр язгандыр. Әйдәгез, бергәләшеп шул җырны тыңлап китик.

 Туган авыл.

Тау башына салынгандыр безнең авыл,
Бер чишмә бар, якын безнең авылга ул;
Авылыбызның ямен, суы тәмен беләм,
Шуңар күрә сөям җаным-тәнем белән.

Истән чыкмый монда минем күргәннәрем,
Шатлык белән уйнап гомер сөргәннәрем;
Абый белән бергәләшеп, кара җирне
Сука белән ертып-ертып йөргәннәрем.

Бу дөньяда, бәлки, күп-күп эшләр күрем,
Билгесездер — кая ташлар бу тәкъдирем;
Кая барсам, кайда торсам, нишләсәм дә,
Хәтеремдә мәңге калыр туган җирем.

Шүрәле: Ай-яй бигрәк матур җырлыйсыз. Балалар, ә сезнең арада тапкырлар бармы? Сез табышмаклар яратасызмы?

Балалар: Әйе, яратабыз.

Шүрәле:

Лампа түгел – яктырта

Мич түгел – җылыта. (Кояш)

Сикереп төшә,

Бозны тишә. (Тамчы)

Ишегалдында таш була,

Өйгә керсә су була. (Боз)

(Шул вакытта кәҗә белән сарык, аркаларына капчык асып, залга керәләр һәм зал буенча сөйләшеп йөриләр)

Сарык: Карале, кәҗә, нинди матур зал.

Кәҗә: Әйе шул, кара монда күпме халык җыелган.

Сарык: (халыкка карап) Сез нишлисез монда? Нигә җыелдыгыз?

Алып баручы: Ник оныттыгызмени, бүген бит безнең танылган шагыйребез, сезне иҗат иткән Тукайның туган көне.

Кәҗә: (башына сугып) И аңгыралар, ә без бөтенләй онытканбыз.

Сарык: (балаларга карап) Исәнмесез, балалар, сез безне таныдыгызмы соң?

Балалар: Әйе.

Кәҗә: Балалар, без кая эләктек соң? Аңлап бетерә алмыйм.

Алып баручы: Сез “Шатлык” балалар бакчасынада. Алда әйтеп киткәнчә бүген бездә Тукай бәйрәме. Менә балалар да яраткан шагыйребезнең бик күп шигырьләрен өйрәнделәр. Менә сез дә безнең белән бергә аларны тыңлап китегез.

Кәҗә белән сарык: Бик шатланып. (Барып утыралар.) (Балалар шигырьләр сөйлиләр)

Кәҗә: Ай, балалар, бик матур сөйләдегез. Бик күп шигырьләрен беләсез икән. Ә бит, балалар, без дә сезгә буш кул белән килмәдек, ә яраткан уеныбызны алып килдек. (Як-Ягына карана. Читтә утырган сарыкны күреп) Әй, сарык! Нишләп утырасын анда, кил монда….

Сарык: Әйе, тыңлыйм, ни кирәк сиңа, Кәҗә дус?

Кәҗә: Капчыктан уенга дигән әйберләрне алып кил.

Сарык: Әәәә…Хәзер…(Капчыкка барып актырына һәм бүре башы күтәреп килә.)

Кәҗә: Әй, аңгыра сарык, мин бит сина уенга дигән кәләпүшне алып кил дим.

Сарык: (тагы барып актара, капчыктан бүре башларын алып ыргыта) Монда бит кәләпүш юк, бары тик бүре башлары гына..

Кәҗә: Астанрак кара, астанрак.

Сарык: Әәәә, менә менә таптым…(кәләпүшне алып килә)

Татар халык уены “Кәләпүш” (бүре башы, кәләпүш)

Кәләпүш кемдә кала, шул җәза үти.

1 бала – әтәч булып кычкыра.

2 бала – бер аякта йөгереп килә.

3 бала – Тукай шигырен сөйли.

Алып баручы. Гаилә – һәр кеше тормышында иң кадерлеседер, әлбәттә. Г. Тукай иҗатында гаилә бик зур урын алып тора. Безнең һәрберебезне дә кечкенә чакта әниләребез бишек җырлары җырлап йоклаткандыр. Ә хәзер сезнең игътибарга Г. Тукай сүзенә язылган “Бишек җырын” тәкъдим итәбез.

Бишек жыры

Әлли-бәлли итәр бу,

Мәдрәсәгә китәр бу;

Тыршып сабак укыгач,

Галим булып җитәр бу.

Йокла, угълым, йом күзен,

Йом, йом күзең, йолдызым;

Кичтән йокың кала да,

Егълап үтә көндезең.

Әлли-бәлли көйләрем,

Хикәятләр сөйләрем;

Сина теләк теләрем,

Бәхетле бул, диярем.

Гыйззәтем син, кадрем син,

Минем йөрәк бәгърем син;

Куанычым, шатлыгым

Тик син минем, синсең, син!

– Рәхмәт, бик матур итеп җырладыгыз. Киләчәктә дә шушы йолаларыбызны онытмыйча буыннан-буынга җиткерик, бишек җырларын балаларыбызга җырлыйк.

Алып баручы: Балалар, менә әйтегез әле, тырыш укучы булыр өчен, “5” билгеләренә генә уку өчен нинди булырга кирәк?

Балалар. Яхшы укырга, тырыш, эшне вакытында эшләп барырга кирәк.

Алып баручы. Әйе, дөрес, балалар! Менә безгә кунакка килгән малай да шундый тырыш укучы, уңган, булган, өй эшләрен дә вакытында эшләп барган. Әйдәгез, бергәләшеп карап китик.

Эш беткәч уйнарга ярый.

(Өстәл артында малай дәрес хәзерләп утыра, аның янына кояш чыга)

Кояш: И сабый, әйдә тышка, ташла дәресең, күңел ач!

Җитте бит, бик күп тырыштың,

Торма бер җирдә һаман,

Чыкчы тышка, нинди якты,

Нинди шәп заман!

Бала: Тукта, сабыр ит, уйнамыйм,

Уйнасам, дәрсем кала.

Көн озын ич, ул уенның

Мин һаман вакытын табам.

Чыкмыймын тышка уенга,

Булмыйча дәресем тәмам.

Сандугач: Әйдә тышка, куңлең ач!

Җитте бит, бик күп тырыштың,

Торма бер җирдә һаман,

Чыкчы тышка, нинди якты,

Нинди шәп уйнар заман!

Бала: Юк, сөекле сандугачым,

Уйнасам, дәрсем кала.

Туктале, бетсен дәрес,

Әйтмәсәң дә уйнарын,

Син дә сайрарсың матурлап,

Мин авазың тыңлармын!

Алмагач: Әйдә тышка, күңлең ач!

Бик күңелсездер сиңа

Эшкә утырмак Һәрвакыт,

Әйдә, чык син бакчага

Җитте хәзер уйнар вакыт!

Бала: Юк, сөекле алмагачым,

Уйнасам дәрсем кала.

Тукта, сабыр ит аз гына,

И, кадерле Алмагач,

Һич уенда юк кызык,

Дәресем хәзерләп куймагач.

(Кояш, Сандугач, Алмагач бииләр. Бала эшен тәмамлап урамга чыга)

Бала: Әйдә, кем уйный, йә кем чакырды мине?

Тәмам иттем мин дәресемне!

(Кояш елмаеп малайны биергә чакыра, Алмагач аңа кып-кызыл алма бирә, сандугач сайрый. Алар бии-бии кереп китәләр).

Шүрәле: Бик зур рәхмәт. Миңа сезнең бәйрәмегез бик охшады. Мин күп шигырләр тыңладым, Туган телегезне яратасыз, Тукай абыегызны да онытмыйсыз икән.

Су анасы: Рәхмәт, балалар. Мин үземә файдалы әйбер алдым. Җәй көне су буена ял итергә килегез.

Сарык: Балалар, сез бик күп шигырләр, уеннар, җырлар беләсез икән, рәхмәт сезгә.

Кәҗә: Безне әби белән бабай көтәләр, без өйгә кайтып китик. Ә киткәнче сезгә алып килгән күчтәнәчләрне бирергә иде.

Алып баручы: Туктагыз инде, кая ашыгасыз. Әйдәгез башта бергә бергә Г.Тукайның “Туган тел” җырын башкарып китик.

Туган телен җырга салган Тукай,

Бар аһәңен, моңын сыйдырган.

Бүген дә бу җырны, гимн кебек,

Аягүрә басып җырлыйлар.

“Туган тел” җыры башкарыла.

И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле!
Дөньяда күп нәрсә белдем син туган тел аркылы.

Иң элек бу тел белән әнкәм бишектә көйләгән,
Аннары төннәр буе әбкәм хикәят сөйләгән.

И туган тел! Һәрвакытта ярдәмең белән синең,
Кечкенәдән аңлашылган шатлыгым, кайгым минем.

Алып баручы: Шуның белән бәйрәмебез тәмам. Игътибарыгыз өчен рәхмәт. Бу бәйрәмне Гөлнур Айзатуллованың шигырь юллары белән тәмамлыйсым.

Мин бәхетле, әгәр балаларым,

Сөйләсәләр ана телендә.

Кайгыларын, шатлыкларын бергә,

Бүлешсәләр татар телендә.

Тукай яши безнең йөрәкләрдә.

(әдәби – музыкаль кичә)

     Сәхнә артына шагыйрь портреты эленә. Сәхнәнең уң ягына экран беркетелгән. Анда Г.Тукайга багышланган һәм чыгышлар белән туры килеп бара торган презентация күрсәтелә.Залда китапларыннан, укучыларның иҗади эшләреннән күргәзмә ясала. Зал стеналарына “Сәнгатебез күкләрендә- Кояшыбыз, Аебыз, Бар җиһанга күренерлек кадерле Тукаебыз” (И.Юзеев), “Без бәхетле, без шагыйрьле халык, Без Тукайлы халык мәңгегә!” һ.б. плакатлар эленә. Туган тел көе яңгырый.

1 Алып баручы:     Нинди таныш моңлы көй бу?

                                  Тукай җыры- “Туган тел”.

                                   Истән бер дә чыкмый торган

                                   Халык көе “Туган тел”.

-Әйе, балалар, без сөекле Тукаебызны беркайчан да онытмыйбыз, истән чыгармыйбыз. Аны яратабыз, зурлыйбыз. Шигырләрен, әкиятләрен укып яшәргә өйрәнәбез. Бүген дә без сезнең белән бергәләп, Тукай  абыебызның туган көнен билгеләп үтәргә, туган тел бәйрәменә җыелдык.

                “Бәйрәм бүген”җыры астында балалар биеп керәләр.

1 бала. Тукай туган ямьле яз аенда

Кырлай дигән татар авылында.

Моңлы җыры, үткен сүзе белән

Ул дөньяга шуннан танылган.

РиммаТуган телдә сөйләшәбез,

“Туган тел”не җырлыйбыз.

Бу Тукай абый бүләге,

Иң гүзәл бер җыр дибез.

Ралинә:Әкиятләр сөйләп, тыңлап

Телләребез ачыла.

“Су анасы”, “Шүрәле”ләр –

Безнең дуслар барысы да.

Бик еракта балкып яткан

Бер гүзәл апрель таңы,

Бирде сине бу җиһанга

Әй, шагыйрьләр солтаны.

Иделия:Яз килә җиргә, яз килә,

Җыр, шигырь булып.

Тирә-юньне моңга кумеп,

Тукайлы булып.

Камиль:Тукай абый әкиятләрен

Мин бик-бик-бик яратам.

Шигырьләрен һәм җырларын

Беләм мин хәзер яттан.

Тәрбияче: Җаны барның җирдә җыры булыр,

Бәйрәмнәре булыр мәңгегә.

Барсы да:Без бәхетле, без шагыйрьле халык,

Без Тукайлы халык мәңгегә.

Кыз: Әлли-бәлли итәр бу,

Мәдрәсәгә китәр бу;

Тырышып сабак укыгач,

Галим булып җитәр бу.

Йокла угълым, йом күзең,

Йом-йом күзең, йолдызым;

Кичтән йокың кала да,

Егълап үтә көндезең.

Әби тыңлап тора да , кечкенә кызны килеп кочаклап ала.

Әби: И кызым, бигрәкләр матур җырлыйсың! Кайдан өйрәндең, бәбкәм?

Кыз: Әбекәем балалар бакчасында өйрәндек. Анда курчакларыбызны җырлап йоклатабыз. Беләсеңме аны кем язган? Тукай абый!

Әби: Менә, кызым, уйнарга чыгарга да вакыт җитте. Абыең дәресләрен хәзерләп бетердеме әле?( Өстәл янына килеп) Улым, дәресләреңне хәзерләп бетердеңме әле? Бик озак утырдың.

Малай: Булды, әбекәй, булды! Шигыремне дә ятлап бетердем,(китапны ябып әбисенә бирә) карап кына бар әле, әбием, яхшы ятлаганмынмы?( сәхнә уртасына барып, матур итеп баса).

Тау башына салынгандыр безнең авыл,

Бер чишмә бар, якын безнең авылга ул;

Аулыбызныж ямен cуы, тәмен беләм,

Шуңа күрә сөям җаным-тәнем белән,

(кыз кулларын чаба)

Кыз: Абый, абый матур сөйләдең.

Әби: Улым, беләсеңме бу шигырьне дә Тукай абыегыз язган бит.

Малай: Беләм, беләм әбием. “Туган авыл” шигыреннән өзек ул.

Әби: Тукай абыең авылны яраткан. Авылның табигатен, тирә-яктагы матурлыкны тоя- күрә белгән.

Иртә. Дөнья җанлана

Мәшрикъ ягы аллана,

Кояш чыгып, нурлары

Төшеп җиргә ялгана.

Яктыра кала..Урамнар,

Кырлар, якын урманнар,

Таулар, багълар, бакчалар

Нурга гарык булганнар.

Шушы вакыт балалар

Мәктәп таба баралар;

Букчалары артында,

Алар гыйлем рәтендә.

Менә балакайларым ничек матур итеп язган ул.

Малай: Әбием, син дә Тукай шигырьләрен яттан беләсеңмени? Шигырен дә яттан сөйлисең!

Әби(көлеп): Беләм, улым. Аны белмәгән кеше бармыни? Бөек Тукай, шагыйрь Тукай бит ул?! Милләтебезнең йөзек кашы! Карагыз әле нинди матур көн! Рәхәтләнеп уйнап керегез.

(Шулвакыт бабай керә).Бабай: И, балакайларымның эшләре дә беткән икән. Кая җыендыгыз әле болай? Күрәм: кәефләрегез бик шәп, миңа да серен әйтмәссезме?

Малай: Минем өй эшләрем бетте.

Кыз: Мин курчагымны йоклаттым.

Әби (көлә): Ә мин сиңа кышка җон носкилар бәйләп куйдым.

Бабай: Кара боларны! Әмин… ә мин балаларга кышка менә дигән чана ясап куйдым.

Малай һәм кыз: Ура! Бабай, син иң шәп бабайларның берсе!(Бабайны кочаклап алалар).

Бабай: Эш беткәч уйнарга ярый дигәнме әле Тукай бабагыз?

И сабыйлар, эшләгез сез, иң мөкаддәс нәрсә — эш,

Эш агачы һәрвакытта бик юмарт китерер җимеш,- дип тә язган бит әле ул.

Малай (әбигә карап): Менә әбекәй, бабай да Тукай шигырен сөйли. Чыннан да шагыйрьне белмәгән кеше юк икән!

Әби: Тукай телебезне, татар исемен, милләтебезне югары күтәрде.Аны онытырга ярамый!

И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле!

Дөньяда күп нәрсә белдем син туган тел аркылы.

Кыз. Иң элек бу тел белән әнкәм бишектә көйләгән,

Аннары төннәр буе әбкәм хикәят сөйләгән.

Малай. И туган тел! Синдә булган иң элек кылган догам:

Ярлыкагыл, дип, үзем һәм әткәм-әнкәмне, Ходам!

Кыз:Әбием мин бакчадагы чәчәкләремә сулар сибеп керим әле.

Чәчәкләр белән күбәләк биюе.

Кыз: Әйт әле күбәләк, сөйләшик бергәләп

Бу кадәр күп очып, армыйсың син ничек?

Ничек соң тормышың?

Ничек көн күрмешең?

Сөйләп бирче тезеп, табыламы соң ризык?

Күбәләк:Мин торам кырларда,

Болында,урманда

Уйныймын, очамын

Якты көн булганда

Иркәли hәм сөя

Кояшның яктысы

Аш буладыр миңа

Чәчәкләр хуш исе.

Тик гомерем бик кыска:

Бары бер көн генә

Бул яхшы, рәнҗетмә

Һәм тимә син миңа.

Кыз:ЮК,юк курыкма тимим, мин беләм бөҗәкләрне дә,хайваннарны да рәнҗетергә ярамый.Бар ,кубәләк рәхәтләнеп оч.

Булат:Әй ,Акбай,туктәле чапма.

Алар «Кызыклы шәкерт» шигырен башкара

— Әйдәле, Акбай! өйрән син, арт аягың берлә тор;

Аума, аума! туп-туры тор, төз утыр, яхшы утыр!

— Ник газаплыйсың болай син, мин әле бик кечкенә;

Мин туганга тик ике айлап булыр, йә өч кенә.

Юк, кирәкми, мин өйрәнмим, минем уйныйсым килә;

Шул болыннарда ятасым, шунда ауныйсым килә.

— Ах, юләр маэмай! Тырыш яшьләй, зурайгач җайсыз ул;

Картаеп каткач буыннар, эш белү уңайсыз ул!

“Фатыйма белән сандугач” шигырен башкаралар

Фирузә:

Ни өчен син сайрамыйсың, сандугач?

Шат була күңлем минем син сайрагач.

Читлегең әйбәт, яныңда бар ашың:

Ник күңелсез син болай, бөктең башың?

Сандугач Зилә:

Аһ, минем сайрар җирем урман иде,

Анда һәртөрле кызык тулган иде.

Мин бу җирдә нигә шатлык күрсәтим?

Анда өч баш кошчыгым калды ятим!

һәм мине анда тагын дустым көтә,

Сагына ул, саргая ул, ут йота.

Фирүзә:

Йә, алайса, мин ишек ачтым сиңа:

Бар, азат бул, кыйл миңа изге дога.

Бар, җаным, инде яшел урманга оч,

Тиз ятим кошчыкларың берлән кавыш!

Тукай абый безгә хайваннарга карата мәрхәмәтле булырга куша.Әйдәгез Данильне тыңлап китик әле.

Даниль:Безнең Гали бигрәк тату кәҗә белән ,

Менә кәҗә карап тора тәрәзәдән.

Гали аны чирәм белән кунак итә,

Кәҗә рәхмәт укый: сакалын селкетә.

Җыр “Тукай абый” З.Туфайлова 

Әле укый белмәсәк тә,

“Туган телне” җырлыйбыз

Бу – Тукай абый бүләге,

Иң гүзәл җыр дибез.

И туган тел, и матур тел! 

Әкиятләр сөйләп, тыңлап,

Телләребез ачыла.

“Су анасы”, “Шүрәлеләр” –

Безнең дуслар барсы да. 

И туган тел, и матур тел!

Тәрбияче:Әйдәгез балалар табышмаклар чишеп алыйк әле.

Табышмаклар:

Кырлар буш кала,

Яңгырлар ява.

Җирләр дымлана

Бу кайчак була? (Көз)

Һәр җир карланган,

Сулар бозланган;

Уйный җил, буран,

           Бу кайчак, туган? (Кыш)

             Боз һәм кар эреде,

Сулар йөгерде.

Елап елгалар

Яшьләр түгелде.

Көннәр озая.

Төннәр кыскара.

Бу кайсы вакыт,

Йә, әйтеп кара? (Яз)

             Ашлыклар үсте,

    Башаклар пеште;

Кояш пешерә,

Тиргә төшерә.

Халык ашыга.

Китә басуга,

Урагын ура,

                 Бу кайчак була? (Җәй)

Тәрбияче:

Менә бу өзекләр кайсы әкиятләрдән?

-Китте болар, бара һаман бара болар,

Күренмидер күзләренә ак һәм кара.

Бара болар: күпме баргач, алла белә,

Юл өстендә үлгән бүре башын таба болар. (“Кәҗә белән Сарык”)

-Җәй көне эссе һавада

Мин суда кенам, йөзәм.

Чәчрәтәм, уйныйм, чумам,

Башым белән суны сөзәм. (“Су анасы”)

-Балтасы кулда, егет эштән бераз тукткп тора.

Тукта, чү! Ямьсез тавышлы әллә нәрсә кычкыра? (“Шүрәле”)(Ф. Яруллинның “Шүрәле” музыкасы астында залга Шүрәле керә.)

Шүрәле: Исәнмесез, балалар. Сез мине таныдыгызмы?

Балалар: Әйе, син бит Шүрәле.

Шүрәле: Казан артындагы бер урманнан

Тукай мине табып танытты.

Бүген мине күпме кеше белә,

Күпме бала мине яратты.

Былтыр кысып китте бармагымны

Тик аңарга үпкәм юк күптән.

Үзем зарар салмак идем аңа,

Начар гамәл кылмам мин бүтән.

Балалар, минем уйныйсым килә, әйдәгез кети-кети уйныйбыз.

Алып баручы: Тукта әле, Шүрәле, бәйрәм вакытында нинди кети-кети уйнау ул. Балаларны тыңлап кара әле син, безнең балалар синең турында җыр беләләр.

Шүрәле: Кызык!!!!!!! Кая тыңлап карыйм. 

“Шүрәле” җыры.

Безнең Тукай бәйрәменә

Килгән икән Шүрәле.

Бәйрәмне безнең бозмакчы

Кыланышын күр әле.

Кушымта

Шүрәле, Шүрәле,

Шүрәлене күр әле.

Кети, кети уйныйк диеп

Торган була бит әле. (2 тапкыр) 

Олы бәйрәм хөрмәтенә

Усаллыкны киметкән.

Гафу итәрбез, Шүрәле,

Дуслар белән биесәң. 

Кушымта шул ук. 

Әкияттән чыктыңмы син?

Урманнан киләсеңме?

Әгәр булсаң чын шүрәле

Кытыклап кара безне. 

Кушымта шул ук.

З.Булат:                     Нәкъ кеше кебек үзе

                                   Маңгаенда бер мөгезе.

                                       Ә шулай да шаккатырга

                                      -Былтыр кысты!-дип кычкыра.

                                       Туганнарын чакыра.

Шүрәле: -И-и-и, кычкырганымны да ишеткәннәр икән үзләре.  Ай-яй-яй!!!Әйдәгез инде кети-мети уйныйк?

1Алып баручы:  Туктале, Шүрәле, син бүтән уеннар белмисең микән?!

Шүрәле:  Беләм, беләм. Йөгертим әле үзегезне! Әйдәгез , кем уйный? Менә сезгә капчыклар.

“Капчыклар белән йөгерү” уены.

Шүрәле: Ай –яй! Бигрәк күңелле булды. Мин моннан соң кешеләр белән гел шушы уенны уйнармын әле.

27 ел яшәде ул җирдә,

Гомерен шигырь белән бизәде.

Үтте гомере, калды шигырьләре,

Гомере үтүен үзе сизмәде.

Яши күңелләрдә бөек шагыйрь

Шигырьләрен hаман укыйбыз.

Әллә ничә тапкыр ишетсәк тә,

Укып, тыңлап hич тә туймыйбыз.

Тәрбияче:

“Тукай” дигәч, уйлар әллә кая –

Үткәннәргә кире йөгерә.

Бишектән үк халкым моңы булып

Кергән бит ул безнең күңелгә.

Тукай рухы – татар рухы бит ул,

Минем җанда, синең җаныңда.

Без инану белән әйтәбез бит:

“Татар яшәр Тукай барында!”

Тоясыздыр, бүгенгене узып

Тукай бара килер чорларга.

Шулай булгач, “Туган тел”не безгә

Җырларга да әле җырларга!

МӘКТӘПКӘЧӘ БЕЛЕМ БИРҮ МУНИЦИПАЛЬ БЮДЖЕТ УЧРЕЖДЕНИЯСЕ

татарстан республикАСЫ ЯШЕЛ ҮЗӘН МУНИЦИПАЛЬ РАЙОНЫ

«КАТНАШ ТӨРДӘГЕ 21НЧЕ «кҮГӘРЧЕН кҮЗЕ» БАЛАЛАР БАКЧАСЫ

уртанчылар, зурлар, мәктәпкә әзерлек төркемнәрендә Габдулла Тукай туган көненә багышланган бәйрәм иртәсе.

I квалификацион категорияле

татар теле тәрбиячесе

Багавиева Г.Ф.,

26 апрель, 2016г.

Яшел Үзән шәһәре

Максат: Балаларны татар халкының бөек шагыйре Г.Тукай турындагы белемнәрен киңәйтүне дәвам итү

Бурычлар: 1. Мәктәпкәчә яшьтәге балаларга бөек шагыйрь Габдулла Тукайның тормыш юлын, шигырьләрен, әкиятләрен искә төшерү.

2. Иҗади сәләтләрен, сөйләм телен үстерү.

3. Шагыйрь иҗатына мәхәббәт, хөрмәт тәрбияләүне дәвам итү.

Җиһазлар: интерактив такта, ноутбук, Тукай портреты, Тукай әсәрләренә иллюстрацияләр, урман күренеше өчен агачлар, куаклар, чәчәкләр, алтын тарак, капчык, рәсем һәм кул эшләре күргәзмәсе.

Катнашучылар: Бала белән Күбәләк, Кәҗә белән Сарык, Су анасы, Шүрәле

Кулланылган әдәбият: 1. Балачак аланы: балалар бакчасы тәрбиячеләре һәм әти-әниләр өчен хрестоматия. – Казан: РИЦ, 2011. – 560 б.

2. Балачак – уйнап-көлеп үсәр чак: балалар бакчасында уеннар: балалар бакчасы тәрбиячеләре һәм физкультура инструкторлары өчен методик кулланма / К.В.Закирова, Л.М.Мортазина. – Казан: РИЦ, 2012. – 192 б.

Бәйрәм барышы:

Тәрбияче: Бар күңеллелек дөньяда, бар бер ямь бүген, Нәрсәдәндер? Мин беләм! Бәйрәм бүген, бәйрәм бүген!

Апрель и Тукай не разделимы, ведь именно 26 апреля родился великий поэт татарского народа -Габдулла Тукай!

1 бала Илдә кояш, җирдә кояш,

Тукай көне канат җәйгән.

Бәйрәм бүген, бәйрәм бүген,

Тукай көне – безнең бәйрәм!

2 бала Ямьле язлар белән бергә

Дөньяга килгән Тукай.

Ул һаман да безнең белән,

Ул һаман да яшь бугай.

3 бала Мысли о Тукае не дают покоя

Как не справедлива с ним была судьба!

Маленького Тукая по земле гоняя,

Гения народного потерять могла.

4 бала Горестей немало видел Габдулла,

Оттого добрейшей была его душа.

Только всё прекрасное он в сердце пускал,

Ну, а злобу, ненависть напрочь отгонял.

(дети садятся на стулья)

Воспитатель: Габдулла Тукай написал для детей много стихов, песен, сказок и загадок. Он очень любил свой родной язык, воспевал его красоту. Каждый год в день рождения поэта у памятника в Казани собираются любители поэзии, поэты Татарстана.

Иң матур җир кайда? — дисез,

Билгеле: Кырлай җире.

Барча әкият геройлары

Кырлайда туган инде.

Су анасы, Шүрәлеләр

Ел да җыела бире.

Җыелмас иде, Кырлай шул

Аларның туган җире.

Болында Күбәләк оча. Бала пәйдә була. Бала белән Күбәләк шигырен сөйлиләр.

«Бала белән Күбәләк»

Бала:

Әйт әле, Күбәләк,

Сөйләшик бергәләп:

Бу кадәр күп очып

Армыйсың син ничек?

Ничек соң тормышың?

Ничек көн күрмешең?

Сөйләп бирче тезеп,

Табаламсың ризык?

Күбәләк:

Мин торам кырларда,

Болында, урманда;

Уйныймын, очамын

Якты көн булганда.

Иркәли һәм сөя

Кояшның яктысы;

Аш буладыр миңа

Чәчәкләр хуш исе.

Тик гомерем бик кыска:

Бары бер көн генә, —

бул яхшы, рәнҗетмә

һәм тимә син миңа!

Ребенок: Дорогая Бабочка, а ты знаешь, какой сегодня день?

Бабочка: Нет, не знаю.

Ребёнок: Сегодня день рождения одного очень известного татарского поэта и писателя – Габдуллы Тукая. И в нашем детском саду будет праздник, посвященный дню его рождения. Если ты хочешь познакомиться с его творчеством, послушать его стихи и песни, то я тебя приглашаю на этот праздник. Пойдём?

Бабочка: Спасибо. Я с удовольствием!

(Ребёнок и Бабочка уходят)

В центре сцены сидит Водяная и с золотым гребнем расчёсывает свои длинные волосы, напевает. Затем откладывает в сторону гребень, встаёт, рассматривает себя в зеркале. В это время появляется какой — то мальчик, незаметно подкрадывается и крадёт гребень. Когда Водяная его замечает, он уже оказывается далеко. С другой стороны сцены выходят наши герои.

Водяная: Украли, украли! А-а-а! (плачет).

Ребёнок: Здравствуйте! Что у вас украли?

Водяная: Мой гребень, мой золотой гребень… Чем я теперь волосы буду расчесывать?!

Ребёнок: Тётушка Водяная, пожалуйста, не горюй, не плачь. Ведь сегодня праздник. Водяная: А какой праздник?

Ребёнок: Сегодня день рождения великого поэта и писателя – Габдуллы Тукая. Он и для детей написал много интересных стихотворений и сказок. В честь него у нас в садике будет развлечение. Тётушка Водяная, пойдём с нами!

Водяная: Нет, нет, что Вы. Я боюсь.

Все начинают её уговаривать.

Ребёнок: Пойдём, пойдём с нами. Мы тебе новый гребень подарим. ещё лучше прежнего.

Водяная: Ну хорошо. (уходят, бабочка и ребёнок ведут водяную на праздник.

Бабочка: Вот и пришли на праздник.

(Бабочка и ребёнок уходят, су анасы начинает искать свой гребень).

Воспитатель: Ребята, посмотрите, к нам Су анасы пришла. А что ты ищешь?

Водяная: Один мальчик украл мой золотой гребень . Чем я теперь волосы буду расчесывать?! Может быть этот мальчик среди вас спрятался? Покажите мне этого воришку!

Воспитатель: Успокойся, Водяная. Среди наших детей нет таких мальчиков. Наши дети очень воспитанные, умные, и чужые вещи не трогают. А ещё они любят петь, танцевать и в разные игры играть. Водяная, а ты с нами поиграть не хочешь?

Водяная: Хочу.

Хороводная игра “Су анасы”

Су анасы, су анасы,

Су анасын күр әле.

Каршыңда кем басып тора,

Ялгышмыйча әйт әле.

Балалар түгәрәккә басалар, Су анасы уртада кала. Аның күзләрен яулык белән бәйлиләр. Балалар җырлый-җырлый әйләнәләр. Җыр туктауга Су анасы бармагы белән кемгә төртеп күрсәтә, шуны танырга тиеш була.

Воспитатель: Су анасы, мы тебе дарим новый гребень. Будь внимательнее, больше не теряй.

Водяная: Спасибо большое.

Выходят Коза и Баран. У них в руках пустой мешок. Сами очень грустные. Садятся и тяжело вздыхают. Тут появляются наши герои – Ребёнок и Бабочка

Ребёнок и Бабочка: Здравствуйте, тётушка Коза и дядюшка баран. Почему вы такие грустные?

Баран и Коза: Наши хозяева – бабушка и дедушка – сказали, что они уже стали очень старые, и больше не могут ухаживать за нами, и кормить нас. Поэтому попросили нас уйти. А куда мы пойдём? В лес? Там ведь волки. А вдруг они нас съедят?! Что же нам теперь делать?! Ах, бедные мы, бедные.

Ребёнок и Бабочка: Не переживайте вы так. Что-нибудь придумаем.

Тут появляются бабушка с дедушкой, плачут. Увидев Козу и Овцу, начинают радоваться и обнимать их.

Бабушка и Дедушка: Как хорошо, что мы вас нашли. Мы уже думали, что больше никогда вас не увидим. Простите нас, пожалуйста, что попросили вас уйти. Возвращайтесь назад. Проживем как-нибудь.

Коза и Баран: (радуются). Конечно, вернёмся. Куда же мы от вас денемся.

Ребёнок: Вот как хорошо получилось. А знаете что? Мы вас приглашаем на праздник. Сегодня у нас в садике развлечение. Будем петь, и танцевать, играть и веселиться!

Все радостью соглашаются и идут на развлечение.

Коза и Баран: Исәнмесез балалар. Узнали нас?

Дети: Исәнмесез. Әйе.

Коза и Баран: Ну, из какой же сказки мы?

Дети: Из сказки Коза и Баран – Кәҗә белән Сарык.

Воспитатель: Гости дорогие, проходите. Мы очень рады, что вы пришли на праздник. Давайте вместе отпразднуем день рождения Габдуллы Тукая.

Коза и Баран: Бүгенге бәйрәмегезгә,

Буш кул белән килмәдек.

Сезгә бер кызыклы

Уен алып килдек.

Уен “Түбәтәйле”

Сарык белән Кәҗә балаларга татар халкының “Түбәтәйле” уенын уйнаталар. Балалар түгәрәккә басалар. Бер балага түбәтәй кидерәләр. Татарча бию көе яңгырый. Балалар түбәтәйне чират буенча бер-берсенең башына кидерәләр. Көй туктаганда түбәтәй кемдә кала, шул бала Г.Тукайның шигырен сөйләргә тиеш була.

В музыкальный зал заходит хмурый,обиженный Шурале.

Шурале: Все собрались на праздник,один я в лесу остался. Что вы тут на этот раз отмечаете?

Бабочка: Сегодня день рождения татарского поэта – Габдуллы Тукая. И в нашем детском саду праздник, посвященный дню его рождения. Шурале мы и тебя приглашаем на этот праздник.

Шурале: (задумывается) Габдуллааа Тукай — это ведь тот писатель, который сочинил меня. Да, конечно же пойду. (Шурале среди детей)

Уен “Шүрәле “

Шүрәле. (җырлый).

(Шурале подходит к детям и пытается их пощекотать)

– Давайте поиграем в щекотки.

Воспитатель: Шурале, а ты кроме щекотки ещё что- нибудь знаешь? (нет) А наши ребята знают. Мы приглашаем тебя посмотреть сказку.

«Эш беткәч уйнарга ярый»

Шүрәле: Ой спасибо. Я больше людей не буду щекотать, лучше буду сними играть и песни петь. Ребята, а сейчас с вами поиграем с бубном.

Игра с бубном

1бала: Туган телне яттан сөйләп,

Үсеп җиткәнбез шулай.

Барлык татар балалары

Ярата сине, Тукай.

2 бала: Апрель җитсә, исемеңне

Җырыңа куша тургай.

Милләтемнең кояшы син

И моңлы, нурлы Тукай! (М.Разов шигыре)

Воспитатель: В нашем детском саду был объявлен конкурс костюмов по произведениям Габдуллы Тукая. Сейчас я приглашаю героев принять участие в дефиле костюмов. А наши дорогие зрители постараются отгадать героя произведения .

Дефиле костюмов

Воспитатель: Замечательные костюмы, давайте по аплодируем им.

Шүрәле: Мне понравилось у вас

Все хорошее я вижу.

Приходите в гости в лес.

Я вас не обижу.

Водяная :  Мне тоже понравилась у Вас на празднике.

Сарык белән Кәҗә: Нам  было с вами  весело и интересно.

Воспитатель: Дорогие дети, гости, воспитатели, артисты давайте вместе с Вами споем песню “Туган тел”

Жыр “Туган тел”

Дети прощаются с героями.

Воспитатель: Вот и подошел наш праздник к концу. На этом мы с вами прощаемся.

Сценарий праздника «Тукай безнең белән»

Дети заходят в зал под мелодию “Тәфтиләү”.

Ведущий 1: Хәерле иртә, кадерле балалар, хөрмәтле кунаклар!

Ямьле язның бер көнендә без татар халкының сөекле шагыйребез Г.Тукайны искә алу кичәсенә җыелдык.

Ведущий 2: Доброе утро дорогие дети, уважаемые гости! Здравствуйте!

Сегодня мы собрались, чтобы отметить день рождения великого татарского поэта, писателя Г.Тукая, послушать его стихи, вспомнить сказки.

Показ слайдов:

1слайд. (Фото Г.Тукая.) Г.Тукай родился 26 апреля в деревне Кушлавыч Арского района в семье муллы.

2 слайд. (Детство Тукая.) Уже с пяти лет остался без родителей, очень рано познал тяготы сиротства. До девяти лет жил в деревне. С деревенскими мальчиками ходил на речку, рыбалку, помогал взрослым убирать сено.

3 слайд. Затем маленького Тукая увозят в город Уральск к родственникам. Там он поступает в школу. Внимательно слушает учителей, старательно занимается. Став взрослым пишет много стихов, статей, рассказов и сказок. В своих стихах воспевает родной край, природу, родной язык, рассказывает о жизни людей, о том, как они умеют трудиться. Много у него стихов, сказок для детей.

Ведущий 1: Ребята, какие сказки, стихотворения, знаете Г.Тукая.

4 слайд: (Фото памятника Г.Тукая в Казани.) Каждый год в день рождения поэта у памятника в Казани собираются любители поэзии, поэты Татарстана.

Ведущий 2: стихотворение Закии Туфайловой «Тукай абый».

(1 ребёнок прочитает стихотворение.)

Ведущий 1: Г.Тукай очень любил свою родную деревню и написал о ней стихотворение «Родная деревня».

(2 ребёнок прочитает стихотворение.)

Ведущий 2: Сейчас послушаем стихотворение Г.Тукая. «Кызыклы шәкерт» «Забавный ученик».

(3 ребёнок прочитает стихотворение.)

“Бала белән күбәләк” җырының көе яңгырый.

Күбәләк булып киенгән кыз “очып” керә. Аның артыннан кулына күбәләк тоткычы тотып кыз керә, күбәләкне куып тота.

Кыз: Нинди матур күбәләк!

“Бала белән күбәләк” җыры башкарала.

Ведущий 1:Лето. В жаркую погоду, любо в озере играть:брызгаться, нырять, плескаться, плавать, воду лбом бадать. (вбегает мальчик, идет к озеру, играет с водой).

Мальчик: Я резвился больше часа, нипочем теперь жара! Но из озера однако, вылезать пришла пора. (на краю озера стоит скамейка, вдруг мальчик видит золотой гребень, берёт и убегает.

Бежит и говорит: Ничего вокруг не вижу, и бегу, бегу, бегу. Отдышаться не могу (убегает за домик, макет деревенского дома).

Звучит музыка из балета “Шүрәле” Ф.Яруллина.

Вдалеке слышится голос Водяной.

Водяная: Держите вора! Стой, негодный, погоди!

Отдавай, немедля гребень, в грех старуху не вводи!

(Ищет, подходит к дому, стучится в окно.)

Мать: Кто там в полночь колобродит? Тьма, не видно ничего! Ну чего ещё тут надо! Грабят, что ли, там кого?

Водяная: Водяная я, откройте! Где мой гребень золотой? Знай, на озере сегодня, вором стал сыночек твой!

(Мальчик выходит из-за домика, отдаёт Водяной золотой гребень, просит прощения.)

Мальчик: Мама меня так ругала, так ругала. Вот дала мне нагоняй! С той – то взбучки материнской научился я добру:

Есть хозяин или нету –

Век чужого не беру!

Ведущий 2:Ребята, вы узнали этих героев? Скажите, мальчик правильно поступил, можно ли брать чужие вещи?

Дети: Ответы детей.

Ведущий 1: Вот такие интересные и поучительные сказки написал Г. Тукай. Оставайтесь с нами, мы с вами поиграем в игру “Су анасы”.

Все играют игру «Су анасы».

Ведущий: Су анасы утыр. Послушай стихотворения Г.Тукая.

4 ребёнок.“Киска – озорница”.

5 ребёнок.“ “Гали белән кәҗә”.

6 ребёнок.“ “ Безнең гаилә”.

7 ребёнок.“ “Ул безнең күңелләрдә”.

С криком входит Шүрәле.

Шүрәле: Вы меня не бойтесь дети, я не вор и не грабитель.

Встречных – это мой обычай – всех я на смерть щекочу.

Вот вы стали моей добычей – я от радости кричу.

Ведущий: Ребята,кто к нам пришёл? (Шумит, кричит.)

Дети: Шүрәле. (Шүрәле кычкыра.)

Ведущий:Ну что ты, подожди, послушай, у нас сегодня праздник.

Шүрәле: А что у вас за праздник?

Дети отвечают.

Ведущий: Правильно.Сегодня день рождения великого писателя Г. Тукая.

Ведь и про тебя Шүрәле сказку написал.

Шүрәле: Ребята, как мне больно, помогите пожалуйста освободить мои пальцы.

Ведущий: Успокойся Шүрәле. Мы тебе поможем, но с одним условием, если ты нас не обидишь, и не будешь до смерти щекотать.

Шүрәле: Нет, нет, только помогите мне.

Ведущий: Ребята, поверим его словам? Поможем ему?

Дети: Да. (Ведущий убирает пальцы Шүрәле из бревна.)

Шүрәле: Спасибо вам большое, спасли вы мои пальцы. Ребята, а давайте с вами поиграем.

Шүрәле играет с детьми игру “Шүрәле” .

Шүрәле: Молодцы, рәхмәт балалар.

Ведущий: Ребята, сейчас мы с вами посмотрим мультфильм по сказке Г. Тукая «Кәҗә белән сарык “.

Вот и собрались на наш праздник герои сказок и стихотворений Г.Тукая. Произведения Г .Тукая раскрывают нам все секреты жизни и ими нужно правильно воспользоваться. И наш праздник мы закончим песней “Туган тел”. Слова этой песни написал Г.Тукай , а музыку придумал татарский народ.

Песня “Туган тел”.

Автор конспекта:
Автор(ы): — Красилҗникова Гүзәл Габделхаевна

Место работы, должность: —

Учитель татарского языка и литературы, МАОУ»СОШ» №15

Регион: — Республика Татарстан

Характеристики урока (занятия) Уровень образования: — среднее (полное) общее образование

Целевая аудитория: — Учитель (преподаватель)

Класс(ы): — 9 класс
Класс(ы): — 10 класс
Класс(ы): — 11 класс

Предмет(ы): — Родной язык

Цель урока: —

1. Татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай яшәгән заманны күзаллап, аның кечкенә Апуштан зур Тукай дәрәҗәсенә күтәрелә алуын, бөеклеккә нинди фаҗигаләр бәра-бәренә ирешүен тирәнтен аңлату;

2. ЕРЭ кысаларында укучыларның Тукай тормышы һәм иҗаты буенча белем дәрәҗәләрен сынау;

3. Сәхнәдә тамашачы алдында үз-үзеңне тоту күнекмәләрен тәрбияләү

Учащихся в классе (аудитории): — 54

Используемые учебники и учебные пособия: —

«Мәгариф» журналы, «Ачык дәрес» газеталары. Г. Тукайның шигырь җыетыклары.

Используемая методическая литература: —

«Мәгариф» журналы, «Ачык дәрес» газеталары. Г. Тукайның шигырь җыетыклары.

Используемое оборудование: —

компьютер, телевизор,DVD-плеер.

Краткое описание: — повторение творчества Тукая . инсценировки по его произведениям, чтение его стихов. В конце мероприятия учащиеся 9-11 классов отвечают на вопросы теста по теме Г.Тукая.

Мероприятиянең барышы.

Укытучы сүзе: Исәнмесез, хөрмәтле кунаклар һәм укучылар! Белгәнебезчә, бу ел республика күләмендә Габдулла Тукай елы дип игълан ителде. Шул хөрмәттән без бүген бөек шагыйребез Г.Тукайның 125 ел тулу уңаеннан үзебезнең кечкенә генә музыкаль-кичәбезне тәкдим итәбез.

Здравствуйте уважаемые гости и учащиеся! Мы рады приветствовать вас в стенах нашей школы. Этот год в Республике Татарстан был объявлен годом Габдуллы Тукая. В городе проходят многочисленные мероприятия посвященные году Тукая, и мы не остались в стороне. Мы вам предлагаем посмотреть мероприятие, посвященное 125 летию со дня рождения великого татарского поэта — Габдуллы Тукая.

1нче алып баручы: “Дөньяда бик аз булыр чын шагыйрь Габдулладай: ул караңгы төндә яктырткан матур, ак тулган ай”

2нче алып баручы: “Поистине, Габдулла Тукай – солнце татарской поэзии, которое, однажды взойдя над нашей великой землей, не зайдет уже никогда”.

1нче алып баручы: “Язның иң матур бер көнендә, карлар эреп, бозлар агып киткәч, агач һәм куакларда хуш исле бөреләр уянган чагында, 1886 елның 26 апрелендә, Арча төбәге Кушлавыч авылында бер ир бала дөньяга килә. Мөхәммәтгариф мулла һәм Мәмдүдә абыстай улларына “Аллаһының сөеклесе, яраткан колы” дигән мәгънәгә ия Габдулла дигән исем куялар.

2нче алып баручы: 125 лет тому назад в Заказанье, в семье рядового деревенского муллы родился мальчик. Родился он в апреле, когда торжествует весна. Отец дал ему имя Габдуллаҗан.

1нче алып баручы: Әмма Габдуллага бәхетле тормыш кичерергә язмаган икән. Юкка гына: “Азмы какканы вә сукканы күтәрдем мин ятим?! Азрак үстерде сыйпап тик маңлаемнан милләтем,” — дип язмаган соңрак Тукаебыз. Габдуллага 5 ай вакытта әтисе кинәт кенә үлеп китә. Әнисе Мәмдүдәне Сосна авылына бер муллага кияүгә бирәләр. Ике яшьярымлык Габдулланы Шәрифә исемле карчыкка биреп калдыра әнисе. Ул анда кеше башына сыймаслык авыр тормыш кичерә. Бераздан, Шакир мулланың рөхсәтә белән, Әнисе Соснага алдыра. ( “Бишек җыры” җырланыла. Кыз бала аналарча киенә, сәхнәдә бишек. Бишек тирбәтә-тирбәтә җырлый.)

1нче алып баручы: Бу гаиләдә бер еллап торгач әнисе дә үлеп китә. Әнисе вафатыннан соң, Габдулланы әнисенең әтисе Зиннәтулла гаиләсенә җибәрәләр. Зиннәтулла бабай – Өчиле авылының мулласы. Монда да кечкенә Апушка бәхет елмаймый. Үги әби, зур гаилә. Монда Габдулла артык кашык. Озакламый аны бер олаучыга утыртып, Казанга җибәрәләр. Анда ярыйсы гына яшәп ятканда, Габдулланы алган ата-ана авырып китәләр. Аны таган Өчилегә җибәрәләр. Үги әби озак тотмый, күрше Кырлай авылы крестьяны Cәгьди абзыйга биреп җибәрә.

Кырлай чоры Тукай тормышында үзенә бер аерым урын алып тора. Әйе, ул монда да сынык күңелле ятим. Ләкин аның тамагы тук, ул авыл малайлары белән су коена, балык тота, урменда чикләвек җыя. Зурлар белән эшкә урала. Эш беткәч, авыл халкы бәйрәм итә. Кайда җыр, моң, кайда уен-көлке, Габдулла да шунда.

Бичара сабый Кырлайның куе һәм серле урманнарына кереп онытылып, хискә бирелеп утырырга ярата торган була. Безнең күңелләрдә бүгенгәчә сакланып калган “Шүрәле”, “Су анасы” әкиятләренә дә, менә шул Кырлай урманнары чыганак булып торган.

2нче алып баручы: В возрасте четырех лет Тукай стал круглой сиротой. Дальнейшая судьба мальчика зависела от милости и доброты людей, усыновивших его, хотя и не надолго, и проявивших к нему родительские чувства. Так в 1892-1895гг его жизнь проходит в семье крестьянина Сагди в деревне Кырлай. Здесь Габдклла начал приобщаться к трудовой крестьянской жизни, испытал ее радости и горечи, стал учиться и, как он сам потом призновался в своих воспоминаниях, Кырлай открыла глаза ему на жизнь. Благодаря волшебной природе появились наши любимые сказки “Шурале” и “Водяная”. (Бу cүзләр укыганда сәхнәгә курай тавышы яңгырый һәм әкият геройлары чыгып бииләр).

1нче алып баручы: Әйе, сөекле шагыйребезнең иҗат юлы озын булмаса да, ул безгә гасырларга җитәрлек рухи байлык калдырган. Кечкенә чакта һәркайсыбыз аның “Гали белән Кәҗә”, “Кәҗә белән сарык” “Бала белән күбәләк”, “Эш беткәч уйнарга ярый” һәм башка бик күп шигырьләрен, әкиятләрен рухландыра. Хәзер шул шигырьләрнең берсе “Кызыклы шәкерт” сәхнәләштерелә.

2нче алып баручы: Ценно то, что произведения Тукая пронизаны глубокой любовью к родному краю, его природе, его творческое наследие из поколения в поколение воспитывает в детях любовь и бережное отношение к родному дому, родной земле, учит ценить упорный труд, терпение, закладывает основы эстетического восприятия мира. Нельзя не отметить и педагогически-воспитательную мотивацию в поэзии Габдуллы Тукая, связанную с детской литературой. Именно через стихи и сказки Г.Тукая ребенок познает окружающий мир. Через его произведения дети изучают традиции татарского народа, его устои: почтительность, уважение к старшим, доброту и отзывчивость.

Они способствуют формированию у детей таких ценных качеств характера как трудолюбие, честность, смелость, скромность, ответственность, прививает интерес к школе и знаниям. Сейчас к вашему вниманию инсценировка стихотворения “Эш беткәч уйнарга ярый”.

1нче алып баручы: Шагыйрь – балачактан ук җыр җырлап үскән, җырны юлдашы гына түгел яшәү рәвеше иткән, җырлы – биюле кичәләр яраткан.

Ә хәзер сезнең игътибарыгызга татар халык биюе.

2нче алып баручы: Татар халкының бөек улы, атаклы гуманист, мәгърифәтче һәм фикер иясе нибары 27 ел яшәп калды. Шушы кыска гына гомерендә дә аңа әллә ничә тапкыр гаять авыр тормыш шартларын җиңеп чыгарга туры килде. Тик шулай да Тукай, көчле рухлы талант иясе, кабатланмас шәхес икәнен раслап, тарихи оптимизмны һәм – кешелекнең тантана итәчәгенә ышанычын, халыкка мәхәббәтен беркайчан да җуймады.

2нче алып баручы: По единодушному признанию ученых-литературоведов и критиков Тукай – самый популярный представитель новой татарской литературы начала ХХ века. Если прежняя классическая литература в основном прословляла и идеолизировала великих людей своего времени, то Тукай обратился к жизни и быту простого трудового народа. В его стихах явственно звучала любовь к родному краю, материнскому языку.

(Фархетдинова Резеда домбрада “Туган тел” көен уйный. Көй астына шигырь юллары укыла)

2нче алып баручы:

Родной язык, святой язык, отца и матери язык, —

Я целый мир узнал, когда я твой чудесный дар постиг.

Качая колыбель, тебя мне в песне открывала мать,

И сказки бабушки потом я научился понимать.

Родной язык, родной язык, с тобою смело шел вдаль,

Ты радость возвышал мою, ты просветлял мою печаль.

1нче алып баручы:

И туган тел, и матур тел, әткәм-әнкәмнең теле,

Дөньяда күп нәрсә белдем син туган тел аркылы.

Иң элек бу тел белән әнкәм бишектә көйләгән,

Аннары төннәр буе әбкәм хикәят сөйләгән.

И туган тел! Һәрвакытта ярдәиең берлән синең,

Кечкенәдән аңлашылган шатлыгым кайгым минем.

2нче алып баручы: Сразу несколько авторитетных, как государственных, так и международных, организаций объявили 2011 год – Годом Габдуллы Тукая. Проводить юбилейные мероприятия решили не только культурная общественность и власти Татарстана, на родине великого татарского поэта, но и Комиссия Российской Федерации по делам ЮНЕСКО.

1нче алып баручы: Бөтен дөнья буйлап таралган татар диаспрасы өчен Тукай милли бердәмлек һәм яңарыш символына әверелде. Ул Беренче булып ана телен милләтнең нигезе дип атады. Аның шигъриятенең моңы, татлы яңарышы АКШта, кечкенә мәктәпләрдән башлап, татар җәмгыяте җыела торган клубларга барып җитте. Аның шигырьләрен Хельсинкида һәм Кытайда укыйлар. Аны төрки дөньяның һәр почмагында данлыйлар, хөрмәтлиләр. Тукай – татар әдәбияты күгендә генә түгел, барча төрки телле халыклар мәдәнияте гөмбәзендә дә якты йолдыз ул.

(Шигырь укыла “Әллүки” көе тыныч кына уйный)

Ишеттем мин кичә, берәү җырлый

Чын безнеңчә матур, милли көй.

Башка килә уйлар төрле-төрле,

Әллә нинди зарлы, моңлы көй.

Өзелеп-өзелеп кенә әйтеп бирә

Татар күңеле ниләр сизгәнен;

Мескен булып торган өч йөз елда

Тәкъдир безне ничек изгәнен.

Күпме михнәтчиккән безнең халык,

Күпме күз яшьләре түгелгән;

Милли хисләр белән ялкынланып,

Сызылып-сызылып чыгакүңеленнән.

Хәйран булып җырны тыңлап тордым

Ташлап түбән дөнья уйларын!

Күз алдында күргән төсле булдым

Болгар һәм Агыйдел буйларын

Түзалмадым, бардым җырлайчыга,

Дидем: “Кардәш бу нинди көй?”

Җавабында милләттәшем миңа:

“Бу көй була, диде, Әллүки!”

2нче алып баручы: Тукай стал проповедником национального самосознания, любви к родному языку. Это – национальное знамя татарского народа. Если образ гордой ханым Сююмбике хранится в народной памяти как символ верности своему народу, то образ Тукая стал символом возрождения, перехода от нищеты и бесправия к свободной и мирной жизни. Стихи Тукая оповестили об этом весь мир.

Тукайның шигырьләре укыла. (Сураева Маша “Жизнь” , Гасимова Алина “Матурыма” шигырьләрен укыйлар.)

1нче алып баручы:Ребята, теперь мы предлагаем Вам порешать тесты на тему Г.Тукаяо, так как у нас по татарскому языку и литературе есть ЕРЭ. Вы сможете оценить свои знания, приобретенные на протяжении 11 лет, ответив на вопросы с части А.

“Тукай маршы” яңгырый.

1нче алып баручы: “Мәңгелек йортка” күчәр алдыннан өметсез авыру хәлендәге шагыйрь җырлап үлде.

Тукай исән, җыры күңелләрдә.

Яшәсәк тә үзен күрмичә.

Тукай килә моңлы сазын уйнап,

Шагыйрьләргә тынгы бирмичә.

Газраилләр юкка сөенгәннәр

Карап шагыйрь яткан табутка.

Аерылгысыз тоташ бер көч булып,

Җаны яши аның халыкта.

Халык яшәгәндә аның җырлары да яшәячәк. “Һәр үткән көн, һәр мәдәни аталган адым Тукайны зур итәчәк, үстерәчәк кенә. Тукай яши, Тукай яшәячәк. Татар милләте яшәгәнгә кадәре Тукай яшәячәк!

2нче алып баручы: Тукай жил, Тукай жив, Тукай будет жить!

Файлы: тукай.docx
Размер файла: 25625 байт.