Уруглар хунунге тураскааткан сценарий

хоглээшкин

Муниципальное бюджетное образовательное учреждение

Дошкольное отделение

Солчурская средняя общеобразовательная школа

ХОГЛЭЭШКИН

«ЭН-НЕ ТЕРГИИН АВА»

Воспитатель: Чамбал Ш.В.

СОЛЧУР 2022

«Аваларны алдын хун дээр»

Сорулгазы: 1. Уругларнын авалар хунунун байырлалынын дугайында билиин байлакшыдар;

2. Уругларнын чуве сактып алырын, сос курлавырын байыдып, оюн болгаш чогаадыкчы чоруун,тода чугаалаарын, шулукту шын шулуктээрин сайзырадыр

3. Хоглуг  байырлал  хоонун тургузуп, аваларынын дугайында сагыш човап билиринге, авазынга ынакшылды болгаш хундулуг чорукту  кижизидер.

Хоглээшкиннин чорудуу:

Авалар корукчулер одуруун ээлээр.

Башкарыкчы. Бистин эргим, хундулуг аваларывыс! Богун Авалар хунунге тураскааткан байырлалда силернин амыр-мендинерни айтырбышаан силерни боттарывыстын ыры-шулуувус-биле оортуксеп тур бис. Ынчалза-даа мен силерге, ава бурузунге эн-не эки белек силернин уруунар, оглунар деп санап тур мен! Уткуп –хулээп корунер, силернин уругларынар!

Музыка адаа-биле уруглар орээлче кирер. 

Башкарыкчы.

Ажы-толдун чурээн чылдыр

Ава дээрге хун дег чангыс

Хуннун изиг херелинден

Кужур ие холу чылыг

Авыралдыг ава кижи

Кызым,оглум канчап чор?- деп,

Кыржан соокта,ышкам хундус

Ажаанзырап човаан орар.

Амыдырал монгези дег

Аваларга назын турбас

Кедээр сында шиви, пош дег

Кезээ шагда чалы,чараш!

Бистин эргим,чараш аваларывыска оларнын байырлалы – Авалар хуну-биле байыр чедирип тур бис. База ол ышкаш бистин кырган-аваларывыска база байыр чедирип тур бис, олар бистин аваларывыстын  болгаш ачаларывыстын авалары болгай. (эжик соктаар)

Журналист: Экии уруглар, башкылар, авалар!Богун мында иелер хунунге тураскааткан авалар аразында «Тергиин ава»деп моорей болуп турарын билип кааш,чедип келдим.бо журнал даштынга фотосессия кылдыр эн-не тергиин аванын чуруун салыры-биле силернин моорейинерге киржирин чопшээреп коорунерни диледим!

Башкарыкчы: Журналдын бирги  арынынга унери дег аас-кежик кайда боор, чопшээрээр бис бе,уруглар?

Уруглар: Ийе

Журналист: Четтирдим уруглар,уруглардан айтырыглардан салыптайн «Сээн аван кандыгыл?»(уруг бурузунден айтырар)

Башкарыкчы: Журналист бодунун ажылын кылыр,а бис байырлалывысты уламчылаалынар.

I. Аваларывыска шулуктеп, ырлап берээлинер,уруглар!

1.  Шулуктер.

А) Шулук «Ава,ачай» ( Аделька)

Ааттынган кавайымдан,

Адаар созум авай, ачай

Авай-авай ынак созум

Ачай-ачай чоргаар созум.

Авам,ачам азырап каар

Амыр чоргаар доругар мен,

Акым-биле,угбам-биле

Ада-чуртка баран боор мен!

Б) Стишок «Мамочке» ( Сылдыс)

Мам милая моя

Мамочка родная

Ты на свете лучше вех

Ты одна такая!

Вот немножко подросту,

Стану я большою

В небе яркую звезду

Для тебя открою.

В)Шулук «Мээн авам эртежи» ( Аянмаа)

Мээн авам эртежи

Мени черле мурнаптар

Ачам база авамга

Аштырыпкан болгулаар.

Авам эртен тургаш-ла

Ажыл-ишче шымны бээр

Канчангаш-ла коорумге

Хамык чуве белен боор.

Г) Шулук «Авайым» ( Аксай)

Эргеледип чассыдар

Эргим ынак авайым

Эки диртип мактадып

Эрес болуп озер мен.

Ажы-толу бистерге

Авыралдыг авайым

Ачы-дузан чандырып

Ажыл-ишчи болур мен.

Д) Шулук «Кырган-авам» ( Долма)

Хойну корген,хойну билир

Хоглуг-баштак,кырган-авам

Аалынга чеде бээрге

Аяк- шайы белен турар.

Ажы-толу бистерни дээш

Анаа орбас кырган-авам

Эргеленип чассып чоруур

Эриг баарлыг кырган-авам.

Е) Шулук «Авам» (Пуревсайн)

Херелдери чайнаан,

Алдын чырык хунум!

Кезээде буянныг

Азырап каан авам!

Улус-чону ынак,

Уран-шевер авам

Ажы-толун сургаан,

Авыралдыг авам.

Ё) Шулук «Унелиг сос» (Лопсан)

Делегейде кижилернин

Денди ынак эргим созу

Адаксанчыг,дыннаксанчыг

Авай деп сос унелиг сос.

Ж) Поздравление «Мамочка любимая» (Сайын)

Мамочка любимая,

Мамочка красивая,

Мамочка чудесная,

Тебя я поздравляю!

З) Поздравление (Баянды)

С праздником мама! Родная мама,

Солнцем сияет улыбка твоя!

  Ыры «Шуптувустун авалары чараш-чараш»

3. Шулук «Мама это небо….» (шупту уруглар чугаалаар.)

II. Уруглар-биле оюннар

 Бистин аваларвыс кезээде бир-ле черже далажып, ажыл-херек будуруп чайзыраан чоруур болгай. Ынчангаш оларнын  дыштаныр,уруглары-биле ойнаар уези артпайн баар. А бичии чаштар  оларнын-биле ойнап, ырлап, танцылап турда  амыраар, сеткили ханар. Ам ынчангаш оода богун шупту шиитпирлээр айтырыгларывысты уттуптаалынар. Силер ам уруунар азы оглунар-биле  кады ойнавышаан,дыштанып алырынарны кузедим!Ынчангаш тергиин аваны шилиири-биле жюри кежигуннерин таныштырайн:

1.Монгуш А.А.-болуувустун кижизидикчи башкызы,

2.Ховалыг Ю.Х.-журналист.

1 дугаар оюн-моорейнин  ады «Авам-биле кады».

Авазы болгаш уруунга баш бурунгаар пластилиннер белеткеп каар.

— Даалга: бо чыглып келген «аалчыларны» хундулээр торт, пирожноелер «быжыргаш»,боттарын таныштырбышаан ажылын камгалаар. (Эн-не чараш торт азы пирожноени коор.)

2 дугаар оюн-моорейнин ады «Тоолдан  аалчылар». Авалар кайы-хире кичээнгейлиг, чуу деп тоолдар номчуп берип турар эвес.  Шупту авалар киржир. Ава бурузу бир айтырыгга харыылаар.

1. Хлеб-булочка кылыгларынга хамааржыр – орус тоолдун маадыры? (Колобок.)

2. Койгунак-даа, бору-даа, аът-даа анаа барып эмнедир. Кымыл ол? (Айболит.)

3. Айболит каяа барып аннарны эмнеп турганыл?  (Лимпопо.)

4. Ол аннарга чуну салып турганыл?         (Градусник.)

5. Муха-Цохотуха чуну тып алганыл?  (Акша.)

6. Муха-Цохотуха чуну садып алганыл? (Самовар.)

7. Койгунактын бажыны ыяш, дилгинин бажыны …..(Дош.)

8. «Койгунактын бажыны» деп орус улустун тоолунда чуу келгеш дилгини ундур ойладыптарыл? (Аскыр-дагаа.)

9.Ол аскыр-дагаа чуну тудуп алганыл? (Кадыыр.)

10.Тыва улустун «Уш чуул этемниг оол» деп тоолунда  Оскус-оол бир дугаар чуу деп эртемге  ооренип алырыл?  (Санап)

11.Орус «Уш адыг»  деп тоолда авазы кыс,ачазы эр адыгларнын аттары?

( Настасья Петровна,Михайло Иваныч)

— Бистин аваларвыс эр-хейлер, айтырыгларга харыылаан.

Уруглар силернин аваларынарнын аразындан  кымнын авазы эн-не экил? (Мээн.)

— Уруглар силернин аваларынарнын аразындан  кымнын авазы эн-не чаражыл? (Мээн.)

— Уруглар силернин аваларынарнын аразындан  кымнын авазы эн-не буянныгыл? (Мээн.)

3 дугаар оюн-моорейнин ады «Танец веселых утят».

(аваларны уруглары чалаар)

4 дугаар оюн-моорей «Уруунарнын  азы оглунарнын адыжындан тывынар» (караан шарып каар аваларнын)

5-ки оюн моорей «Аванарны каастанар».

— Уруглар аваларын чинчилер, ленталар, браслеттер-биле  (очки )каастаар.

6-гы оюн-моорей. «Мячикти шляпа-биле тудар». Авалары шляпа азы бесйсболкалыг боор, уруглары  пластмасс шариктерлиг боор. Октаарга дозар. Кым хой шарик тудуп аар эвес.

— Аваларывыс дыка-ла аваангыр-дыр уруглар. Эр-хейлер. Жюриге сос.

Журналист:Моорейнин туннели болза,шупту авалар тергиин,ынчангаш аваларны шуптузун дыттыргаш,журналдын бирги арынынга салыр мен,четтирдим,уруглар,авалар,башкылар!

— Ам уруглар мен силерге орус шулук номчуп бээйн дыннанар шуве, оон очулдуруп бээр мен.  Мама нас ласкает, (ава бисти чассыдар)

                                     Солнце согревает, (хун чылдыр)

                                     Солнышко, как мама (хун ава ышкаш)

                                     Лишь одно бывает (чугле чангыс болур)

— Бистин хунувусту уругларывыс чурааш,кескеш кылып каан,ында шупту авалар эргим,чараш,хун ышкаш чырып турарлар,эр-хейлер,уруглар!  

— Бистин хоглээшкинивис моон-биле доозулду. Мен силернин амыдыралынарда байырлал кажан-даа тонмес болзун деп, силернин арыннарынардан  хулумзуруг кезээде ыравас болзун, а холдарынар чугле боодал чечектер тутканындан шылазын деп кузээр кижи – дир мен. Силернин уругларынар дыннангыр боор болзун ! Ог-оранынарны тодуг-тогаа чорук, ынакшыл, аас-кежик ойбас болзун деп йорээр-дир мен.

</<b>Сентябрь 1 — билиглер хунунге
тураскааткан садик уругларынга сценарий.

Тургускан башкы: Монгуш Ш. Г.

Сорулгазы:

  1. Уругларга сентябрь 1 — билиглер хуну, тыва эки турачыларнын
    фронтуже аъттанган хуну болгаш кустун башкы хуну деп
    билиндирер.

  2. Уругларны ритмиктиг шимчээшкиннерге, дурген болгаш
    туттунгур, сагынгыр болгаш тывынгыр болурун сайзырадыр.

  3. Эт- севинге хумагалыг, чурум-сагылгалыг болурунга кижизидер.

  4. Уругларны солун-хоглуг, сергек болурун чедип алыр.

Дерилгези:

  1. Музыкалыг центр, аудиозапистер.

  2. Мяч.

Чорудуу:

М. Пляцковский болгаш В. Шаинскийнин «Чему учат в школе» деп
ырынын адаа-биле 5-6 болук уругларын чыскаап тургузар.

Башкарыкчы:

-Экии, уруглар! Богун каштын хунул, билир силер бе?

Уруглар: Сентябрь 1.

Башкарыкчы:

-Шын-дыр, уруглар! Богун Сентябрь 1 — билиглер хуну болгай!
Богун бугу чурта шупту уруглар школаже ооренир дээш баарлар. Олар
«оореничи» деп хундулуг аттын эдилекчилери болур. Школага номчуп,
бижип, санап ооренипалырындан ангыда/ торээн чуртунга ынак, оон
бойдус байлаан камгалаарынга ооренирлер. А силер база садикти
дооскаш, школажга оорениир болгай силер. Ындыг ийикпе, уруглар?

Уруглар: Ийе!

Шулук. 6-гы болуктун уруглары.

  1. Оорушкулуг сентябрь нын бири келди

Саадиктээр уевис-даа чедип келди.

Каас-чараш торээн суурум садиги

Хаалгазын ажыдыпкан чалап туру.

Билиглернин башкы хунун бистер база

Четтикпейн манап ойгап чайладывыс

Эге-билиг оруундува бистер богун

Эжиндирип кирип тур бис магаданар!

  1. Аажы-чаны оожум топтуг

Алгышпас-да, чогушпас-даа

Кызымактар кымнар боорул?

6-гы болук уруглары бистер боор бис.

Ам 5-ки болуктун уругларын дыннаптаалынарам.

Уруглар! А силер бодаарынарга билиглернин эге дозу чууде деп
бодаар силер?

Ийе, шын, номнарда! А силер номга ынак силер бе уруглар?

Кым кайы хире тоолдар билир эвес, оюндан ойнаптаалынарам.

Оюн «Тоолду тып»

  1. Колобок.

  2. Сестрица Аленушка и братец Иванушка.

  3. Сказка о золотой рыбке.

  4. Гуси-лебеди

-Эр-хейлер! Богун чугле билиглер хуну эвес, тыва эки
турачыларнын фронтуже аъттанган хуну болгай , уруглар.

-Тыва эки турачылар деп кымнарыл ол?(кыска тайылбыр Болат-оол
Оолакович Хомушку)

Ыры «Дангырак» созу В. Серен-оол, аялгазы С. Бадырааныы

Ыры «Кызыгааржы боор мен» созу Ч. Кара-Кускении/ аялгазы Б.
Хомушкунуу.

-Уруглар! Ырлап-шулуктеп кааптывыс, тогериктей турупкаш
танцылаптар бис бе?

(Фиксики деп мультиктен «помогатор» деп ырынын уделгезинге)

-Оюн ойнаарынга ынак ийик бис бе? Ийе, кым кайы-хире ооредилге
херекселдери билир эвес, мячикти октаарымга туткан кижи кандыг-бир
ооредилге херекселин адаар эвеспе, а мячигин оскунган оюндан унер!

Оюн «Ооредилге херекселдери»

Оюн соонда ыры шупту «Пусть всегда будет солнце».

Четтирдим, уруглар, богун сентябрь 1- билиглер хуну болгаш тыва
эки турачыларнын фронтуже аъттанган хунун байырладывыс!
Ужурашкыжебайырлыг!

Оюн «Паровоз» биле тондурер.

Авалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийи

МОЧ Н.С.Конгар аттыг Бай-Тал ортумак ниити билиг школазыБадылаан:
Кижизидилге талазы-биле оралакчы:
_________________/ Алдын-оол М.Х./
Авалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийиЭрттирген башкы: 2 «б» класстын башкызы Кончук А-Х Х.

Ноябрь 26. 2016 чылАвалар хуннунге тураскааткан байырлал-моорейнин сценарийиСорулгазы:
-Огнун херээжен ээзи болур ава кижинин ролюн бедидер;
-Ава кижинин кылган уулези хундуткелдиг, ынаныштыг, шыдамык кижилер деп чуулду билиндирер;
-аваларны школа иштинге болуп турар дыштанылга кежээлеринче хаара тудар.
Дерилгези:
шариктер, « Авалар хунну-биле» деп аттыг дерилге бижиктер, музыкалыг аппаратура, аваларга стол, сандайлар, ноутбук, экран, проектор.
Эртирер чорудуу: Башкы: Уруглар, Ие кижи деп кымыл ол? Кандыг кижини бис Ие дээр бис? (Уругларнын харыылары.) Ава деп кымыл? (уругларнын харыылары)
-Уруглар, силернин аванар кандыг кижил? (Уругларнын харыылары)
Ава дугайында беседа номчуур.
Б:- Ам силерге ава дугайында бичии чугаалап берейн дыннанар че, уруглар Ие кижи дээрге бистерни, бистин ада-иевисти, оларнын ада-иезин азы оскээр чугаалаарга кижини торуп каан ава кижини ынча дээр. Авай! Авайым! Бо сос бодунда чеже чылыгны, чырыкты синирип чоруур-дур. Ол сос-биле бис эн-не чоок,эн-не эргим кижини адап чоруур бис. Ие кижи кезээде бистин оруувусту хайгаарап чоруур. Ава кижини ынакшылы бисти кырыгыже чедир чылыдып чоруур. Ынчангаш богунгу клазывыс шагы кымга тураскааткан-дыр? (Уругларнын харыылары.)
Ава деп сос кандыг даа дылда эн-не эргим, чараш кылдыр дынналыр:
-Англи дылда- мазэ-немец дылда-муттер-киргиз дылда-апа-грузин дылда-дэда-украин дылда-ненька-белорусс дылда-маци, матуля-а орус дылда- мама, матушка
Б: Бо байырлалды бистин чуртка чоокта чаа байырлап эгелээн. Ол байырлалды ноябрьнын соолгу улуг-хунунде байырлап эрттирип турар. Америкада Иелер хунун 1907 чылдан эгелеп майнын ийи дугаар улуг-хунунде демдеглеп турар. Ол-ла хун бо байырлалды Дания, Италия, Турция, Австралия, Япония дээш оон-даа оске чурттар демдеглеп эрттирип турар.
Б: Ам, уруглар, Иелер хунунге тураскааткан клазывыс шагынга авалар аразынга конкурстардан эрттирип коор бис бе.
Авалар 2 командага чарлып алыр.
Моорейивисти эгелээр бертинде силерге, аваларга уруглар байыр чедирип шулуктерни бараалгадып бээр –дир.
Уруглар ава дугайында шулуктерин чугаалаар. . (Авага йорээл шулуктер.)
Б: Байырлалдыг хунде силерге моорейге чедиишкинниг киржиринерни кузеп каайн, ынчангаш ойнап-хоглээринден эки чуве чок, ам оюн-моорейивисти эгелээлинер!
1-ги моорей «Таныштырылга»
— Команда бурузу боттары адын, девизин чогааткаш, таныштырар.
2-ги моорей «Мээн толум бо-дур!»
-Авалар караан шарып каарга уругларнын холун суйбаап, тывар.
3-ку моорей «Золушка» азы «Хулчугеш»
-Золушка деп тоолда аажок каржы уругнун сонгу иези, золушканы балче барбазын дээш, горох биле фасольду холааш, оларны ангыладып, чыгдырып каар болгай. Ам силерге база шак-ла ындыг даалга бар.
Команда бурузунден 1-1 ава унуп келир. 1 минута иштинде ангылап, чыырХогжумнуг байыр . Ыры «Кымыл ол, уруглар» (Уруглар шупту ырлажыр)
4-ку моорей « Мээн авам каас чараш»
-Клаасстын оолдары боттарынын аваларын будуп каастаар.
5-ки моорей «Сагланнашкан чечектерим»
-Бо моорейде ава бурузу бодунга приз ойнап алыр. (Чечектер чуруун коргузерге ол чечектин адын мурнай адапкан авага призти бээр)
Хогжумнуг байыр.Ыры «Авай» Сергек Ооржак видеозун коргузер.
6-гы моорей «Холу чемзиг, тывынгырлар»
-Ногаалар болгаш чимистер- биле чараш дурзулер кылыр. (Кайы комангданы эн-не чаражыл тиилээн болур)
7-ги моорей « Улегер домакты тондурер»
башкарыкчы эгезин номуур, авалар тондурер.
Жюриге сос. Тиилээн командаларны шаннап, мактаары.
Туннел сос:
— Бо хун аваларнын бугу талазы – биле чуну-даа канчап шыдаар деп чуулдерин кордувус. Аваларнын тывызыын, чогаадыкчызын, талантызын мага хандыр кордувус. Ынчангаш аваларны бистин-биле кады дыштанып, танцылап адырынче чалап тур-бис, бистин-биле хогленер-ле, авалар!
Танцы, сам

              Адалар хунунге турааскааткан ачалар аразынга болур

«Эн-не тергиин ада»

 деп моорейнин сценарийи.

Сорулгазы

 І.Ада кижинин ог-буледе ролюн билиндирер, уруглар кижизидилгезинге харыысалгазын бедидер, хей-аъдын кодурер. Уруглар сады-биле харылзаазын быжыглаар.Адалар хунунге турааскааткан ачалар аразынга болур

«Эн-не тергиин ада»

 деп моорейнин сценарийи.

Сорулгазы

 І.Ада кижинин ог-буледе ролюн билиндирер, уруглар кижизидилгезинге харыысалгазын бедидер, хей-аъдын кодурер. Уруглар сады-биле харылзаазын быжыглаар.

2.    Ог-буледе ада-биле уругларнын аразында харылзаазын быжыктырар

Дерилгези: Ада дугайында улегер домактарны, шулуктерден одуругларны чараштыр бижээш азар, зал иштин шарлар – биле дерип каастаар.

Моорейнин  чорудуу.

1.    Организастыг кезээ.

-Экии уруглар, хундулуг адалар, база жюри кежигуннери!

Ноябрьнын уш дугаар субботазын  Адалар хуну кылдыр доктааткан. Бо хунну демдеглеп тура, суму, кожуун, республика чергелиг адалар  чыыжын болгаш моорейлерни эрттирери чанчыл апарган. Бо чылын республикавыста адалар хунун ноябрь 19-та демдеглеп эрттирер. Ынчангаш ада кижинин ажы-толун шын кижизидеринге киржилгези улуг, улегерлиг болур ужурлуг. Ог-булеге ада кижинин туружу онзагай. Ол кандыг-даа уеде ог-булезинин быжыг чоленгиижи, азыракчызы. Ажыл-иштин кадыг бергезин кылыр,изиг-соокта кадатта малын хайгаараар, ырак орукче чорук кылып,тайга-сынче аннап-меннээр, чазаныр-дарганнаар болгаш ус-тывыш ажылдары шупту эр кижиге онаажыр. Ол херек болза чер-чуртун камгалаары — биле чаа-дайынче-даа аъттаныптар, торе-херээн-даа баштаптар. Ада кижи огнун эр ээзи, ажы-толунун ачазы, сумелекчизи, деткикчизи, камгалакчызы болурундан ангыда, ада-огбе ызыгуурунун уламчылакчызы болуп чорууру-биле хундуткелдиг.

Бичии кижи чажындан тура ачазын эки деп санаар, оон четпестерин эскербес, ачам куштуг, ол кажан-даа, каяа-даа ыяап-ла дузалап чедип келир деп чувеге бузурээр. Оол уруг ачазын дозексээр. Чугаа-домаан, кылажын дээш, ачазынын эки-даа, багай-даа талазын оттунуп алыксаар.

Кыс уруг бир дугаарында ачазын коруп, эр кижинин характери-биле таныжар. Кыс уругга ада кижинин улегери эки  болза, уруунун ог-булези, чуртталгазы аас- кежиктиг болур. Ынчангаш бистин «Белек» аттыг уруглар садынын адалар хунунге турааскааткан «Эн-не тергиин ада» деп моорейин эгелээр-дир бис.  Киржип келген ачаларга ооруп четтирбишаан,  кадыкшылды, ог-буленерге аас-кежикти,ажы-толунернин каткы- хоглуг,оорушкулуг озуп доругарын кузедивис.

Моорейнин негелделери-биле таныжыптаалынар:

Таныштырылга. (3мин)«Даалганы куусет» (1 мин)«Эн-не куштуг ада» (Армреслинг)«Эн-не тергиин чурукчу (уран-холдар)»«Уран талант»

           Моорейнин жюри кежигуннерин таныштырыптаалынар!

   1. Торе-Монге Р.В – «Белек» уруглар садынын тур уеде эргелекчизи, бичии болуктун    кижизидикчи башкызы.

   2. Аранчал С.Э – улуг болуктун кижизидикчи башкызы.

   3.  Иргит А. С. – улуг болуктун кижизидикчи башкызы.

   Ынчангаш моорейнин киржичилеринге чедиишкиннерни кузевишаан, бирги турну эгелээр-дир бис.

I тур «Таныштырылга». Боттарын таныштырары-биле бирги киржикчини

________________________________________________  адыш часкап уткуп алыылынар!

2-ги киржикчини   ____________________________________________  чалап алыылынар.

3 ку киржикчини ____________________________________ чалап тур бис.

4-ку киржикчини ____________________________________уткуп алыылынар!

5-ки киржикчини ____________________________________ чалап аалынар!

                                         Баштак коргузуг «Кырган-авайлар»

  Дараазында моорейивистин 2-ги турунче кирээлинер!   

II тур «Даалганы куусет». Эр кижинин будуш мозулуу оон мерген угааныында, коргуш чок эрес-дидим болгаш шыдамык, тура-соруктуг чоруунда. Бо турда  ада бурузу 1 минутанын иштинде  улегер домактарнын тончузун  чугаалаар. Эр кижинин амыдыралга туружун тыва улустун улегер домактарында бир янзы айтып коргускен.

         Ада- чурттун  алдар — адын тудуп чоруур.

              Ажы-толдун  аас- кежиин  улежип  кээр.

              Амыдырал – чуртталганын дазылы боор.

              Адаларнын  алдар –ады хундуткелдиг.

Тараалыг кижи тодуг,

Адалыг кижи чоргаар.

Ада чокта эш чок дээр,

Аъды чокта бут чок дээр.

Адазынга кызы ынак,

Авазынга анай ынак.

Ада кижи оглун сактыр,

Алдын доос кудуруун сактыр.

 Моорейивистин 3-ку турун уламчылаалынар!

3-ку тур «Эн-не куштуг ада». Бо турда ачалар бот-боттары кужун шенежип хол басчырлар.

                   Арзылан, Чаан могелерден шилиттинген,

                   Алдан дорттун аразынга девип турар,

                   Экер эрлер хурежинге шуглуп чоруур,

                   Эзирлер дег адаларны чалап аалынар!

                                                                  Ыры «Ачамга»

4-ку тур «Эн-не тергиин чурукчу»  Эр, ада кижи ог-булезинге, ажы-толунге эргим болгаш хайыралыг. Ынчангаш оонер иштинге чараш чечектен бо турда киржикчи бурузу  (3 минут)  чуруур.                     

                                           Танцы –сам «Мы маленькие звезды»

5-ки тур «Уран талант». Ачаларнын талантызын сонуургап корээлинер!

Оскен черин эргип, кезип ижээнип кээр,Ог- буленин эн-не быжыг

чоленгиижи.

Аас- кежик, ажыл- иш дээш дыжын билбес,

Адалар дег буянныглар кайда-даа чок.

    Хундулуг корукчулер, ада-иелер ! Моорейивис адакталып тур. Жюри кежигуннери ажылын уламчылап, туннелдерни ундуруптери-биле удептээлинер!

    Туннелин ундуруп, ачалары дыштанып турар аразында уруглар аразынга «Эн-не, эн-не»!- деп оюнну эрттирер.

Оюннун сорулгазы: Ачаларынарны чаптанчыг, чечен-мерген, кымдан-даа артык кылдыр мактаар силер.Кымнын ачазы «Эн-не,эн-не эвес».

Кым эгелептерил, уруглар? (Оюннун киржикчизи туруп келгеш: «Мээн ачам…»- деп чугаазын эгелээш, хоглуг-баштак кылдыр уламчылаар).

Жюриге состу берип тиилекчилерни болгаш киржикчилерни шаннап мактаар

    Эр кижи ог-буленин эр ээзи, ажы-толунун ачазы болуп чорууру-биле «ада»-деп аттын хундуткелдиг  эдилекчизи. Ол кезээде ог-буленин быра кужу, кол чоленгиижи, азыракчызы. Ада кижинин эрес-кежээзи, чон аразынга толептии уруг-дарыынга улуг улегер болур. Ынчангаш адалар байырлалы биле силерге оорушкуну, ынакшылды, хундуткелди, кучу- кушту, кадыкшылды, аас- кежикти, ак орукту кузээр-дир бис.

Муниципальное бюджетное дошкольное образовательное учреждение детский сад «Белек» с. Тээли муниципального района «Бай-Тайгинский кожуун Республики Тыва»

Адалар хунунге турааскааткан ачалар аразынга болур

«Эн-не тергиин ада»

 деп моорейнин сценарийи.

Кижизидикчи башкы

Аранчал Сайымаа Эрес-ооловна.

 Тээли 2016

Скачать файл:
 
super_papa_stsenariy.docx 28.08 КБ

Муниципалдыг ниити ооредилге албан чери

Солчурнун нити билигнин ортумак школазы

Эрттирер башкы: 1-ги категориянын

логопед башкызы – Куулар Т.Ш.

Солчур суур.

Ноябрь, 2014 чыл.

Иелер хунунге тураскааткан класс шагы.

Тема: « Ие кижи кезээ шагда монге дириг»

Каасталгазы: Шарлар, класс шагынын адын база дараазында состерни бижээш азар:

Ава кижи кадык чорзун!

Ава кижи каас чорзун!

Ава кижи монге чорзун!

Стенд: «Моя мама лучше всех!»

Чанынга оореникчилернин бижээн чогаадыглары + чураан чуруктары. Суурнун Маадыр иелеринин альбому, раскладушказы. (Музейден алган).

Хогжум каасталгазы: баян, флешкада ыры.

Ыры «Авайымны» — Борбак-оол Салчак, РТ алдарлыг артизи.

Башкы: Чырык чер кырында эн-не чылыг, чымчак, эргим сос: Ава.

Авай…, авайымны…бистин эн чоок, эргим киживисти илереткен илби-шидилиг сос.

Чарлакчы: — Ам чаа дыннаан ырывыста кымнын дугайында ырлап турар-дыр?

— Артистин ады кымыл?

— Богун каштын хуну ийик? Богун кымнын байырлалы? Шын-дыр,. Ынчангаш, «Ие кижи кезээ шагда монге дириг» деп класс шагын аваларга тураскаадыр-дыр бис.

Сорулгазы:

Делегейнин хуулгаазыны – аваларны ыры, шулукке алгаары;Аваларывыска байырлал хунун таварыштыр байырны чедирип, оорушкуну соннээри.Автору Катя Хомушку «Авамга».

Бижииримге, адаарымга

Бижиттингир, адаттынгыр

Ынакшылым болган созум,

Ынак авам, эргим авам!

Авамнын сээн соглээн созун

Арыг,хоюг, дыннаксанчыг

Ыдык, чаагай чагыг созун

Ынаныштыг чоленгиижим.

«Авай» депкеш сегий бээр мен

«Авай» депкеш сергей бээр мен

Ава дээрге кижилернин

Адап ханмас ынак созу.

Клазывыста хой ажы-толдуг иелерден адап корунерем. 3 ажы-толдуг, 5,7 ажы-толдуг (Долаана Херел-ооловна – 7, Сат Антонина Тас-ооловна). Ам школавыста болгаш Солчур суурда хойажы-толдуг иелерден адап корунерем. (Монгуш Алевтина Сагаановна, Шаратай Клара Кызыл-ооловна, Донгак Зинаида Баировна – школада, раскладушканы ведущий коргузер, аттарын адаар).

Чарлакчы: Аваларга белек кылдыр «Ава, ава, авам» деп ырыны ырлап берээлинер.

Башкы:Чуге бо хар чаап, кыш дужуп турар уеде авалар дугайында чугаалажып турар улус боор бис, аваларга час дужуп турда, «март 8-те байыр чедирип, оларны оортур ужурлуг эвес бис бе? деп бодап олурар боор силер, уруглар. Авалар хунунун дугайында кыска медээ дамчыдайн. 1944 чыл? Бо чыл силерге чуу дугайында сагындырар-дыр, уруглар? Ийе, Ада-Чурттун улуг дайыны. Ол дайын каш чылда эгелээнил? 1944 чылда бугу чуртка, кижилерге дайыннын адакталып олурары билдине бергенде «Маадыр ие» орденин тургускан, а ноябрь 1-де Москва чоогунун (Подмосковье) чурттакчызы Анна Алексахинага ол орденни тывыскан. 1997 чылда Россиянын Куруне Думазы Авалар хунун тургузарынын дугайында чарлыкты хулээп ап , ноячбрь айнын солгу улуг-хунун хулээп алган.

Ол чылдарны кыдыраашка бижидер.

Аалчылар-биле оюн «Эн-не,эн-не»

Чарлакчы: Ол чечекти «Сестра милосердия» деп адаар, оон ынай Россиянын символун база илередип турар. А мол чечек силернин даштыкы хевиринерни, ,характеринерни билип алырынга дузалаар. Ол чечектин бо сортун «эн-не, эн-не»… дээр. (чарлакчы чечекти башкыларга чедирер, башкы бир халбанны тыртар).

Башкы: Бистин аваларывыстын чылыг, чымчак холдары, чылыг тыныжы бисти чылыдып, а опей ырызы оожургадыр чораан. Опей ырызын дыннааш хензиг чаш уруг хулумзуруп, каттырып чыдар болгай.

Опей ыры: Бистин хоочун башкывыс, дээди категориянын орус дыл болгаш чогаал башкызы,хой ажы-толунун ынак авазы, бот-тывынгыр композитор Зинаида Байыровнадан бодунун чогааткан ырызын ырлап бээрин дилээр-дир бис.

Башкы: Шупту «Авай» деп хор-биле адап корээлинерем. Кайы-хире чоргааранчыг, аас-кежиктиг-дир. Ам орус дылда адап корээлинерем. (Мама, Мамочка). А мангли дылда (Mother, Mum).

Доскага 3 оореникчи, 3 ангы бижиптер.

Авай

Мама

Mothe

Авамга ынак мен

Я люблю маму

I love mothe

— Встать и спеть на английском языке. (Все).

Игра «Ма-моч-ка!» (Орус дылга ойнаптаалынар шуве).

— Я буду задавать вопросы, а вы хором отвечайте. Только дружно и громко!

— Кто пришел ко мне с утра?

— Кто сказал: «Вставать пора?»

— Кашу кто успел сварить?

-Чаю в чашку кто налил?

— Кто косички мне заплел?

— Кто меня поцеловал?

— Кто ребячий любит смех?

— Кто на свете лучше всех?

Чарлакчы: Это моя мама – Светлана Сарыг-ооловна.

(оске оореникчилер база чуруктарын айтыр, аваларынын аттарын адаар).

Анай-Кара чогаадыын номчуур.

Автору Маадыр-оол Данзын «Иелерге»

Ие кижи хайыралдыг

Изиг баарлыг, чымчак холдуг

Иштенгенде уран-шевер

Ийи холу эптиг-ээлдек

Ие кижи караа чымчак

Ижин-баарны чылыдыптар.

Чарлакчы: Ава кижи бистин бузурелдиг чоок оннуувус болгаш башкывыс. Ол бисти берге уелеривисте деткип,, даянгыыжывыс бооп чоруур.

Аваларга улегер домактардан чугаалап корунерем.

«Булут аразындан хун караа чылыг,

Кижилер аразындан ие караа чымчак».

«При солнышке тепло,

При матери добро!»

Автору Чинчи Бадыраа « Ава бистин кайгамчыктыг оорушкувус»

Олут орбас, дыжын билбес, эрес-кежээ

Оглун, кызын чагып сургап кижизиткен

Сеткили ак, кээргээчел аваларга

«Четтирдивис» деп соглээривис утпаалынар!

Чараш хепти ажы-толум кетсинер дээш

Чаагай чемни база бисти чизиннер дээш

Аъжы-чеми кезээде-ле белен турар

Аваларга ургулчу-ле могеели!

Моорей «Чассыгбай»

Авалар, башкылар боттарынын ажы-толун эргеледип адаар.

Алдын хуннун адаан орта чурттаар кылдыр

Ава кижи бисти чаяап бодараткан.

Ынчангаштын,эргим, чараш аваларга

Ынакшылывыс, оорушкувус кызыгаар чок!

Аас-кежик, узун-назын, кежик-чолду

Аваларга кузевишаан,

Кадыкшылды, оорушкуну

Катап, катап оларга бис кузедивис!

Чарлакчы: Клазывыс мурнундан, хундулуг иелеривис, Бугу Россиянын иелер хунун таварыштыр черге чедир могейбишаан, чырык черде бугу-ле бар эки чуулдерни соннедивис! Четтирдивис!

Оореникчилер хор-биле:

«Ава кижи кадык чорзун!»

«Ава кижи каас чорзун!»

«Ава кижи монге чорзун!»

Ыры-биле тондурер. Башкылар ырлажыр.

Ыры «Хайыралдыг авам»

Класс шагы: «Экиткижитболурунуңтэжии, оруу кайда чүвел?»

Сорулгазы:

кижинин мозубудужун, овурхевирин, ботшынарларын сайгарып

чугаалажыр;

өөреникчилерниң сактып алырын, чугаа домаан, тывынгырсагынгыр

чоруун, түңнел үндүрүп билирин сайзырадыры;

өөреникчилерни эптигдемниг, найыралдыг болурун база найыралды

үнелеп билиринге кижизидери.

Чорудуу:

I. Организастыг кезээ

Экии, уруглар! Мени Ооржак Алефтина Кайгалооловна дээр. Мен Шекпээр

ортумак школазында 4ку кластын класс башкызы болуп ажылдап чоруур мен.

Ынчангаш, бѳгүн силерге мен ажыктыг болгаш солун класс шагын эрттирер дээш

чедип келдим.

2016ч бистин Тыва Республикада чуу чылы кылдыр чарлаан ийик, уруглар?

(уругларнын харыызы). Ынчангаш, бистин богунгу кичээлде аалчылар база бар,

оларбиле мендилежип алыылынар.

Хун – иевис,

чер–адавыс

Хундулуг башкыларым

Мендиле, менди.

Хѳглүг конга эдипти

Кичээлге бис белен бис

Хѳйну билип, сайгарып

Кичээнгейлиг болур бис.

II. Киирилде сос

1,2 дугаар слайдбиле ажыл

Бо теректи коруп корунерем, кандыгдыр? (слайд 1) ругларнын харыызы)

А бо теректи корунерем, ылгалы кандыгдыр? (слайд 2) (уругларнын харыызы)

«Кижиде бугуле чуве чараш болур ужурлуг: арыншырайыдаа, хепсыныдаа,

сеткилсагыжыдаа, бодалдары даа…» деп атсураглыг чогаалчы А.П.Чехов

чугаалаан.

Ынчангаш, богунгу класс шагында чунун азы кымнын дугайында чугаалажырдыр

бис, уруглар?

Эр хейлер, кижинин мозубудужун, овурхевирин, ботшынарларын сайгарып

чугаалажыр бис.

Клазывыс шагынын темазы: «Эки кижи болурунун эжии, оруу кайда чувел?»

III. Класс шагынын темазыбиле ажыл.

1. Киирилде сос.

Кижиде энне чугула 3 дурум бар. Олар чулер дээрге: арыннуур, эвилен чорук,

хундулээчел чорук. Оларны сагыыр дизе, дараазында дурумнерни корээлинер.

5,6,7 дугаар слайдыларбиле ажыл.

Айтырыг:

Бо номчаан дурумнерден чуну билип алдынар?

IV. Созуглелбиле ажыл «Уш эжишки»

Айтырыглар:

Созуглел чунун дугайындадыр, уруглар?

Оолдарнын кайызы шын шиитпир ундургендир?

Ол оолдарнын орнунга силер турган болзунарза, канчаар силер?

V. Улегер домактарбиле ажыл

слайд 8биле ажыл «Улегер домактарны уламчыла»

VI. Бомбукбиле оюн (рефлексия)

Эки кижи болур дизе, кандыг боорул? Мен силерже бомбукту дамчыдарымга,

силер улаштыр ботботтарынар аразынга кижинин эки шынарларын чугаалап

тургаш, дамчытчыр силер, уруглар.

Бо бистин эрттирген клазывыс шагындан чуну билип алдынар? Силерге солун

болду бе? Бир эвес силерге, «солун» болган болза кызыл оннуг дорбелчинни,

«ортумак» болза кок онну кодуруптунер, чевээ!

VII. Туннел сос.

Беседа.

Бистин улуг эртемден башкывыс, чогаалчывыс Монгуш КенинЛопсан «Тыва

чанчылдар» деп номунда мынча деп бижип турар. «…Шаандагы тывалар чаш

уругну 1ден 10 харга чедир адаогбелернин сагып чорааны ондур чаагай

чанчылдарын билир кылдыр чанчыктырар чораан. Чаш толдаа, чаш шетдаа, чаш

кулундаа бир домей салымчолдуг. Бир эвес 13 харга чедир мегелеп чанчыккан

болза, ол 60даа харлыг апаргаш, мегечи болуп артар. Бир эвес чаш шетти ыргайты

тыты каар болза, ол улгадып келгеш безин ыргак дыт болур. Бир эвес чаш кулунну

хояр кылдыр чанчыктырып каар болза, ол аът апаргаш безин хояр болур».

Ынчангаш, езулуг будуштуг кижи болур дизе, силернин ам чаа адаанынар чараш,

эки состерни кезээде ажыглап, сагып чоруурунарны кузедим.

Клазывыс шагын доозуп тура Степан Агбаанович Сарыгоолдун «Эки кижи

болурунун эжии, оруу кайда чувел?» деп шулуубиле доозардыр бис.

(оореникчиге шулукту номчудар).

Понравилась статья? Поделить с друзьями:
  • Уругвай национальные праздники
  • Установить праздники на каждый день
  • Уртун тойы праздник урожая
  • Установить православные праздники
  • Уртун той хакасский праздник

  • 0 0 голоса
    Рейтинг статьи
    Подписаться
    Уведомить о
    guest

    0 комментариев
    Старые
    Новые Популярные
    Межтекстовые Отзывы
    Посмотреть все комментарии